Tactische periodisering

PROGRESSIE, PRESTATIE, PLEZIER TACTISCHE PERIODISERING

MIJN NAAM IS ANJO COPPUS EN BEN ALS DOCENT LICHAMELIJKE OPVOEDING WERKZAAM OP HET VMBO IN UDEN. NAAST MIJN WERKZAAMHEDEN ALS DOCENT BEN IK GEPASSIONEERD VOETBALTRAINER. DE AFGELOPEN VIJFENTWINTIG JAAR BEN IK BINNEN HET AMATEUR EN PROFESSIONELE JEUGDVOETBAL ACTIEF BEZIG GEWEEST OM SPELERS BETER TE LEREN VOETBALLEN. IN DIE JAREN HEB IK VEEL VERSCHILLENDE TRAINERS GESPROKEN OVER DE MANIER WAAROP ZE TRAINING GEVEN EN WELKE FACTOREN VAN INVLOED ZIJN OP DE PRESTATIE. HET GOUDEN ANTWOORD OP DE VRAAG HOE JE IEMAND LAAT PRESTEREN IS EIGENLIJK ALTIJD ANDERS. TALENT, ERVARING, ZICH OP HET JUISTE MOMENT OP DE JUISTE PLAATS BEVINDEN, GELUK OF PECH HEBBEN EN JARENLANG ALLES OPZIJ ZETTEN OM JE DOEL TE BEREIKEN (MIND SET), WISSELEN ELKAAR ALS DOORSLAGGEVENDE FACTOR DAARIN AF. HET HEEFT MIJ ERTOE AANGEZET OM EEN BOEK TE SCHRIJVEN WAARIN IK WETENSCHAP EN EIGEN ERVARING OP VOETBAL- EN ONDERWIJSGEBIED SAMENBRENG TOT EEN NIEUWE VOETBALMETHODE: LAAT ZE SPELEN! EEN TACTISCHE PERIODISERING VOOR VOETBAL. IK DEEL MIJN ERVARINGEN EN INZICHTEN GRAAG MET JULLIE OMDAT DEZE DOOR VITRO FRADE ONTWIKKELDE VORM VAN PERIODISEREN IN MIJN OGEN DE TOEKOMST VAN HET TRAINEN BINNEN SPELSPORTEN KAN ZIJN, MAAR NU NOG GROTE ONBEKENDHEID GENIET.

De zojuist opgesomde antwoorden van trainers: talent, ervaring, je plaats, geluk en mind set zijn voor de hand liggende factoren. Verrassend genoeg hebben trainers het in gesprekken nooit over het didactische klimaat met daaruit voortvloeiend de trainingsinhoud. Voor mij staat echter vast dat de manier van trainen de meest beslissende factor is of een sporter de top haalt of niet. Toch delen trainers over het algemeen geen oefenstof en komt er niet naar buiten welk didactisch klimaat verantwoordelijk is voor de prestaties van een team. De wedstrijd die de sporter afwerkt, het topje van de ijsberg, is het enige referentiekader voor de toeschouwer waarmee de prestatie vergleken kan worden. De hele ijsberg krijgen we nooit te zien. Ik ben er van overtuigd geraakt dat talentidenticatie niet bestaat. Het lezen van het boek Piek: hoe ongewone mensen buitengewoon kunnen presteren van Anders Ericsson gaf mij daarin het laatste zetje. Hij omschrijft daarin dat de meeste kennis en vaardigheden trainbaar zijn, als ze in een juiste omgeving aangeleerd worden. Kijk ik naar de

“Ik ben er van overtuigd geraakt dat talentidentificatie niet bestaat”

verwoede pogingen van verenigingen en clubs om de perfecte atleet, de gestroomlijnde zwemmer of de creatieve voetballer te ontwikkelen dan kunnen we stellen dat er geen blauwdruk bestaat om talent in een vroeg stadium te identiceren. We proberen namelijk vaardigheden en kwaliteiten van personen die de top gehaald hebben te herkennen in een persoon die vele jaren jonger is. Ik ben er voorstander van om de term talent, als waardeoordeel, met terugwerkende kracht te gebruiken op het moment dat iemand zijn carrière afsluit. Dat klinkt tegenstrijdig omdat het woord talent juist een bepaalde voorspellende waarde in zich heeft. We kunnen terugkijkend stellen dat de sporter in zijn actieve jaren een technische tactische voorsprong had ten opzichte van andere leeftijdsgenoten. De sporter is zich door blijven ontwikkelen tot een bepaalde leeftijd ervoor zorgt dat zijn prestaties afnemen. Het trainen op de juiste manier zorgt er in elk geval voor dat een sporter beter gaat presteren dan sporters die minder goed trainen en meerdere spelers over talent kunnen beschikken. Als ik later iemand als talent wil kwaliceren speelt het hebben van

