't Altenatuurtje 124

BESTUUR

INTERNET

’tALTENATUURTJE

43ejaargangnr.2,maart2024.

UitgavevannatuurbeschermingsverenigingAltenatuur. Opgericht5-11-1980,ingeschrevenKvK15-10-1981.

REDACTIE

WoutervanRijsbergen,Woudrichem. 06-38045664. redactie@altenatuur

VORMGEVING

JanvanHaaften,Sleeuwijk.06-49904862.

DRUKWERK

RAD-drukkerij,Dordrecht.

VoorzitterJaapvanDiggelen,Almkerk.0183-402034. SecretarisMargovanBeem,Hillsestraat12, 4269VGBabyloniënbroek.06-55772591. PenningmeesterErikGouw,Woudrichem.06-52728142. LedenLenBruining,Dussen.0416-392373.

MargaOerlemans,WijkenAalburg.06-20548893. WoutervanRijsbergen,Woudrichem.06-38045664. GoofvanVliet,Woudrichem.06-28703838. RoelWigman,Goirle.06-20753888.

www.altenatuur.nl

Facebook:Facebook.com/altenatuur X:@altenatuur

E-MAIL info@altenatuur gastlessen@altenatuur.nl

LIDMAATSCHAP

LedenadministratieAltenatuur,Weth.Kentiestraat2a,4285CLWoudrichem. Keuzeuit:gewoonlid €15,--ofgezinslidmaatschap €20,--perjaar. TriodosbankNL02TRIO0320004554t.n.v.penningmeesterAltenatuur.

Aanmeldingen,adreswijzigingenenopzeggingenopsturennaarde ledenadministratieofe-mailAltenatuur.Beëindigingvanhetlidmaatschap kanvoorschriftelijkvoor1decembervanhetlopendejaar.

Altenatuurheeftsinds1-1-2011deANBI-status, hetdossiernummeris:77688enhetfiscaalnummer:810362454.

Redactioneel

WoutervanRijsbergen

Eénvandevasteschrijversvan’tAltenatuurtje, HermanvanKrieken,isonverwachtoverledenop 19decemberjl.WaarHermanactiefwas, verkondigdehijmetvuurzijnmening.Voorbijnaelk nummerschreefhijmeerderestukken.Uitgangspunt wasvaakeenstukindekrantovereenonderwerp dathembezighield(windmolenparkenopzee,de wolf,dejacht,alternatievelandbouw).Hermans kritischeenstrijdbaremeningwasnietdievaniemand dielangsdezijlijnmaarwatroept,maareenmening vaniemanddiezelfookopveleterreinenbinnen AltenatuurenbinnenAltenadehandenuitdemouwen stakendaaromrechtvansprekenhad,denkik. Eenanderetoonsloeghijoverigensaanalshijschreef overvogelsinzijnnatuurrijketuin(torenvalken, steenuilen,enz.)ofoverwaarnemingendiehijdeedin denatuur,meestalsamenmetzijnvrouwLeida.Het enthousiastgenietenvandenatuurdichtbijhuisstond danvoorop.Eenveelheidaanonderwerpenheeft Hermaninaldiejarenbesproken.WemissenHerman zeer.’tAltenatuurtjemistzijngeluid.

Dedagenlengen,hetvoorjaarkomtinzicht.De huismussenzittennunogdankbaaroponzevetbollen. Merel,heggenmusenroodborstpikkenvande kruimelsdiezelatenvallen.IkhoopinditJaarvande Huismusopeenrecordaantalbroedgevalleninonze tuin.

Veelleesplezier!

WoutervanRijsbergen

Kopijvoornummer125ontvangikgraaguiterlijk 10april.Denktuookaanfoto’sbijdetekst(voorzien vandenaamvandefotograaf!)?

E-mail: redactie@altenatuur.nl.

HermanvanKrieken

8.InMemoriamHermanvanKrieken

op de voorkant . . .

Dehuismus

...omdat2024isuitgeroepentothetjaarvandehuismus.

DitjaarisdekeuzevanSovonenVogelbescherminggevallenopdehuismusomzo meeraandachttevragenvoordezevogel.Sinds1980ishetaantalhuismussen metzo’n60%afgenomen.OmverdereteruggangtevoorkomengaatSovon onderandereonderzoekdoennaarhetbroedsucces.Ondanksdatdehuismuseen bekendevogelis,isdaarteweinigoverbekend.Zowilmengraagwetenwelke nestplaatsenhetmeestpopulairzijnbijdehuismussen.Zijnhethagen,struiken, nestkastenofnestelenzehetliefstonderdaken?Naderonderzoekisnodig.Ukunt daarbijookhelpendoormeetedoenaandeJaarrondTuintelling (jaarrondtuintelling.nl).DeingevoerdegegevenskomenzobijSovonbinnen. Vogelbeschermingwilparticulierenaanzettenomhuntuinnatuurvriendelijkerinte richten.Dusminderhoutenschuttingenentegels,maarmeerhagen,struikenen nestkasten.Aannemersenarchitectenwordenopgeroepenomhunbouwplannen natuur-inclusievertemaken.Datkanbijvoorbeelddoorindakennestmogelijkheden optenemenenneststeneninmurentemetselen.

Hopelijkgaanalleinspanningendehuismusvooruithelpen.

JanvanHaaften

Vanhetbestuur

JaapvanDiggelen,voorzitter

Verdrietenvreugdeliggenookinonzeverenigingsomsheel dichtbijelkaar.Indecembermoestenweafscheidnemenvan HermanvanKrieken,oud-bestuurslid,lidvande beheercommissie,bestuurdernamensAltenatuurinFortGiessen BeheerenookinStichtingKringloopcentrumAltenawaarhijruim twintigjaarvoorzitterwas.Hijoverleedgeheelonverwachtop

Op2januari2024kreegAltenatuur ophetgemeentehuisdeSchaalvan Altenauitgereikt.Eenblijkvan waarderingdoorhetcollegevanB &WvanAltenavooronze jarenlangeinzetvoordenatuurvan Altena.

Tweeuiterstenzokortnaelkaarin onzevereniging,uleestermeer overinditAltenatuurtje.

Eindvorigjaarleekhetledentalhet magischeaantalvan600aante tikken.Hetbleefnetstaanop590einddecember.Datiszeker eenfantastischaantal:1%vandeAltenaren(zoalsweze mogennoemensindsmenhiervoormetalgemenestemmenheeft gekozen)islid.Tochkomikzenogvaaktegen,streekgenoten dienognooitvanAltenatuurhebbengehoord.Dusblijfikuallen oproepenomineigenkringhetwerkvanAltenatuuronderde aandachttebrengen.Datzoukunnenmethetprachtigeboek ‘Biodiversiteitinkaart’datwealweer4jaargeledenter gelegenheidvanons40-jarigbestaanuitbrachten.Warehet nietdatde1500exemplarenvanditvisitekaartjevan Altenatuurmomenteelopzijn.Hetbestuurberaadtzich momenteelovereenherdrukomdenieuweledenhiermeete kunnenblijvenverrassen.

Indeachterliggendeperiodeorganiseerdenweweereen aantalactiviteiten.Op24en28oktoberdeedAltenatuurvoor deeerstemaalmeeaande‘Nachtvandenacht’.Landelijk wordthierbijaandachtgevraagdvoorhetfeitdathetopheel veelplaatsennooitmeervolledig donker,nachtwordt.Dedierenwereldheefthierlastvanmaarook desterrenhemelverliesthaar betoveringdoorstoorlicht.Metveel plezierhebikineenvollezaalop de24eeensoortbasiscursus astronomiegegevenop’tFort.

Helaasvieldedaaropaansluitende ‘praktijkavond’sterrenkijkenop zaterdagavond28oktoberinhet waterdooreenbewolktehemel.

Wehopenhetkomendeherfstweer teproberen.

InhetkadervanPlanBoomkregenop25novembermaarliefst 89inwonersvanAltenavijfbomenen/ofstruikenuitgereiktom rondhunhuizenteplanten.Verwachtingenmanagementisnog weleenpuntjevanaandachthierbij.Zokwaméénvande deelnemersmeteenaanhangwagendevijf1-2jarigestruikjes ophalen!DoelvanPlanBoomisominheelNederlandopalle mogelijkeplaatsenintotaal10miljoenbomenteplanten.Een anderplant-projectisStruweelde,eeninitiatiefwaarmee heggenwordenaangeplantlangsperceelgrenzeninhet buitengebied.Diverseinstantiessponsorenditprojectenhet wordtuitgevoerddoorondermeerdegroepLiniewerkersvan hetBrabantsLandschap.Inmiddelszijntienduizendenstruiken langsakkersenweilandenaanderandenvandorpen,langs dijkenenkadengepoot.

DePlantenwerkgroepdeedvoordezevendekeermeeaande Eindejaarsplantenjacht.Landelijkwordenplantenwerkgroepen tussenkersten3januariopgeroepenomineengebiedin1uur allebloeiendeplantentenoteren.Deaanhoudenderegenwerd getrotseerddoorzevenpersonen.Zijzochtenplanteninhet AlmbosenrondFortGiessen.Intotaalwerden17soorten bloeiendaangetroffen.DePlantenwerkgroepgaatookditjaar,

naarwehopenbijbeterweer,oppadinhetgroeiseizoen. Belangstellingommeetedoen?Geefhetdoorop info@altenatuur.nl.

Deuilenbeschermersbinnende vogelwerkgroepverzorgdeneind januari2024eenavondoveruilen. HenkvanDiestenArievanden Herik,beschermersvanafhetbegin, gaveneenprachtigepresentatie vanonzeinheemseuilenende beschermingervan,waarnade aanwezigenenthousiast braakballengingenpluizen.Een topavondmetvelenieuwe gezichtenindezaal.

Indeactiviteitenagendaleestumeeroverwaternoggepland isdekomendemaanden:deAlgemeneLedenvergadering(do 29februari),eenavondoveramfibieëninhetLandvanAltena (do21maart)eneenvoorjaarswandeling(zat6april).

Debeheercommissienatuurgebiedensluithetwinterseizoenaf opzaterdag16maartmeteenlaatstewerkochtendinDenDuyl (zieook altenatuur.nl agenda).

DecollectievetuinvanAltenatuurwaarindoormiddelvan strokenteeltgroentenenbloemenwordengeteeldgaatditjaar hetvijfdeseizoenin.Erwordtnoggezochtnaartientotvijftien nieuwedeelnemerserbij,uleestereldersinditnummerover. MetvertegenwoordigersvanArcheoAltena(3personen)vormt Altenatuur(2personen)hetbestuurvanFortGiessenBeheer (FGB).Dezeorganisatieisverantwoordelijkvoorbeheeren exploitatievanhetfortentevensiszijaanspreekpuntvoor BrabantsLandschap,deeigenaarvanhetfort.Meteengroep vrijwilligers(gastvrouwenen-heren)organiseertFGBtussen aprilenseptembermaandelijksopenstellingenrond verschillendethema’s.FGBverzorgtnaastbeheerenexploitatie ookdeeducatierondhetfort.Erkunnenrondleidingenvoor groepenwordengeboektevenalslessenvoorschoolklassen. MomenteelwordeneropwoensdagbuitenlessenvoorVMBO CuriouitAndelverzorgd.Rondmonumentendag(september)

vindenklassendagenplaats:kortebezoekenaanhetmonument FortGiessenvoorklassenuithetbasisonderwijs.Voorinformatie overopenstellingen,rondleidingenenlessen: fortbijgiessen.nl.

Naastcoördinatieensturinginverenigingenwerkgroepenishet bestuurdrukmetallerleioverleggenmetgemeenteAltenaop bestuurlijkenuitvoerendniveau.Metwethouderswordt gesprokenoverbeleidengrotelijnen.Ambtelijkiseroverleg overenergietransitie,“Poldervandetoekomst”,plannenover waterbeheer,visstandbeheer,bomenbeleid,bermbeheer,nieuwe EVZ’s,natuurinclusiefbouwen…teveelomoptenoemen. ✤

UITNODIGING

AgendaLedenvergadering29februari2024

FortGiessen,zaalopen19.30uur,aanvang20.00uur

1.Opening.

2.Notulenledenvergaderingvan23februari2023 (zieAltenatuurtje122,mei‘23,pag.18-21).

3.Jaarverslagen:desecretarisenvertegenwoordigersvande werkgroepenpresenterenwaterindevereniging/ werkgroepenhetafgelopenjaarisgebeurdenpresenteren deplannenvoor2024.

4.Financieeljaaroverzicht2023/begroting2024doorde penningmeester.Stukkenliggenvanaf19.40uurterinzageop debestuurstafel.

5.Verslagkascontrolecommissie.

6.Bestuursverkiezing.

Aftredendenherkiesbaar:MargovanBeem,LenBruining, MargaOerlemans,ErikGouwenGoofvanVliet. Aftredendennietherkiesbaar:RoelWigman.

7.Rondvraag.

8.Sluiting.

Hiernaisereengezelligsamenzijnonderhetgenotvan eenhapjeeneendrankje.

HermanvanKrieken

Geheelonverwachtoverleedop19decemberjl.Hermanvan Krieken,totdatmomentaltientallenjareneenopveleterreinen zeeractiefengedrevenlidvanAltenatuur.

TijdenszijnuitvaartsprakJaapvanDiggelen,voorzittervan Altenatuur,onderstaandInMemoriamuit.

Hermanleerdeikkennentoenhijin 1995inhetbestuurvanAltenatuur kwam.Ergensaanmeedoenwasook nadrukkelijkDOENvoorHerman.Zo ookbijAltenatuur.Hijorganiseerde verenigingsavonden,notuleerdede bestuursvergaderingen,werdactief vogelaarenafgevaardigdenamens Altenatuurinhetkringloopbestuur.Hij stondmedeaandewiegvande weidevogelbescherminginAltenaen deedookmeemetgriendonderhoud. Vanaf2018vertegenwoordigdehij AltenatuurinFortGiessenBeheer.Zijn energiewaslegendarisch:hijkonaltijd door.

ZakenwarenvoorHermanaltijdzwart ofwit:daarzatgeentintjegrijstussen. Hijwerdgedrevendooreengroot rechtvaardigheidsgevoelinzijnstrijd voorwatverdruktenbedreigdwordt: vluchtelingen,kansarmen,natuur.Hij hieldvandepoldermaarvoor polderenmoestjenietbijHermanzijn. Hetcompromislozestraaldehijookuit: altijdoplerenklompen,liefstineenTshirt,wanthijhadhetnooitkoud.

Integendeel:hijzweettealseenotter endeptezijngezichtmeteengrote zakdoek,waarhijvervolgens ongegeneerdmeelieptewapperen. Hijcompleteerdezijnuiterlijkals activistmeteenvollebaard:hij verteldemijonlangsnogtrotsdathij zichnognooithadgeschoreninheel zijnleven.Zijnhelevoorkomenwaseen

nadrukkelijkstatementtegenwathij noemde‘sprekendepakken’:gladde jongensinmaatkostuumsendure auto’s,dietegenhogeuurtarievenlege praatjesverkopen.

