Pipiwharauroa November 2013

Page 1

l

l

Pipiwharauroa Whiringa ā Rangi 2013

Pukapuka: Rua Te Kau

E koutou e te Aumāngea Kei whea koutou?

Panui: Te Kau Mā Tahi

He Kaitiaki Hou mō ngā Kura Tongarerewa o Te Tairāwhiti

Ko Hope Tupara rāua ko Temepara Isaacs - kei te tuku i te taonga i tautokohia e Tūranga Ararau ki a Rāniera Blake mo te wāhanga 'Ngā Tama Toa'

Koinei te urupounamu. Nō tēnei pō whakahirahira ka puta te urupare. Āe mārika! Mai i ngā ahorangi, ki ngā tākuta, ki ngā kaiako pono ki tō tātou reo i puta ki te taiwhanga ō Mākaraka i te pō o te 15 ō Whiringa a Rangi ki te whakanui i te aumāngea ō ngā tōpito ō te motu. Ko rātou e pono ana, e kaingākau ana ki tō tātou reo. Ko ngā Kaiwhakahaere hoki o taua pō, ko Mātai Smith rāua ko Cushla Tangaere-Manuel. Neke atu i te ono rau i whakaeke ki tēnei huinga. Mako mai ana te reo ō Maude Brown ka tīmata te whakaeke o ngā iwi o te motu. Ko ngā kanohi i kitea, nō rātou mā rā anō. Ko te rahi ō Tūhoe i takahi mai ki te tautoko i tā rātou tangata arā, Te Ahorangi o te reo, te tohunga o ngā whakatauki me ngā hītori hoki e pā ana ki te iwi Māori. Ko Te Ahorangi Wharehuia Milroy tēnei. Ko rāua ko Te Ahorangi-Tākuta Timoti Karetu e kaha nei ki te whakaora tonu i te reo i roto i tā rāua hōtaka te ‘Panekiretanga’ o te Reo, me Te Kura Reo i tōna wā. Ko te tohu i riro i a Wharehuia, ko te tohu whakanui i a ia mō ana mahi, me tana kaha ki te ārahi, ki te tautoko i ngā kaupapa hāngai ana ki te reo. Haruru ana hoki te ātāmira i te kotahi nā Tūhoe i tū ki te tautoko i a ia. Tēra anō hoki tētahi kaupapa arā i riro i Te Ahurei a Tūhoe mō te kaha ki te whakatinana i te reo i te hapori. I whakauru huirua te Reo Irirangi ō Hauiti me Ngāti Porou, me te aha toa atu ana mo te ekenga ki ngā taumata o te whakapāho i ngā āhuatanga ō te matenga ō Parekura Horomia te Mema o te Pāremata mō Ikaroa- Rāwhiti i ngā marama kua pahure ake.

Kaiwhakahaere i te reo ara ko Allan Brown, nō Te Aitanga ā Māhaki, Rongowhakaata me Ngāi Tāmanuhiri. He tangata whakaweto ahi hoki a ia i konei i mua. Haere ai rātou ko ana hoa ki te Whare Herehere ō Maungaroa ki te whakaako i ngā mauhere ki te pānui i te reo Māori. Ko tētahi atu e whai pānga ki konei he Kaiwhakaweto Ahi i Papaioea, ko Regan Harrington. I riro i a rātou te tohu tuatahi mo te reo i te wiki o Te Reo. Ko te tohu whakahirahira ki ngā taiohi, nā Ngā Tama Toa, i tautokohia e Tūranga Ararau i taua pō, i riro i a Raniera Blake mō tōna anō kaha ki te hāpai i te reo. Koinei te tuatahi o te whakaurunga mai o te Kāreti ō Tū Toa ō Papaioea. Ko Raniera hoki te toa ō ngā Manu Kōrero o tēnei tau. He tika tonu kia riro i a ia. Ko te kaikōrero whakamutunga ko Apirana Mahuika. Tika tonu kia riro māna e tuitui ngā mahi, ngā kōrero ō te pō. Hāngai ana hoki ana kōrero ki ngā piki me ngā heke o te reo. Kua kore noa e aro. Mā tēna iwi, mā tēna iwi ki tōna anō ake mita. E tautoko ana hoki i tana kii, ki te kore tātou e kaha ki te kōrero i tō tātou reo ka riro tātou mā iwi kē e whakaako. He wero tēra. Kia kaha tātou ki te ako, ki te kōrero i tō tātou reo, kāre e pēra i te moa engari ka riro i a iwi kē. E ai ki a ia kua rerekē noa te reo o naianei engari ki te kaha tēna iwi ki te pupuri i tōna mita e kore e ngaro. Ko ētahi atu tohu i riro i a Raukawa Charitable Trust (Community), Waikato Regional Council (local Government), BNZ Bank (private sector), Tangata Whenua HD (Information Technology and Telecommunications) Te Reo Singalong Book series (print) Massey University (tertiary) Te Kōpae Piripono (education Māori medium) Thames South School (education open)

Ko te tohu i raro i te wāhanga a te Kāwanatanga i riro i ngā Kaiwhakaweto Ahi o Heretaunga. Ko te Me mihi hoki ki ngā Kaiwhakahaere me Te Taura Whiri i te Reo. Tēna koutou katoa.

Inside this month...

Page 7-9

Tūranganui-ā-Kiwa Kura Kapa Haka 2013

Middle Pages

Ngai Tāmanuhiri Annual Report 2013

Ko Puketapu te maunga Ko Te Ārai te awa Ko Horouta te waka Ko Rongowhakaata te iwi Kua whakawhiwhia te tūranga kaitiaki Māori hou mō Te Whare Taonga o Te Tairāwhiti (Tairāwhiti Museum) ki tēnei uri o Rongowhakaata, torotoro atu ki ngā iwi pūputu o Tūranga-nui-ā-Kiwa, arā ki a Tapunga Nepe. Hei tāna, kua wheau kē te raro e kuata ana tōna ngākau te hoki mai ki tōna toi whenua, kia hika tonu ngā ahi o te kāinga kia ngata ai te wairua. I roto i ngā tau kua hori, kua nohoia e ia te kauruki nui o Tāmaki Makaurau, hei kaiwhakaako kura tuarua. Hei tāna, he matangāreka nōna ki ngā āheinga ka hura ake i roto i tēnei tū mahi, me te aha, kāre he tūranga mahi i kō atu i te raupī i ngā mōtoi kahurangi o tō ake iwi me te ruku anō i ngā kōrero o whakapata hei whakakitenga mā te iwi me ngā uri whakaheke, ā, e tau anō ai te wairua i runga i te mōhio e tika ana tō te whare taonga rauhī i ngā kura tongarerewa, hei whatu ki te ao rerehua o uki. He mokopuna a Tapunga i poipoia e tōna kuia e Hēni Materoa Sunderland. I ngā tau ki muri ko Hēni tētahi o ngā mema tuatahi o te komiti Māori o te whare taonga. Hei tā Tapunga, me uaua e whakakī he takiwā o te tapuwae i mahue iho e tōna kuia, mā te aha i te aru i tēnei kaupeka ōna e hīnātore mai ai te koa o tōna ngākau. Hei te ata o te Mane e tū mai nei ka rāhiritia a Tapunga e te ikanga whakahei o te whare taonga. He mihinui tēnei ki a koe Tapunga. E tika ana. Kāre he tangata i tua atu i a koe. Takahia ngā tapuwae ō tō kuia. Kia kaha!

Page 12

NZ Māori Pioneer Battalion

Page 16

Page 15

tranga health

tranga Ararau


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.