INTO business Leiden Winter 2023

'Samen kunnen we een vuist maken' Van Eijk Infra & Milieu sluit aan bij SloosGroep

Leiden

Veilig ondernemen | Winter 2023

EEN GREEP UIT ONS AANBOD

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR KATWIJK

TE HUUR LEIDEN

Scheepmakerstraat 57

TE HUUR LEIDEN

Haarlemmerstraat 205

Nieuwe Rijn 33

Ca. 220 m2 bedrijfsruimte

Ca. 90 m2 winkelruimte

Ca. 95 m2 winkelruimte

courante bedrijfsunit eigen parkeerplaatsen gelegen op bedrijventerrein ’t Heen goede bereikbaarheid multifunctioneel onlangs gemoderniseerd

goede bereikbaarheid gelegen in dé winkelstraat van Leiden inclusief ca. 13 m2 magazijnruimte frontbreedte ca. 8 meter aanvaarding in overleg oplevering in huidige staat

monumentale winkelruimte hoogwaardig afgewerkt gelegen in het historische centrum frontbreedte ca. 4,5 meter goede bereikbaarheid beschikt over pantry en toilet

Huurprijs: € 2.150,-- per maand

Huurprijs: € 1.995,-- per maand

Huurprijs: € 35.000,-- per jaar

TE HUUR NOORDWIJK

TE KOOP NOORDWIJK

TE KOOP OEGSTGEEST

Huygensstraat 44

Terweeweg 60 - 62

Herenweg 100/h

Vanaf ca. 655 m2 bedrijfsruimte

Ca. 135 m2 kantoorruimte

Ca. 277 m2 woon- en winkelruimte

incl ca. 51 m2 kantoorruimte voorzien van alle denkbare faciliteiten 5 parkeerplaatsen beschikbaar duurzaam opleveringsniveau nieuwbouw

Huurprijs: op aanvraag

uitstekende locatie hoogwaardig afgewerkt kantoor verzamelgebouw energiezuinig diverse units beschikbaar v.a. 20 m2 per direct beschikbaar eigen parkeerplaats(en)

Huurprijs: € v.a. 400,-- per maand

gelegen in het kernwinkelgebied inclusief ca. 13m2 magazijnruimte frontbreedte ca.13 meter ca. 141 m² winkelruimte (inclusief magazijn) alsmede een woning met achtertuin van in totaal ca. 136 m² goede bereikbaarheid ruime maatvoering

Koopsom: € 825.000,-- k.k.

TE HUUR VALKENBURG

TE HUUR VALKENBURG

Voorschoterweg 23/g

TE KOOP ZOETERWOUDE

Zonneveldslaan 15

Industrieweg 12 Joenit

Ca. 506 m2 kantoorruimte

Ca. 5.150 m2 bedrijfsruimte

Vanaf 120 m2 bedrijfsruimte

zichtlocatie vanaf rijksweg A44 modern en zeer representatief kantoorpand eigen parkeerplaatsen ligplaats voor sloep aanwezig ‘turn-key’ oplevering deelverhuur bespreekbaar vanaf ca. 250 m2

Huurprijs: € 170,-- per m² per jaar

inclusief ca. 500 m² kantoorruimte flexibele huurtermijnen zijn van toepassing deelverhuur is bespreekbaar voldoende parkeerplaatsen op eigen terrein nabij Ouwehand Bouw, Limes en Parlevliet & Van der Plas goede bereikbaarheid

Huurprijs: € 50,-- per m2 per jaar

gelegen op ‘De Grote Polder’ nieuwbouwproject ‘Joenit’ 25 casco units mogelijkheid te koppelen ca. 120 m² en 145 m² zichtlocatie op hoek Industrieweg / Productieweg

Koopsom: Vanaf € 265.000,-- v.o.n.

EEN GREEP UIT ONZE TRANSACTIES

Basis Bedrijfshuisvesting wenst u fijne feestdagen toe TE HUUR KATWIJK

TE KOOP KATWIJK

TE HUUR LEIDEN

Zeeweg 129

Princestraat 1

Haarlemmerstraat 253

PA RT VE IC RK UL O Ca. 1.400 m2 kantoorruimte IE CH RE T markante locatie A herontwikkelingsproject B EL AN zichtlocatie EG : enkele eigen parkeerplaatsen GE ruim perceel van ca 1037 m2 R maatschappelijke bestemming

nabij H&M, Pull&Bear, Bershka, HEMA en C&A hoek Haarlemmerstraat / Pelikaanstraat zichtlocatie

Huurprijs: € 49.500,-- per jaar

Koopsom: op aanvraag

Huurprijs: € 18.000,-- per jaar.

TE HUUR LEIDEN

TE KOOP LEIDEN

TE HUUR LEIDEN

VE

RH M UU Ca. 178 m² winkelruimte IS R U D gelegen op toplocatie E A voormalige winkel Jack & N Jones A O N frontbreedte ca. 5 m. per direct beschikbaar ca. 45 m2 opslag in kelder casco oplevering

:

Hogewoerd 115

VE

RH EY UU Ca. 65 m2 winkelruimte EL RD gelegen op een toplocatieO VE AA frontbreedte ca. 5m.

N welstandsklaase A2

Rooseveltstraat 18t

:

Vondellaan 51

per direct beschikbaar

HU V SC ER HK KO Ca. 220 m2 bedrijfsruimte A CH BE ‘DeTFortuin’ bedrijfsverzamelgebouw VE AA drie eigen parkeerplaatsen achterzijde van het object grenst IL aanN het water.

IG : nabij McDonald’s, Sligro, Huurmaat IN inclusief kantoorruimte G vrije hoogte 3,5 meter

AL VE FA RH AC UU kantoorruimte Ca. 503 m2 representatieve CO RD zichtlocatie Ukantoorruimte hoogwaardige en moderne NT AA inpandige parkeergarage N deelverhuur vanaf ca 300 m2 AN : energielabel A TS goede bereikbaarheid

Huurprijs: € 1.950,-- per maand

Koopsom: € 480.000,-- k.k.

Huurprijs: € 185,-- per m² per jaar

TE KOOP RIJNSBURG

TE HUUR VALKENBURG

TE HUUR VOORSCHOTEN

SPVER EC H Ca. 155 m² winkelruimte IA UU L RD gelegen in het hart vanEhet centrum YE A monumentale pui W AN ca. 12 m. frontbreedte EA : beschikt over pantry, toilet en houtenvloer kortere huurperiode bespreekbaar R

Noordwijkerweg ong

Voorschoterweg 12

PA RT VE IC RK UL O Ca. 1.760 m² bouwgrond IE CH RE T ‘’bedrijventerrein’’ bestemming A nabij Rijnsburgse Boys B EL AN courant perceel EG : goede bereikbaarheid GE deelverkoop bespreekbaar uitbreiding klei oost zuid R

voldoende parkeerplaatsen op eigen terrein.

Koopsom: n.o.t.k.

Huurprijs € 75.000,-- per jaar

OC VE EA RH NS UU Ca. 2.900 m2 bedrijfsruimte OF RD zichtlocatie omstreeks 2005 is er een aanbouw EN AA gerealiseerd eigen afsluitbaar buitenterrein.

E R N: goede bereikbaarheid GY nabij Provinciale weg N206

Starrenburglaan 19

TI

M VE KU RH NS UU Ca. 465 m2 bedrijfsruimte TS RD incl. ca. 155 m2 kantoor TO A hoogwaardige opleveringniveau FF AN 4 eigen parkeerplaatsen EN : goede bereikbaarheid bouwjaar 2004 B. V. Huurprijs: n.o.t.k.

Inhoud Coverstory 7

SloosGroep BV | WS Products | Van Eijk Infra & Milieutechniek

Columns 15

Ramses Braakman

29

Thijs Hemmes

43

Floris van Galen

55

Jesse Blonk

63

André Kuipers

Migiel de Wit-Beets

16

Reportages en interviews 16

Grant Thornton Accountants en Adviseurs

18

That’s Lease

20

Gemeente Leiden

24

Huschka Groep

26

Ondernemersvereniging Bio Science Park

30

Oudendal Groep

32

TK advocaten notarissen

34

Economie071

37

Ricoh Document Center Haaglanden

40

Vincent Azier Schilderwerken

42

Budget Broodjes

44

JAN© Accountants en Adviseurs

46

Van Mossel Peugeot Leiderdorp

48

Business Platform Schipholweg-Schuttersveld

56

Economie071 – Ondernemersdag 071

58

PKF Wallast

60

Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

Robin Bloemendaal en Henk Griffioen

18

Fleur Spijker

20

Emill de Waal

24

En verder 12

Themaverhaal: Veilig Ondernemen

23

Feiten en Cijfers

50

INTO businessclub Leiden

62

Colofon

Editorial De verandering begint bij onszelf

Bas Reichert en Esther Peters

Fons Hartman

René Nieuwmans en Carina de Bruin

26

30

32

Ik groeide op met posters van Hans Wiegel tegen het keukenraam. Zo maakten mijn ouders met trots kenbaar dat de VVD hun cluppie was. Zoals onze buurman dat ook deed.

Bij hem hing Dries van Agt aan de voordeur. Mijn vader en die buurman waren de beste vrienden.

Nu zag ik vorige maand nauwelijks nog posters op woningen.

Alsof men bang was een baksteen door de ruit te krijgen.

Angst is een slechte raadgever, maar ik besef ook wel dat we in een rare, grimmiger wordende wereld leven. Daarom heb ik nog meer respect gekregen voor de mannen en vrouwen die op straat flyers uitdeelden namens hun politieke partij.

Met alle gevolgen van dien.

Daags voor de verkiezing verrichtte een paar D66vrijwilligers promotiewerk in de Douzastraat. Terwijl ik een broodje at bij De Vriend, zag ik hoe enkele voorbijgangers buiten de flyers weigerden aan te pakken en daarbij soms venijnige, minachtende opmerkingen maakten. Alsof D66 de bron van al het polarisatiekwaad was.

Die bron zijn we zelf. We wijzen naar anderen, maar vergeten naar onszelf te kijken. Oké, je hebt 22 november gestemd.

Ga je nu ook actief lid worden van de partij die jouw kruisje kreeg? Zeker op lokaal niveau staan partijen te springen om vrijwilligers. Dat je te druk bent als ondernemer is een mager excuus. Bedenk wat Nederland nodig heeft, bezoek partijbijeenkomsten en discussieer mee over de te volgen koers. Wat zei Kennedy? “Vraag niet wat jouw land voor jou kan doen, vraag wat jij kan doen voor jouw land.”

Ik verlang terug naar de tijd van Hans en Dries en hou hoop dat die tijd terugkomt. Het enige wat we daarvoor moeten doen, is ons gaan realiseren dat de verandering niet in Den Haag, maar bij onszelf begint.

Vincent en Milou Azier

40

Fijne dagen allemaal. Proost!

Oscar Middeldorp Ondernemersplatform INTO business Leiden

Wij selecteren de mooiste wijnen voor uw gasten

• breed assortiment • advies wijn / spijs combinaties • wijnkaart begeleiding •wijn training

DRANKENGROOTHANDEL

BIEREN • FRISDRANKEN • WIJNEN • GEDISTILLEERD Amphoraweg 12 ◆ 2332 EE Leiden ◆ Tel: 071-576 30 00 ◆ info@boonekamp.nl

MÉÉR DAN DRANK ALLEEN

EEN BEDRIJFSVERHUIZING ZONDER STRESS?

Scholte Verhuis Groep Euromovers is uw duurzame partner

info@svg-euromovers.nl | 079-3428820 | www.svg-euromovers.nl

Op 6 oktober van dit jaar kon er taart worden gegeten op de burelen van Van Eijk Infra & Milieu en SloosGroep. Met terugwerkende kracht tot 1 januari van dit jaar is Van Eijk officieel onderdeel geworden van de SloosGroep. “We zijn er anderhalf jaar mee bezig geweest”, stelt Piet Sloos, directeur van de SloosGroep. “We zagen eigenlijk alleen maar voordelen, dus hebben we die stap gezet. "

'Waarom moeilijk doen als het ook samen kan?'

Coverstory Alex de Jong, directeur van Van Eijk Infra & Milieu, kent Piet Sloos al heel wat jaren. In de tijd dat Alex bij BAM aan de slag was gegaan, werkte hij bij projecten in Leiden graag samen met Sloos en Zoon. “Er was een klik en die is in de loop der jaren alleen maar beter geworden”, vertelt Alex.

De samenwerking leidde tot samen meedoen aan aanbestedingen om grote projecten in Leiden

8

binnen te halen. Hoogtepunt was de herinrichting van het Garenmarktplein bovenop de ondergrondse parkeergarage.

In die tijd werd Alex door Piet gepolst. “Piet voorzag een rol voor mij bij Sloos, maar daar wilde ik eerst over nadenken”, herinnert Alex zich. “Ik werkte toen bij Dura Vermeer en vond het projectmatige werk heel erg leuk. De focus bij Sloos en Zoon lag toch meer op de grotere onderhoudscontracten zoals ze deze ook al jarenlang hebben in de Leidse regio.”

Piet en Alex waren er eigenlijk al uit, toen Piet er achter kwam dat Frenk van Eijk, eigenaar van Van Eijk Infra & Milieu, opvolging zocht voor directeur Gerard Kulker die met 67 jaar van zijn pensioen ging genieten. “Frenk kon moeilijk een geschikte opvolger vinden. Net op die dag was ik stage aan het lopen bij Piet. Ik wilde een

Alex de Jong

Wesley Sloos

dag meedraaien en kijken hoe het er bij Sloos aan toegaat. Van het een kwam het ander en kwam ik in een procedure terecht om Gerard op te volgen.”

Elkaar versterken Als nieuwe directeur besloot Alex een plan van aanpak te schrijven, met in het achterhoofd de wens om tot een hechtere samenwerking te komen tussen Van Eijk en Sloos. “Het doel was om met z’n allen vanuit het pand van Van Eijk te gaan werken om van elkaar te leren en elkaar te gaan versterken.

Dit is sinds 14 augustus van dit jaar ook het geval.”

In het tweejarenplan van Alex lag de focus in het eerste jaar op Van Eijk Infra & Milieu. Het was zaak om de orderportefeuille goed te vullen met de juiste projecten. Ook moesten er stappen gemaakt worden op het vlak van modernisering en verduurzaming. In het tweede jaar zou de samenwerking dan echt in elkaar geschoven worden. Halverwege het eerste jaar kwam Frenk er achter dat hij graag met pensioen wilde. “Zijn vader heeft het bedrijf ooit opgezet. We gaan volgend jaar ons 60ste levensjaar in. Frenk draagt het stokje op een mooi moment over aan Piet.

Beide bedrijven blijven naast elkaar bestaan met

Coverstory

Overname Van Eijk Infra & Milieu door SloosGroep leidt tot aanbieden van completer pakket

Piet Sloos

behoud van de oorspronkelijke namen, want die zijn behoorlijk sterk en genereren hun eigen werk.”