Hetafgelopenanderhalfjaartrokik intensiefopmetHerman.Op dinsdagochtendwasikbijrijderopde kringloopvrachtauto,opdeophaalrondelangsdekledingcontainers. Hermanchauffeerde.Heelvaakbegon datmetwegenvandevolle vrachtauto,lossenbijOtto,opnieuwde weegbrugopendankwamde weegbrief:wedstrijdjeschatten hoeveelkilowenuweerhadden weggebracht.Ikwasindeleerdus Hermanwonmeestal.Hijwasbijzonder trotsophetsuccesvandekledinginzameling.Hijwerktezicheenslagin derondtevoordekringloop,hijvoelde zichdaarinschatplichtigaanzijn voorgangers,enhijgenootervandat hetallemaalliep.

Oponzerondeindevrachtautoenbij hetuitzoekenvandefractie‘overig’, hebbenweookveelgelachen.Hij begonzijnzinnenvaakmet"ZA`KJE`S WATVERTELLEN",endanvolgdeeen redenering.Opmijnantwoordzeihij dansteevast"JA,JUIST!"Hij redeneerdesomszoachterhetstuur datweeenafslagmisten.Rotondes redenwesomstweekeer.Alswein Hanktweecontainersbijnavolkleding aantroffenkondendeHankenarenniet meerstuk.Alsbleekdaterveelrotzooi bijzat,fulmineerdehijwatdiepapen nuweerhaddengedaan…

Deafgelopenmaandensorteerdenwe opdonderdagochtenddefractie ‘overig’.Huishoudtextielbestaandeuit lakens,dekens,lappen,overigafval. Datdedenweindeopslagruimtevoor kleding:W4inkringloopjargon.Soms zaterooknogkledingtussen.Ieder hoedjedathijvondbijhetsorteren zettehijop,hoezeerikhemook waarschuwdevoorongedierte.Ook eenbijzonderejasmoesthijaltijdeven ‘showen’.

Bijnaiederkussenuitdezakken ‘overig’belanddeindecontainer ‘afval’.Alszo’nkussendanstonken goorenschimmeligwasriepHerman overdeanoniemedaders:“Bunzingen zijnhet,beesteninmensverpakking”, envaaknogeenhelereeks vooroordelenoverdepartijwaarop zewelzoudenhebbengestemd.Alsik alsbijrijdereenfoutmaakte,riephij altijd:da’sweereenhalfjaarproeftijd erbij.Alsikaldiehalfjarenoptel,ben ikvoorm’ntachtigstenietuitmijn proeftijd.Hermangafzichzelfgeen proeftijd:hijmoestallesinéénkeer goeddoen.Vooriedereenlegdehijde latheelhoog,maarvoorzichzelf onbereikbaarhoog,zoleekhet. Niemandisgroterdandeclubiseen bekendeuitspraakinde voetbalwereld.Tochheeftiedereclub zijn‘groten’.Hermanwasdaareen van.Wezijnhemveeldank verschuldigd.Wemissenhem ontzettendomwathijdeedenwiehij was. ✤

JaapvanDiggelen

De'SchaalvanAltena' voorAltenatuur

LenBruining

EinddecemberkregenwehetberichtdatAltenatuur samenmettweeandereorganisatiesdoorde gemeenteAltenavoorde‘SchaalvanAltena’ genomineerdwas.Watvoeldenweonsvereerd!

Metvrijwelhetvoltalligebestuur,deWerkgroepWeidevogelbeschermingenflink watvrijwilligerstogenwenaarhetgemeentehuis,waarwetijdensde nieuwjaarsreceptiegespannenopdeuitslagwachtten.Deverrassingwasgroot toenAltenatuuralswinnaaruitdebuskwam.Deschitterendeschaalnamenwe opgetogeninontvangst,waarnawetrotsmetz’nallenopdefotovereeuwigd werden.

HetvoeltalseenkroonophetveleenbijzonderevrijwilligerswerkdatAltenatuur almeerdanveertigjaardoet.Zelfervaarikhetalsdekersopdetaartvoorde inzetvandewerkgroepenvandegrotegroepvrijwilligersdiezichal25jaar enthousiastbezighoudtmethetbeschermenvandeweidevogelsoponseiland. Ookisheteenenormewaarderingeneenstimulansomopdezelfdewegdoorte gaan.

HetBrabantsLandschap(BL)endeAgrarischeNatuurvereniging(ANV),zeker niet deminsteorganisatiesophetgebiedvannatuurenlandschap,hebbenonze verenigingvoorgedragenendatvoeldealalseenprijsopzich.

BurgemeesterLichtenberginzijnspeechbijdeuitreiking:

DevrijwilligersvanAltenatuurwerkenerhardaanomhetlandschapinAltenaop eenduurzamemanierteonderhoudenentebehouden.Tientallenvrijwilligers, verdeeldintalvanspecialistischewerkgroepen,zettenzich invooronze omgeving.Altenatuurzoektaltijddesamenwerking,bijvoorbeeldmetstichting BrabantsLandschapmaarookmetdebuurt.Zeorganiseert,stimuleerthaar omgevingomgoedtezorgenvooronzenatuur.In 2020bestondAltenatuur40jaarenin2023ishet 25-jarigjubileumvandeweidevogelgroepgevierd.

DankzijdezeinzetisdeweidevogelstandinAltena stabielmetzelfseenlichtetoename,datin tegenstellingtotderestvanBrabant.Naastde activiteiteninenophetveldwordenookbasisscholen bezochtomkinderenhunkennistelatenvergrotenen teenthousiasmerenvoordenatuur.

AfscheidRoelWigman

ErikGouw, namenshetbestuur

Opzaterdag13januarijl.hebbenweafscheidgenomenvanRoel WigmanalsbestuurslidvanAltenatuur.Vanwegezijn

verslechterdegezondheidstoestandisRoelverhuisdvanSleeuwijk naarGoirle.DaardoorishijnietmeerinstaatominAltenade bijdragetekunnenleverendiehijzouwillen.

IndevierjaarsindsRoelmet‘zijn’NIA(NatuurInclusiefAltena)aanslootbij Altenatuurheefthijeenonuitwisbareindrukoponsenveleanderengemaakten ontzettendveeldingenvoorelkaargekregen.DelijstdievoorzitterJaapvan Diggelentijdenszijntoespraakvoorlas,waslangenindrukwekkend.Hetbegon methetproject‘MuggenweginSleeuwijk’in2018,deoprichtingvanhetNIA,het aansluitenvanhetNIAbijAltenatuur,hetleggenvancontactenbijdegemeente Altena,bijvoorbeeldvoorhetaanleggenvanhetparkaandeVlietstraatenhet ophangenvandevogelkastenterbestrijdingvandeeikenprocessierups.Zijn contactenophetgemeentehuisengoederelatiemetoud-wethouderRolandvan Vugtmaaktendathijopveelvlakkenwerkelijkkonbijdragenaaneenduurzamer, mooierennatuurinclusieverAltena!Zoheeftdegemeentevanaf2020maarliefst duizendinformatiemappenverstrektaannieuweinwoners,metdetitel‘Samen makenweAltenanatuurlijker’.

DeopsommingvanRoelsbijdragenisgigantisch,evenbeknopt:

•PlannenklimaatbosSleeuwijklangsA27

•NatuurvriendelijkeaanpassingengebouwAndel(o.a.neststenen)

•BermbeheerSleeuwijk

•VisieNatuurinclusiefBouwen

•AdviesdiversenieuwbouwprojectenSleeuwijk

•WorkshopsNatuurInclusiefBouwenmetVogelbescherming

•Meedenkenoverfaunapassages

•EersteideeënoverSoortenManagementplan(SMP)n.a.v.isolatievraagstuk ANE(AltenaNieuweEnergie)

•NatuurvriendelijkeinrichtingRWZIterreinSleeuwijk

•AdviesnatuurvriendelijkeinrichtinggemeentewerfGiessen

•Overlegnatuurvriendelijkeinrichtingbijnieuwbouwplannen

•Deelnameaannetwerkvoedselbossen

•InspraakbestemmingsplanuitbreidingbedrijventerreinGiessen

•Deelnamebesprekingenbomenbeleidsplan

•AdviesnieuwbouwDeLindeAlmkerk

•Meedenkenmaaibeleidbermenbuitengebied

•NieuwbouwAltenaCollege:adviesnatuurvriendelijkeaanpassingen

•VerdereuitwerkingSMP

Endatallemaalmetzijnfragielegezondheidenlichamelijkebeperkingen.Het kosttehemdanookvaakveelenergie.Indebeginfasekonhijnogwelonline deelnemenaanbestuursvergaderingen,maarlaterwerddatteveelenmoesthij afhaken.

Hetismetpijninonshart,maarmetenormveelrespectdatwetijdensonze nieuwjaarsborrelafscheidnamenvanRoel.OokzijnvriendenvanNatuurInclusief Altenawarenerengaveneenhartverwarmendetoespraakindevormvaneen mooigedicht. ✤

Roel,wijwensenjouhet allerbesteinGoirleenhopen datjenogzoveelmogelijk uithetlevenkan persen,hetisje vanharte gegund!

Decitroenvlinderiswakker

JanvanHaaften

Heerlijk,hetvoorjaarbreektweeraan. Datbetekentdatjenualweerallerlei insectenkuntzienlopenenvliegen.

Eenopvallendeindatgezelschap isdecitroenvlinder.Dezevlinder iserinhetvoorjaaralvroegbij omdathijhieroverwintert.

Alsdezoninfebruari/maartdestruikenenbomenopwarmt,ontwaaktdevlinder. Ennetalsvóórde‘winterslaap’gaathijopzoeknaarnectar.Dieisaltevinden opdebloemenvanvroegbloeierszoalswilgen.Metnamevoordevrouwtjesisdit voedselergbelangrijk,omdatnadeparinghetmakenvandeeitjesveelenergie kost.Wanneerdieeitjesrijpzijn,wordenzeafgezetopbijvoorkeurdeonderkant vandebladerenvandevuilboom.Sporkehoutzeggenweookwel.Hetisde waardplantvandecitroenvlinder.Wanneerdeeitjesuitkomen,etendejonge rupsenbijvoorkeur’snachtsvandebladeren.Eerstmondjesmaatlangsderand

maargeleidelijketenzehelebladerentegelijkop. Datdoenzetotdatzevolwassenzijn.Daarnazoeken derupseneenplaatsjeinhetstruikgewasomzichte verpoppen.Datkaneenbladofstengelvande waardplantzijn,maarookeenandergewaskomtin aanmerking.Demooiegroenerupsenzijnzogroenals hetblad.Eengoedeschutkleurenmoeilijkopte merkenendatisgunstigvoorhetvoortbestaan.Nade verpoppingziejedaninjulideeerste‘verse’vlinders vandenieuwegeneratievliegen.

Citroenvlindersvliegenintweegeneratiesenzijndan ookwaartenemenvanafhalffebruaritotinoktober: eenlangeperiode.Eenandereredendatzelangte zienzijn,isomdatzesterkgebouwdzijn.Daarnaast zittenzeookvaakstilen‘slijten’zodoendeminder snel.Alsdeherfstaanbreektzoektdecitroenvlinder langzamerhandeengeschikteoverwinteringsplaats tussendestruiken.Hopelijkverlooptdewinternu regelmatig,wantalshetmiddenindewinterineens warmwordt,isdatnietgunstigvoordeze overwinteraars.Zewordendanactiefendatkostveel energie,maarerisgeeneten!

Veelplezieralsjeerinditnieuwejaaropuittrekt, hopelijkziejeeencitroenvlinder.

Indegrafiekismooitezieninwelkemaandende citroenvlinderwordtwaargenomeninAltena.Inmeien junivaltdezomerslaapenwordenzemindergezien. ✤

aantal

Sporkehout

Decitroenvlinderis netuitdepop

Wonenin Genderen eninde natuur

InavanWijk-Vos

Alsseniorenechtpaarwaren weopeenzekermoment totdeconclusiegekomen dathethuiswaarinwe woondenvooronstweeënte grootwasgewordenende tuin,waarin29oude Amerikaanseeikenstonden, tebewerkelijkwasvoor mensenvanonzeleeftijd.

Zogebeurdehetdatwe eind2018,naerbijnaeen halveeeuwtezijn weggeweest,weer neerstrekeninAltena,inons geboortedorpGenderen notabene.

Hethuisdatdaardoormijnschoonoudersin1972-1973wasgebouwd,in buitengebiedenwaterwingebied,voldeednietmeeraandehuidigebouwnormen. Hetwasverrevanenergiezuinigentenaanzienvancomfort,smaaken levensloopbestendigheidhaddenwijandereideeën.Debeslissendefactoromtoch tekiezenvoordathuiswasveruitdemooieligging.Wiewilernouniet’smorgens wakkerwordenmetdereeëninjeachtertuin!Overalomonsheenisernatuur: bossen,weilanden,akkers,sloten,indevertededijkmetdaarachterde uiterwaardenvanGenderenendeBergscheMaas.Vóórdeverbouwingswerkzaamhedenentijdensdelangdurigeengrondigerenovatiedieruimtwee jaarheeftgeduurd,haddenwegelukkigruimdetijdomnatedenkenoverhoe wehetterreinvan4200m2 verderwildeninvullen.

Zelfdoen

Prioriteitenbijdieinvulling-en rekeninghoudendmetwatwezelf kondenenkunnendoen-waren deze:

•eengroentetuinaanleggen, eenlanggekoesterdedroom gingeindelijkinvervulling

•eenboomgaardaanplantenmet oudefruitrassen,eenvurige wensvanMartien

•eenbloementuinaanleggendie aantrekkelijkisvoorinsectenen vlinders

•vogelsdichternaarhethuis halenzodatjezekuntzienen nietalleenhoren

•beschuttinggevenaankleine zoogdierenenpatrijzen

•nestgelegenheidcreërendoor hetophangenvannestkasten

•naastfruitbomennogmeer bomenaanplanten

Metdezemaatregelenhoopten weeenbijdragetekunnenleveren aandebiodiversiteitinonze omgeving.

Tweeprovinciale/lokale initiatieven

Injuni2020zijnwebegonnenmet deaanlegvandebloementuin, dienietteveelonderhoudvraagt. Geïnspireerddoordetuinenvan deNederlandsetuinarchitectPiet Oudolf,gingenweaandeslag metplantenenheestersdie aantrekkelijkzijnvoorinsecten.

Inmiddelszienwedehoeveelheid rondvliegendebijen,zweefvliegen,hommels envlindersgestaagtoenemen.

Bijhetrealiserenvanalonzeplannenzijnwe enormgeholpendoorBoerenerfenErvenPlus.

Vanbeideinitiatieven,geïnitieerden gesteunddoorAltenatuur,Brabants Landschap,Rabobankenanderesponsors, hebbenwedankbaargebruikgemaakt.

Naastinformatieenadviezenkregenwevan ‘Boerenerf’tweefruitbomen:eenGroninger KrooneneenLemoenappel,eneenaantal nestkasten(o.a.eenhuismussenhotel, vleermuizenkasteneneentorenvalkenkast). Inhetkadervan‘ErvenPlus’kwamBrabants Landschapmetvrijwilligerseenblok bessendragendeinheemsestruiken

aanplantenenkregenweeenmeerjarig zaadmengselmetdaarin60%zomer-en winterroggeenbloemenzaden.Voedseldus ookindewintermaandenvoorfazanten, patrijzenenkleinezoogdieren.Veelvogels hebbeninmiddelsbeslotenomhierinde buurttekomenwonen,alleendehuismussen ontbrekennog.Deaangeplante veldesdoornheggenlatenweomdiereden hogerenbredergroeien.Hopelijklukthet omzetelokken.