“Ontwikkeling en ervaring gaan hand in hand.”

ervaring in mijn visie op voetbaltraining een grote rol. Ontwikkeling en ervaring gaan hand in hand. Hoe meer een speler weet en kan hoe beter zijn beslissingen zullen zijn. Het trainen vanuit een Tactische Periodisering geeft spelers de mogelijkheid om specieke spelervaring op te doen binnen de sport die ze spelen. Op dit moment speelt de discussie op welke leeftijd sporters zich binnen een bepaalde tak van sport moeten specialiseren. Was jarenlang de tendens om zo vroeg mogelijk sporters in contact te brengen met de sport naar keuze, tegenwoordig raken steeds meer coaches ervan overtuigd dat het tot na het twaalfde levensjaar uitstellen van specialisatie in één tak van sport voor de ontwikkeling van het menselijk lichaam (en geest) beter is. Federer en Nadal hebben tot hun vijftiende naast het tennissen an

dere sporten bedreven. Sebastiaan Platvoet heeft de tennisloopbaan van beide heren geanalyseerd en kwam tot de conclusie dat Federer meer verschillende sporten beoefend heeft dan Nadal. Het is goed mogelijk dat hij daardoor soepeler tennist dan de hardwerkende Nadal. Souplesse wint het in dit geval van power waardoor Federer zijn lichaam anders belast dan Nadal. Platvoet is er van overtuigd dat dit de reden is waarom Federer in zijn carrière minder geblesseerd geweest dan Nadal. Ajax heeft een ervaren performance team in het leven geroepen om de atletische diversiteit die een sporter nodig heeft, op te schroeven. Zo zijn er specialisten uit de atletiekwereld (Bram Som (lange afstand loper), Freek de Boer (triatleet) en Christian Tamminga (hoogspringen)), het American Football (Ross Watson) en judowereld (Guillaume Elmont (Judoka)) betrokken bij de ontwikkeling van voetballers. Donny van de Beek (Ajax) en Vaclav Cerney (Utrecht), beide 22 jaar, zijn spelers die onder deze omstandigheden opgeleid zijn en waarbij van de Beek de top wel lijkt te halen en Vaclav het via een andere route moet gaan zien te redden. Ik vind het interessant dat het opleidingsklimaat bij Ajax, dat nagenoeg perfect afgestemd is op de individuele atleet, ervoor kan zorgen dat spelers de top níét halen. Om topspeler te worden is er blijkbaar meer nodig dan verondersteld talent en aangeboden ervaring alleen. Wat speelt er dan nog meer om iemand te kunnen laten presteren? Maarten van de Weiden (lange afstand zwemmer) zweert erbij dat het hebben van geluk of pech de beslissende factor is tussen de top halen of niet. Zelf zegt Maarten dat hij zonder geluk geen gouden medaille gehaald zou hebben op de Olympische Spelen. Hij vindt troost in het feit dat als je er alles aan gedaan hebt om een prestatie neer te zetten, juist datgene waar je weinig tot geen invloed op uit kunt uitoefenen uiteindelijk de doorslaggevende factor is. Het is de keerzijde van het veronderstelde feit dat succes maakbaar en te kopiëren zou zijn. Hij hoopt dat mensen die er alles aan gedaan hebben om de top te bereiken en dat uiteindelijk niet doen, zullen concluderen dat het niet aan hen lag, maar aan het ontbreken van de benodigde dosis geluk.

“Ajax heeft een ervaren performance team in het leven geroepen om de atletische diversiteit op te schroeven”

Het zich op de juiste plaats op het juiste moment bevinden is een voorbeeld van geluk. Je concurrent die geblesseerd raakt en minder presteert en daardoor jou de kans geeft eerste te worden, een coachwissel die toevalligerwijs gebeurde op het moment dat je dat nodig had. Noem het Karma, Flow, beginnersgeluk, bijgeloof of in vorm zijn, in elke succesreeks of prestatie is een serie toevalligheden te ontdekken. Zelf vind ik de goal die Wim Kieft in 1988 tijdens het gewonnen EK tegen Ierland maakte het perfecte voorbeeld van de combinatie tussen topsport en geluk. De situatie was als volgt: Nederland stond onder druk, ze moesten winnen om door te gaan naar de halve - nale. De stugge Ierse defensie was niet te passeren door de in bloedvorm verkerende Marco van Basten en Ruud Gullit. Er waren nog acht minuten te spelen, de stand was 0-0. Een voorzet van rechts wordt door een Ierse verdediger weggekopt. Ronald Koeman, bekend om zijn harde pegels wil net buiten het zestien metergebied de bal hard op goal trappen, maar raakt hem ver-