Veel bv’s Voor Piet is Van Eijk Infra & Milieu al de zoveelste bv waarvan hij eigenaar of mede-eigenaar is: Aannemersbedrijf Sloos en Zoon BV, WS Products (samen met zijn zoon Wesley en Frank van Leeuwen), Sloos Maatwerk met Dave de Vogel en Sloos Keukens (voorheen De Waard Maatwerk), A. van der Kwast B.V. met Michael Sloos en Dave de Vogel, en Sloos Huis & Tuin waar je voor alles terecht kunt: van pvc-vloer en keuken tot aan de binnen/buiten tegels en decoratie stuc. “Dit met allemaal specialisten op hun eigen vakgebied. Ik ben er nu wel een beetje klaar mee”, zegt Piet met een lach van oor tot oor. Om daar meteen aan toe te voegen dat hij dat wel eens vaker heeft gezegd.

Sinds dit jaar is er ook een technische afdeling voor service en onderhoud in milieutechniek, waaraan ook een winkel is gekoppeld, die alle gereedschappen voor de infra aanbiedt. “Deze wordt geleid door neef Michael Prins, die daar ook eigenaar van is, maar leuk om even genoemd te hebben”, aldus Piet.

9

Coverstory

WS Products is klaar voor de volgende stap Negen jaar geleden begon Wesley Sloos met WS Products een eigen bedrijf. Met reinigingsmiddelen en impregneermiddelen voor bestrating zette de zoon van Piet Sloos WS Products op de kaart. Door de jaren heen is het productaanbod toegenomen. Momenteel ligt de focus op voegmiddelen.

WS SmartSand Er wordt in deze tijd nog veel gevoegd met cementgebonden voegmiddelen. “Persoonlijk vind ik dat een slechte keuze”, stelt Wesley.

“Cementgebonden voegmiddelen hebben wel een hoge druksterkte, maar kunnen geen beweging of verzakking opvangen. Door de temperatuurverschillen in Nederland en bewegende ondergrond zie je dat de bestrating dan een klein beetje gaat uitzetten, krimpen en/of bewegen. Er ontstaat een klein randje tussen waar de steen begint en waar de voeg eindigt. Bij ons product WS SmartSand is dat onmogelijk. Dat is erg elastisch. Het enige nadeel is dat dit voegmiddel weersafhankelijk is. Je kunt SmartSand niet verwerken als de bestrating nog nat is.”

Onlangs had Van Eijk een project van 150 vierkante meter natuursteen aan de Zuidas in Amsterdam aangenomen, juist omdat WS

Voor Alex en Piet – de derde generatie aan het hoofd van het sinds 1956 bestaande Sloos - was het wel de vraag of de ploegen van beide bedrijven bij elkaar zouden passen. “Dat zat direct goed”, geeft Piet te kennen. Beide zijn familiebedrijven en dat zorgde ervoor dat het makkelijk in elkaar te passen was. “De normen en waarden van een familiebedrijf blijven behouden.”

Complementair Wat voor Alex telt, is dat beide bedrijven geen vreemden voor elkaar zijn. “Door de jaren heen is er altijd wel interactie geweest. Qua type werk zijn we complementair aan elkaar. Wij hebben weinig verstand van langdurig onderhoud, maar dat zit juist goed verankerd in de organisatie van Piet.

10

met SmartSand een meerwaarde kon bieden.

“Die stenen waren al twee keer eerder met een normaal voegmiddel afgevoegd door een ander bedrijf. Door scheurtjes in de voeg kwam daar water doorheen, de tegels vroren los, waardoor het onveilig was geworden en bovendien erg lelijk. De mensen van Van Eijk slepen de tegels bij, Sloos deed het tegelwerk en wij zorgden vervolgens voor het afvoegen.” Een mooi voorbeeld van de synergie tussen de bedrijven uit de SloosGroep.

Compagnon Wesley, die sinds anderhalf jaar in Frank van Leeuwen een compagnon heeft, is klaar voor de volgende stap. De focus gaat verschuiven naar de openbare ruimte. “Veel hoveniers en stratenmakers kopen onze voegmiddelen bij de 150 WS-dealers in Nederland. Zij hebben verstand van onze producten omdat

Wij doen het projectmatige werk, waar Sloos en Zoon minder ervaring mee heeft. In de huidige contractvormen worden aanleg en (meerjarig) onderhoud steeds meer gecombineerd. Deze kennis zit nu samen onder één dak en daar plukken we nu al de vruchten van.”

Er is een grote overlap tussen gemeenten en opdrachtgevers in de lokale hoek. De netwerken versterken elkaar. “Daardoor kunnen we alles completer aanbieden”, meent Alex. “Wij zijn ook wel eens onderaannemer en dat zijn weer dezelfde partijen waar Piet ook veel voor doet. Of er is interesse vanuit bedrijven waarvoor ik gewerkt heb. Dat levert schitterende kansen op. Daar kun je nu samen een vuist maken. Wij kunnen nu een volledig pakket bieden aan grotere aannemers, gemeenten of ontwikkelaars, waar zij anders

Wesley ziet hier veel kansen. Momenteel worden voegen schoongemaakt door middel van branden, omdat gif spuiten niet meer mag.

“Dat werkt voor een veel te korte duur en is ook niet duurzaam. Binnen een week kun je weer gaan branden langs de weg op een gevaarlijke plek. Wij kunnen dit ook aanpakken. Wij zorgen dat die voegen goed afgedicht worden met ons waterdoorlatend of waterdicht voegmiddel”, legt Wesley uit. “Bij voorkeur waterdoorlatend voor een betere waterhuishouding. Als de ondergrond waterdicht is en je gaat een waterdoorlatend voegmiddel gebruiken, dan kan het water niet meer weg in de voeg en gaat ook onze voeg afbreken. Dan pakken we WS

twee of drie partijen voor nodig zouden hebben.

Saneren, rioolwerk, levering van materialen, onderhoud, straatwerk en voegoplossingen kunnen we nu in één aanbieding verzorgen.”

Er is momenteel veel werk op de markt. Door PFAS en stikstof moesten aanvragen opnieuw worden ingediend en beoordeeld. Daarna kwam corona, waardoor sommige projecten bij gemeenten zijn blijven liggen. “Na corona kwam er opeens veel werk op de markt. Dat is nog lang niet klaar”, zegt Alex. “Mensen voor het werk erbij zoeken is een probleem. Vakmensen zijn er bijna niet meer en het aanbod schoolverlaters blijft helaas gering.

Het is goochelen hoe we de puzzel met mensen en middelen gelegd krijgen. Heb je interesse in ons werk en dezelfde mentaliteit als wij, dan ben je van harte welkom om een kop koffie te komen drinken.”

TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

SmartSand Waterdicht. Een bijkomend voordeel is dat je dan meteen van onkruid en insecten af bent en geen chemische bestrijdingsmiddelen hoeft te gebruiken.”

Coverstory

we voegtrainingen (op locatie) geven en instructievideo’s op social media en onze website plaatsen. Op die manier willen we zoveel mogelijk vakmensen bereiken om de verwerking van onze voegmiddelen te perfectioneren.”

In het afgelopen jaar heeft WS Products al wat leuke projecten in de openbare ruimte kunnen doen. Pleinen, middengeleiders, brugdekken, winkelstraten en rotondes lenen zich uitstekend voor de voegoplossingen van WS. Zelf heeft Wesley met zijn team het voegmiddel verwerkt op de Vijzelgracht in Amsterdam.

Een andere hovenier heeft het verwerkt op het Museumplein in Amsterdam.

WS Nanocoat Een ander product dat in de openbare ruimte veelvuldig wordt gebruikt, is WS Nanocoat.

Dit middel zorgt ervoor dat behandelde oppervlakten vuil- en waterafstotend worden.

“Dat doen we vooral bij kostbare dingen die moeilijk te onderhouden zijn, zoals de oude visfontein in Leiden. Na behandeling met WS Nanocoat wordt de fontein veel minder snel vies en het vuil kun je er dan met een lage druk vanaf spuiten, zonder het 330 jaar oude stuk geschiedenis te beschadigen.”

Normaal gesproken zou Wesley geen grote projecten aan kunnen. Daar zijn immers veel mensen voor nodig, maar met SloosGroep heeft hij een grote organisatie achter zich. “Als ik ergens kom en er moeten dingen gebeuren waar ik geen verstand van heb, durf ik toch te zeggen dat wij dat zeker weten voor elkaar gaan krijgen.

Ik neem de informatie mee terug en dan is er bij Sloos of Van Eijk altijd wel iemand die daar veel kennis van heeft, zodat we zo’n project dan toch kunnen doen. Onze bedrijven raken elkaar steeds meer!”

SLOOSGROEP BV Admiraal Helfrichweg 11 | 2315 VC Leiden 071 – 521 16 87 info@sloosgroep.nl www.sloosgroep.nl VAN EIJK INFRA & MILIEUTECHNIEK Admiraal Helfrichweg 11 | 2315 VC Leiden 071 – 522 37 91 infra@veinfraenmilieu.nl www.vaneijkleiden.nl WS PRODUCTS Admiraal Helfrichweg 5 | 2315 VC Leiden 06 – 553 452 20 info@wsproducts.nl www.wsproducts.nl

11

Wangedrag is onze grootste bedreiging De hork (van een baas) bestaat nog steeds. De statistieken zijn er duidelijk over.

We keken neer op de Turk die hier het werk verrichtte waar wij ons te goed voor voelden.

Ons kantoor stond blauw van de sigarettenrook en wie daarover klaagde, werd neergezet als zanikpot. Ik had ooit een hoofdredacteur die een verslaggever letterlijk een schop onder zijn kont gaf en daarmee wegkwam. Was je homo of vrouw, dan moest je je schrap zetten; de grappen konden vilein zijn. Represailles volgden zelden.

Ontoelaatbare omgangsvormen op werkvloer nog lang niet uitgebannen

Kleine generaal De schandalen rondom bekende Nederlanders plaveiden het pad voor de vertrouwenspersoon.

Sinds het TVOH-schandaal en sinds Marc Overmars foto’s maakte van zijn kleine generaal, maakt die overuren. Daarvoor bestond deze persoon ook, maar dat was een medewerker die dit als nevenfunctie had en daar nauwelijks tijd aan hoefde te besteden. Het was alsof mensen de drempel te hoog achtten om hun grieven aan een collega toe te vertrouwen, ook al had die toen ook al een beroepsgeheim. Hoe anders is dat nu?

Bedrijven zijn volgens de Arbowet verplicht om hun werknemers te beschermen tegen psychosociale arbeidsbelasting. Daaronder vallen agressie en geweld, seksuele intimidatie, pesten, discriminatie en werkdruk. Zij moeten hiervoor beleid opstellen en uitvoeren. Het aanstellen van een vertrouwenspersoon behoort daartoe. Die persoon behandelt klachten, maar is net zo druk om het kaf van het koren te scheiden. Want de vraag is: wat is nu wel psychosociale arbeidsbelasting en wat niet? Waar ligt de grens? Die grens blijkt in veel gevallen vaag te zijn.

Statistieken Feit is dat niet de hacker, de dief en de oplichter de grootste bedreiging vormen voor ons MKB, maar de hork (m/v) die zichzelf alles denkt te kunnen permitteren. Laten we hem voor het gemak ‘hij’ noemen. Hij maakt zich schuldig aan grensoverschrijdend gedrag. En nee, dat gebeurt niet alleen bij Talpa of Ajax, want de statistieken vertellen mij dat een of meerdere van deze horken ook bij jou in het bedrijf rondlopen. Hij bevindt zich in alle lagen - van directie tot schoonmaker - en is een grote bedreiging voor jouw bedrijf.

Als ondernemer doe je er goed aan je van zulke mensen te ontdoen, want zij berokkenen meer schade dan je misschien vermoedt.

TEKST Dennis Captein | FOTO'S Julia Captein

Corporate jungle

Veiligheid

Ik zeg niet dat dit veertig jaar terug heel gewoon was, maar de grens tot het toelaatbare lag een stuk verder weg. Is er ten opzichte van toen veel veranderd? Ja en nee. De aandacht is veel groter, de oppositie sterker en de gevolgen voor daders wegen aanmerkelijk zwaarder. Maar wangedrag op de werkvloer is nog lang niet uitgebannen.

Wie denkt dat het bedrijfsleven professionaliteit en fatsoen hoog in het vaandel heeft staan, komt niet zelden van een koude kermis thuis. Achter de gladgestreken maatkostuums, het witte uniform en de met modder of olie besmeurde overalls schuilt een duistere realiteit. Grensoverschrijdend gedrag is in de corporate jungle een wapen, maar nog meer een destructieve praktijk die de werkomgeving vergiftigt en het fundament onder elk bedrijf broos kan maken.

Sommige vormen van wangedrag zijn niet direct aan de oppervlakte zichtbaar. Zoals manipulatie, een bedenkelijk instrument dat onverminderd populair is in het bedrijfsleven. De manipulator is als een marionettenspeler die achter de schermen aan touwtjes trekt om anderen te laten dansen naar zijn pijpen. Dit ondermijnt niet alleen het vertrouwen binnen een organisatie, maar het brengt ook de integriteit van het bedrijf zelf in gevaar. De bedrijfswereld draait anno 2023 om transparantie, eerlijkheid en integriteit. Wanneer manipulatie de norm wordt, verliest een bedrijf niet alleen het vertrouwen van werknemers, maar ook van klanten, leveranciers en partners.

Kwaadaardige praktijk Van intimidatie is het bedrijfsleven ook nog altijd niet verschoond. Ik vind dit een kwaadaardige praktijk waarbij collega's onderdrukt en gecontroleerd worden om angst in te boezemen.

Dit kan variëren van subtiele vormen van emotionele manipulatie tot openlijke bedreigingen en agressie. Intimidatie creëert een cultuur van onderwerping, wat de productiviteit en het welzijn van werknemers drastisch beïnvloedt.

Medewerkers die dagelijks worden blootgesteld aan intimidatie, hebben last van stress en ervaren uiteindelijk gezondheidsproblemen. Het eist niet alleen een menselijke tol, maar heeft ook ernstige gevolgen voor de bedrijfsprestaties. Immers, een bedrijf waarin werknemers voortdurend bang zijn voor represailles, zal nooit het beste uit zijn personeel halen.

Onschuldig vermaak Onder de vlag van intimidatie horen ook de grappen die over de rug van collega’s worden

13

Veiligheid

gemaakt. Ze worden door de ‘daders’ vaak afgedaan als onschuldig vermaak, maar niets staat verder van de waarheid af. Zeker als het gaat om grappen die zijn gebaseerd op vooroordelen, stereotypen en kwetsbare groepen. Ze leiden tot een bedrijfscultuur waarin discriminatie en uitsluiting worden genormaliseerd. En dat leidt tot een hoog verloop van personeel. Immers, het is moeilijk om te gedijen in een omgeving waar je voortdurend het doelwit bent van denigrerende opmerkingen en pesterijen.

Streng management Schelden is ook een vorm van intimidatie.

Managers die krachttermen gebruiken, vergoelijken hun gedrag onder het mom van 'streng management' of 'een krachtige aanpak'.

Werd dat vroeger geaccepteerd? Laten we zeggen dat het vaker gedoogd werd. Nu beschouwen we schelden als een uiting van machteloosheid en incompetentie en als een zwaktebod dat aantoont dat hij niet in staat is om op een volwassen en respectvolle manier met conflicten om te gaan.

Wat niet wegneemt dat het nog te vaak voorkomt.