Groentetuin+bloementuin= koninginnepage Zehebbenelkaarnodig,zoblijkt.Deze zomerontdektenweeentientalrupsenvan

insecten,vlindersenvogelsnaarjetuinte lokken.

Scharrelkippenenmeer Alheelwatjarenhoudenwijeen triowitteSussex-kippen.Alsje deelszelfvoorzienendbentmet groentenenfruitvaneigen bodem,danpastdaarookeen eigeneibij,zowasonze redenering.Bovendienzijnkippen nietalleengezelligedieren,maar ookheelnuttig.Zelopenhiervrij rondenhetzijnfantastische composteermachines.Zeruimen slakjesenluizenop,waardoorer weinigvraatisaanbloemen, plantenengroenten.

Helaaswordeninonsstraatjeveel hondenuitgelatendieloslopen.Al snelverlorenwetweekippen.De derde,intussenhoogbejaard,isal zeskeertoegetakelddoorhonden (nietdoorvossen,alzittendieer wel!)enzelegtookgeeneieren meer.Wattedoen?Tochmaar weerdrienieuweaanschaffen? Wehebbendanweleierenen gezelligheid,maaraanhet houdenvankippenzijnnogmeer nadelenverbonden.Hettrekt namelijkongedierteaan.De roofvogelszullenonsdankbaar zijnvoordemuizenendepoes doetookhetnodige,maareenrat injekippenhokisnietfijn.De enigeoplossingisdiebeestjes wegvangenmeteenkooi,alloopt erdanafentoeookweleensiets andersin,zoalseenbunzingof eenegel…Diewordendanweer promptinhetbosteruggezet.Of wenunogeenkeerdrienieuwe

compostvathebbenwe uitgeprobeerd:indehete Nederlandsezomersechtgeen feestje.Ideeënwelkom!

Torenvalken

NogevenoverdietorenvalkenkastdiewevanErvenPlushadden gekregen.Dehelezomerhebben

wetorenvalkengehoordengezien bovenhetweilandeninkale boomtoppen.Aangezienhet aantaltorenvalkenafneemt,o.a. wegensgebrekaangoede nestmogelijkheden,wildenwedie kastabsoluutplaatsen.Datging nietvanzelf.Hetwaseenheletoer omhemgoedopeenstevige, stormvastepaalvan5-6meter hoogdiepindegrondopeen idealeplektezetten.Dankzijhulp vanvelenisdatgelukt,maartoen hijeindelijkstondwashet broedseizoenvoorbij.Wezullen dusgeduldmoetenhebbenen hopendathetditjaarlukt.We kijkenernaaruit…

Watwedagelijkszienenhorensterktonsin deovertuigingdatjerondomjehuiszelf heelveelzelfkuntdoenomhetvogels,

P.S.: Vleermuizenzijnaanwezig,maarwe wetennietofzeonderhetdakofinde vleermuizenkastenhuizen.Devensterbank ondereenslaapkamerraamligtbezaaidmet vleermuizenstrontjes.

P.P.S.: Wemakenveelfoto’smetdeApp ObsIdentify.Daarnasturenwede waarnemingdoornaarwaarneming.nl.Een handigenverslavend,heelleerzaam speeltjewaarwegeweldigveelplezieraan beleven! ✤

Strokenteelt2023

JaapvanDiggelen

Afgelopenjaarwerd voordevierdemaalhet projectStrokenteelt

Struikwaarduitgevoerd. Ineencollectievetuinin deStruikwaardbij Giessenkweken

deelnemersgezamenlijk groentenenbloemen zondergebruikvan kunstmestengewasbeschermingsmiddelen. Duurzaam,biologisch, samenbindendenlokaal.

Ditzijndekernwoorden vanonsproject.

Dienaaktslakken ookaltijd!

Teeltseizoen2023

Hetwaseenseizoenvanuitersten.De maandaprilgingverloreninnattigheid.Pas deeerstedagenvanmeikonhetperceel gereedwordengemaakt(mettractoren rotorkop-eg)omteplantenentezaaienop 4mei.Toenwerdendooreengroep deelnemersdeeersteaardappelsgepoot, uiengeplantenwortelsgezaaid.Demaand meiwasontzettenddroogenermoestveel wordenberegend.Gevolgvandedroogte wasdatdegewasseneenmoeilijkestart hadden.Deverschillendeaardappelrassen kregenallemaalmeerofminderlastvan vraatdoordecoloradokever.Delarven werdenopdewerkavondenen-ochtenden metdehandverwijderd.Behalvehetter plaatsezaaienvangewassenwerdenook thuisvoorgekweektecourgettes,pompoenen endiversekoolsoortengeplant.Nadedroge periodekwamenerlangeregenperiodes waarinvooraldenaaktslakkenbijzonder goedgedijden.Deslakkengroeigingten kostevandekoolplanten.Zelfspompoenen encourgettebloemenwarennietveiligvoor deslakken.Alletegenslagenmethetweer endediverseplaagsoorteninogenschouw nemend,vieldeoogstgelukkigmee.Erwas eenrijkeoogstvanmetnamesperziebonen, snijbonen,courgettesenpompoenen.De aardappelshaddeneenmoeilijkestartinde drogehardegrondmaaruiteindelijkkonden alledeelnemersmet10tot20kgvande diversebiologischeaardappelrassennaar

huis.Dewortelenkiemdenslechtmaar winterwortelswarenervoldoendete oogsten.Ronduitslechtditjaarwarende rodebietenenenkelekoolsoorten.De bloemenveldjeskwamenmoeilijkopgang maarvanafaugustuskondendedeelnemers wekelijkseenprachtigveldboeketplukken.

Komendteeltseizoen

Dekeuzevangroenten,aardappelenen bloemenblijftongeveergelijk.Webreiden eenkleinbeetjeuitmetpastinaak,koolraap enpalmkool.Overhetheleperceelisinde winterstalmestaangebrachtomdaterde afgelopen4jaardoorhetoogsten mineralenzijnafgevoerd.Bovendienkan stalmestdestructuurvandegrond verbeteren.Wehopenopeenwatmeer regelmatigweersverloopendemogelijkheid ominapriltestarten.Hetonkruidbeheer moetintensieverdanafgelopenseizoen. Verderzullenweenkeleextrabuizenen sproeiersgaankopenvoorde beregeningsinstallatie.

Deelnemers

Intotaalschrevenerditjaar35personenin, hetstrevenwas40.Erwerdgewerktop woensdagavondenenzaterdagochtenden, deopkomstwasgoed,vaakronddetien personen.Niemandisverplichtommeete werkenopdetuin,maardemeestepersonen dieinschrijvennemenactiefdeel.Alsmensen opbepaaldedagenbijhetoogsten verhinderdzijn,vragenzeanderenomvoor hengroentenmeetenemen. Erzijnaltijdvoldoendekopgroepleden aanwezigomaantegevenwatermoet gebeuren,voorzovernodig,wantveel deelnemersrakeninmiddelservareninhet werk.Gezelligheidstaatvoorop,erwordt heelwatafgekletsttijdenshetwerkende koffiepauze.

Zinommeetedoenmethet projectStrokenteelt?

Voor € 55,-perjaarneemtudeelaan ditproject.Vanafbeginjuliiser wekelijksoogstmeetenemen. IndeStruikwaardzullenkomendjaar weerverschillendegewassenworden geteeld.Vroege,middenenlate aardappelen.Verderverschillende soortenkool,uien,rodebieten, sperziebonen,wortelen,pompoenenen courgettes.Ookeenmooie bloemenweideontbreektniet. Wijvragendedeelnemersomeen bijdrageteleverenaande

werkzaamhedenenhetoogsten. Meewerkenisnietverplicht,voeltuzich ookvrijomdeeltenemenomdatuhet projectwiltondersteunen.Metbehulp vanwhatsappcommunicerende deelnemersendekopgroepmetelkaar.

Erisnogplaatsvoortientotvijftien nieuwedeelnemers.

Melduaanpermail:

strokenteelt@altenatuur.nl,doedit vóór10maart.

Voormeerinfobeltunaar:

JaapvanDiggelen06-55570961 of GoofvanVliet06-28703838. ✤

FLORA

Rustigkabbelendegolfjes.Ineenbredesloot.Dewindwaait zevooruit.Naardekant.Naarprachtiggelebloemen. Dooiergeel.Metveelmeeldraden.Hetiserlekkervochtigis. Daarhoudtdezeplantvan.Indeslootkant.Ofinhet drassige(veen)land.Mooiegroteplanten.Methartvormige bladeren.Donkergroen.Aandestengelrond.Stelengroen metroodbruin.Wiljezeookzien?GaeensnaardeKornsche Boezem.ZoekdannaardeCalthapalustrusL.Degewone dotterbloem.

JanvanHaaften

Zesjaarhuiszwaluwenmonitoren

LindavanZwet

AlzesjaaroprijhebbenweopeenaantalplaatseninAltena gekekennaardeaanwezigheidvanbezettehuiszwaluwnesten.Een heerlijkezomersebezigheiddieAnnemarievandePol,LenBruining enikgrotendeelsgezamenlijkoppakkenmetafentoewathulp vananderevogelwerkgroepledendieookdeogengoedgeopend houden.

Deaanleidingvandezevogeltellingwashetjaarvande huiszwaluwin2018.InditjaarwerderdoorSovon VogelonderzoekNederlandendeVogelbescherming opgeroepenomuittekijkennaardezekolonievogel diesindsdejaren‘70flinkinaantalisafgenomen. Terechtdatdehuiszwaluwaandachtkreeg,wantdeze prachtigeluchtacrobaatdiezijnnestengraagaande witteoverstekkenvanhuizenmaakt,iseengenotvoor oogenoorenontzettendnuttigalsbestrijdervanmuggen

envliegen.Helaaszijndevoorwaardenvoorbroedgelegenheidvoor huiszwaluwennietoptimaal.Erisinonsopgeruimdelandeengebrekaan geschiktenestlocatieseneengebrekaanvindplaatsenvoorgeschiktnestmateriaal. Daarnaastvindenveelmensendepoepvandehuiszwaluwenaanenbijhunhuis hinderlijkenzijndevogelsdaaromnietwelkom.Positieveaandachteneen charmeoffensiefvoordehuiszwaluwwasenisdanooknietoverbodig,ietswaar Annemarie,Lenenikonsbijhettellengraagvoorinzetten.

Wehebbenerinmiddelseengewoontevangemaaktomdedorpenwaarinwe wonenopdefietstedoorzoekennaeenkopkoffiebijeenvanonsthuis. Meeuwen,DussenenDrongelennemenweopdezewijzegoedonderdeloepen ookinEethenfietsenwesindstweejaarrond.

Wehebbennogeenaantal locatiesdiewatverderuit elkaarliggenwaarwe koloniesweten,zoalsin Genderenwaarde huiszwaluwenuiterstoostelijk enuiterstwestelijkvanhet dorphuizen.Ookindepolders rondBabyloniënbroek,in AlmkerkenrichtingWijken Aalburgzijnverspreidwat koloniestevinden.

Danisernogeenstraatin Hankwaareenkoloniehuist diedoorNatuur-en milieuverenigingVMBHank wordtbijgehouden,maardie wetochaltijdevenbekijken omdathetzo’nbijzondere straatiswaarmensenookde moeitehebbengedaanomdeoverlastvanvogelpoeptebeperkenmet mestplanken.

TenslottekrijgenweviaArievandenHerikiederjaarderesultatendoorvande driekoloniesuitOudendijkdieAriebijhoudt.Mooivergelijkingsmateriaaluithet noordenvanonseiland.

Resultatenvandeafgelopenjarenzijnalsvolgt:

Alstellersenliefhebbersishetnietaanonsomconclusiesteverbindenaandeze getallen,dezegetallenzeggeninhettelprogrammavanSovonookmeeromdat zedaarpreciezerperkoloniezijnondergebracht.Welzijnerzakendieons opvallen:

Dehuiszwaluwenlijkendebebouwdekomte verruilenvoorwatlandelijkerlocatiesrondde dorpen.

Huiszwaluwenlijkeneenimpulstekrijgenvan menselijkebouwprojecten.Zodrawijzelfmetzand engrondbeginnenteschuiven,vindende huiszwaluwenzandenkleiomnestenmeete bouwen(ziebladzijde27).

Zwaluwtillendieopbasisvandegeldende checklijsteninAltenazijngeplaatstzijnnogniet succesvol.Ditpasthelaasindelandelijketrenden hetlandelijkonderzoeknaarzwaluwtillen*.

Somskiezenhuiszwaluwenverkeerdmateriaal waardoordenestennietblijvenhangen.Ditwasin Almkerkjammergenoeghetgeval.

Oudenestenvallennaeenaantaljaarvanzelfnaar beneden.Nietaltijdwordenerdanopnieuwnesten opdieplekkengebouwd.

BijaanvangvanonzetellingenwildenweeenbeeldkrijgenvangeheelAltena. Inmiddelshebbenwegemerktdatheteenheleklusisomallesgoedinkaartte krijgenentehouden.Onzetellingenbeperkenzichdaaromtotde bovengenoemdegebieden.

Devogelsverplaatsenzichenwonenbijmensenmetwiewesomsevencontact hebbenalswelangskomenvoorhettellen.Ditzijnvaakleukeengezellige ontmoetingenengesprekkenoverdehuiszwaluwenenanderezakendiehet tellenzekerdemoeitewaardmaken.

Lijkthetuleukomditooktedoenineengebieddatnognietdooronsof anderengeteldwordt?Kijkdanop https://www.sovon.nl/tellen/telprojecten/ kolonievogels.ErzijnnogaltijdblindevlekkenbinnenAltenadiedemoeitevan hetmonitorenzekerwaardzijn.

Heeftunogvragenoverdetellingenofnaaraanleidingvanditstuk,maildan naar lindavanzwet@hotmail.com. ✤

*Onderzoeknaareffectiviteitvanhuiszwaluwtillen

https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=31037

Weidevogelseizoen2023,eenmooijaar

MargaOerlemans

LiekeSelsvondheteerstekievitsei

in2023samenmetopaSmits

Als u dit leest zijn deeersteweidevogelaars al weerop pad om de voorbereidingen voor het weidevogelseizoen2024tetreffen.De boeren waar we meesamenwerken worden bezocht,eriseen startavond en de fanatiekelingen onder ons beginnen eind februari al met hun eersterondjes observeren. Het eerste nestjelaat meestal opzich wachten tot half maart,maar ook voordietijd is er al veel teobserveren in het veld.Een mooi moment om opde valreep nog even terug te blikken op seizoen 2023.

ZoalsallejarenbegonnenwehetweidevogelseizoeninAltenainfebruarimetde traditionelestartavondinFortGiessen.Allevrijwilligerswordendanweer even bijgepraatenhetisgezelligomelkaarweerteontmoeten.Materialenworden uitgedeeld,metnieuwevrijwilligerswordtkennisgemaakt.Wehaddenweereens eenoproepjeindelokalekrantgeplaatstenhetbleekwederomnietmoeilijkom nieuwemensentevindendieditvrijwilligerswerkwillendoen,wehaddenzoweer tiennieuweenthousiastelingen.Dejongstenzijnnogmaartwaalf-enthousiast gewordendoordeweidevogellessenvanHenkenLen-endeoudstenzijnalruim metpensioen.Wekondenhierdoorverschillendegroepenversterkenen verjongen.Hetisaantrekkelijkwerkommeteengroepjegelijkgestemdeneen paarmaandeninhetjaarerlekkerbuitenopuittetrekken.