keerd. Met een curve raakt de bal de grond en stuitert omhoog. Wim Kieft krijgt hem op zijn hoofd en met een vreemde krul stuitert de bal in de verre hoek tergend langzaam nog net binnen de paal de goal in. 1-0 voor Nederland! Dat bleek uiteindelijk voldoende voor de overwinning en de halve nale tegen Duitsland. De situatie was uniek. Er is nooit op getraind en niemand kon zich voorstelen dat dit zou kunnen gebeuren. Toch gebeurde het. Wim Kieft stond gelukkig op het juiste moment op de juiste plek en dat gaf de doorslag. Zo zijn er nog tal van voorbeelden te noemen waarbij materiaal pech, door scheidsrechters genomen beslissingen of persoonlijke situaties ervoor zorgen dat er een andere winnaar naar voren komt dan in eerste instantie verwacht. In de Vuelta van 2019 viel de gehele tijdritploeg van Jumbo-Visma tijdens de race doordat het wegdek in een bocht nat was. Onderzoek door de raceleiding bracht aan het licht dat er bergopwaarts een zwembad kapot was gegaan waardoor de inhoud de berg afstroomde. Het was een scenario waar niemand op gerekend had. De ploeg kon weer opstappen en verder koersen en is een ervaring rijker.

“Het besteden van aandacht aan mindset heeft de laatste jaren enorm aan populariteit gewonnen”

Het besteden van aandacht aan de factor mind set heeft de laatste jaren enorm aan populariteit gewonnen. Inmiddels weten steeds meer trainers dat een instelling waarbij fysieke en emotionele groei mogelijk is, de growth mind set, uiteindelijk betere prestaties opleveren dan een instelling waarbij dit niet mogelijk is, de xed mind set. Leg ik de ontwikkeling van het benade- ren van training naast de ontwikkeling die de oefenstof doorgemaakt heeft, dan zie ik daar een gat tussen. Oefeningen die ik twintig jaar geleden aangeboden kreeg om beter te gaan spelen, worden nog steeds aangeboden. Kijk ik naar de ontwikkeling in het huidige onderwijs waarin het klassikale lesgeven verouderd is en wordt aangepast zodat informatie anders aangeboden kan worden, ipping the classroom, dan vind ik dat de ontwikkeling van leermethodes in het voetbal achterblijft. Ik wilde in mijn tijd als jeugdtrainer bij VVV iets doen aan die situatie. Met deze kennis op zak ontwikkelde ik oefeningen waarvan ik overtuigd ben dat ze een goede leermethode vormen en coaches door het toepassen ervan een goede leeromgeving konden opzetten. Oefeningen waarin spelers zelfstandig kunnen functioneren, verantwoordelijkheid krijgen en de grenzen van hun eigen kunnen op gaan zoeken, zonder afbreuk te doen aan het spelen van een spel. Vitor Frade is de grondlegger van Tactische Periodisering en werkt daarin met (hoofd)principes, sub principes en sub subprincipes. Binnen die principes zitten alle aspecten waarin de coach van een team, ontwikkelmogelijkheden ziet. Zo vormen de (hoofd)principes de grote lijnen die je in het spel terug wil zien bij alle spelers. Aanvallen en verdedigen op helft van de tegenstander zijn daar twee voorbeelden van. Subprincipes omvatten afspraken tussen een aantal spelers uit dat team die onderdeel uitmaken van het grote geheel. Als laatste kunnen Sub-subprincipes gezien worden als de technische/tactische handelingen die spelers individueel uitvoeren. Zo komen in een training, een trainingsweek, een trainingsperiode en een seizoen alle aspecten die voorvloeien uit het spelen van het spel aan bod. Omdat alle aspecten aan bod komen voorkom je dat

er ‘gaten’ in de ontwikkeling van een speler ontstaan: een team dat het hele seizoen bovenaan staat en weinig aandacht heeft gegeven aan verdedigen, gewoon omdat de competitie dat niet van ze vroeg, zal het seizoen erop juist aandacht aan verdedigen moeten gaan besteden om niet meteen weer te degraderen. Je zou, ondanks het kampioenschap, dus kunnen stellen dat de ontwikkeling van het team op het gebied van verdedigen tactisch een jaar stil heeft gestaan. Verloren ontwikkeltijd zou Ericsson zeggen. Concluderend kunnen we stellen dat een betere prestatie het gevolg is van een goede (leer)omgeving. Deze omgeving is geen statische omgeving, maar een exibele en uitdagende omgeving waarin naast ontwikkeling van het team aandacht gegeven kan worden aan het individu. Tactische periodisering is de overkoepelende term waarbinnen je deze exibele omgeving kunt creëren. Daarbij is je team het uitgangspunt en kun je zelf bepalen aan welke ontwikkelgebieden je individueel aandacht gaat besteden. Het zorgt op die manier voor progressie, prestatie en plezier, seizoen na seizoen! Wil je meer weten over Tactische Periodisering of mijn boek bestellen? Via www.anjocoppus.nl en info@anjocoppus.nl kun je met mij in contact komen.