Het negatieve effect daarvan gaat verder dan de directe emotionele schade. Het creëert een sfeer waarin werknemers bang zijn om hun stem te laten horen, ideeën te delen en zichzelf te uiten.

Het verstikt creativiteit en innovatie, wat juist zo cruciaal is voor succes. Als werknemers worden ontmoedigd om bij te dragen en hun potentieel te benutten, zal dit op lange termijn de groei en het concurrentievermogen schaden.

Seksueel wangedrag Wat is erger? Zeg het maar. Feit is dat seksueel

wangedrag sinds de MeToo-beweging overal aan de kaak wordt gesteld. In mijn ogen is dit de meest verwoestende vorm van misbruik binnen organisaties. Seksueel wangedrag is niet alleen een flagrante schending van de rechten van werknemers, het is ook een ernstige bedreiging voor het bedrijf zelf. Het creëert een werkomgeving waarin werknemers hun toevlucht moeten nemen tot zelfcensuur uit angst voor represailles. Dit remt de communicatie en de samenwerking en we weten allemaal dat het succes van een bedrijf afhangt van het collectieve talent en de inzet van medewerkers.

Wanneer seksueel wangedrag wordt getolereerd of genegeerd, ontstaat er een cultuur van straffeloosheid die de deur opent naar nog meer wangedrag. Gelukkig blijft dit gedrag vandaag de dag niet meer onbestraft. Vroeg of laat leidt dit tot juridische stappen, reputatieschade en financiële verliezen.

Financieel onafhankelijk Maar wat nou als de ondernemer/directeur de hork is? De meesten betalen vroeg of laat de prijs voor hun gedrag, maar geloof het of niet, sommigen worden succesvol (wat je succesvol noemt) en financieel onafhankelijk. De voorbeelden zijn talrijk. De nieuwe eigenaar van wat toen nog Twitter heette die duizenden medewerkers met één druk op de toets via een mailtje ontslaat. Een ondernemer en latere president die vindt dat je vrouwen in het kruis moet grijpen. Om er maar een paar te noemen.

Maar rijk en succesvol, het zijn en blijven nare mensen. Zoals mijn vader altijd zei, ook zij zullen op een dag sterven, maar vaak sterven zij alleen.

Veiligheid in relatie tot integriteit Dennis Captein (53) richtte in 2004 INTO business op. Voor elke uitgave schrijft hij het themaverhaal, dat dit keer over veiligheid in relatie tot integriteit gaat. Tijden veranderen, maar toch lijkt wangedrag op de werkvloer van alle tijden. De statistieken laten zien dat werkgevers alles wat grensoverschrijdend is hoger op de agenda zetten. De vertrouwenspersoon draait daardoor overuren.

14

Het nieuwe sportcomplex 1574 in Leiden zou een pronkstuk moeten zijn, een symbool van vooruitgang. Aangekondigd als een stateof-the-art faciliteit. Maar de realiteit is ronduit bedroevend. We hadden nooit verwacht dat we rond deze tijd zouden terugverlangen naar de Vijf Meihal. Dit schrijf ik niet vanwege misplaatste nostalgische overwegingen.

We zijn als Hart Voor De Zaak al 18 jaar trotse sponsor van ZZ leiden. Vanwege het ongekende successeizoen 22-23 en de komst van de nieuwe hal hadden we onze sponsoring voor dit seizoen vol verwachting geüpgraded. In omvang zijn we na de hoofdsponsor zelfs tweede sponsor.

We willen als sponsor onze relaties uit heel Nederland (en België) een heerlijk avondje uit aanbieden. Met een gastvrij ontvangst, een lekker hapje eten, een spectaculaire topbasketbalwedstrijd met entertainment en een gezellige netwerkborrel achteraf. Met veel vindingrijkheid van de club werd dit allemaal gerealiseerd in de oude Vijf Meihal, ondanks alle beperkingen. 1574 is echter op heel veel punten ongeschikt voor de organisatie van een topsportevent.

De sponsorruimte is kaal, leeg, sfeerloos en te klein. Er is geen garderobe. Er is geen ontvangstruimte. Op een drankje moet je minstens 10 minuten wachten (als je geluk hebt). Er kan geen buffet, laat staan diner worden geserveerd.

We hebben zitjes op een gymzaaltribune, zonder rugleuning (in de Vijf Meihal hadden we tenminste nog een behoorlijk kuipstoeltje).

Het gebied rondom het complex is nauwelijks verlicht en voelt onveilig. De indeling van de ruimte is onoverzichtelijk. Er is geen deugdelijke bewegwijzering (er hangen geprinte A4’tjes in de gangen en trappen). De sporthal zelf is sfeerloos, qua licht, indeling en kleurstellingen. Het lijkt op een kruising tussen een gymzaal en zwembad.

De geluidsinstallatie is slecht. Het theatergevoel ontbreekt, het publiek zit in een bak sfeerloos licht.

FOTO BNXT League

Column

RAMSES BRAAKMAN

Sta op als je voor Leiden bent

Mijn collega’s zijn op dit moment te beschaamd om onze relaties uit te nodigen voor een avondje ZZ. Want wat kunnen we bieden, behalve een basketbalwedstrijd in een grote, te lichte gymzaal?

Het is de hoogste tijd dat de gemeente Leiden actie onderneemt. Als de stad wil dat haar sportteams op het hoogste niveau presteren, met het sportcomplex 1574 als een baken van trots, dan moet de club en de horeca-exploitant werkbare oplossingen worden geboden. Het is niet alleen een kwestie van infrastructuur, het gaat om respect voor de sport, de fans, sponsoren en vrijwilligers die deze sportieve droom mogelijk maken. De gemeente moet haar verantwoordelijkheid nemen en gaan staan als ze voor Leiden is!

Ramses Braakman is eigenaar van Hart Voor De Zaak.

15

Rustig slapen

Migiel de Wit-Beets, Partner Cyber Risk Services bij Grant Thornton

Hoe cyberweerbaar is uw organisatie?

De digitalisering is in ons dagelijks leven ver doorgevoerd, zeker na de coronapandemie.

Daarom is het belangrijk dat organisaties zich wapenen tegen cyberbedreigingen en weerbaarder worden. Want een uitval, lek of hack kan grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering én daarmee grote gevolgen hebben voor de organisatie.

16

Bijna hetzelfde geldt voor NIS2 (Network and Information Security directive), de richtlijn die dit jaar van kracht werd voor netwerk- en informatiebeveiliging en een verscherping betekent van de versie uit 2016. “NIS2 wordt naar ons idee de nieuwe maatstaf voor cyberweerbaarheid in de EU.” “Ons uitgangspunt is dat ieder bedrijf of iedere organisatie een keer te maken krijgt met een cyberaanval. Als uw zaken goed geregeld zijn, blijft de schade beperkt en ondervinden de operationele processen zo min mogelijk hinder. Onze taak is om zorg te dragen dat klanten in dit kader weerbaar zijn en relatief eenvoudig terug kunnen naar hun normale serviceniveau. Hierbij maken we gebruik van een diversiteit aan producten en services en is nauwe samenwerking tussen organisatie, IT-leverancier en ons team essentieel.”

Bewust worden “Het is belangrijk dat organisaties zich bewust zijn en blijven van de toenemende dreigingen en veranderende wet- en regelgeving op het gebied van cyberweerbaarheid. Voldoet uw onderneming aan de kaders van aankomende wetgeving? Waar kunt u nog stappen zetten?"

Grant Thornton heeft verschillende mogelijkheden om ondernemers op dit vlak te begeleiden. Zo is er een crisisgame ontwikkeld voor bijvoorbeeld de leden RvB, RvT en/of RvC om de rollen, impact en bewustwording te vergroten. “Want hoe iemand TEKST May-lisa de Laat | FOTO Janita Sassen

reageert in een crisissituatie, is vooraf niet te voorspellen. Zo’n simulatie zorgt ervoor dat de organisatie beter voorbereid is en ieders rollen duidelijker zijn. Aan medewerkers sturen we soms phishing mails om te zien hoe ze daarop reageren en of er bewust wordt omgegaan met cyberrisisco’s.“

Reportage

“Honderd procent veiligheid is een illusie”, aldus Migiel de Wit-Beets, manager van het team Cyber Risk Services bij Grant Thornton. “Er gebeurt veel op dit gebied, zowel technisch als juridisch. Momenteel is er steeds verdergaande wet- en regelgeving in de maak. Zo werd vorig jaar, specifiek voor de financiële sector, de compromistekst voor DORA van kracht. De afkorting staat voor Digital Operational Resilience Act. Deze Europese wet geldt niet alleen voor financiële instellingen, maar ook voor ITdienstverleners die actief zijn in de financiële sector. Zo wordt de gehele financiële keten meer weerbaar tegen cyberrisico’s. DORA verplicht ondernemers beleidsmatige, procedurele en aantoonbare operationele maatregelen te nemen.”

Het cyberweerbaarheidsmodel dat Grant Thornton gebruikt, gaat uit van het feit dat er een keer een aanval is. Weerbaarheid voert daarmee de boventoon, zonder compliance uit het oog te verliezen. Vaak is de basis een nulmeting waarmee een dwarsdoorsnede van de organisatie op het gebied van mensen, techniek en processen wordt gecreëerd. De score die hier uitkomt, vormt de basis voor de route naar een weerbare organisatie.

CyberHunter “Op het moment dat uw organisatie geraakt wordt door een cyberaanval, is het belangrijk om snel te handelen. Hiervoor hebben we letterlijk een rode telefoon in het team.” Om ervoor te zorgen dat ondernemers in alle gevallen rustig kunnen slapen, is CyberHunter ontwikkeld. Deze managed service zorgt ervoor dat er continu monitoring plaatsvindt van het internetverkeer, het netwerk en de informatiesystemen van de organisatie en zoekt naar kwetsbaarheden. Ook onveilig gebruik door medewerkers van uw onderneming wordt door Cyberhunter gedetecteerd. Mocht er een calamiteit optreden, dan kunnen daar geautomatiseerd maatregelen op worden genomen. “Natuurlijk gaan onze cyberexperts aan de gang met de geconstateerde afwijking. Er vindt een diepgaande analyse plaats en samen met de organisatie worden passende maatregelen afgestemd.”

“Het is geweldig om iedere dag een beetje bij te dragen aan de veiligheid van ondernemend Nederland”, besluit Migiel.

GRANT THORNTON ACCOUNTANTS EN ADVISEURS B.V. Vondellaan 47 | 2332 AA Leiden 088 - 676 90 00 | info@nl.gt.com www.grantthornton.nl

17

Reportage

Richting bepalen Vermoedelijk kent elke ondernemer op dit moment uitdagende tijden. Niet dat het slecht gaat, integendeel, maar antwoorden op vragen als 'waar staan we over 1, 3 of 5 jaar?' zijn lastig te geven.

Er is best wel wat aan de hand, dat weet iedereen.

Zaken die zelfs al voor de coronatijd speelden, zijn alleen maar verder uitvergroot, met een paar heel lastige verschijnselen daar nog eens bovenop.

Gigantische prijsstijgingen, in sommige gevallen grondstoffen tegen dagprijs, de enorme rentestand en natuurlijk de 'gewone' inflatie waardoor uw medewerkers terecht meer salaris vragen.

In ons vakgebied komt de factor 'niet-richtinggevend overheidsbeleid' daar nog eens overheen.

Want wilden we nu niet allemaal de CO2 footprint van Nederland drastisch verlagen? Bovendien wordt 'de auto' in algemene zin - overigens onterecht - als aanstichter van veel vervuiling gezien. Zo bekeken is het logisch dat je als overheid zo ongeveer stopt met het stimuleren van elektrisch rijden. Toch? Sterker nog, door de plannen die nu op tafel liggen wordt het zelfs duurder dan op benzine rijden. Gelukkig leven we in een vrij land, dus u mag raden welke keuzes de autokoper gaat maken.

Het is goed om te zien dat er veel ondernemers zijn die hun rug recht houden en vasthouden aan hun eigen agenda. Want er wordt nogal wat verwacht van die ondernemer: hij moet weer aan zijn klanten laten zien hoe schoon de bedrijfsvoering is, anders doet hij niet mee in een aanbesteding bijvoorbeeld.

Of hij mag straks de stad niet meer in met z’n dieselbusje.

Verder is het te hopen dat de nieuwe regering echt richting gaat bepalen en met een meerjarenbeleid

18

de elektrische auto terug op de kaart brengt dan wel de positie verstevigt. Bedenk ook hierbij de enorme investeringen die autofabrikanten gedaan hebben in ontwikkeling. Die laten zij in ieder geval niet zomaar door het putje lopen.

De voorlopige conclusie is dat het met de elektrische auto op middellange termijn dus toch goed gaat komen, die overtuiging is er bij alle marktpartijen wel.

Grotere regionale speler Richting bepalen doen ze ook bij That’s Lease.

DGA Henk Griffioen hierover: “Mijn bedrijf is in 13 jaar tijd gegroeid naar een grotere regionale speler in de autoleasemarkt. In Nederland staan we zelfs binnen de top 40 van leasebedrijven in een speelveld van pakweg 600 collega’s.”

Reportage

In ons vakgebied komt de factor 'niet-richting-gevend overheidsbeleid' daar nog eens overheen.

Algemeen directeur Robin Bloemendaal en That’s Lease oprichter Henk Griffioen

In die 13 jaar heeft Henk wel zo’n beetje alles gezien en beleefd en met bijna 40 jaar ervaring in automotiveland kent hij zo goed als elke klap van de zweep. Een paar jaar geleden speelde de vraag op: welke kant gaan we op met That’s Lease? Inmiddels zat Henk qua leeftijd aan de verkeerde kant van de 50, dus die vraag was best legitiem. Zijn motto: ik had de regie toen ik startte, ik wil ook de regie over mijn exit. Dat vroeg om 'richting bepalen 2.0'.

Zo kwam hij in contact met Boardtrust uit Oegstgeest, specialisten in DGA/familiebedrijven.

Na een paar sessies met Henk en zijn vrouw Astrid werd de opdracht gegund: zoek een nieuwe algemeen directeur die voor ons de koers gaat bepalen, zodat wij in rustiger vaarwater terecht komen. Ook om samen met de nieuwe man of vrouw de juiste weg naar de toekomst te vinden.

TEKST Henk Griffioen | FOTO John Brussel

Sinds 1 februari jl. zwaait Robin Bloemendaal de scepter bij That’s Lease. Jong en ambitieus, maar met de juiste verhoudingen tussen gevoel voor de 'ondernemer' Henk en het doel om That’s Lease verder te laten groeien met professioneel management.

Robin geniet er elke dag van dat de klanten van That’s Lease zich gedragen als fans. “Een fijne constatering om te zien dat we een erg trouwe schare aan klanten mogen bedienen. De kernwaarden van That’s Lease vasthouden is dus van groot belang”, aldus Robin.

THAT'S LEASE Madame Curiestraat 20 | 2171 TW Sassenheim 071 - 710 74 11 | info@thatslease.nl www.thatslease.nl

19

Reportage

Leidse warenmarkt op weg naar uitbreiding Markt zorgt voor beleving rondom Nieuwe Rijn Fleur Spijker

In een tijd waarin binnensteden zich inzetten voor het behoud van hun verzorgingsfunctie en het bestrijden van leegstand, is ‘beleving’ een essentiële waarde. In Leiden wordt onder andere gewerkt aan meer beleving rondom het Nieuwe Rijngebied. Dat is afgesproken in het Warenmarkt- en Retailbeleid dat in 2022 door de gemeenteraad is vastgesteld. Hierin is de ambitie neergelegd om de Leidse warenmarkt de beste markt van Nederland te maken.