Beginmaartgingenwehetveldinomtekijkenwaardeeerstekievitenmethun kenmerkendegebuitelaangavendatzezoudengaannestelen.Hetwasnaten koud.Dekievitenlietenzichernietdoorafschrikken,heteerstenestjewerd gevondeninGenderenop21maartdoorLiekeSels.Enkeledagenlaterdan voorgaandejaren,maarhetwasdanookaleencompleetnestje.Netzoalsvorig jaarwerdookheteerstescholeksternestvanBrabantinAltenagevonden.Ditjaar doordegroepvanTonPrinsenopeenperceelinDussenop5april.

Collega-weidevogelaarsvertellenmealtijddatiederjaarweerbijzonderis. “Marga,ikloopal25jaarmeeengeenjaarishetzelfde.”Nuhebiknetmijn vierdejaarinhetveldachterderug,dusikgeloofdirectdaternogveelnieuws tebelevenvalt,maarditjaarleektochwelhéélspeciaal.Deakkerswarenen blevenin2023langnat,nat,nat.Heelmaartenheelapril.Enookinmeiduurde hetnogeenheletijdvoordatdegronddroogwerdendepercelenbegaanbaar. Boerenwildengraagaandeslag,maardetractorenzaktentotaandeassenin depercelen,dusergebeurdenietveelindezemaanden.Omdatwevreesdendat openigmomentalleboerentegelijkaanhetwerkzoudengaan,hebbenwetoch veelnestjesinmandjesgelegd,jemoetweleenbeetjevooruitwerken,ookal verstorenweliefstzominmogelijk.Mochtende boerenallemaaltegelijkaandeslag gaan,danwarenweerklaarvoor. Op11aprilwerdendeeerste kievitsjongenalgezieneneind aprilbegonnendelegselsvande kievitmassaaluittekomen.Ennog steedskondendemeesteboeren nietophetland.Uiteindelijk hebbenweopdiversepercelen vliegvluggekievitenenscholeksters gezienvoordaterookmaarééntractor hetperceelopwasgeweest.Denatte omstandighedenzorgenvooreengrootengoedbereikbaarvoedselaanbod.Door hetuitblijvenvanwerkzaamhedenblijftonkruidopdepercelenstaanenookdatis goedvooreengrotervoedselaanbod,maarookvoorbeschutting.Ennatuurlijkis erookminderverstoringbijminderwerkzaamheden.Allesbijelkaarblekende omstandighedenvooropgroeiendepullenprachtigtezijn.Wathebikditjaar genotenvandepullendieikgedurendeeenweekofzesgroterzagworden.Van donsnaareenverenkleed,en(bijna)vliegvlugtoendeakkersbewerktwerden.

Natuurlijkginghetookditjaarnietaltijdgoedengingenernestenverlorendoor landbouwactiviteitenendoorpredatie.Boerenenvrijwilligershebben-vaakin

overleg-mandjesopzijgelegdbijhetsleepslangen,zaaien,aardappelspoten enzovoortenzozijnergezamenlijkweerdenodigenestjesgespaard.Ookzijner weerovereenkomstenvoorverlaatmaaienafgeslotenbijhetvindenvangrutto-en wulpennesten.

Decijfers

Wegingenditjaarmetzo’n110vrijwilligersverdeeldover9loopgroepenop pad.Wehebbenhetbestandvanboerendiemeedoenditseizoenopgeschoond waardoorersprakelijkttezijnvaneenkleineafnamevandeelnemendeboeren, maarditbetreftalleeneenadministratieveafname.Nogsteedskunnenweop vrijwelallepercelenterechtenwetellennuruim130deelnemendeboeren. Wevondenditjaarnetgeenrecordaantallegsels,hetwarener729.Vorigjaar teldenweer649,2021washettopjaarmet733nesten,netietsmeer.Deze hogeaantallenwordenvooralbereiktdooreengrootaantalkievitsnesten,ditjaar 498.Ineerderejarenvondenweerwelzo’n10%meer.Hierzienweheteffect daterveelpullengrootwerden,waardoorermindertweedelegselszijngeweest. Mindernestenisinditgevaldusgoednieuws!Descholeksterdeedhetgoedmet 63nesten,detureluurzitnogsteedsineenopgaandelijn,degruttobleefaardig stabielendewulplijktzichietstehebbenhersteldnadeflinketeruggangvorig jaar.Heelopvallendwasditjaarhetaantalnestenvan klutendatwerdgevondenopdeplas-drasgebieden. Hetwarenermaarliefst21endatterwijlwenog nooiteerderineenjaaraandetiennesten warengekomen.Eigenlijkvíndenwedezeook nietecht,zewordengeregistreerdbij apartealarmtellingen.Indeplas-dras gebiedenhebbenzegeenextra beschermingnodig.

Almetallijktheteenheelgoedjaarte zijngeweestvoordeweidevogels.Zelf hebikindezevierjaariniedergeval nognooitzoveelvliegvluggekieviten enscholekstersgezien.Hetvoorjaar komteraanenikbenerweer helemaalklaarvoor.Benbenieuwdof wedegroteaantallenvliegvlugge kievitenvan2023ditjaarteruggaan

Wel

Heeftmijnopahetindertijd Gemist,eenjasloosterrasje

zomaarinmaart,vierserieuze stormenperweek,eennajaar vanzomertothetezomer?

Zalmijnkleinkindhetstraks

misseneenwittewereldvol gestrandeauto’s,deblijdeterugkeer

vandezwaluwen,eenseizoen waaropwattemopperenvalt?

Vastniet.Maarikdatwelallemaal, heelerg.Ikmismeeenongeluk.

HansKuyper

Uit:Dichter,nr.25thema‘Klimaatverandering’.

UitgavevanStichtingPlint.

Metvriendelijketoestemmingvandeauteur.

BlijmetelkegeplanteboominAltena

MargovanBoomeh...Beem

Voorhetvierdejaaroprijnam Altenatuurdeelaandeactie‘Plan Boom’.Hieroverschrevenwealin hetvorigeAltenatuurtje.Deze keerorganiseerdenweeen uitdeelactieenmetsucces!

Wekregenvoordezeactie500kleineboompjes.Binnendekortstekerenhadden weruim100aanmeldingenvanledenenniet-ledendieplaatshaddenof maakteninhuntuinomvijfboompjesuittelatengroeientotechtebomenoftot eenkleinheesterbosje.Deuitgedeeldesoortenwaren:hazelaar,gewonevlier, lijsterbes,Gelderseroos,inlandsevogelkers,vuilboom,éénstijligemeidoorn,rode kornoelje,wildeligusterenwildekardinaalsmuts.Allegeschiktominde tuinuitte latengroeientotkleineboomofgrote

Voorafhaddenwedetiensoortenal verdeeld,zodatiedereeneenzodivers mogelijksortimentmeenaarhuiskon nemen.Op25november2023konden dejongeboompjesopgehaaldworden ophetfortbijGiessen. Deuitlegoverdegroeivandeze bomen/struikenwerdzeeropprijs gesteld.Voorafhaddenwede boompjesookvaneenlabeltjevoorzien, zodatiedereenkonnagaanwatzemee naarhuiskregen.Hetwerdeengezelligeuitdeelochtend.Tevredentogende nieuweboomeigenarenoppadnaareengoedplantgat.Wehopendatde boompjesondertussenallemaaleendefinitieveplekhebbengekregenendathet overeenaantaljaarmooiestruikenofbomenzijngeworden.Eenfeestvoor

Hetverdelenvandesoorten

vogels,vlinders,bijenenalhetanderelevendateropafkomt! Wekregenookruim800stuksbosplantsoenvoordegrotetuinvandeFam. PlankeninUitwijk.Dezetuinwordtnatuurvriendelijkingerichtmetvogelbosjes, houtsingelseneenmooie struweelhaagrondomdemoestuin.

Indetoekomstisookhetplanom eenpoeltegravenen bloemenweidesteontwikkelen.Op zaterdag9decemberishet bosplantsoengeplantmethulpvan familieleden,vrienden,ledenvan dewerkgroepvoedselbossen (inclusiefklimaatburgemeester WijnandVeth)ende beheercommissievanAltenatuur. Velehandenmaaktenlichtwerk enhetwerdooknuweereengezelligeochtend!Doorhetplantenvanhet bosplantsoeniseenhelemooiebasisvoordetoekomstgelegd.

DeafgelopentijdwerdeninhetbuitengebiedvanAltenaookheelveelheggen geplantviadeactie‘Struweel(de)’.Ruim14.000stuksinheemsbosplantsoen (verdeeldoverruim20soorten)werdenerindecemberenjanuarigeplant.

VoorhetbloesembosbijhetDuyls Bosstondhetbosplantsoenwegens denatteomstandighedennog opgekuild.Hierwerdinfebruari eenplantdaggeorganiseerdmet basisschoolleerlingen.Beide projectenheeftAltenatuurmeteen financiëlebijdrageondersteund.

Opmaandag15januarizijninhet

Pompveldnog700jonge boompjesgeplantdoorde Liniewerkers.

VanuitPlanBoomwasditvoorlopigdelaatsteplantactie,maar BrabantsLandschap heeftaangekondigdwelmetandereactiesaandegangtegaan.Wehoudenhetinde gatenenhopelijkkunnenweinAltenaookkomendjaarweerveel struweelheggen, vogelbosjesofbomengaanplanten! ✤

Deaanlegvanvoedselbosjesenhoutsingels

DeLiniewerkersaanhetwerkinhetPompveld

Gewonnen

JaapvanDiggelen

Hetis17november2023.Nieteen typerendenovemberdagzoalswaarde dichterJ.C.Bloemin1931overschreef, beginnendmet:

Hetregentenhetisnovember Weerkeerthetnajaarenbelaagt Hethart,datdroef,maarsteedsgewender, Zijnheimelijkepijnendraagt. alseerstestrofe,endannatwee treurnisvollecouplettendieikubespaar, dezeafsluiting:

Verlorenzijndeprillewegen Omteontkomenaandetijd; Altijdnovember,altijdregen, Altijdditlegehart,altijd.

Eengedichtdatdruipten kruiptvandruilerigedroefenis enmelancholie.Nee,vandaag isdezoner.Redenwaaromik indevoortuinaanhetwerk ben.Rondhalfelfhoorikeen vreemdgeluid.Indeverte ontwaarikeengroepvogels vliegendinV-vormdievanuit hetnoordennaderen.Ganzen ism’neerstegedachtemaar hetgeluidisvreemd.Ikzitniet zogoedindegeluidenvan ganzen,kolganzenmisschien? Tochhelemaalanderseigenlijk, hoogenkrassend,kabbelend alseengesprek,erisietsmee. Hetzoutochniet?Zoudenhet

kraanvogelszijn,schiethetdoorme heen.‘Welluidendgetrompetter’,is eentermdieikuitdeboekenken,voor dezesoortdieiknooiteerder overvliegendmeemaakte.Zaltochniet waarzijn?Kostbaretijdverstrijkt,de groepkomtoponshuisaf.Denekken zijntelangvoorganzenendelijvente weinigcompact.Ikmoetm’nkijker hebben!Ikrennaarbinnenenbenop tijdterugomdegroepbovenmij westelijkvanonshuislangstezien komen.Dichterbijgehaaldishet onmiskenbaar:grotegrijzevogelsmet langenekken,zwartronddekop.Dit zijn100%kraanvogels,iktelerruim dertig,wateenwaarneming! “Vocaalmetdiverseluideen vérdragenderoepen.Contactroep (voornamelijkinvlucht)diep, trompetterend,trillendofkrassendkrro enkarr”zegtm’nvogelgids.Nuikdit opschrijf,luisterikopdesitevan Vogelbescherminghetgeluidnogeens na.Exactwatiktoenhoorde,het geluidiseenkakafonievanroepende dierendatsteedsgolvendaanzwelten weerafneemt.Ikhoorergeen getrompetterin,maardatzalaanmij liggen.

zuidwaartstrekken,looptover Duitslandenschampthetoostenvan Nederland.Bijoostenwindkomende overtrekkersverderonsland binnenzeilen.Datiswathiergebeurt.

Zevenwaarnemingenvan

overvliegendegroepenkraanvogels overAltenaop17november2023, ingevoerdopwaarneming.nl(zie onder).Opverschillendetijdstippenen

Detrekbaanvandekraanvogelsdie mettienduizendenvanuitScandinavië endeBaltischestateninnovember

DekraanvogeldoethetgoedinEuropa, naafnametotverindetwintigsteeeuw, zijnzeinmiddelsalweertientallenjaren inopmars.Despectaculairetoename vandezesoortinDuitslandvanminder danduizendin1970totbijna tienduizendnu,heeftermedetoegeleid datdevogelsindsdeeeuwwisselingook weerinNederlandbroedt.

KraanvogelsbijGenderen

Hetaantalbroedgevallenopdegrote hoogveen-/heidegebiedeninhet noordenenoostenvanNederlandligt inmiddelsrondveertig.Dekraanvogel isevenalsdezeearendendevisarend eenvoorbeeldvaneensoortdie aanvankelijkeenaantaljaren overzomerendwordtgezieninons land.Datzijndanexemplaren afkomstiguitgroeiendepopulatiesin Duitsland,dieeenvoorbodezijnvan eeneerstebroedgeval.Dejaren daaropvolgensnelveelmeer broedgevallen.Ietssoortgelijksis gebeurdmetdehervestigingvande wolfinNederland.

Degegevensvanwaarneming.nllaten ziendatdewaarnemingenvande kraanvogelinAltenavanafbegindeze eeuwspectaculairzijntoegenomen. Sinds2000werddesoortin71kmhokkeninAltenagezien,opdetrek naarhetnoordeninfebruarienmaart enopterugwegnaarhetzuidenin november.Intotaalgaathetinons

gebiedom277waarnemingen, opgeteldbijna4.000exemplaren. Uiteraardzittenhiermeerdere waarnemingenvandezelfdegroepbij. Alsjedezeaantallenzietdankunje alleenconcluderendatiedereinwoner vanAltenagrotekansmaaktomin voor-ofnajaarovertrekkende kraanvogelstezien.Hetblijfteen kansprocesnatuurlijk,maardekansen nemenindeloopderjarentoe. Daaromzagikzepasopmijn vijfenzestigste,wanttoeniktienwas kwamenerhooguitenkeleduizenden perjaaroveroostNederland gevlogen,neveroverAltena. Ditlaatste,hettoenemenvandekans ombepaaldesoortentezien,isin tegenspraakmeteenstukjevanKoos vanZomerendatikrecent(her)las. Koosbundeldein2022zijnmagnifieke artikelenenkortestukjesdiehij voornamelijkpubliceerdeinNRC,inhet boek‘HeeldeNatuur(behalve vogels)’.Het‘behalve’omdathij eerderalin‘AlleVogels’zijnstukjes overvogelsbijeenbracht.Beide boekenzijnturvenvanrondde duizendbladzijdendikengoedvoor maandenleesplezier.Zonderhette noemenrefereerthijinhet hiernavolgendstukjeaanhetshifting baselinesyndromedatikeerderin Altenatuurtje119(2022)beschreef. Hetgaatoverhetverschuivenvan natuurbelevingenervaringvanrijkdom aannatuurindeloopvangeneraties, metalsbottomline:treurnis,verlies. Eengedeeltevanhetstukje‘Verloren’ datop4maart1994inNRC Handelsbladverscheen:

KraanvogelsbijGenderen

(...)

Bijonsgenietjehetmeestevande natuurzonderkennisvanzakenen zonderreferentiesaanvroeger.Mijn foutisdatikmeerinverdieptheben datikpas48ben.

InNederlandmoetjenietaannatuur beginnenvoordatje65bent.Dankun jedejarenvanallesnieuwenwateen heerlijkeontdekkingsreisnognet meemaken.Entegendetijddatjede pijnvandeachteruitgangbegintte voelen,verdwijntallesindemistvan deseniliteit.

KoosvanZomeren,4-3-1994

GeheeltegenhetadviesvanKoos,ben ikalskindal‘aandenatuur begonnen’,zoalshijhetzegt.Tijdens

deruilverkavelingvandejarenzestig enindejarendaarnahebikveelzien verdwijnen.Gelukkiggeldtookhet omgekeerde.Ikhebookweerveel zienverschijnen.Demachtigevlucht vankraanvogelsovermijnhuisisdaar maaréénvoorbeeldvan.Steldatiknu pasbegonnenwasmetdienatuur,op deleeftijdvan65zoalsKoos aanraadt.Danhadikdezemooie belevingnietgehad.Tegenoverhet ‘Verloren’vanVanZomeren,waarvoor novemberbijuitstekdemaandis,staat somsookhet‘Gewonnen’(ziemijn verhaal).Datgeefteengoedgevoel. Overdebalans,of‘verloren’en ‘gewonnen’indevaderlandsenatuur elkaarinevenwichthouden,daarkan iknogtotaanmijnseniliteitover doordenken.Ikhoopdatdatnogheel langduurt,ofnee:dathetnooitkomt. ✤

Nieuwee-mailadressen

Metingangvanhedenkuntueenaantalwerkgroepenen bestuursledenvanAltenatuurviaeennieuwe-mailadres bereiken.Hierondereenoverzichtvandezee-mailadressen endepersonendiedee-mailadressenbeherennamenshun werkgroep.

info@altenatuur.nlJanvanHaaften secretaris@altenatuur.nlMargovanBeem penningmeester@altenatuur.nlErikGouw redactie@altenatuur.nlWoutervanRijsbergen strokenteelt@altenatuur.nlGoofvanVliet vogelwerkgroep@altenatuur.nlArievandenHerik weidevogelbescherming@altenatuur.nlMargaOerlemans uilenwerkgroep@altenatuur.nlHenkvanDiest gastlessen@altenatuur.nlHenkvanDiest voedselbossenwerkgroep@altenatuur.nlTheaBraun

Deknotwilg

Inonzestreek zijnzeniette missen:

knotwilgen! Langs polderwegen staanzeinde bermenin natuurgebieden staandebomen ingroepenbij elkaar.

Maarwatisernuzospeciaalaandezewilgendieknotwilgengenoemd worden?Jeleesthethieronder!

Knotwilgengaannaardekapper

Steljevoordatbomenooknaardekappermoeten!Bijdeknotwilgisdat eigenlijkwatergebeurt.Mensensnoeiendetakkenvandeknotwilg regelmatigwaardoorhetlijktalsofdeboomeenknotjeheeft!Deboom krijgtholleruimtesbinneninalshijouderenvakergeknotwordt.De gesnoeidetakkenwordensteedsweerdoormensengebruikt.

bov e nzi jde

on d er z ij d e

Wilgenblaadjes

Hol l e r ui mt e i n de b oom

Wistjetrouwens datookandere bomengeknot kunnenworden? Ookbijvoorbeeld eenes,elsen populierworden somsgeknot. Knotjezeniet, dankunnenze uitgroeientot machtigebomen.

Verschillendesoortenwilgen Erzijnverschillendesoortenwilgen.Zoiserdeschietwilgmetrechte takken,detreurwilgmethangendetakkenendekrulwilgmetsierlijke gekruldetakkenenbladeren.Wilgentakkenkunnenookverschillende kleurenhebben,donkerbruin,groenenzelfsgeel.Ondankshun uiterlijkeverschillenhebbenvrijwelallewilgenééndinggemeen:de takkenzijnergsterkenmakkelijktebuigen.

Vr o u we lij k ek a t je s

Insectenzoalsbijenen hommelszorgenvoor bestuiving,waarbijzevan deenebloemnaarde anderegaanenzobijdragen aanhetmakenvanzaadjes. Uitdezezaadjeskunnen weernieuwewilgengroeien.

Katjesenbestuiving Inhetvoorjaargroeiener zachtekatjesaandetakken vandewilg.Dezekatjeszijn eigenlijkbloemendieeen belangrijkerolspelenbijde voortplanting.

Grote zijdebij

Mannelijke katjes

Thuisvoorplantenendieren

Detakkenvandewilgmaarookde holleruimtesindeknotendestam biedenallerleiplekkenvoornestenvan vogels.Zokunnensteenuilen, houtduivenenspreeuwenbroedenin eenknotwilg.Somsmaaktzelfseen eendeennestindeknotvandeboom!

Verschillendeplantenkunnengroeienin despletenvandeschors,zoalsvarens ofspeenkruid,waardoordewilgeen mini-ecosysteemwordt.Hetisalseen kleinverborgenbosopdetakkenende stamvandeboom.

Wilgentenenalsbouwmateriaal Opdeknotgroeiensteedsweer sterketakken,ookwel wilgentenengenoemd.Vroeger werdendezewilgentenengebruikt omallerleidingenvantemaken, zoalsmandenenzelfshuizen!

Tegenwoordig wordenwilgentenennogsteeds gebruiktvoorhetmakenvan manden,meubelsenzelfs kunstwerken.

Houtduif

Dus…deknotwilgisnietzomaareenboom.Hetiseenlevendigdeelvan denatuur,waarinallerleiinteressantedingengebeuren.Devolgende keerdatjeeenwilgziet,weetjedatereenhelewereldschuilgaat achterdiewuivendetakken!

Onderzoek vanwatermonsters

MarjoleinBerendsen

Inhetvoorjaarvan2023stondineen krantenberichtjeeenoproepommeete doenaanmetingenvankleinewateren viahetNIOO-KNAW(Nederlands InstituutvoorEcologieinWageningen). Ikmelddemijaanentijdenseen webinarkreegikals‘burgerwetenschapper’eentrainingomde waterkwaliteitinmijneigenomgevingte lerenonderzoeken.

Tijdensdezewebinarkreegiktevens devraagofikbegeleidingwenste bijhetnemenvandewatermonsters. Ikbenzelfgeenbioloogenhetleek mijwelwenselijkomvan deskundigenietsteleren.Zelfhadik delocatiesuitgezocht,waarikde monsterswildenemen.Deeerste locatiewasindeAlminhetAlmbos teRijswijk.Detweedebetrofde locatievandestrokenteeltvan AltenatuurinGiessen.Voorafhadik volgensvoorschrifttoestemming gevraagdaanhetBrabants Landschapalseigenaarvanditstuk grondomdaareenmonsterte nemen.Ikkreegtoestemming. Viadepostontvingikthuiseen

meetkitmetdaarindeinstructiesvoor demeting,buisjesomwatermonsters tenemeneneenzoekkaartvoorde waterdieren.Zelfmoestiknogeen secchi-schijfmaken. Dezesecchischijfiseenrondecd-schijf,die bevestigdisaaneendraadofeen stang.Dituitersteenvoudige instrumentwordtgebruiktom delichtdoorlaatbaarheidinhet watervanvaarten,merenen

Deschijfwordttewatergelatenen dedieptewaaropdeschijfnietmeer tezieniswordtafgelezenviaeen maatverdelingopdestangof draad.Dezezogenaamdesecchidieptegeeftdetroebelheidvanhet waterweer.Mijnbevindingenzouik onlinedoorgevenviaeen antwoordformulier.Debuisjeskonik perpostopsturennaarhetNIOOKNAW.

Tweepersonen,deonderzoekster zelfdieopditonderzoek promoveerteneenstagiaire, kwamenmijthuisophaleninjuli 2023.Metschepnetje,grotebak, secchi-meter,penenpapierliepen wenaarhetwater.Detweeanderen

kekentoehoeikwatwaterinde bakdeed,methetnetjeplantenen diertjesschepteenallesindebak verzamelde.

Daarnabogenweonsoverdebak. Eenwereldgaaterdanvoorje open:planten,heelveelverschillende diertjesmetverschillendgedrag, uiterlijketc.(afhankelijkvanwelk waterjeonderzoekt).

Eenaantalurenwerdikgevolgd doordeonderzoeksterende stagiairediemijbijdemetingenvan adviezenvoorzagen.Eenaantal kerenwistikdediertjesnietprecies tedefiniëren,maardooraante gevenwaarikopmoestletten: gedrag,uiterlijketc.leerdenzijhetmij.

DelocatiesinhetAlmbos

DelocatiesindeStruikwaard

Omdewaterkwaliteittebeoordelen wordenvijfaspectenvandemeting geëvalueerd:waterplanten, helderheid,voedingsstoffen, waterdierenendealgemene toestandvanhetecosysteem.

Eenaantalwaterdierenherkendeik, zoalsdeschaatsenrijder,vlokreeften watermijt.Dekokerjufferen platwormo.a.vondikmoeilijkerte herkennen.Doorhetstellenvan vragendoordetweebegeleiders overhoeveelpotenenwatvoor staart,kleur,gedragetc.kwamiker weluit.Defoto’sbijditartikel maakteikookinhetkadervanhet onderzoek.

Deconclusievanheteindrapport luidde:landelijkheeft22%vande kleinewatereneen‘goede’ waterkwaliteit.Deoverige78% heefteen‘matige’tot‘slechte’ waterkwaliteit,metkenmerkenzoals eengebrekaanplantenen waterdieren,overmatigemeststoffen oftroebelheid.

Bijzondergeïnteresseerdwasikinde locatiewaardestrokenteeltvan Altenatuurplaatsvindt.Het eindoordeelhieroverwas:‘matig’. Hetoordeelvoordeplanten, helderheidenvoedingsstoffenis weliswaargoed,maarhetoordeel voordewaterdiereninditwateris ‘slecht’.

Deecosysteemtoestandvanditwater is‘openwatermet onderwaterplanten’.Erwarenniette veelplantendieoverwoekerdenen weinigkroosofalgen.Ditzijn allemaalduidelijkesignalenvaneen helderwatermetvoldoende waterplantenenookdejuistemix vanwaterplanten.Dehoeveelheid stikstofinhetwateris0.69mg/L.Het oordeelvoordestikstof(N)indit wateris:‘goed’,evenalsde hoeveelheidfosfor.

Hetlandelijkeeindrapportgeeftaan datdezestudielaatziendat betrokkenburgersbereidzijnomhun tijdenenergietestekeninhetbeter inbeeldkrijgenvandekwaliteitvan hetwaterinhunomgeving.

Dergelijkeenergie,maarookeen beterbesefvandestaatvanhet

Bakmetwatermonsters

Nederlandsewaterzijnessentieel voorbewustzijnvande waterkwaliteitindemaatschappij (aldushetrapport).Ditdraagvlak heeftbaatbijhetzelfkunnenmeten, aangeziendatahiermeetastbaaren begrijpelijkwordenvooriedereen.

Hetproject‘VangdeWatermonsters’ deeltelkjaardedataviade website,zodatdegegevensdiemet inzetvanvelemensenzijnverzameld, transparantenoverzichtelijkzijnte bekijken.

Erzijnhetafgelopenjaar3293 sloten,vennen,plassenengrachtenin Nederlandinkaartgebracht.Het eindrapportvermeldtconcrete stappendiegenomenkunnenworden omdewaterkwaliteitinNederland teverbeteren.

Inhetuitgebrachterapportwordik

nogbedankt,naasteenaantal anderen,omdatwedeonderzoekers demogelijkheidhebbengebodenom onstevalideren;d.w.z.zijliepenmet onsmeeomtekijkentijdensonze metingenenidentificatiesvan waterdieren,zoalsikaleerder vermeldde.Methunbevindingen overhoewijals burgerwetenschapperstewerk gingen,kondenzijhun onderzoeksmethodeverbeteren.

Hetwaszeerdemoeitewaardom meetedoen!Kijkop https:// natuurenmilieu.nl/watermonsters en jezietderesultatenvanhet onderzoek,ookdichtbijinjeeigen omgeving. ✤

DeverschillendemeetlocatiesinAltena

Eenlocatiemetveelkroos

Almkerk

Sleeuwijk

Hank

Drongelen

Jaaaaa....!Eenmadeliefje!!!

AlenkelejarendoenwemetdeplantenwerkgroepvanAltenatuurmee metdeEindejaarsPlantenjachtvanFLORON.Sinds2014wordtdital georganiseerd,naarideevandeBritsezusterorganisatieBSBI,waarde NewYear’sDayPlantHuntsinds2012eenbegripis.

WaaromorganiseertFLORONdeEindejaarsPlantenjacht?Doorjarenlangopeen systematischewijzeenopgroteschaalwinterbloeierstetellen,proberenwete onderzoekenwatheteffectvanweerenklimaatisopbloeiendeplanten.

Hetisdebedoelingomtussen25decemberen3januariéénuurlangtezoeken naarbloeiendewildeplanten.2januari2024wasdevierdekeerdatwemetde

InmiddelshebbenwezoalverschillendeplekkeninAltenaafgestruind.In2015 bezochtenwedevestingWoudrichemenomgeving.In2016deCloppenwaardbij Werkendam,in2017hebbenwevanwegesneeuwenijzelhetbezoekaande WijdeAlmafgelast,waarwewelteldenin2018.In2019liepenwedoorde WijkseWaard(waarbijweooknoggezochthebbennaardekleinemodderkruiper).In2020en2021hebbenwenietmeegedaanvanwegecorona;we mochtentoennietmeteengroepoppad.In2022zochtenwenaarwinterbloeiers bijdeWilhelminasluisenindeStruikwaardenvoorditjaar(2023/2024)stonden deomgevingvanhetFortbijGiessenenhetAlmbosophetprogramma.

MargovanBeem

Paardenbloem

Madeliefje

Fluitenkruid

Meteenkleinmaarenthousiastgroepje gingenweopdinsdagmiddag2januari oppad.Helaaskondenwehetnietmeer uitstellen,andershaddenwevasteen beteremiddagquaweergekozen.Inde stromenderegennoteerdeJaapde plantennauwgezetindeNOVA-appvan FLORON.Methulpvandezeappzijnde landelijkeresultatenbinnendekortste kerenverzameldentevindenopde websitevanFLORON: https:// www.floron.nl/plantenjacht/resultaten

Deeerstebloeiendeplantdiewezagen, wasstraatgrasmetdaarvlakbijeen scherpeboterbloem.Fluitenkruid,witte dovenetelenmadeliefjezagenweook bloeiend.Hetgrootkaasjeskruidende gewoneberenklauwdiewebloeiendtegenkwamen,warenbestbijzonder.Dat zijnplantendienormaalgesprokenindezomerbloeien.Debloeivandemeeste plantenisdanooknietzouitbundig,maarjuistzoindewintervalthetextraop.