Al in 2017 onderzocht Seinpost Adviesbureau hoe de Leidse Centrummarkt in de toekomst vitaal en aantrekkelijk kan blijven. Ook toen hadden de marktkooplieden te maken met dalende omzetten, overaanbod in bepaalde sectoren en terugloop van klanten. Omwonenden en winkeliers lieten zich horen over de rommel, de stagnerende doorloop

20

tijdens marktdagen en kleine overtredingen.

Hulpdiensten klaagden over de bereikbaarheid en veiligheid van delen van het marktgebied, de ‘expansie’ van sommige kramen (statafels e.d.) en het niet naleven van de marktregels door de kooplieden.

Beste markt “Nieuwe afspraken waren dus nodig”, meent wethouder Fleur Spijker (Economie). “Voor veiligheid, een schone stad, maar ook om samen te werken aan de beste markt van Nederland, een markt die toekomstbestendig is.”

Uniek is dat de Leidse warenmarkt aan de grachtzijden is gesitueerd, met aan de ‘overkant’ winkels, horeca en terrassen. Er zijn meerdere

Samenwerking verbeteren: • Organiseren van gebiedsbijeenkomsten • Aanstellen van een gebiedsmanager.

Actualiseren spelregels markt: • Aanpassen verordening fysieke leefomgeving.

• Aanpassen marktsanctiebeleid.

• Aanpassen inrichtingsplan.

Doorvoeren Europese dienstenrichtlijn: • Onderzoeken duur tijdelijke vergunningen.

• Invoeren tijdelijke vergunningen.

Verduurzamen markt: • Betrekken markt bij invoeren zero emissie zone binnenstad in 2025.

• Voorkomen van zwerfafval.

Samen met de marktcommissie meer bezoekers aantrekken door betere promotie van de markt, en het marktaanbod te verbreden.

Verkenning voor de inzet van een werk-leertraject met mboRijnland.

Fysieke maatregelen: • Lange termijn: We doen onderzoek naar de uitbreiding van de zaterdagmarkt richting de Kippenbrug.

• Korte termijn: We passen de inrichting van de markt aan om de veiligheid voor bezoekers te blijven waarborgen.

functies aanwezig, zoals horeca, weekmarkt en detailhandel, die elkaar aanvullen. Dat is van meerwaarde voor bezoekers. Daarom is het belangrijk dat de weekmarktondernemers goed samenwerken met de ondernemers van andere functies en elkaar versterken in de schaarse ruimte. Spijker: “We hebben het initiatief genomen om de weekmarkt, retail en horeca met elkaar in contact te brengen. In dit contact is de ambitie uitgesproken om samen te werken aan een mooi en waardevol gebied en meer begrip te creëren voor elkaar.”

Reportage

De gemeente en de stadspartners verbeteren samen de warenmarkt in het Nieuwe Rijngebied. Zij werken samen met alle stakeholders in de binnenstad om de ambities uit het Warenmarkt- en Retailbeleid 2023-2026 op te pakken.

Dit zijn de belangrijkste ambities voor de warenmarkt:

Gebiedsmanager Om dit ‘samenspel’ te bevorderen, is er nu ook een gebiedsmanager aangesteld voor de markt, horeca en retail. “Als gebiedsmanager werkt Nilles Raken vanaf 6 november 2023 aan het functioneren van het Nieuwe Rijngebied als geheel”, legt Spijker uit.

“Denk hierbij bijvoorbeeld aan het begeleiden van de uitbreiding van het marktgebied. De gebiedsmanager heeft hiermee een bredere functie dan de marktmeestersfunctie, die is afgeschaft. Dit is een bewuste keuze. We staan namelijk voor de opgave om het Nieuwe Rijngebied én de warenmarkt ook in de toekomst aantrekkelijk te houden voor bezoekers uit Leiden en ver daarbuiten.”

Gebiedsmanager Raken kent de markt als geboren en getogen Leidenaar natuurlijk. In het Nieuwe Rijngebied heeft hij bovendien al verschillende keren grote evenementen als de Lakenfeesten mogen organiseren. “Ik vind dit een van de meest waardevolle stukjes van Leiden.” Zijn uitdaging wordt dan ook om het gebied naar een hoger plan te tillen, waarbij er voor alle betrokken partijen een win-winsituatie ontstaat. “Dat is niet altijd makkelijk. Juist omdat er veel verschillende belanghebbenden zijn, kost het tijd om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. We gaan het wel doen.”

De ondernemers in het Nieuwe Rijngebied gaan hem de komende periode zeker zien.

Doorstroming Spijker: “Dat is fijn, want de professionalisering van de markt zet door met bijvoorbeeld schaalvergroting van kramen en wagens. Dit geldt ook voor de detailhandel en horeca. Ook zij willen zich profileren in de openbare ruimte. De

TEKST Gemeente Leiden | FOTO'S John Brussel

21

Reportage

druk op de openbare ruimte, zoals altijd in Leiden, groeit. Als gemeente moeten wij ook de veiligheid waarborgen. Detailhandel en horeca delen de schaarse ruimte met de marktondernemers. De doorstroming van bezoekers naar andere kramen en naar detailhandel, horeca en terrasboten wordt belemmerd omdat publiekstrekkers als de viskramen op de smalste plekken zijn gesitueerd.”

Vergunning Een aantal kramen krijgt daarom een andere plek.

Daardoor ontstaat een evenwichtigere verdeling van de bezoekersstromen op de markt. “Dit is voor individuele ondernemers niet altijd prettig”, beaamt Spijker. “Voor de markt als geheel is het een belangrijke stap. Als je dit zorgvuldig wilt doen, kost het wel tijd en zodra de verplaatsing van de kramen heeft plaatsgevonden, is er inzicht in de plekken voor meelopers en voor ondernemers die een vergunning kunnen krijgen als ze daar recht op hebben.”

Kippenbrug Uitbreiding van de zaterdagmarkt richting de Kippenbrug is een andere belangrijke stap in de richting van de toekomstbestendigheid van de Leidse warenmarkt. Hierdoor ontstaat een bredere spreiding van de kramen en meer ruimte voor de combinatie van horeca, terrassen en de markt.

Dat vergroot vervolgens de levendigheid van de Nieuwe Rijn richting de Kippenbrug. “De eerste experimenten met themamarkten in dit gebied zijn positief ontvangen. De volgende stap is een haalbaarheidsonderzoek om te zien of we dit permanent kunnen doen.”

Handhaving Belangrijke voorwaarde om uit te kunnen breiden, is duidelijkheid over de regelgeving. Eerder werd al geconstateerd dat de spelregels voor de weekmarkt niet altijd helder waren. Daardoor ontstonden er misverstanden over de (handhaving van de) marktregels. Mede op verzoek van de marktkraamhouders zelf zijn een aantal acties in gang gezet om deze regels te actualiseren, zodat de weekmarkt nog beter kan floreren. Op dit moment wordt toegezien op naleving van de nieuwe regels, zoals met de marktondernemers

22

is besproken. Daarnaast heeft, samen met alle betrokken ondernemersvertegenwoordigingen, een schouw plaatsgevonden om ondernemers bewust te maken van het naleven van regels. Bij het handhaven wordt gelet op het plaatsen van kramen en obstakels, zoals parasols, binnen de daarvoor aangewezen plekken. Ook wordt gehandhaafd op het volgens de regels neerzetten van voertuigen.

Daarnaast wordt gelet of geen afval op de markt of in de gracht wordt achtergelaten.

Beleving "Dit doen we voor de veiligheid en om de schaarse ruimte samen met horeca, detailhandel en marktkooplieden zo goed mogelijk in te richten”, benadrukt Spijker. “Dat leidt soms tot discussie.

Dat is begrijpelijk, maar een toekomstbestendig marktgebied, waar het prettig verblijven, winkelen en wonen is, is in het belang van iedereen. Zo wordt de Leidse warenmarkt de beste van Nederland.”

Feiten & Cijfers

31 procent van de werkenden heeft wel eens te maken (gehad) met kleinerend of vernederend gedrag door managers. Omgerekend zijn dat bijna 3 miljoen mensen.

Het aantal klachten over grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer is bij 10 procent van de Nederlandse bedrijven en organisaties toegenomen, blijkt uit het jaarlijkse HR-onderzoek van Berenschot, Performa en Afas Software.

Zo’n 40 procent ervaart verbale agressie op het werk.

1 op de 5 mensen krijgt met grensoverschrijdend gedrag te maken.

Circa 25 procent van alle werkenden in Nederland geeft aan dat de behoefte aan vertrouwenspersonen is toegenomen.

Bij gemiddeld 22 procent van de bedrijven wordt nog steeds niet actief gewerkt aan het creëren van een open en veilige werkomgeving.

Uit onderzoek door arbodiensten blijkt dat 70 procent van de bedrijven initiatieven ontplooit om te werken aan een veilige omgeving. Denk hierbij aan onderzoek onder medewerkers, in gesprek gaan, beter communiceren en voorbeeldgedrag van leidinggevenden. Ook de inzet van vertrouwenspersonen wordt veel genoemd.

ILLUSTRATIE Shutterstock

23

Huschka Groep realiseert high-end beveiliging

'Bedrijven moeten video proactief gebruiken!'

Emill de Waal

Wat moet je als ondernemer doen als er ’s avonds, ’s nachts, in het weekend of als je op vakantie bent een alarmmelding binnenkomt? “In essentie is het dan al te laat”, meent Emill de Waal, eigenaar van Huschka Groep. “Wij kunnen de ondernemer daarin ontzorgen.”

Bedrijven worden in de regel door een installateur aangesloten bij een particuliere alarmcentrale. In dit geval is dat de PAC 7500, waarover Huschka Groep beschikt. “Dat betekent dat we niet alleen videotoezicht doen, maar ook inbraakmeldingen binnen krijgen.”

24

Particuliere alarmcentrale en videotoezicht Huschka Groep beschikt over de juiste software, menskracht en een pand conform de eisen die door Justitie worden gesteld: 8 mm dik staal, kogelslagwerend glas, een sluis en 24/7 een bezetting van minimaal twee man. Het aansluiten bij een particuliere alarmcentrale wordt in de regel wel toegepast, maar vaak wordt daarbij de alarmopvolging vergeten. “Deze komt juist van pas buiten de openingstijden van een onderneming”, vertelt Emill. “Video wordt nog te vaak reactief gebruikt, terwijl dit eigenlijk proactief moet zijn!”

kunnen die beelden als er een inbraak plaatsvindt middels liveview doorsturen naar de meldkamer van de politie. Daarnaast kunnen wij ook geautomatiseerd een surveillant aansturen.”

In de wereld van cameratoezicht op bedrijventerreinen gaat het niet alleen om het plaatsen van camera’s en het verbinden met de Video Toezichtcentrale van Huschka Groep. Cameratoezicht dient meerdere doeleinden. Parkmanagers streven immers naar bedrijventerreinen die schoon, heel en veilig zijn.

“Onze centralisten voeren dagelijks controles uit om de situatie op uw terrein te beoordelen. Graffiti, afval, overhangende takken of andere hinderlijke zaken worden direct gemeld aan uw parkmanager”, verduidelijkt Emill. Tijdens de controlerondes letten de centralisten ook op mogelijke vernielingen aan wegen, verkeersborden, gebouwen en bestrating. “Wij kunnen de oorzaak van de schade door middel van terugkijken van de beelden opsporen.”

Bij veiligheid draait het met name om criminaliteit en signaleren van ondermijning. Centralisten hebben oog voor onveilige situaties, zoals takken op de weg, verloren werkmateriaal of onveilig geparkeerde voertuigen. Dit wordt meteen gemeld aan de gemeente en/of hulpdiensten voor een snelle interventie.

“Camera’s kunnen criminaliteit niet uitsluiten, maar ze zijn wel bewezen effectief voor preventie en het opsporen van verdachten”, stelt Emill. “Wij willen op de bedrijventerreinen een olievlek van aangesloten camera’s realiseren. Hierin ligt dus een rol voor de ondernemers. Wij komen dat graag eens uitleggen onder het genot van een kopje koffie!”

Verificatie binnen één minuut

Als een inbraakmelding direct binnenkomt bij de particuliere alarmcentrale van Huschka Groep – en dus niet eerst naar een collega meldkamer gaat -, dan kunnen de medewerkers van Huschka Groep direct met camera’s meekijken. “Als de opdrachtgever natuurlijk camera’s heeft. Wij TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

Reportage

Bedrijventerreinen schoon, heel en veilig

Emill benadrukt dat de camera’s alleen worden gebruikt bij een alarmmelding en dat de camera’s via een veilige VPN-verbinding worden uitgekeken.

Er is dus geen invloed vanuit China mogelijk. “Met de camera’s hebben wij binnen één minuut een verificatie. De lonen van onze beveiligers zijn in twee jaar tijd ruim 20% gestegen. Hiermee kunnen wij de stijging van kosten beperken en ons product kwalitatief verhogen, waardoor wij scherpe tarieven kunnen bieden.”

Gezien de toenemende verkeersdrukte en de krapte op de arbeidsmarkt qua beveiligers en surveillanten, nemen de aanrijtijden toe. “Omdat wij een verificatie op afstand kunnen doen, kun je hierdoor de snelheid verhogen. Er zit een groot verschil tussen een verificatie van één minuut (dit product wordt Heterdaadkracht genoemd, omdat het de pakkans verhoogt) en een gemiddelde aanrijtijd van onze beveiligers van 23 minuten.

Via de meldkamer kan de politie snel reageren en beschikken ze ook direct over een signalement van de dader(s). Daardoor hoeven ze niet te wachten totdat een van onze beveiligers ter plekke komt voor een verificatie, want dan is het meeste kwaad al geschied. Doordat wij zo snel kunnen verifiëren, lopen wij voor op andere partijen.”

Duurzaam Deze combinatie tussen particuliere alarmcentrale en videotoezicht is ook een duurzame oplossing.

Naast dat de auto’s van Huschka al sinds 2020 volledig Zero Emissie zijn, wordt het aantal kilometers dusdanig beperkt. “Elektrische auto’s zijn schoner dan brandstofauto’s, maar hiermee ga je nog een stap verder. We realiseren weer een next level op het gebied van verduurzamen, en door het inzetten van IT komen nu ook tot een high-end beveiliging!”

HUSCHKA GROEP Radonstraat 16 | 2718 TA Zoetermeer 071 – 402 04 01 | e.de.waal@huschka.nl www.huschka.nl

25

'Economische motor van de regio' Bas Reichert en Esther Peters

Een groen innovatiedistrict, met een mix van wonen, werken en horeca, en een broedplaats van ondernemerschap en samenwerking; dat is het Leiden Bio Science Park. Nederland’s grootste biotechnologische kenniscampus maakt een enorme groei door. Vlak voor het veertigjarig bestaan blikken de nieuwe directeur Esther Peters en voorzitter Bas Reichert van de ondernemersvereniging vooruit.