OpdewebsitevanAltenatuurstaateenlijstjemetdeplantendiewegenoteerd hebben.Hetwarenereigenlijkachttien.Alleendewittedovenetelkondenweniet meerdoorgeven,wantdiezagenwebuitenhetteluur.Nadewandelinghebben wenogeenlekkerebakkoffiegedronkenmetdaarbijversgebakkenkoekjesvan Pia.Datwaswelevennodignazo’nverregendemiddag!

WiljevolgendjaarookmeedoenmetdeEindejaarsPlantenjacht?Meldjedan aanbijdeplantenwerkgroep.Ookvandezomerwillenweweereenaantal kilometerhokkeninAltenagaaninventariseren.Datdoenwedanopeen doordeweekseavondofopeenzaterdag.Deelnemersaandeplantenwerkgroep krijgenhierberichtover.Aanmelden: secretaris@altenatuur.nl.

Straatgras

Scherpeboterbloem

Grootkaasjeskruid

GoofvanVliet(bestuurslid)

insamenwerkingmetJanDerkStegeman(energiedeskundige)

‘HetParijs-akkoorduit2015overklimaatveranderingkandeEU duizendenmiljardeneuro’sbesparen’isdekopvaneenartikeldatgaat overeenrecentonderzoekvanhetinternationaleKlimaatActieNetwerk.

Methetbeperkenvandeopwarmingvandeaardetot1,5graadkanEuropa ongeveer1.000miljardeurobesparenvoor2030.

Hetgaatvooralombesparingenopkostendieandersbijhogere temperaturengemaaktzullenmoetenworden.Veelgelddus.Het lijkteropdatdehogekostenvandeenergietransitiemensen weerhoudtomdenoodzakelijkeinvesteringentedoen.Dat hetvoorhetvoortbestaanvanhetmenselijklevenop dezeplaneetkeihardnodigis,isalgenoeg beschreven.Ditstukfocustopgeld.Datlijkttoch hetmeestdoorslaggevendvoormensenom aandeslagtegaan.

‘EuropaslaapwandeltterwijlChinaendeVSmiljardenpompenin hungroeneindustrie’,waarschuwtBasEickhout,delijsttrekkervan GroenLinks/PvdAbijdeEuropeseverkiezingenop6juni.Ineeninterview inDeCorrespondentzegthijdatderestvandewereldechtsnellerisgaan lopen:‘Hetisookeeninvesteringsprogramma–kijknaarwatAmerikadoetmet deInflationReductionAct.Hetisookstrategischegrondstoffenengrondstofketens naarjetoetrekken–datdoetChina.Hetbestevoorbeeldisdeopkomstvande elektrischeauto.Chinaheefttienjaargeledenaleenstrategischekeuzegemaakt doorvolintezettenopdeontwikkelingvandeelektrischeauto,inclusiefdehele aanvoerketen.Datisindustriepolitiekdiezichnuuitbetaalt.Eninplaatsvandat wijalsEuropadenken:datmoetenweookdoen,wildeEuropeseCommissiegaan onderzoekenofChinageenongeoorloofdestaatssteunbiedt,ofChinahetspel welnetjesspeelt.Daaromismijnpleidooi:deenigeindustriepolitiekdiejenukunt voerenalsEuropa,isgroeneindustriepolitiek.’

Nieuwewethouder,nieuwekansen

Inoktober2023iseennieuwewethouderduurzaamheidinAltenaaandeslag gegaan,ClaudiaSchippers.Vanhaarverwachtenwijeenstevigeaanpakvoorde verduurzamingvanAltena.Nietachterlopenoplandelijkeontwikkelingenmaarhet liefstvooroplopen.HetbestuurhadmetAnneloesvanHunnik(onderandere wethoudervanNatuurenLandschap)onsjaarlijksafstemmingsoverleg.Datverliep prettigmaardeinhoudwasnietvrolijk.Wehebbenonzezorgennaarvoren gebracht.Alsdegemeentegeenzonneveldenengeenwindmolenswilomschone energieoptewekkengaanwededoelstellingomin203055%minderCO2 uit testotenenin2046100%bijlangenaniethalen.Jeredthetnietdoor alleenmaartebezuinigenopenergiegebruikendoorzonnepanelenop dakenteleggen.Onzeverwachtingisdatdegemeentegedwongen zalwordendooreenhogereoverheidomwelstructureelvoldoende schoneenergieoptewekken.Denieuwewethouderkanhetop ditmoment-nog-nietoverzienmaarbeloofterinhet vervolggesprekinhetvoorjaarvan2024opterugte komen.

Desomberekant

IkvoelmeondertusseneenomgekeerdeDon Quichot.Nieteentjedievergeefstegen windmolensvechtmaarjuistvergeefsvoor windmolens!HeefthetnogwelzinomvanuitAltenatuur activiteitenteondernemenomdeklimaatcrisisaante pakkenalsdegemeentefundamenteelveelteweinigdoeten wildoen?Ikworderafentoeknapmoedeloosvan.Onze energiecoöperatieAltenaNieuweEnergieCoöperatie(ANEC)blijkt zichookaftevragenofzenogweldoormoetgaanonderdeze omstandigheden.DaaromheeftAltenatuurop15novemberjongstleden eendiscussiebijeenkomstoverditonderwerpgeorganiseerdopFortGiessen. Wewarenmet25mensenendatmaakteeengoedediscussiemogelijk.Ikmocht hetsombereverhaalvertellenenJanDerkStegemanhetpositieve.Over landelijke,Europeseenwereldwijdevoortgang.Deconclusievandeavondwas datAltenatuurgewoondoormoetgaanmetinformatie-endiscussiebijeenkomsten overdeenergietransitie:wiedoetditandersinAltena?

Maarliefst75%vandeNederlandersmaaktzichzorgenoverdeklimaatcrisis. DatzullenerinAltenanietveelminderzijn.Maarwatdoenweeraan?Erwordt weiniggemetenduserisgeengoedzichtop.

InNederlandlekenweincoronatijdophetgoedepadtezitten.NulooptdeCO2uitstootechterweerop.Erwordtweerveelgevlogen,erzijnveelmeer-benzineauto’sverkocht,hetvleesverbruikisnietverminderd.

Depositieveontwikkelingen

JanDerkheefteigenlijkhetzelfdenegatievegevoel,'nietinmijnachtertuin',datis degrotevertrager.Wewetenwatwemoetendoen,wehebbenerhetgeldvoor maarwedoenteweinigentelaat.Positiefgezienishijervanovertuigddatde overhedenoveralingehaaldwordendoorontwikkelingenindesamenlevingen hetbedrijfsleven.Hijletervooralopwaaringeïnvesteerdwordtenwaar reclamevoorwordtgemaakt.Daardoorkanhijgoedevoorspellingen doenoverdetoekomst.Heelbinnenkortzijnzonenwindzogoedkoop datzijolie,gas,kolenenzelfskernenergiefinancieelvantafel blazen.

In2015hadbijvoorbeelddeVVDnogpostersmetde boodschap‘Windmolensdraaienopsubsidie,nietop wind’.Bijdelaatsteverkiezingenin2023schrijftzein haarprogrammadatdeklimaatverandering ambitieustegengegaanwordt,minstens55% CO2 reductiein2030en100%in2050.

MaatregelenbijvoorkeurinEuropeesverband omdatditvooreenmeergelijkspeelveldzorgt.Maar hoesnelkunnendeveranderingengaan?

HetpercentagehernieuwbareelektriciteitneemtinNederlandsneltoe.In5jaar van15%naar50%! Omdaterbijnageenkolenensteedsmindergaswordt gebruikt vermindertdeCO2-uitstootvanNederland.InChinagaathetnogsneller enopeenveelgrotereschaal.In2024zaldaardeCO2-uitstootalafgaan nemendoorhetingebruiknemenvanzonne-enwindenergie.210Gigawatt voegdeChinatoein2023. Wereldwijdwerd510GWaanschoneenergie bijgeplaatst.DatisnetzoveelalsdetotaleenergievoorzieningvanDuitsland, FrankrijkenSpanjebijelkaar.

Kolen,olieengas gaanverliezen.Zevervuilenteveel,veroorzakeneen klimaatcrisisenzezijneindig.Elektriciteitiseenveelefficiëntere energiesoortdanolieengas.

Zonne-energie iszeergoedkoopgeworden.Eentopkwaliteit paneelinkopenkostnubijvoorbeeldslechts € 80.Enkelejaren geledenwasdatnogenkelehonderdeneuro’s.Eénuur zonlichtopdeaardeisvoldoendevooreenjaar energiebehoefte,dekunstishetgoedoptevangen.

Windenergie isookveelgoedkopergewordenen werktjuistalsdezonnietschijnt.Dezemixiszeer belangrijk.OokinAltena!

Geothermie iseenvormvanwarmteuitdiepe grondlagen,inNederland1à2kilometer.Hetiseen grotebelofte.InNederlandhoudenwenunietmeerzovan boren(eerderwelinGroningenenopdeNoordzee)ennietalle grondsoortenzijngeschikt.Nederlandzalerzekeringaan investeren.

Kernenergie gaathetnietwordenomdathetinrelatietotzonenwindveel duurderis.Standaardcentraleszijnpeperduur,zekeralszealleenmaar zoudendraaienalsertijdelijkgeenwindenzonis,dezogenaamde ‘Dunkelflaute’.Voordeze3wekenperjaarkunjedanveelgoedkopereen gascentraleofbiomassacentraleuitdemottenballenhalen.Kleinecentralesblijven kansloosomdathetveelteingewikkeldendusteduuris.Erzijnveelnieuwe startupsmaarzekomennietvandegrondofzijnalweerfailliet.Welkomenze voorinvliegdekschepenenonderzeeërsmaardiemogenvanwegehetmilitaire belangheelveelkosten.Voorondernemersenbewonerszaldekeuzesimpelzijn: jegaatvoordegoedkoopstestroomendiekomtvanzonenwind.

DekostenindollarsperMW-uurvoorkernenergie,kolen,gas, windenzon

Waterstof omteverbrandenvoorverwarming,auto’sof vrachtwagensgaatnietgebeuren.Daarishetveelte kostbaar/duurvoor.Waarhetnuvoorwordt gebruikt–chemischeindustrie,raffinagevanolie enkunstmestproductie-zalhetnodigvoorblijven. Endanalleengroenopgewektmetwindenzonin plaatsvanmetgasnatuurlijk.Hetis3xzoduurals elektriciteitvanzonenwind.

OpslagCO2 ispeperduurenteklein.Demeesteprojecten hebbengefaald.Kijknaardenieuwekolencentralesopde Maasvlakte,zijwarenzogoedomdatzeCO2 afzoudenvangen,maar daarisnietsvanterechtgekomen.

Batterijenkunnengebruiktwordenwanneervoorkorteperiodesenergie opgeslagenmoetworden.Deprijsvandegrotebatterijenbijzon-en windmolenparkenneemtsterkaf.Dezebatterijenkunnenbijpiekenvanzonen winddeelektriciteitopslaanzodatdezegebruiktkanwordenwanneerhetdonker is.Erwordenwereldwijdveelbatterijfabriekengebouwd.Q-Green(ondernemers uitWerkendam)wilbijvoorbeeldwindmolensindeOostwaardplaatsenom voldoendeenergieoptekunnenwekkenvoordebatterijendiezijaanschepen willenleveren.

Elektrischeauto’svormdenin2023al31%vanalleverkochteauto’sinNederland.

5jaargeledenwerdjevoorgekverklaardalsjedatvoorspelde.Waterstofauto’s nul. HetbestverkochtemodelinNederlandenwereldwijdwaseenelektrische auto:deTeslamodelY.E-auto’szijn80%energie-efficiënt,benzineauto’sslechts voor25%,derestvandebenzinegaatverlorenalswarmte.

Hetallergoedkoopsteisde‘warmedekenomjehuis’,jouwhuisgoedisolerenen hetinstallerenvanzonnepanelen.Ookwandelenenfietsen(i.p.v.autorijden), autodelen,gezondereten(mindervlees)enduurzaamopvakantiegaankosten mindergeld.

Voorwiegraagmeerwilwetenover delaatsteontwikkelingenophet gebiedvandeenergietransitie kunnenweeenbijeenkomst organiserenopFortGiessenwaar aandehandvanvragenvande deelnemersdemeestactuele antwoordengegevenzullenworden. Vanaf10aanmeldingenorganiseren wegraagzo’nbijeenkomst.Belmij (GoofvanVliet)daaromop 06-28703838ofmailnaar info@altenatuur.nl. ✤

DeelelktrischeveerpontdieditjaargaatvarentussenGorinchemenSleeuwijk

Hetjaarvan...

JanvanHaaften

2024hetJaarvanhetbos

Behalvedatditjaarisuitgeroepentothet'Jaar vandeHuismus'doorVogelbescherming/ Sovonzijnerookandereorganisaties,zoals StaatsbosbeheerendeZoogdiervereniging, dieeenspeciaaljaaruitroepen.

BijdestartvandeBoomfeestdaginnovemberj.l.kondigdenChristianne vanderWal,ministervoorNatuurenStikstof,enSylvoThijsen,directeur Staatsbosbeheer,hetJaarvanhetBosaan.Ditinitiatiefmarkeerthet125jarigejubileumvanStaatsbosbeheerin2024enheeftalsdoelhet benadrukkenvandewaardevanbomenenbosenhetvergrotenvanhet bewustzijnoverhetbelangvanduurzaambosbeheer.

Deministerbenadruktnogeenshetbelangvanbossenvoorbiodiversiteit, klimaatenleefbaarheid.Bomenenbosspelenookeenbelangrijkerolinhet behoudvanderijkdomaansoortenbomen,plantenendieren.Énbomen slaanCO2 op!“Vanbossenwordtiedereenblij.Bossenzijneenheerlijkeplek voormensenomteontspannen”.VanderWalzietgraagméérbomeninheel Nederland,nietalleeninnatuurgebieden,maarookinhetstedelijkgebied enophetboerenland.Hetboomfeestdag-plantseizoenlooptvan15 november2023totenmetmaart2024.

TijdensdeuitzendingvanVroegeVogelsop7januarimaaktenJeffreyPeereboom enEmilyMensinkvandewerkgroepmarterachtigenvandeZoogdiervereniging bekenddathetmetdehermelijnzorgelijkgesteldis.InNederlandenzelfsinheel Europawordtdehermelijnsteedsmindervaakwaargenomen.Dehermelijniseen fanatiekejagermaarisslechts4uurperetmaalactief.Hijleeftvanmuizenenvogels, maardeinstooknietterugvoorhetvangenvanprooiengroterdanhijzelf.Zoisook eenkonijnnietveilig.

Bijzonderaandehermelijnisdathijindewintereenwittevachtkrijgt.Maarnude wintersminderkoudwordenziejeinonslandindewinterookbruine.Debuikjeszijn enblijvenindezomerenwinterwitendestaartpuntaltijdzwart.