Aan het begin van het gesprek vertelt Esther Peters dat ze een dag eerder te gast was bij de opening van Meatable, een bedrijf dat zich richt op vleesproductie via celkweek. In 2018 startte de onderneming in een kantoortje in Leiden, vlakbij het Bio Science Park, het jaar daarop verhuisde het naar Delft en nu werd een grote pilotvestiging

26

geopend, op een steenworp afstand van waar het ooit begon. “Hier zijn dichtbij veel deskundigheid en moderne faciliteiten aanwezig”, meldt Meatable in een persbericht. Peters: “Dit is een mooi voorbeeld van de kennis- en innovatiekracht van het park.”

Park mooier maken Peters is sinds 1 oktober directeur van het bedrijvenpark, dat zich richt op organisaties en kennisinstellingen in de biotechnologiesector. Ze was hiervoor directeur-bestuurder van NL Space Campus in Noordwijk en werkte onder meer bij Achmea en de VNU. Peters staat bekend als netwerker en verbinder, eigenschappen die in haar huidige functie goed van pas komen.

Leiden Bio Science Park groeit explosief Samen met Bas Reichert, voorzitter van de ondernemersvereniging (OVBSP), licht ze de ambitieuze toekomstplannen toe.

Laatstgenoemde kent het park als geen ander: hij is er sinds 1993 met zijn bedrijf BaseClear gevestigd. BaseClear, gespecialiseerd in DNAanalyse, is daarmee een van de oudste bedrijven op de Leidse campus. Reichert begon het bedrijf ooit met zijn vrouw; inmiddels telt het ruim 65 medewerkers. Sinds een paar jaar zetelt de onderneming in een fraai gebouw, met laboratoria en kantoren. “Het is tijd om mijn aandacht en energie te besteden aan de reden dat wij zo groot hebben kunnen worden”, vertelt Reichert in de bedrijfskantine op de eerste verdieping. “Ik wil mijn kennis en ervaring graag inzetten om dit park nog mooier te maken.”

TEKST Jaap van Ekeris | FOTO'S John Brussel

Reportage

Bloeiende sector Het Leiden Bio Science Park, opgericht in 1984, is gelegen ten westen van het centraal station en loopt grofweg tot de Rijn in Oegstgeest. De 125 hectare grote campus herbergt meer dan 400 organisaties en kent een mooie een mix van onderwijs, onderzoek en bedrijven. Van MBO, HBO tot WO en belangrijke kennispartners zoals LUMC, TNO en Naturalis. Tachtig procent van het Leiden Bio Science Park komt voort uit start-ups en inmiddels kent de campus een mooie mix van start-ups, scale-ups en corporates. Er werken meer dan 21.000 mensen, er studeren meer dan 22.000 studenten en daarnaast wonen er ook nog eens 6000 mensen. Een innovatiedistrict van formaat dus en de grootste life science & health campus van Nederland. De hele keten van medicijnontwikkeling is bovendien aanwezig op de campus: van de ontdekking van een molecuul tot grootschalige productie en alles wat daar ter ondersteuning voor nodig is. Reichert: “De bio- en lifescience-industrie is een bloeiende sector.

Er zitten hier mooie bedrijven, die innoverende producten en diensten ontwikkelen die bijdragen aan de gezondheid en het welzijn van mensen”.

Culturele vibe Peters knikt enthousiast. “Het is belangrijk dat we het park nog sterker positioneren en het verhaal krachtiger vertellen. Sinds ik hier werk, gaat er een wereld voor me open. Vergis je niet: dit is na Eindhoven de tweede campus van Nederland. Zéér hightech. Met bedrijven van verschillende bloedgroepen die werken aan de nieuwste technologieën om levens te verbeteren en verlengen. Dat zit in het DNA van Leiden.”

Reichert: “We willen ook duurzaam verbeteren - kijk bijvoorbeeld naar Meatable, of naar de Amerikaanse biofarmaceut Bristol Myers Squibb, pionier in immunotherapie, die onlangs heeft besloten zich hier te vestigen.”

Innovatie vraagt ook om sociale innovatie, stelt Peters. “Daarmee bedoel ik dat bedrijven samenwerken en kennis delen. Het ontwikkelen van baanbrekende oplossingen vereist een goede samenwerking. Dat vraagt om een gebied met een goede logistieke verbinding, een gebied dat mensen uitnodigt om samen te komen. Het park wordt meer en meer een groen innovatiegebied.

27

Reportage

Met horeca, winkeltjes, noem maar op. Er moet straks een culturele vibe hangen. Vol levendigheid.

En reuring. Dat trekt talent aan.”

Reichert: “Met al die ontwikkelingen is het Bio Science Park de economische motor van de regio.

Als je als bedrijf ergens in wilt investeren, moet je het hier doen. We verwachten de komende vijf jaar te groeien naar 30.000 werknemers. Dan praat je over banen voor het leven. Niet alleen universitaire en hbo-functies, maar ook mbo. Dat biedt dus perspectief voor een brede laag van de bevolking.”

Vieren

Hartlijn en Campusplein Om van het Leiden Bio Science Park een nog groener innovatiegebied te maken, zijn en worden tal van projecten ontwikkeld.

Hieronder een paar voorbeelden.

Hartlijn Fiets- en wandelpad dwars door het park, dat alle centrale plekken met elkaar verbindt. Is naar verwachting in 2026 klaar.

Campusplein Het Campusplein wordt getransformeerd tot een groene ontmoetingsplek voor studenten, medewerkers en inwoners van Leiden. Gereed in 2024.

Entreegebied Bij de entree komt Park More; dit moet op termijn het kloppend hart worden van de campus, met huurwoningen, winkels, horeca en andere collectieve voorzieningen.

28

Komend jaar bestaat het Leiden Bio Science Park veertig jaar. Dat wordt onder meer gevierd op de geboortedag van het park, 4 april, en met diverse feestelijke momenten. Bijvoorbeeld in de laatste week van juni (Life Science & Health week), waarin ook een open dag plaatsvindt. “Hoe het programma van die week er precies uit zal zien, is nog een verrassing”, besluit Peters. www.leidenbiosciencepark.nl

De laatste maanden van 2023 zijn op zijn minst onstuimig te noemen. Los van alle wereldellende en met slechts de blik op Nederland is er veel te verteren. Eerst 19 september Prinsjesdag en de daar op volgende algemene politieke beschouwingen. Ze gaan de geschiedenis in als de minst ondernemersvriendelijke sinds de jaren 80 van de vorige eeuw. Partijen van allerlei gezindheid, van PvdA tot VVD, duikelden over elkaar heen om én de uitgaven te verhogen én de rekening daarvan bij het MKB neer te leggen. De creativiteit van de Tweede Kamer uitte zich in de wijze waarop men de belasting voor ondernemend Nederland kan verhogen, in plaats van de uitgaven te beperken, of de economie te stimuleren om op die wijze de belastingopbrengst te verhogen. Er dreigt de komende jaren dan ook een fiscaal pak slaag voor iedereen die onderneemt en een nog hardere tik voor iedereen die succes heeft. Holland op zijn smalst en bij ons op de zaak spitsuur om zo scherp mogelijk de gure fiscale wind tegemoet te treden.

En toen? Toen werd het 22 november en bleek een kwart van de bevolking het signaal af te willen geven dat het echt anders moet. PVV werd de grote winnaar, tot ieders verbazing. Wie zijn die stemmers? Zitten er ondernemers tussen, of zijn het met name leraren die hun alsmaar mislukkende huizenjacht zat zijn? Wat betekent zo’n overwinning voor ondernemend Nederland? De PVV wordt steevast verweten radicaal rechts te zijn, maar zijn ze economisch niet juist extreem links?

Kortom: het ondernemersbestaan is onzekerder dan ooit te voren. Duidelijk is wel dat op de oude voet doorgaan, van crisis naar crisis, zonder ooit een oplossing, niet houdbaar is. Was het niet Einstein die ooit zei: ‘waanzin is steeds hetzelfde doen en dan verschillende uitkomsten verwachten’?

Daar is geen speld tussen te krijgen! En met alle andere nieuwe partijen in een coalitie en de gebruikelijke waarborgen van onze rechtstaat zou

FOTO John Brussel

Column

THIJS HEMMES

En toen?

het ook zo maar een stuk beter met Nederland kunnen gaan. Ik ben benieuwd naar al dat nieuws en kijk reikhalzend uit naar 2024.

Ik wens u een top 2024, mede namens HBK!

Thijs Hemmes - HBK belastingadviseurs Bezoekadres: Hoofdstraat 2 | 2351 AJ Leiderdorp 071 - 542 27 20 | t.hemmes@hbk.eu | www.hbk.eu

29

'We kijken verder dan de stadsmuren van Leiden'

Positieve ontwikkelingen bij Oudendal Groep “Het is ons dagelijks werk om (monumentale) panden op te knappen, aan te kopen en gereed te maken voor de verhuur en soms ook verkoop.

Veelal in het historisch centrum van Leiden, maar ook in de omliggende gemeenten. Op dit moment zijn we bezig met twee bijzondere, wat kleinere projecten in Wassenaar”, vertelt Fons Hartman, verantwoordelijk voor het commercieel vastgoed bij Oudendal Groep.

Wassenaar Het eerste project betreft een pand aan de Johan de Wittstraat 1 op de hoek van de Langstraat. Een mooie zichtlocatie bij binnenkomst van Wassenaar.

Dit voormalige ING-kantoor is eind vorig jaar via inschrijving aangekocht. In samenspraak met de gemeente en SPAR heeft Oudendal Groep voor dit pand een prachtig nieuw plan ontwikkeld.

“Wat gaan we doen? Op de gehele begane grond zal SPAR een eigentijdse gemakswinkel openen: de SPAR City, in combinatie met de

30

Tosti club. Een formule met volop focus voor de directe consumptie. De invulling van de winkel is voornamelijk gericht op gemaksartikelen, waarbij foodservice en foodretail hand in hand gaan. Het contact met SPAR is via het netwerk van onze directeur-eigenaar Johan Oudendal verlopen.

Een bekende makelaar uit de regio bracht ons in contact met SPAR. Die was direct enthousiast. De locatie is immers prima gelegen aan het begin van het centrum van het dorp.”

SPAR City Op de bovenste twee verdiepingen van het voormalige bankkantoor komen drie appartementen: twee op de eerste etage en een ruim penthouse over het totale oppervlak van de tweede verdieping. “Het pand was volledig ingericht als bankkantoor, compleet met kluis in de kelder. Wat we daarmee zullen doen? Daar gaan we iets leuks voor bedenken. Hoewel de bovengelegen verdiepingen al een woonbestemming hebben,

Reportage

is het wel raadzaam – zeker met het oog op veiligheid – om een vergunning aan te vragen.

Qua constructies en gevel zal immers het een en ander veranderen. Het voordeel voor huurder SPAR in deze fase is dat bij de voorbereidende werkzaamheden rekening gehouden kan worden met bijvoorbeeld installaties voor koelcellen.

Als dat klaar is en alles is juridisch in orde, kan de winkelketen beginnen met het inbouwen en inrichten van het eigen concept. De bedoeling is om uiterlijk 1 april 2024 te openen. Voor een van de appartementen lopen inmiddels concrete gesprekken met een kandidaat koper. We kunnen dus inspelen op zijn wensen. In principe leveren we de appartementen straks casco op en verkopen wij de appartementsrechten.”

Snap Fitness Het team van Oudendal Groep kijkt graag verder dan de stadsmuren van Leiden. “Soms is het interessant om even ‘out of the box’ iets totaal anders op te pakken, zoals nu in Wassenaar.” Daar is een tweede bijzonder project gerealiseerd.

“Naast het tankstation van Shell aan de Rijksstraatweg hebben we een modern in het oog springend, glazen gebouw neergezet. De bovenste etage is inmiddels verhuurd aan Snap Fitness.

Op dit moment zijn we bezig met de laatste werkzaamheden voor oplevering aan de huurder.

Daarna gaat Snap Fitness verder met de afbouw en hopelijk kan men vanaf het nieuwe jaar 24/7 sporten.”

Tijdens het interviewgesprek laat Fons de bouwtekeningen en impressies zien van het speciale pand. Daarin staan vooral veel oldtimer Kever-modellen getekend, vanwege de liefde van Johan voor deze automobielen. Het pand is ook uitermate geschikt als showroom.

Naast deze ‘zijpaadjes’, is Oudendal Groep dagelijks bezig met het onderhoud van de panden en monumenten in de portefeuille. Niet onbelangrijk om te vermelden, zeker in het teken van veiligheid.

“Onze mannen van onderhoud & Repairs zijn 24 uur per dag bereikbaar. Het onderhoud van monumenten is voor ons echt een dagtaak. Het is heel belangrijk om de eigen portefeuille te blijven optimaliseren, de veiligheid voor huurders en gebruikers te waarborgen en ondernemers te faciliteren.”

TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

Landgoed Endegeest In een volgende editie hopen de mannen van Oudendal Groep meer te kunnen zeggen over het project Endegeest. Al enige jaren zijn de voorbereidingen gaande om hier te kunnen bouwen. Het betreft het landgoed Endegeest met 20 hectare grond, een kasteel en omliggende gebouwen. “We wachten nog op de laatste positieve juridische uitspraak en daarna kan de spreekwoordelijke schop in de grond”, vertelt Pieter Lit, directeur bij Oudendal Groep. “Met een kwinkslag naar het thema veiligheid, lijkt het ons beter hier nu niet verder op in te gaan.”

OUDENDAL GROEP Haagweg 13A | 2321 AC Leiden 071 - 207 3230 | info@oudendalgroep.nl www.oudendalgroep.nl

31

Bij ons speelt dat niet René Nieuwmans en Carina de Bruin

Volgens de wet moet een werkgever zorgen voor een veilige werkomgeving, zowel fysiek als sociaal. Om die veiligheid te kunnen waarborgen is beleid nodig. Vanuit TK zijn de advocaten arbeidsrecht René Nieuwmans en Carina de Bruin degenen die mkb’ers hierbij adviseren en begeleiden. Wat speelt er op de werkvloer?

Welke mogelijke risico’s zijn er?

“Wij denken vanaf de basis mee en helpen bedrijven om beleid op te stellen inclusief gedragsregels, protocollen, klachtenprocedure enzovoort. Als advocaten arbeidsrecht weten wij wat er belangrijk is om alles juridisch goed te regelen, ook in het geval er een procedure zou volgen.”

Zodra er een melding komt van grensover-

32

schrijdend gedrag volgt een advies over de te nemen stappen. Ook kan TK het onafhankelijk onderzoek naar een melding doen voor bedrijven die geen cliënt zijn, bijvoorbeeld bij een klacht tegen een leidinggevende. Er zijn twee verschillende soorten onderzoeken: een incidentonderzoek na een klacht over iemand, zoals vorig jaar naar oud-Kamervoorzitter Arib, of het (anonieme) onderzoek naar een cultuur, zoals bijvoorbeeld bij The Voice gebeurde. Deelname aan een cultuuronderzoek naar de sociale veiligheid op de werkvloer is altijd vrijblijvend en anoniem. Het kan hierbij gaan om grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid, waaronder onder meer kan worden verstaan seksuele intimidatie, pesten, negeren en discriminatie of agressie en geweld.

Om een cultuuronderzoek zo zorgvuldig mogelijk uit te voeren, heeft TK een juridisch protocol ontwikkeld.

in onderling overleg problemen de wereld uit te helpen.

Carina heeft naast haar mkb-praktijk ook veel cliënten in de onderwijssector. Voor deze sector zijn de zogeheten Gossip-girl TikTok-accounts een bron van zorgen. Via deze anonieme accounts worden namelijk roddels in tekst en beeld verspreid over leerlingen en docenten. Omdat dit ongrijpbaar is, is aanpakken lastig. TK adviseert de schoolleiding hoe hiermee om te gaan richting ouders en leerlingen, maar ook ter bescherming van de eigen medewerkers.

Bij ons niet

Juridische kaders

TK geeft regelmatig informatieve presentaties over sociale veiligheid op de werkvloer. Tijdens die presentaties aan ondernemers horen René en Carina vaak de reactie ‘bij ons speelt dit niet’.

René: “Ik ben ervan overtuigd dat bij 80% van de ondernemers wel degelijk sprake is van enige mate van grensoverschrijdend gedrag, alleen zonder dat dit bij het management bekend is.”

Momenteel werkt René aan het vijfde onderzoek van dit jaar, dat begon met een relatief klein incident. Bij nader onderzoek bleek de situatie echter vele malen ernstiger of juist dat de klacht niet kon worden vastgesteld. “Ons advies aan ondernemers is om klachten altijd serieus te nemen en extern onderzoek te laten doen.”

Niet alleen de Arbowet biedt een juridisch kader voor de veiligheid op de werkvloer. Ook zijn er wettelijke kaders neergelegd in het Burgerlijk Wetboek en in gelijke behandelingswetgeving.

Werkgevers met 50 tot 249 werknemers moeten uiterlijk 17 december 2023 op grond van de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders voldoen aan de in die wet neergelegde vereisten voor een interne meldprocedure voor het melden van (een vermoeden van) misstanden. Voor werkgevers met 250 of meer werknemers geldt dit al per 18 februari 2023. Bovendien wordt er momenteel gewerkt aan een wetswijziging waardoor alle bedrijven met 10 of meer werknemers binnenkort verplicht worden een interne of externe vertrouwenspersoon aan te stellen. Tot slot publiceerde regeringscommissaris Mariëtte Hamer dit voorjaar een handreiking voor werkgevers bij de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Problemen op het gebied van sociale veiligheid komen in alle sectoren voor en kunnen leiden tot onrust, ziekmeldingen of een hoog verloop. Een preventief onafhankelijk onderzoek geeft veel inzicht. René: “Communicatie blijkt in de praktijk vaak cruciaal. Medewerkers willen gehoord en betrokken worden. 20 jaar terug was het in sommige bedrijfsculturen, zoals in de advocatuur, niet ongebruikelijk als er tegen je geschreeuwd werd of als je gekleineerd werd door je leidinggevende. Tegenwoordig wordt dit gelukkig niet meer getolereerd.”

Onafhankelijk en zorgvuldig Carina: “Sinds The Voice is grensoverschrijdend gedrag meer en beter bespreekbaar geworden.

Dat vind ik een positieve ontwikkeling. Anderzijds merk ik ook dat er sneller melding wordt gedaan over individuen. Zorgvuldigheid is hierbij enorm belangrijk, omdat je iemand ernstig kunt beschadigen als een klacht onterecht of niet te bewijzen blijkt. Als werkgever is het lastig laveren tussen de belangen van de melder en van de beklaagde. Ook daarom kan een onafhankelijk extern onderzoek verstandig zijn. TK is hierin expert vanwege de juridische kennis en de ervaring. Zorgvuldigheid en hoor en wederhoor toepassen zijn belangrijke uitgangspunten.”

De opdracht tot onderzoek krijgt TK altijd van de directie. Gaat het om een directeur, dan zijn de aandeelhouders opdrachtgever. Afhankelijk van de aard van de klacht is het soms mogelijk om TEKST May-lisa de Laat | FOTO John Brussel

Reportage

'Neem klachten serieus en laat extern onderzoek doen'

TK ADVOCATEN NOTARISSEN Vestiging Leiden: Vondellaan 51 | 2332 AA Leiden 071 - 535 80 00 | info@tk.nl | www.tk.nl

33

Nederlands Comité voor Ondernemerschap:

'U heeft een prachtig duurzaam bedrijf' Emile, Stephanie en Frans Oomen van Oomen Opslag en Verhuizers uit Katwijk kijken terug op een bijzonder bezoek. Zij kregen een unieke kans om hun bedrijfsconcept toe te lichten aan het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. In aanloop naar de Dag van de Ondernemer bracht het comité, vergezeld door comitélid HMK Máxima, een bezoek aan het bedrijf. Naast een rondleiding vond er ook een inhoudelijk gesprek plaats over het Jaarbericht ‘Staat van het MKB 2023: Vertrouwen op ondernemerschap’. Dit bericht werd bij Oomen uitgereikt aan minister Micky Adriaansens en Jacco Vonhof van MKB-Nederland. De nadruk in beide publicaties ligt op het versterken van samenwerkingen. Economie071 was daarom uitgenodigd als voorbeeld van een sterk regionaal netwerk. Een prachtige dag vol intensieve gesprekken.

"We hebben gesproken over de behoefte van ondernemers aan duidelijkheid en standvastig overheidsbeleid”, blikken Emile en Frans terug.

“Ondernemers, groot en klein, moeten vooruit kunnen plannen. Flexibiliteit is goed, maar betrouwbaarheid is essentieel, vooral met de grote veranderingen die op komst zijn. Neem de zero-emmissiezones.

Mijn zorg is dat uitstel van deze transitie naar schone steden meer problemen zal veroorzaken dan oplossen. We moeten allemaal door de pijn heen en bedrijven die zich hebben voorbereid, mogen niet benadeeld worden door uitstel”, aldus Frans.

Stroomtekorten oplossen "We hebben ook gesproken over praktische oplossingen”, vult Emile aan. “Zoals het aanvragen van kleinverbruikersaansluitingen van max 3x80 Ampère. Daarvoor geldt namelijk een wettelijke aansluittermijn van maximaal zes maanden.

34

En over het investeren in zonnepanelen en stroomopslag in accu’s om stroomtekorten aan te vullen. Wij hebben daar goede ervaringen mee."

Toegang tot financiering "Een ander belangrijk onderwerp was de toegang tot financiering voor het MKB”, vervolgt Frans.

“Dat is momenteel belabberd. Grootbanken tonen weinig interesse, terwijl alternatieven vaak te duur zijn. Gelukkig wordt er wel actief gewerkt aan verbetering. Verder heb ik aangegeven dat ondernemers niet bang moeten zijn om hun prijzen te verhogen als dat nodig is, bijvoorbeeld om de kosten van verduurzaming te kunnen dragen. Ik begrijp de impuls om in moeilijke tijden de prijzen te verlagen, maar daarmee ga je het niet redden.

De verduurzaming moet door ons allen betaald worden en door het doorberekenen van kosten worden deze eerlijker verdeeld."

Reportage

De snelle groei van Oomen Group Met zijn HAVO-diploma op zak begon Emile Oomen als pakketbezorger bij PostNL. Eerst in dienstbetrekking, daarna als zzp'er met een tweedehands bestelbusje. Als snel verhuurde hij deze aan zijn baas, en kocht zelf een nieuwe.

Na twee jaar was het tijd voor verandering en stopte hij als pakketbezorger. Met zijn twee busjes ging hij verhuizingen uitvoeren. Dat was het startpunt om dit serieus aan te pakken. Binnen een jaar had hij 12 medewerkers in dienst. Nu is Oomen een van de grootste particuliere verhuizers van Nederland, met 70 medewerkers verspreid over twee locaties: Katwijk en Tilburg.

Duurzaamheid als troef In Katwijk bouwde Oomen een eigen pand dat per saldo geen energie verbruikt, maar oplevert. Dit vertaalt zich in het hoogst mogelijke energielabel A+++++. De stroom van 600 zonnepanelen wordt opgeslagen in batterijen en voedt een speciaal gebouwde containerkraan, onderdeel van een uniek self storage-systeem bestaande uit 500 opslagcontainers. De klant kan online zijn opslagcontainer boeken, oproepen en geheel geautomatiseerd laten klaarzetten in een privé-laaddock. Zo is de container altijd bereikbaar. De opgewekte energie is verder in gebruik voor het elektrische wagenpark van het verhuisbedrijf, waardoor ze gereed zijn voor zero-emissiezones.

Grote opgaven klein maken Tijdens het werkbezoek gaf wethouder Fleur Spijker van gemeente Leiden als voorzitter van Economie071 een toelichting op de regionale samenwerking: "We willen het grote peloton van ondernemers in beweging brengen. Door hen te faciliteren met kennis, inspiratie en een goed netwerk. Via projecten maken we grote transitie-opgaven klein. Zo kunnen we een hub zijn naar grotere ambities.

Koplopers als Oomen Group zijn daarbij prachtige voorbeelden." Martijn van Pelt (VNO-NCW Bedrijfsleven Rijnland) gaf een praktisch voorbeeld: "Met het initiatief Laat digitalisering voor je werken biedt Economie071 ondernemers de helpende hand met workshops, coachgesprekken en mkb-vouchers. Zo verleiden we ondernemers tot actie en dat leidt tot investeringen." Wethouder Jacco Knape van gemeente Katwijk vulde aan met een lokaal voorbeeld: "Kennis delen op het gebied van energietransitie doen we in Katwijk via het duurzaamheidscafé van het Goed Groen Groei label. Koplopers ontmoeten elkaar daar en delen kennis."

Lees meer over het bezoek op www.economie071.nl TEKST Joke Busschots | FOTO'S Henriëtte Guest

35

Prachtige wintertaferelen, waar we stiekem elk jaar naar uitkijken! Binnen in de warmte en gezelligheid wetende dat alles goed geregeld is, JUST notarissen!

Het leven kan alle kanten op!

JUST Notarissen Albert Einsteinlaan 50 - 2719 ER Zoetermeer - 079 323 97 61 - www.justnotarissen.nl

Ricoh Document Center Haaglanden, uw digitale services partner

'Je moet proactief bezig zijn met cybercriminaliteit' Het aantal bedrijven dat te maken heeft gehad met cybercriminaliteit, is in de afgelopen jaren enorm toegenomen. Waren in 2022 nog 45 procent van de Nederlandse bedrijven slachtoffer van cyberaanvallen, dat aantal is dit jaar gestegen naar meer dan driekwart. “Een gigantische stijging’, vindt Carl Smink, directeur van Ricoh Document Center Haaglanden. “Vooral in het MKB is die stijging explosief toegenomen. Als eigen ondernemer in het MKB ben ik hier ongelooflijk van geschrokken.”

Het managementteam van RDC Haaglanden: v.l.n.r. Carl Smink, Gert-Wim Zandbergen, Margie Smink-Mulder en Joost Swart.

Reportage

Je zou verwachten dat cybercriminaliteit en het voorkomen van cyberaanvallen een belangrijk punt op de agenda zou zijn van elk bedrijf. Niets is minder waar. “Slechts 29 procent van de mkb’ers ziet cybercriminaliteit als een groot risico. De risicoperceptie blijft dus achter bij de werkelijke dreiging.”

Waren in het verleden vooral grote bedrijven met veel data van Nederlanders de belangrijkste doelwitten voor cybercriminelen, tegenwoordig is die tendens losgelaten. Het maakt niet meer uit wat voor soort bedrijf je hebt en over welke data je beschikt, je bent een doelwit voor cybercriminelen.

Je leest en hoort het vaak in het nieuws: een flinke hoeveelheid data met gevoelige informatie over Nederlanders is op straat komen te liggen, met alle nadelige gevolgen van dien. Of een bedrijf is gegijzeld door cybercriminelen en kan pas weer bij hun systemen als er losgeld is betaald. Zo heeft de KNVB losgeld uitbetaald aan cybercriminelen die in april van dit jaar persoonsgegevens van de voetbalbond hadden ontvreemd. De hackersgroep

CHECKLIST ‘MINIMAAL VEILIG’

LockBit had 1 miljoen euro geëist. Hoeveel de KNVB heeft betaald om de vertrouwelijke gegevens te beschermen, wil de voetbalbond niet kwijt.

Bewustzijn vergroten Kortom, het is niet langer de vraag of je te maken krijgt met cyberaanvallen, maar wanneer je bedrijf wordt aangevallen en hoe groot de schade dan is. “Met tegenmaatregelen kun je veel ellende voorkomen en het cybercriminelen zo moeilijk mogelijk maken, maar je zal ook moeten investeren in je medewerkers en hen bewust maken van de gevaren en de gevolgen van onachtzaamheid.

Eén klik op een foute link in een e-mail en je kunt zomaar slachtoffer worden van een cyberaanval.

Hoe goed je je technisch ook verdedigd hebt”, geeft Carl aan.

Veilig werken begint met het verkrijgen van inzicht in de risico’s van jouw IT-omgeving. Als je niet weet wat je hebt, kun je het ook niet beveiligen.

“Je zet de risico’s op een rij en brengt in kaart

Cybercriminaliteit is inmiddels bedreiging nummer 1 voor de continuïteit van de bedrijfsvoering. Het aantal

noodzakelijke veiligheids maatregelen Heeft jouw bedrijf de basis op orde?

hackaanvallen is in twee jaar verdrievoudigd. Het op orde brengen van de basis digitale veiligheid van jouw organisatie zorgt voor een aanzienlijke verlaging van de risico’s om gehackt te worden.

Multifactor authenticatie (MFA)

Update management

99 van de 100 cyberaanvallen kunnen worden voorkomen wanneer je jouw identiteit aanvullend beschermt.

Hackers zoeken naar gaten in systemen en software om aanvallen succesvol uit te kunnen voeren.

Voeg daarom een extra factor toe bij het inloggen door gebruikers in jouw IT-omgeving.

Zorg ervoor dat jouw IT-omgeving periodiek wordt voorzien van de laatste patches en updates.

Endpoint detectie

E-mail security

Antivirus alleen is niet meer voldoende. Hackers weten dat steeds vaker te omzeilen.

Het merendeel van de cyberaanvallen (zo’n 70 procent) wordt gestart met phishing e-mails.

Scan continu op ongewenst gedrag op servers en werkplekken en sla na detectie dreigingen af.

Filter jouw e-mail op spam, malware en andere ongewenste bijlages voordat die jouw netwerk bereiken.

Back-up & restore

Security awareness

Zonder een bruikbare back-up heb je bij een ransomware aanval maar één keuze: losgeld betalen.

De mens is de zwakste schakel in de verdedigingslinie.

Zorg voor een dagelijkse ransomware-proof back-up van je data en test periodiek op het restoren van bestanden.

38

Maak jouw medewerkers bewust van de gevaren van cybercriminaliteit en train hen periodiek in het herkennen van cyberdreigingen en -aanvallen.

Reportage

Wacht niet langer en neem nu actie!

welke veiligheidsmaatregelen nodig zijn. Zo weet je waarin je moet investeren en kun je realistisch budgetteren. Op weg naar een veilige, weerbare organisatie. Wij kunnen je daar samen met onze IT-partner Avantage bij helpen.”

Om cybersecurity in een organisatie te optimaliseren, is echter meer nodig dan alleen de technologische voorzieningen op orde brengen.