202

Watwevandehermelijnwetenisdathijgebaatis

bijeenlandschapmettakkenbossen,houtwallen,rommelhoekjesetc.Enjuist daarontbreekthetsteedsvakeraan.Wewetenookdatveelhermelijnen verkeersslachtofferwordenofslachtoffervanparasietenindeneus.Maarveel kennisontbreektnog,vandaardeextraaandachtvoorditprachtigediertjedit jaar. ✤

Bronnen:•Bnnvara.nl•Naturetoday.com

•Nos.nl•Staatbosbeheer.nl•Zoogdiervereniging

DewijdeAlm, eeneeuwgeleden

Recentwerdinhet StreekarchiefteHeusdeneen serieoudefoto’saangebodenuit demobilisatieperiode 1914-1918.Defoto’szijn gemaaktdoorNicolaasKramer. Hetgaatommeerdan100 foto’svanmilitaireningroepen engroepjes,genomenrondhet dorpUitwijk.

HetisdetijdvandeEersteWereldoorlogenhonderdensoldatenzijn gemobiliseerdenondergebrachtbijparticuliereninhuizen,in barakkenenopdeforten.Delocatievaneenaantalfoto’sisgoedte achterhalen.Zoalshier:eenprachtigbeeldvandeWijdeAlm.Een soldaatdiemetzijngeliefde,naarweaannemen,eentochtjeover hetrimpellozewatermaakt.Deplaatswaardefotograafstaat,is ongeveerdiewaarnudeparkeerplaatsisenhetfietspadbegint.

JaapvanDiggelen

Deverleidingisgrootomindebomenopde foto,hetzoudenelzenkunnenzijn,exemplarentezien dieernunogstaan.Wieweet,maarhetisnietwaarschijnlijk,de echteoudebomen,deCanadesepopulierendieernunogstaan,staan verdervanhetwateraf.Desoldatenopdefoto’slachennooit.Op defotogaanwaseenzeldzaamheidindiedageneneenernstige zaak,nietietsomvrolijkbijtedoen.Bovendienwarende sluitertijdenmeerdere,misschienzelfstientallenseconden.Stil zittenwasabsoluutnoodzakelijk.Watmooitezienisaandezefoto isdatdeAlmoevergeleidelijkovergaatinhetwater,meteenmooie zoomvanrietennaarverwachtingliesgras(zotezienbegraasd). HoeweldeAlmbuitendepeilverlagingvanderuilverkavelingis gebleven,kennenweditsoortwaterstandenenplas-drasoeversnu nietmeerlangsditriviertje.Eenprachtigtijdsbeeldvaneen eeuwgeleden.

Opdefotohieronderzienwehetzelfdekoppel(zeer waarschijnlijk)vlaknadatzehunboothebbenaangelegd,waarbij desoldaatgalantzijneegauithetroeibootjehelpt.Jeontkomt ookhiernietaandeindrukdatheteenposeis,hetgeheeldoet gemaaktenhouterigaan.Logischalshetgeenbewegingisdiein beeldwordtgebracht maareenstatisch geheel.Allesvoor eengeslaagde foto!

Allefoto’szien:ga naarsalha.nlde sitevanhet Streekarchief. Zoekbij‘foto’sen films’naar ‘Uitwijk’.Scroll doordefoto’sdan komjevanzelfdeze collectietegen. ✤

PrachtigeoudefotovandeWijdeAlm.

Eigendom: StreekarchiefLangstraatHeusdenAltena

DevogelwerkgroepvanAltenatuur bestaatuiteengroepenthousiaste enactievevogelaars,diezicho.a. bezighoudtmethetophangenen controlerenvanbroedkastenvoor steen-enkerkuilenenmethet beschermenvanweidevogels.De werkgroepisopzoeknaarnieuwe (jonge)vogelaarsdiemeewillen helpenmethetophangen, controlerenenonderhoudenvande uilenkasten,metnameinde maandenmei,junienjuli.

Vogelaarsgezocht voordeUilenwerkgroep

LenBruining

Sindsbeginjarennegentigheeftdewerkgroepmet grootsuccesmeerdanhonderdnestkastenvoorsteenenkerkuilenindebomenvantuinenbijparticuliere gastgeversenopervenvanagrarischebedrijven opgehangen.Inhetovergrotegedeeltewordtertot genoegenvandebewonersookdaadwerkelijkinde kastengebroed.Dewerkgroepplaatstedenestkasten omdeuileneenalternatievebroedplaatstebieden.Ze dienentervervangingvannatuurlijkeholtesinoude bomen,ruimtesonderkapottedakpannenenoude vervallenschuren.

Daarnaastonderhoudtdegroepeen oeverzwaluwenwandindeStruikwaardenwordenerin voorkomendegevallentellingenverrichtvoor‘SOVON VogelonderzoekNederland’zoalshetinventariseren vanhuiszwaluwen,gierzwaluwenenroofvogels.Inde komendeperiodewordenerverspreidoveronseiland specialekastenvoortorenvalkenaangebrachtomdat hetookhenaanbroedgelegenheidontbreekt.

Dewerkgroepkomtgeregeldbijelkaaromdeplannen enwerkzaamhedentebespreken.Datgebeurtoponze

Jongesteenuil

Vogelenisnaasteenleerzameookvooral eengezelligebezigheid.Eenmaalper jaarverwentdegroepzichzelfmeteen weekenduitjenaarbijzondere vogelgebiedeninNederland.Vogelszijn overal,enalsjejedaareenmaalvan bewustwordt,gaatereenwereldvoorje open!

Neemgerusteenscontactopmetde coördinatorvandevogelwerkgroepArie vandenHerik(06–14263110)ofmet RinusPunt(06–48638377)enkomeens luisterentijdenseenbijeenkomstvande

Fruittelenmethulpvandenatuur

inter v ieu w m e t

P e t e r O os t v ee n, f r u it tel er

Inhetvoorjaarvan2017heeftAltenatuureeneerstebijeenkomstmet boerenennatuurmensengeorganiseerdopFortGiessen.Hetwasdaarvoor nietdegewoontedatzijsamenmetelkaardiscussieerdenoverdetoekomst vanzowelvoedselproductiealsnatuur.Altenatuurhangtdefilosofieaandat wijallenvaneenrijkenatuurafhankelijkzijnomdewereldbevolking duurzaamtekunnenvoeden.Natuurinclusievelandbouwdus.Erzullen vanwegehetgroteaantalmensenendebeperktegrondengrondstoffen ingrijpendekeuzesgemaaktmoetenworden.Overhetterugbrengenvande stikstofuitstoot,overkunstmestengewasbeschermingsmiddelen,overhet overstappenvandierlijkeeiwittennaarmeerplantaardigeeiwittenenover hetenergie-enwaterverbruik.Dediscussieverliepzeerlevendig.In2022 hebbenweeendergelijkebijeenkomstherhaald.Hetwasvlakvoorhet losbarstenvandeboerenprotestentegendestikstofaanpak.Erkwamennu zoveelmensendatweuitmoestenwijkennaareengrotereruimtedanhet fort.DatwerddekerkinGiessen.Ookhierweergoedeinleidingenenfelle discussies,metrespectvoorelkaar.Eenvandeeerstendieechtdediscussie aanwildegaanwasPeterOostveen,fruittelerinAltena.Aanheteindevan dezezeerzinvollediscussieavondsteldenZLTOAltenaendeAgrarische NatuurVerenigingAltena/BiesboschvooraanAltenatuuromvoortaan samenditsoortinformatievebijeenkomstenteorganiseren.Datis ondertussenalweerdriekeergebeurd.Oververanderingenindeveeteelt, overhetgrotebelangvanhetbodemlevenennogmaals(aandehandvan devertoningvandefilmOnderhetMaaiveld)overderegulierelandbouw versusalternatievewijzenvanlandbouw.

Eenlangeinleiding,maarhijwaswelnodigomte begrijpenwaarominditstukPeterOostveenaanhet woordkomt.Wewillenlatenzienwathijalsfruitteler heeftbereiktenwaarvoorhijzichheeftingespannen.Als lezerkunjedannadenkenoverdegevolgenvan bepaaldekeuzes.Peterwasgraagbereidomhet gesprekaantegaan.Datdedenweaanzijnkeukentafel. Hetduurdelangerdangedacht,erkwamheelveelop tafel.

PeterOostveendoethetnietalleen.Hetiseen familiebedrijfvandriebroersentweezonen.Zehebben 100hectareboomgaardenkoelhuizeninAltenaen Maurik.Zetelenappels,peren,kerseneneenkleinbeetje pruimen.Zeleverenaansupermarktenenhebbenzelf ookenkele‘fruitschuren’,onderandereinNieuwendijken Werkendam.Tijdensdekersentijdiserookaltijdeen kraamvlakbijdeA27.Deouderskomenuiteeuwenoude boerengeslachten.Allebeizijnopa’shaddengemengde bedrijvenmetmelkkoeien,kaasmakerij,varkens, akkerbouw,boomgaardenennatuurlijkwerkpaarden.De opbrengstenwarenlaagmaarzekondenervanbestaan.

RonddeTweedeOorlogwarenernogruim400.000 boereninNederlanddie2,3miljoenhectaregrond bewerkten.Zevoorzagen10miljoeninwonersvan voedsel.Nuzijnernog51.000bedrijvendie1,8miljoen hectarebewerkenenerzijn18miljoenNederlanders.

Kersenuiteigen boomgaard

Luchtfotovan bloeiendeperenbomen inAndelvoorde

TweedeWereldoorlog. Deschuinestraatisde Burg.Vander

Schansstraat.

Defotoistussen1920 en1940genomen

VolgensPeterwordtervaakgeopperddaterteveel boereninNederlandzijnendatweproducerenvoor mensenhiervervandaan.Hetkloptdaterproducten wordengeteelddiewehiernietzelfopeten.Demeeste productengaanechternietzoveroverdegrens.Zegaan vooralnaarDuitsland.Alsjevindtdateenlandalleen maarproductenmagtelenvoordeeigenbewonerszeg jevolgenshemookdatjegeenandereproductenuit anderelandenzoumogeneten.Bijvoorbeeldgeen sinaasappels,bananen,koffie,thee,specerijen, enzovoort.Wetelenhierwatgoedpastbijonsklimaat, dejuistekennisendejuisteproductieomstandigheden.Als datnietzowas,zouhetergensanderswordengeteeld. Oferzoveelvoeraangevoerdmoetwordenomhier koeien,kippenenvarkenstevoerenendieweerte exporterenendatwijmetdemestblijvenzitteniseen anderpunt.VolgensPeterkomtdatomdathetdemeest efficiëntemanierisendemeerderheidvandebevolking wenstzogoedkoopmogelijkvoedsel.Ofhetookhet

In1957gingvaderOostveenzichspecialiserentoteen fruitbedrijfmetappelsenperenop4,5hectarein Jutphaas.Laterwerdermeergrondbijgekochttotnu100 hectare.In1985werdgrondinAltenagekochtenisPeter hiermetzijnvrouwkomenwonen.OokbroerRobert kwamnaarAltena.

Dejongstegeneratie Oostveenaandeappel

Bananen

Inde50’erjarenleverdeeenhectare6.000kiloappels en8.000kiloperenop.Nuishetgewoondater60.000 kiloappelsof70.000kiloperenperhawordengeplukt. Deproductietoenameisdoorhetvolgendeontstaan:

● Opdeeersteplaatsdoorkennis.Doorde WageningenUniversiteitlooptNederlandinde wereldvooropalshetoverland-entuinbouwgaat.

● Nietminderbelangrijkisdegrond.Degrondishier vruchtbaarmaarPeterheeftwelindeloopderjaren hetpercentageorganischestofindegrondverhoogd van4,5naar6%.Datbetekentlevenindebodemen meerbeschikbaremineralen.Petergebruikthiervoor compost,champostendierlijkemest.

Nusteedsmeerboerenhetbelangvancompost onderkennenwordthetookmoeilijkeromaanvoldoende composttekomen.

Gewasbeschermingdoordenatuur

Jekuntnietzondergewasbeschermingindefruitteelt.De kunstishoejeermeeomgaat.Deconsumentendaardoor desupermarktsteltzeerhogeeisenaandekwaliteitvan hetfruit.Nietalleenhoeheteruitzietmaarookwelkechemische-middelenwelennietgebruiktmogenworden. BijzonderisdatbijvoorbeeldAHhetgebruikvan bepaaldemiddelenverbiedt,maardaarookeenprijs voorbetaalt.Deregelingheet‘Betervoornatuuren boer’:duurzameteelt.Hetgaatdanonderandereomhet aanleggenvanbloemstrokenenhetplaatsenvan broedkastenvoortorenvalken.DatdoetOostveendan ook.

Tochishijzelfookeenvoorloperinhetbeteromgaanmet denatuur.Alheelvroeginzijnwerkzamelevenishij gaanexperimenteren.Hijheeftgeleerddathetnatuurlijk evenwichtzeeringewikkeldenfragielis.Daaromishij ookzeervoorzichtigmethettoepassenvannieuwe middelen.Jehebtzoweerhetevenwichtverstoord.Beter ishetzoveelmogelijktewerkenmetnatuurlijkevijanden entegelijkertijdtewerkenaanplantweerbaarheid;een geïntegreerdeteeltnoemtmendit.

Hetstrooiervanchampost

Inde80’erjarenhaddenzeveellastvanspintinhun boomgaarden.Vreemdgenoegzagenzedatnietin boomgaardenwaarnietgespotenwerd.Zeontdekten datderoofmijtTyphlodromespyrihiervoor verantwoordelijkwas.Bijelkeboomhebbenzetoeneen takmetroofmijtenuiteenonbespotenboomgaard gelegdmetalsgevolgdatzenooitmeerhebbenhoeven spuitentegenspint.Roofwantsen,spinnen,soldaatjes (weekschildkever),oorwormen(bestrijderperenbladvlo), gaasvliegenenlieveheersbeestjeszijnbelangrijke

Eenandervoorbeeldisdebestrijdingvande perenbladvlo,hetbelangrijksteplaaginsectinde perenteelt.Devloproduceerthoningdauw.Alsdatopde peervalt,ontwikkeltzichroetdauwenkrijgjezwarte perendienietmeerteverkopenzijn.Hiertegenwerd gespotenmetzwareinsecticidendiebreedwerkend warenzodatallesdoodging,inclusiefdenuttigeinsecten. Parathionwaseenvandiemiddelendielaternietecht gezondblekenvoornatuurenteler.Heteerstejaar

Perenbladvlooien

Roofmijt

Natuurlijke plaagbestrijdersals soldaatje

Perenbladvlo

werktehetgoed,alsnelmerktemenzelfdatdevlo resistentwerd.Doorgesprekkenmetanderetelerskwam menerachterdatjebeteraannatuurlijkebestrijdingkunt doen.Inditgevaldeoorworm.Diewordtindetuinenvan Oostveenvertroeteldalseengoedevriend.Overalstaan tonkinstokkenwaarinzezichkunnenverschuilen.

Oorwormenoverwinterenindegrond.Omdezeredenis eengoedeontwateringvandegrondvanbelang:één vanderedenenomjaarlijkscomposttoetevoegen teneindehetgehalteaanorganischestofindebodemte verhogen.