Cybersecurity moet ook in de bedrijfsprocessen en de manier van werken worden verankerd.

Daarnaast moeten medewerkers zich bewust zijn van digitaal veilig werken. “Cybersecurity is iets voor iedereen in jouw bedrijf”, zegt Carl. “Je moet het samen doen. Als je dat nog niet deed, begin daar nu snel mee. De kans is groot dat jouw bedrijf slachtoffer wordt van een cyberaanval.”

Veiligheidsmaatregelen up-to-date houden Carl raadt bedrijven aan om hun basis op orde te hebben. Dat betekent allereerst alle veiligheidsmaatregelen en antivirus software helemaal up-to-date te houden. “Doe wat je kunt om te voorkomen dat cybercriminelen binnen kunnen dringen. Als je toch onverhoopt wordt aangevallen, weet dan wat je moet doen om de schade te beperken. Je kunt je er maar beter op voorbereiden. Dat is beter dan in paniek raken als je onverhoopt door cybercriminelen op de korrel wordt genomen.”

Cybercriminelen zijn altijd uit op wachtwoorden van gebruikers. Zoals eerder gesteld weten ze op deze manier data te stelen en te versleutelen, TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Wie wil weten of zijn of haar bedrijf voldoende doet om het cybercriminelen echt lastig te maken, doet er verstandig aan om een Cybersecurity Assessment bij Ricoh Document Center Haaglanden aan te vragen. “Dat is de meest nauwkeurige manier om vast te stellen of je voldoende hebt gedaan om cybercriminelen buiten de deur te houden”, geeft Carl aan.

“Samen met onze IT-partner Avantage stellen we vast wat het cybersecurityniveau binnen jouw bedrijf is. Dan wordt onder meer gecontroleerd of, en in welke mate, relevante cybersecuritymaatregelen zijn geïmplementeerd en geautomatiseerd.

Ook worden de risico’s van niet of slechts deels genomen cybersecuritymaatregelen in kaart gebracht. Op basis van de uitkomsten van dit assessment krijg je input voor een actiegericht plan om de cyberveiligheid te verbeteren! Deze belangrijke eerste stap kun je maar beter snel zetten!”

om vervolgens losgeld te eisen. Om dit te voorkomen, is het nemen van de juiste preventieve maatregelen van groot belang. Carl noemt multifactorauthenticatie voor inloggen, periodiek updaten van servers en werkplekken, een gedegen spamfilter in je e-mailprogramma en een backup van jouw bedrijfsinformatie waar hackers niet bij kunnen. “Dat is enorm belangrijk, want hackers zitten ook niet stil. Ook zij zullen steeds weer zoeken naar nieuwe manieren om binnen te dringen. Dus zorg dat je proactief met deze problematiek om weet te gaan! Wij helpen jou graag daarbij.”

RICOH DOCUMENT CENTER HAAGLANDEN De Hooge Krocht 23 | 2201 TP Noordwijk 071 - 402 00 19 | salessupport@rdchaaglanden.nl www.rdchaaglanden.nl

39

Vincent Azier Schilderwerken werkt steeds vaker met meerjarenplannen Vincent en Milou Azier

'Werken als één familieteam!'

Het regent buiten, maar binnen bij Vincent Azier Schilderwerken is het behaaglijk. Gezeten voor een kleurrijke wanddecoratie doet Vincent samen met zijn vrouw Milou hun verhaal. “Het was lastig om iemand te vinden met wie je kunt lezen en schrijven. Met Milou heb ik de juiste persoon gevonden”, stelt Vincent. “Het is belangrijk om een vertrouwenspersoon binnen het team te hebben.”

Het vak van schilder is Vincent met de paplepel ingegoten. Het is van vader op zoon overgebracht.

“Vijftien jaar geleden ben ik voor mijzelf begonnen”, vertelt Vincent. “Ik heb het verhaal voortgezet als restauratieschilder en mag het nu weer doorgeven aan mijn zoon.”

Tegenwoordig is Vincent Azier Schilderwerken

40

(let op: de website is vernieuwd) van vele markten thuis: binnen- en buitenschilderwerk, wanddecoratie, stukadoorswerk, spuitwerk, ja zelfs het repareren van houtrot behoort tot de expertises van het Leidse schildersbedrijf. “Door ouderdom, regen, temperatuurverschillen en lekkages kan het hout van kozijnen gaan rotten”,

Werken voor aannemers en architecten De groei van het bedrijf is destijds ingezet door voor aannemers en architecten te gaan werken. Als voorbeeld haalt Vincent ‘Level’ aan bij het Centraal Station in Leiden. “Wij hebben daar het restaurant, de sauna en het zorghotel geschilderd.” Ook als het gaat om scholen, wordt vaak een beroep gedaan op Vincent Azier Schilderwerken, zoals bij de Morskring, Bonaventura en Hogeschool Leiden.

Stichting Vincent Azier Schilderwerken telt ook veel vaste klanten, die om de vijf tot zeven jaar zich weer wenden tot het Leidse schildersbedrijf voor het nodige onderhoud. “In de markt hebben we gemerkt dat er een grote vraag is naar

'Grotere rol voor Milou' Milou loopt al enige jaren mee. Door de groei van het bedrijf had Vincent behoefte aan iemand naast hem die van alles op kantoor kon regelen. Vincent is immers verantwoordelijk voor offertes, facturatie, aansturing, planning en bij klanten langsgaan. “Dat werd gewoon teveel”, geeft Vincent aan. Milou zal haar werkzaamheden uitbreiden om ook buiten kantoor ondersteunend te zijn. Vincent denkt met name aan het opnemen van klusjes bij particulieren. “Milou kan werk opnemen en werk begeleiden. Ik zocht een werkvoorbereider, maar die zijn in deze tijd niet makkelijk te vinden. Waarom gaan we het niet gewoon als man en vrouw samen doen? Dat zien wij wel zitten!"

TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

totaalonderhoud en meerjarenplannen. Onze particuliere klanten hebben meer behoefte om ontzorgd te worden”, legt Vincent uit. “Om de twee of drie jaar zullen wij het schilderwerk controleren en het nodige onderhoud plegen. Hierbij moet je denken aan het schilderwerk, houtrotherstel of het plaatsen van een stuk glas, maar ook het vervangen van een zinken goot of het vervangen van een deur.”

Reportage

legt Vincent uit. “In veel gevallen hoef je dan geen nieuw kozijn aan te schaffen. Een pasta reparatie en/of deelvervanging is een goede optie om geld te besparen.”

'In de markt hebben we gemerkt dat er een grote vraag is naar totaalonderhoud en meerjarenplannen' Al tijdens de coronaperiode begon Vincent na te denken om de steeds toenemende meerjarenplannen in een stichting te gieten in de vorm van een onderhoudscontract. “Het maandbedrag gaat in de stichting”, vervolgt Vincent, “zodat het geld altijd veilig staat.” Er wordt dan per behandeling afgerekend vanuit de stichting, een soort spaarpotje. De mogelijkheid bestaat natuurlijk ook om per behandeling af te rekenen.

“We hebben dit bedacht om de continuïteit van onszelf, maar ook voor mijn zoon Daniël die nu in het bedrijf is gekomen, te garanderen. Wat een stuk zekerheid creëert voor de klant, volledig ontzorgen, maar ook een stuk zekerheid voor onszelf.”

Betrouwbaar Momenteel loopt Vincent Azier Schilderwerken met 16 fulltimers. De jongste is Daniël (19 jaar) en de oudste is Jan (73 jaar), die nog met veel plezier twee dagen in de week meewerkt. Zoals hij zelf zegt: “Moet ik dan aan de keukentafel gaan zitten en voor mij uit staren? Ik ga liever werken.”

Vincent: “We zijn een familieteam, zoals ik het noem. Sommigen werken al 15 jaar bij mij. Het zijn betrouwbare mensen. Je moet hen ook bij een particulier thuis kunnen zetten. Daar moet je de juiste mensen voor hebben.”

VINCENT AZIER SCHILDERWERKEN Rooseveltstraat 8A Unit 12 2321 BM Leiden 071 – 888 38 83 info@schildervincent.nl www.schildervincent.nl

41

'De lekkerste broodjes, altijd vers!'

Budget Broodjes richt zich op bedrijven De medewerkers van Budget Broodjes

Gertjan van der Hoeven is sinds kort de horecapachter van het nieuw gebouwde sportcomplex De Vliet. In de aanbesteding was opgenomen dat er een gezonde kantine moest worden opgestart. “Dat bracht ons op het idee om een broodjesservice op te gaan zetten. Een broodjesservice met gezonde broodjes voor in de kantine en waar bedrijven vergaderschotels kunnen bestellen.”

vandaan. “Wij bakken de broodjes vers af al naar gelang we nodig hebben. Het vlees snijden we op de snijmachine. Zo maken wij de lekkerste broodjes en zijn ze altijd vers!” De broodjes voor bedrijfsuitjes, evenementen, meetings en voor thuis zijn te bestellen via de website van Budget Broodjes, maar ook via Thuisbezorgd en Uber Eats.

De wens was om een doorloop te creëren voor sla, komkommers, tomaat en alles wat gezond is voor salades. Zo is Gertjan uitgekomen bij Budget Broodjes. “Dit is een formule uit Noord-Holland met zes vestigingen. Zij specialiseren zich in lunches voor bedrijven. Wij zijn nu de eerste vestiging in Zuid-Holland.”

Budget Broodjes richt zich vooral op bedrijven in Leiden, Voorschoten, Zoeterwoude en Leiderdorp.

Vaak hebben deze bedrijven de wens voor een paar warme broodjes. “Met onze ervaring, luxe nieuwe keuken en enthousiasme is alles mogelijk.”

Budget Broodjes is in Leiden pas net van start gegaan en direct weten diverse bedrijven de heerlijke broodjes en vergaderschotels van Gertjan al te vinden! “Dat kunnen er meer worden”, meent Gertjan. “Het mooiste is als je ruim van tevoren bestelt, want dan kunnen wij rekening houden met het maken en bezorgen van de broodjes. Twee uur van tevoren is perfect. Maar ook voor de twijfelaars nemen wij natuurlijk last-minute bestellingen aan!”

Ook op locatie Gertjan wilde dit met een ervaren partij doen. “Ik wilde geen aanlooptijd van een jaar hebben, maar direct van start gaan. Zij doen normaal gesproken alleen bezorgen en afhalen, maar je kunt de broodjes ook hier in het sportcomplex eten. Daar is genoeg plaats voor. We hebben nu een ruime keuze. Het is niet meer alleen maar een tosti en een broodje kroket.”

De ingrediënten voor de broodjes en de voorgebakken broodjes komen veelal bij JR Food

42

Doelgebied

BUDGET BROODJES LEIDEN Marie Diebenstraat 102 2324 NE Leiden leiden@budgetbroodjes.nl www.budgetbroodjes.nl TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

Column

Eigen veiligheid eerst

Zaak één. Medewerkers van een asbestverwijderingsbedrijf dragen geen adembeschermingsmiddelen. Boete € 33.300.

Zaak twee. Een werknemer van een groothandel laadt met een vorkheftruck twee pakketten met houtplaten van samen 3.048 kg tegelijk in een stelling op 3,5 meter hoogte. De werknemer heeft nog wel de mast van de heftruck iets naar achter gezet om te voorkomen dat de pakketten gaan schuiven. Dat gebeurt toch. Gevolg snijwonden en een klaplong. En een boete van € 27.000. Zaak drie.

Een medewerker van een suikerfabriek maakt een machine schoon, terwijl deze niet is uitgeschakeld.

Haar hand komt in de machine. Boete € 27.000.

Hoe het met de hand is afgelopen vertelt de uitspraak niet.

De boetes worden gematigd als de werkgever inspanningen heeft verricht om het ongeval te voorkomen, door de risico’s te inventariseren en een werkwijze te ontwikkelen, randvoorwaarden voor een veilige werkwijze te creëren, adequate instructies te geven en adequaat toezicht te houden.

Los van de boetes, is de werkgever in beginsel aansprakelijk voor de financiële gevolgen van een arbeidsongeval. Daar weten mijn collega’s Iris Hilhorst en Monique Snijder als letselschadespecialisten dan weer alles van. Als FOTO John Brussel

FLORIS VAN GALEN

Ik heb mij een aantal jaren geleden eens aangemeld voor de BHV-ploeg. Sindsdien staat er een portofoon op mijn bureau en doe ik elk jaar een herhalingscursus reanimeren. De risico’s op een advocatenkantoor zijn gelukkig overzichtelijk, zeker met een ambulancepost en een ziekenhuis naast de deur. Dat geldt niet voor veel andere bedrijven, bijvoorbeeld in de bouw of de industrie.

Met het team publiekrecht lezen we elke week de uitspraken van de Raad van State, waarin ook regelmatig arbo-boetes voorbij komen. Als we daaruit één ding kunnen leren is het wel dat de werkgever niet te veel moet vertrouwen op risicomijdend gedrag van werknemers. Een greep uit de uitspraken van de afgelopen maanden.

sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid zou de verzekeraar zo maar eens verhaal kunnen zoeken bij de werkgever. Daar komt dan nog het persoonlijk leed van de werknemer bij. Alle reden om serieus werk te maken van veiligheid op de werkvloer, ook in het belang van de eigen onderneming.

Floris van Galen is advocaat partner publiek vastgoedrecht bij TK 06 - 104 112 45 | vangalen@tk.nl | Linkedin: florisvangalen

43

Maatschappelijk verantwoord belastingadvies. Wel zo veilig!

'Niet alles willen wat er kan' V.l.n.r. Dave de Heiden, Adri Hermsen en Bryan van Rijn

Aanleiding voor een gesprek met de belastingadviseurs van JAN© is de uitbreiding van het team, het thema veilig ondernemen en het naderend einde van het jaar.

JAN© Accountants en Adviseurs beschikt over een eigen team van fiscalisten, dat voor klanten alle zaken behartigt die met de fiscus en het belastingrecht te maken hebben. Kortgezegd, van aangiften tot advies. Daarbij geldt dat alles wat het team doet maatwerk is, omdat iedere klantsituatie uniek is. “Juist dat maakt ons werk zo boeiend. Geen dag is hetzelfde”, vindt senior belastingadviseur Dave de Heiden. “Bovendien heeft JAN© meerdere specialisten in huis, bijvoorbeeld op het gebied van juridische zaken, lonen, bedrijfswaarderingen en pensioenen. Ook binnen het fiscale vak zijn er experts in dienst.

Denk aan o.a. omzetbelasting en erfbelasting.“ Het fiscaal team van JAN© is onlangs uitgebreid met de aanstelling van Bryan van Rijn als assistent belastingadviseur. Hij heeft de studie fiscale economie gevolgd en is woonachtig in Hillegom.

Belastingadviseur Adri Hermsen studeerde fiscale economie aan de Erasmus Universiteit en woont

44

in Leiderdorp. Inmiddels is ze alweer vijf jaar verbonden aan JAN© waar ze zich bezighoudt met het advieswerk voor klanten, naast het verzorgen van de jaarlijkse aangiften.

Dave de Heiden is als senior belastingadviseur bij JAN© in Valkenburg werkzaam, waar hij startte in maart 2017. Hij groeide op in Leiden en volgde daar ook zijn studie fiscaal recht en woont in Zoeterwoude.