Biologisch

Peterisfanvanbiologischwerken,hetiseenkraamkamer vankennisvoorhem.Biologischemiddelenworden gebruiktmaardezezijnvaaktezwakoftesterk. Middelenuithetlaboratoriumzijnveelspecifiekeren werkendaardoorpreciezer.Deproductieinkilo’sisaltijd minder.Hierdoorzaljebijeenbiologischeteeltmeer grondnodighebbenomdezelfdehoeveelheidvoedselte produceren.Peterdenktweldatermeergrondvrijzal kunnenkomenvoorbiologischeteeltenalsweminder vleesetenofstoppenmetvleeseten.Hetverschiltussen biologischengeïntegreerdtelenwordtsteedskleiner.

Oorworm

Crispr-Cas

Aljarenishijgeïnteresseerdindezetechniekom veredelingvandevruchtbomenteversnellen.Vroeger washeteenenormeklusombomenoptekwekenente kijkenoferietsbruikbaarstussenzat.Datkonwel25 jaarduren.MetCrispr-Caskunjebepaaldegenenuit plantenknippeneninandereplantenplaatsenwaardoor bepaaldeziektesnietmeerbestredenhoeventeworden.

Schurftiseenbelangrijkeziektediejeopdezemanieruit kuntschakelen.Voordefruitteeltisheteenongelooflijke kansomdeteeltduurzamerenefficiëntertemaken.

Crispr-Cas

Keerzijde:jeweetnietwieermisbruikvangaatmaken. Bijvoorbeeldgrotemultinationalsdieheteigendomzo verwerven.Enwatgebeurteralsmengenenvandieren ofmensengaatgebruiken.

Natuur,milieuenschoneenergie

DeFruitschuurinWerkendamwaseenvandeeerste bedrijfsdakeninAltenawaarzonnepanelenzijngelegd. Veelbezoekershebbenhethelemaalnietindegaten. Peterheeftonderzochtofhijdekersenookzoukunnen beschermendoorertransparantezonnepanelenbovente plaatsen.Datisnogeenvraagomdatkersenveelzonlicht

Schurft

Zonnepanelenopde

fruitschuur

nodighebben.Bovenschaduwminnendestruikenals frambozenenbessenkanhetgoedenwordtditookal

Rodebessenonderde

zonnepanelen

toegepast.Doordenetwerkschaarstekandeenergiedie nietgebruiktwordthelaasnietaananderepartijen geleverdworden.HetwindmolenplanvanQ-Greenkent Peterglobaal.Dezeinstallateur(Werkina)wilmeteen aantalwindmolensindeOostwaardenergieopwekken omdebatterijen/accu’svoorgroteschepenteladen. Petergeeftaandatdenaasteomwonendenbangzijn voordenadelenvangeluidenslagschaduw.Datzijn volgensAltenatuuraspectenwaarjebijdebouw rekeningmeemoethouden.Alleeneenmixvanwinden zonleverthethelejaardoorvoldoendeenergie.Met waterwordtzuinigomgesprongen.Allebomenkrijgen waterdoormiddelvandruppelbevloeiing.Inhetkleihumuscomplexvandegrondkomtnogalwatkalkvoor. Daardoorzijndemineralengebonden.Peter experimenteertnumetsteenmeelommeermineralenlos tekrijgen.Opdeterreinenzijnbloemstrokeningezaaid.

Ikwilnatuurlijkwetenhoehetmetvogelsisinde boomgaard.Peterhoudtditnietbij.Hijheeftdeindruk daterdelaatstejarensteedsmeerkraaiachtigenkomen. Erzijnookveelkleinevogels.Dieveroorzakenheelwat schadeaanhetfruit.Metnettenwordendekersen

Fruitschadedoorvogels dieeenkleingaatje pikkenwaardoordepeer gaatrotten

beschermd.Demeestbijzonderevogelwaseenoehoe. Metmedewerkershebbenzeereentijdnaarstaan kijken.Zehebbenhemdaarnanooitmeergezien.Rinus Punt,deuilenmanvanAltenatuurisopverzoeklangs geweestomtebekijkenoferkastenvoorsteenuilenen kerkuilenopgehangenzoudenkunnenworden.Volgens Rinushaddatnietveelzin,deboomgaardisgeen geschiktebiotoop.Gelukkigiserwelspontaaneenkeruil indeschuurgekomen.Zelfhebbenzetorenvalkenkasten opgehangen.

Schoolkinderenkrijgen

TotslotwilPeterdelezersvanhetAltenatuurtje meegevendatelkekeuzediejedoetookweer onverwachtenegatievegevolgenvoorietsanderskan

lesindeboomgaard

Kerkuil

deactiviteitenagenda

v PROGRAMMAVOORJAAR2024

Activiteitenwordenvoorafaangekondigdindestreekbladen.Letookopde websiteenopFacebookvooreventuelewijzigingen: www.altenatuur.nl. Noteerdedataalvastinuwagenda!

Algemeneledenvergadering2024

Donderdag29februari:

LocatieFortGiessen,openom19.30uur,start20.00uur.

Hetbestuurnodigtuuitvoordejaarlijkseledenvergadering. Deagendastaatopbladzijde7.Ubentvanhartewelkom!

Werkochtendbeheercommissie

Zaterdag16maart:

Wezijnookvoordezelaatstewerkochtendvoorhetwinterseizoenweeropzoek naarvrijwilligersdieeenhandjewillenhelpenbijhetonderhoudvan natuurgebieden.Erwordtgewerktvan8.30–12.00uur.

Locatie:EcologischeVerbindingszoneDuylweg,Almkerk. Werkzaamheden:uitdunnen/opruimenhoutopstandenlangsEVZDenDuyl, parkereninbermlangsDuylweg.

Materiaalisaanwezig,maarheeftuzelfgoedgereedschap(takkenschaar/ handzaag)danishetmisschienwelhandigomdatmeetebrengen.Laarzen, regenkledingenwerkhandschoenenaanbevolen.Voormeerinformatie: info@altenatuur.nl ofdeagendaopdewebsite www.altenatuur.nl.

Lezing:'DeNederlandseamfibieën, metspecialeaandachtvoorHeusdenenAltena'

Donderdag21maart:

InNederlandenzekerookinNoord-Brabant,komenveelinteressanteendeels ookzeldzameamfibieënsoortenvoor.Hetgaatomdiversesoortensalamanders, kikkersenpadden.

AandehandvanprachtigfotomateriaalverteltJeroenvanDelftonsdezeavond veelwetenswaardighedenoverdezedieren.Hoeherkenjeze?Hoelevenzeen watishunverspreidinginNederlandenNoordwest-Brabant?Hoekunjezeeen

handjehelpenalsvrijwilligerof natuurbeheerder?Ookzalhijingaanop hetnutvanhetverzamelenvan verspreidingsgegevensenvanmonitoring enuopweghelpenomzelfook waarnemingenvandezebijzondere dierendoortegaangeven.Uiteraardis ervolopgelegenheidvoorhetstellenvan vragen.Hetbeloofteeninteressante avondteworden!

JeroenvanDelftkomtuitWaalreenkent deBrabantsenatuurgoed.Alsbioloog werkthijbijStichtingReptielenAmfibieënVissenOnderzoekNederland(RAVON) inNijmegen.Hijisondermeereenvandehoofdauteursvanhetboek'De AmfibieënenReptielenvanNederland';deel9indemonumentaleboekenreeks 'NederlandseFauna'.

Plaats:FortGiessen;aanvang20.00uur,zaalopen19.30uur.

WandelingNeerijnen,opzoeknaarvoorjaars-enstinsenflora Zaterdag6april:

Indeprachtigeloofbossenrond landhuizenenkastelenontwikkeldezich indeloopdereeuweneenbijzondere flora,deelsinheems,deelsaangevoerd. Kenmerkendvoordezezogeheten stinsenfloraisdatzedebosbodemin bloeizetvoordathetbladerdekhetlicht wegneemt:vroeginhetvoorjaardus.De wandelingvoertonsophetlandgoed Neerijnendooreenmooiwandelbosmet eendeelvanderoutelangsrivierde Waal.Defocusvoordezewandelingligt opplantenmaaruiteraardlettenweook opvogelsindenogkalebomenenopvroegeinsecten.

Wevertrekkendezeochtendom8.00uurvanafFortGiessen(waarwedusook verzamelen).Vervoerd.m.v.carpooling.Tegenhetmiddaguurhopenweweerop hetFortterugtezijn.

Neemlaarzen/goedewandelschoenenenregenkledingmee.Wandeltumetons mee?Voorvragen: info@altenatuur.nl

Lentefort!

Zaterdag18mei:

ArcheoAltenaenAltenatuurnodigentussen10.00en16.00uurjongenouduitop FortGiessenomdeeltenemenaantalvanactiviteitenmetalsthema:Lentefort. Vooriederiserwattezienentebeleven.

Zetdedatumnuvastinuwagenda,latervolgtmeerinformatieoverhet programma.

SlootjesdagopFortGiessen- Zoektochtindenatuuronderwater Zaterdag15juni:

InhetkadervandelandelijkeslootjesdagendiehetIVNjaarlijksorganiseert(voor oudersmetkinderen),gaanwedezemiddagbeestjesvangenindegrachtrond hetFort.

Om13.30;14.30;15.30en16.30uur gaangidsenoppad.Alsergenoeg bijzonderediertjeszijngeschept,gaan wezeophetfortbekijkenenopnaam brengen.Gaoponderzoekuit, gewapendmetschepnet,waterbaken loeppot!Natuurlijkkunjeookwandelen overhetfortterreinendoorde fortgebouwen,deSlootjesdagen openstellingisvan13.00–17.00uur. Deelnameentoegangisgratis, aanmeldennietnodig. ✤

Wiltu'tAltenatuurtjelieverdigitaalontvangen?Dat

Waarnemingen van1okt.'23t/m16jan.'24

DoorgegevenaanRinusPunt

IndezerubriekstaanallewaarnemingeninAltena gedaandooroplettendenatuurliefhebbers.

KringloopcentrumAltena Hééldivers!

NIEUWEMEUBELEN? GROTESCHOONMAAK? OPRUIMEN? VERHUIZEN?

Belmaandagt/mvrijdag van9tot12uur hetKringloopcentrum voorhetophalenvanaluw bruikbarespullen!

BANKJENODIG? OFEENLEUKEBLOUSE? OFSERVIESGOED? OFDATENEBOEK?

BezoekdeKringloopwinkel opdehoekvande Kerkstraatende Woudrichemseweg inAlmkerk!

OPENINGSTIJDENKRINGLOOPCENTRUM

winkelafgevenbruikbaregoederen maandag13.00-17.00uur09.00-17.00uur dinsdag09.00-17.00uur09.00-17.00uur woensdag09.00-17.00uur09.00-17.00uur donderdag09.00-17.00uur09.00-17.00uur vrijdag09.00-17.00uur09.00-17.00uur zaterdag09.00-16.00uur09.00-16.00uur

✓ Opgewekt inAltena op De Bloemplaathoeve!

✓ Al 3 jaar de groenste energieleverancier

✓ Zónder winstoogmerk

verbruiksgegevens erbij en vergelijk op

Colofon;foto'senillustraties

◆ ad.nl,blz.67 ◆ ah.nl,blz.63 ◆ avondblog.nl,blz.2,24,25,26 ◆ MargovanBeem,blz.13,21,33,47 ◆ MarjoleinBerendsen, blz.43,44,45 ◆ SylviadeBlom,blz.8,25 ◆ bol.com,blz.56,57 ◆ MaartenBreedveld,blz.55 ◆ JeroenvanDelft,blz.70 ◆ Jaap vanDiggelen,blz.22 ◆ depositphoto.com,blz.31,77 ◆ doehetzonder.nu,blz.65 ◆ entrance/energieopwek,blz.50 ◆ floravannederland.nl,blz.23 ◆ freepik.com,voorkant,blz.24,25, 26,27,48,53 ◆ garden.desigasxpro.com,blz.66 ◆ gemeente Altena,blz.2,10 ◆ JanvanHaaften,blz.6,12,42,46,47,64, 66,70,71 ◆ CobyvandenHeuvel,blz.74 ◆ ieperen.com,blz.64 ◆ maréchel.be,blz.15 ◆ HetKontakt,blz.11 ◆ nachtvandenacht.nl,blz.5 ◆ natuurfotografie.nl,blz.15 ◆ news.cnrs.fr,blz.66 ◆ nimh.nl,blz.61 ◆ MargaOerlemans,blz. 11 ◆ PeterOostveen,blz.61,62,65,67,68 ◆ pixabay.com,blz. 20,34,60,62 ◆ planboom.nl,blz.32 ◆ proeftuinrandwijk.nl,blz.

65 ◆ PaulRaams,blz.30 ◆ KimRenders,blz.38,39,40,41,72

◆ WoutervanRijsbergen,blz.58,59 ◆ Saxifraga,blz.3 ◆ Saxifraga/LucHoogenstein,blz.68 ◆ Saxifraga/AdriedeKnijf, blz.2 ◆ Saxifraga/BartVastenhouw,blz.73 ◆ Saxifraga/Theo Verstrael,blz.27 ◆ staatsbosbeheer.nl,blz.54 ◆ tvgids.nl,blz.53 ◆vangdewatermonsters.nl,blz.45 ◆ vanherwijnen-zaltbommel,blz.

63 ◆ BasVerhoeven,blz.35,36 ◆ JurgenVersteeg,blz.4,10 ◆ GoofvanVliet,blz.21,22,32,33 ◆ vogelbescherming.nl,blz.3, 24 ◆ vogeldagboek.nl,blz.14 ◆ vogelsindekempen.nl,blz.26 ◆ waarneming.nl,blz.15,35 ◆ WeidevogelgroepAltena,blz.28, 29 ◆ wietkweken.com,blz.64 ◆ InavanWijk-Vos,blz.16,17,18, 19 ◆ zoogdiervereniging.nl/J.C.Vriens,blz.55 ◆

Hetkeurmerkvoor verantwoordbosbeheer

HetdoelvanAltenatuur

• Demooiefloraenfaunainhetrijkgeschakeerdelandschapvan Altenainbeeld,enonderdeaandachtvandeinwonerstebrengen.

•Debestaandemilieukwaliteitenvoorkomendebiodiversiteitin Altenatebehoudenenwaarmogelijkteverbeteren.

• Bijdragenaanhetbesefdatwijalsinwonersverantwoordelijk zijnvooreengezondeleefomgevingenrijkebiodiversiteit,voor nuendetoekomst.

WerkgroepenVoorcontact:

•BeheercommissieJaapvanDiggelen,Almkerk.06-55570961 natuurgebieden

•GastlessenopbasisscholenHenkvanDiest,Sleeuwijk. gastlessen@altenatuur.nl

•NatuurinclusiefAltenaJanvanHaaften. info@altenatuur.nl

•MilieuenKlimaatGoofvanVliet,Woudrichem.06-28703838

•PlantenwerkgroepMargovanBeem,Babyloniënbroek.06-55772591

•VoedselbossenAltenaWijnandVeth,Nieuwendijk.06-83083579of voedselbossenaltena@altenatuur.nl

•VogelwerkgroepArievandenHerik,Woudrichem.0183-304193

•WeidevogelbeschermingMargaOerlemans,WijkenAalburg.06-20548893

•ZoogdierwerkgroepJanvanHaaften,Sleeuwijk.06-49904862

Altenatuurisbetrokkenbij:

•AltenaNieuweEnergie www.altenanieuweenergie.nl

•KringloopcentrumAltena www.kringloopcentrumaltena.nl

•FortGiessenBeheer

Activiteiteno.a.