Veilig, deskundig en betrouwbaar Dave: “Als we denken aan veilig ondernemen, is het goed te weten dat JAN© een convenant heeft met de Belastingdienst, het zogeheten horizontaal toezicht. Dit betekent in de praktijk dat we bij vragen snel kunnen schakelen en dat de Belastingdienst vertrouwt op ons professionele standpunt.” Vanuit JAN© voert Camiel Lokkerbol als contactpersoon regelmatig evaluatiegesprekken met de Belastingdienst.

Als kantoor is JAN© daarnaast aangesloten bij de Samenwerkende Registeraccountants en Accountants-Administratieconsulenten (SRA).

Dit betekent een kwalitatieve veiligheid omdat de

“Tevens zijn we als kantoor lid van de beroepsvereniging Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) wat een waarborg is voor kwaliteit.

Als fiscalisten hebben we bovendien een opleiding gevolgd bij de NOB. Steeds meer benadrukt de NOB het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Soms is het gemakkelijk om de mazen van de wet op te zoeken, tot het uiterste te gaan om zo min mogelijk belasting te betalen, maar moet je dat willen? Tegelijkertijd wil niemand te veel belasting betalen. Een actueel thema, waarover wij met onze klanten in gesprek gaan.

Want als ondernemer ben je er niet bij gebaat als je maatschappelijk gezien in een dubieus daglicht komt. Ook als kantoor willen wij met een zuiver geweten ons werk doen”, aldus Adri.

Regelmatig publiceren de adviseurs van JAN© tips en informatie over actuele onderwerpen, zoals onlangs de tien tips voor ondernemers om af te tellen naar een fiscaal vriendelijk nieuwjaar. Twee onderwerpen daarvan noemen we hieronder. De overige zijn te vinden op de website.

dividenduitkering of het aflossen van de schuld uit privé middelen. Maar ook ‘niets doen en de heffing voor lief nemen’ kan een fiscaal goede keuze zijn.

Reportage

SRA regelmatig fiscale toetsingen uitvoert om te controleren of alles volgens de regels verloopt, de kennis op peil is en dossiers goed worden bijgehouden.

Loon DGA De salarissen stijgen over het algemeen. Gezien de wijzigingen op het gebied van het gebruikelijk loon moet het salaris van de DGA ook onder de loep worden genomen. Per 2023 is namelijk de zogeheten doelmatigheidsmarge vervallen. Tot en met 2022 mocht het salaris van DGA’s 75% zijn van het loon van de meest vergelijkbare dienstbetrekking.

Vanaf 2023 moet dit 100% zijn. Het is belangrijk om het salaris van de DGA te beoordelen en te

Lenen van eigen bv Vanaf 2023 kun je als DGA maximaal € 700.000 lenen van de eigen bv zonder dat dit fiscale gevolgen heeft (waarbij uiteraard wel sprake moet zijn van een lening met voldoende zekerheid en zakelijke rente) . Als je meer leent, betaal je daarover belasting. Het eerste toetsmoment voor de hoogte van de schuld is 31 december 2023.

Tot het einde van het jaar heb je dus de tijd om de hoogte van de schuld aan te pakken. Is de schuld op het toetsmoment hoger dan € 700.000 dan krijg je te maken met een heffing in box 2 (26,9% in 2023), waarbij het meerdere boven de € 700.000 wordt belast. Hierbij is de schuld bij de eigen bv voor de eigen woning overigens uitgezonderd.

Vanaf 2024 gaat de grens waarschijnlijk nog verder omlaag naar € 500.000. “Bij iedere bespreking van de jaarrekening nemen we dit onderwerp mee en kijken we naar de beste optie voor de klant”, vertelt Dave. Ook hier is iedere situatie per klant verschillend en heb je meerdere opties om onder de € 700.000 uit te komen, zoals een TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

verhogen daar waar nodig. Je hebt nog tot eind 2023 de tijd om het salaris aan te passen.

Dat de wet- en regelgeving continu verandert, is een feit. Zoals onlangs de tariefwijziging in box 2 en box 3 aan de vooravond van de verkiezingen.

Hoe daarmee rekening te houden, blijft een uitdaging waarover de adviseurs van JAN© hun klanten graag zo actueel mogelijk adviseren. “Het houdt ons werk interessant”, is de conclusie van Adri en Dave.

Neem als ambitieuze ondernemer dus vooral contact op met JAN© om samen de (veilige) zakelijke reis voort te zetten.

JAN© ACCOUNTANTS EN ADVISEURS VESTIGING VALKENBURG Voorschoterweg 23G 2235 SE Valkenburg (ZH) info@jan.nl | 088 - 220 22 00 | www.jan.nl

45

Reportage

Als je op zoek bent naar een mobiliteitsoplossing, ben je bij Van Mossel Peugeot in Leiderdorp aan het juiste adres. De dealer heeft alles in huis om aan je vraag te voldoen; van onderhoud tot lease en van elektrische bedrijfswagens tot schadeherstel en financiering. Vestigingsdirecteur Michael Jacott vertelt ons over de rol die het bedrijf wil spelen in mobiliteitsoplossingen.

“Waar we bij Van Mossel denk ik heel goed in zijn”, start Michael, “is de sfeer behouden van een kleine buurtgarage, maar wel met de voordelen van het grootste automotive bedrijf van Nederland. Van Mossel voert bijna alle automerken en ontzorgt ondernemers (en particulieren) op alle mogelijke manieren op het gebied van mobiliteit. Van de compacte en elektrische Peugeot e-208 tot grote Mercedes-Benz vrachtwagens en daar tussenin bedrijfswagens zoals de Peugeot Boxer. Van private lease tot omvangrijk wagenparkbeheer. Van Mossel gaat veel verder dan verkoop en verzorgt ook het onderhoud en schadeafhandeling voor alle merken. Tel daar financiering en verzekering bij op en je hebt alle facetten van automobiliteit te pakken.

Groot voordeel is dat er vestigingen door het hele land zijn en altijd met een werkplaats. Klanten kunnen overal binnenrijden, hun vragen neerleggen en als het nodig is direct met vervangend vervoer verder. Waar ze ook wonen of naartoe gaan. We zijn een autobedrijf waar je even binnenloopt om een afspraak te maken voor je onderhoudsbeurt, maar waar je ook even blijft voor een kopje koffie en een croissantje. Ik durf te zeggen dat je bij Van Mossel even thuiskomt. We zijn bereikbaar, makkelijk benaderbaar en houden daarnaast van het in de watten leggen van onze klanten.”

Uitdaging genoeg Michael werkt sinds 2019 bij Van Mossel, eerst in de verkoop en nu als vestigingsdirecteur. “Dat is een hele leuke en uitdagende functie, ik merkte op een gegeven moment dat ik toe was aan iets nieuws. Wat het leuk maakt, is de diversiteit. Elke klant is anders, je weet van tevoren nooit hoe een verkoopgesprek gaat lopen. Het mooiste is als je een auto verkoopt en die klant over een jaar of vier

46

Michael Jacott

weer bij je terugkomt om een nieuwe te kopen. Onze brede klantenkring is behoorlijk trouw, dat vinden we belangrijk en daar doen we ook veel voor.”

De toekomst is elektrisch De branche is zelf met een transitie bezig, een ontwikkeling die hij ontzettend leuk en belangrijk vindt. “De elektrificatie van auto’s, ook in de zakelijke markt, is onomkeerbaar, zoveel is inmiddels wel duidelijk. De auto’s worden steeds verder ontwikkeld; innovaties in de batterijtechnologie

'Van Mossel biedt alle klanten alle mobiliteitsoplossingen' zorgen voor hogere actieradiussen en daardoor worden ze steeds interessanter om ook in de zakelijke markt in te zetten. En volledig elektrisch hoeft niet, er zijn ook voldoende plug-in hybride modellen beschikbaar, als dat nodig mocht zijn.

Daarbij hebben wij bij Van Mossel Leiderdorp ook een mooie voorraad van onder meer elektrische en plug-in hybrid modellen.”

Michael besluit: “We hebben het enorm naar onze zin in Leiderdorp. Dat willen we ook aan de stad laten weten door actief te zijn in netwerken en TEKST Jaap van Ekeris | FOTO'S John Brussel

sponsoring. Er is een aantal gesprekken gaande en we houden onze ogen en oren goed open voor samenwerkingsmogelijkheden. Het is zo’n mooie stad en er gebeuren zulke leuke dingen, daar zijn we graag onderdeel van!”

VAN MOSSEL PEUGEOT LEIDERDORP Michael Jacott Van der Valk Bouwmanweg 2 2352 JC Leiderdorp 06 - 216 888 57 Vanmossel.nl

47

Business Platform Schipholweg-Schuttersveld wil het gebied aantrekkelijker maken

Schuttersveld weer verfraaid met kunstwerk Al sinds 2014 kiest Business Platform Schipholweg-Schuttersveld jaarlijks een van de kunstwerken uit de openluchttentoonstelling van Beelden in Leiden om het Schuttersveld te voorzien van een markant kunstwerk. Na twee jaar afwezigheid is er op 31 oktober van dit jaar weer een bijzonder kunstwerk geplaatst.

Wethouder Fleur Spijker had de eer om het kunstwerk The Spectacle van Bas Oussoren officieel te onthullen.

Dat er vorig jaar geen beeld is geplaatst, vindt Jolijn Kouwenhoven, bestuurslid van Business Platform Schipholweg-Schuttersveld, niet meer dan logisch. Dit heeft te maken met de herinrichting van de Schipholweg en het Schuttersveld. “Dat moet je dan niet willen. Zo’n kunstwerk staat in de weg en kan alleen maar beschadigd raken.”

Verbinding Met het plaatsen van een kunstwerk op het Schuttersveld wil Business Platform SchipholwegSchuttersveld de verbinding leggen met het centrum van Leiden. De ondernemers op de Schipholweg en het Schuttersveld zijn van mening dat kunst verbindt en het plaatsen van een kunstwerk op het Schuttersveld bleek een logische stap. In een stad die steeds verder verdicht, zorgt kunst voor bezinning, inspiratie en verbinding. Beeldende kunst in de openbare

48

ruimte is hier een belangrijk onderdeel in. The Spectacle is een van de beelden die dit jaar tijdens de openluchttentoonstelling van Beelden in Leiden op de Hooglandse Kerkgracht te zien was. The Spectacle van Bas Oussoren blijft op het Schuttersveld staan tot een week voor 3 oktober 2024.

Volume en weerbestendig “Wij kiezen het kunstwerk dat wij het beste vinden passen in de omgeving van het Schuttersveld en de Schipholweg”, vertelt Jolijn, die na 10 jaar haar werkplek bij NTI op de Schipholweg heeft ingeruild voor Sijthoff Media in Amsterdam.

“Met de locatie van het kunstwerk moet terdege rekening worden gehouden. Het is een ruim en open gebied met grote gebouwen, kleine werken hebben dus geen zin. Beelden in Leiden moet de curatoren meegeven dat het werk wel een beetje volume moet hebben. Het moet ook gemaakt zijn van weerbestendig materiaal. Het kunstwerk staat immers 12 maanden buiten. Ik ben altijd weer benieuwd hoe een kunstwerk zich een jaar in de buitenlucht houdt.”

De deelnemende kunstenaars weten dat er een kans bestaat dat hun kunstwerk wordt uitgekozen voor een plek op het Schuttersveld. Naast dat de kunstenaar een jaar exposure heeft, wat altijd goed is voor zijn of haar portfolio, krijgt de kunstenaar ook een geldprijs. Het is een van de prijzen die tijdens de tentoonstelling van Beelden in Leiden

Reportage Jolijn Kouwenhoven

The Spectacle Kunstenaar Bas Oussoren heeft zich voor zijn kunstwerk The Spectacle laten inspireren door de historische architectuur van Leiden, die zo vertrouwd is dat deze nauwelijks meer opvalt. De poort is een kolos van nagebootste steen.

Op het eerste gezicht past deze kolos in de architectuur van de stad, maar bij nadering blijkt deze enigszins misplaatst. Aangevuld met kleur en vervaagde pastelkleuren vormt het werk een speelse achtergrond voor een speculatieve geschiedenis. De titel van het werk, The Spectacle, verwijst naar ‘La Société du spectacle’ van de Franse filosoof en filmmaker Guy Debord. Daarin beschrijft hij hoe wij als mens steeds verder verwijderd raken van de ‘echte’ en ‘tastbare’ samenleving. Die ‘echte’ samenleving was het uitgangspunt van Oussoren.

Hij beschouwt zijn werk als een soort hedendaagse geschiedschrijving.

worden uitgereikt. “De ondernemers in dit gebied willen graag wat teruggeven aan de stad, maar het raakt ook een andere doelstelling, namelijk het mooier maken van de openbare ruimte. Je hebt hier vooral veel kantoren. Door groen en kunstwerken toe te voegen, maak je de omgeving aantrekkelijker.”

Ondernemersklimaat Business Platform Schipholweg-Schuttersveld behartigt de belangen van de bedrijven in dit gebied, maar streeft er ook naar om de buurt iets meer levendig te maken. “We willen het gebied zo goed mogelijk maken, ook met het oog op het ondernemersklimaat”, legt Jolijn uit. “In Leiden heb je het Bio Science Park, maar dat is echt gericht op bio science. Dat leent zich niet voor andersoortige bedrijven. Eigenlijk zijn de Schipholweg en het Schuttersveld de enige plekken waar je grote bedrijven naartoe kunt halen. Daar is wel uitstraling voor nodig en daar proberen wij aan bij te dragen.

Dit kunstwerk, volgens mij het grootste dat we ooit hebben neergezet, sluit daar perfect op aan, omdat je een soort toegangspoort naar het centrum van de stad creëert. Juist door dit soort dingen te doen, maak je het gebied mooier.”

BUSINESS PLATFORM SCHIPHOLWEG-SCHUTTERSVELD info@businessplatformschipholweg-schuttersveld.nl www.businessplatformschipholweg-schuttersveld.nl

TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

49

Leiden

WORD NU LID!

Het totaalconcept van INTO business Leiden bestaat uit het zakelijk kwartaalmagazine en INTO businessclub Leiden. Deze club biedt de leden diverse extra mogelijkheden, zowel online als offline. De kosten bedragen € 450,- ex. btw per jaar.

Wat kun je daar allemaal voor verwachten?

•

Toegang tot vier verzorgde netwerkbijeenkomsten per jaar, waarbij de lancering van het magazine centraal staat.

•

Logo en contactgegevens vermelding in het magazine op INTO businessclub Leiden ledenpagina, waarvan de eerste keer extra uitgelicht.

•

Zes keer per jaar de gelegenheid om een persbericht/nieuwsbericht te laten plaatsen op www.intobusiness.nu/leiden

•

Een uitgebreid online bedrijfsprofiel.

Geïnteresseerd?

Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar oscar@intobusiness.nu We heten je van harte welkom bij de INTO businessclub Leiden!

De volgende bedrijven hebben we recentelijk mogen verwelkomen als nieuw clublid: KOERS | KOERS Leiden/Zoeterwoude is een gevestigde naam in de bouwsector, al sinds 1881 actief en sinds 2014 onderdeel van de KOERS-groep. Onze vestiging aan Miening 41, 2381 GP Zoeterwoude, staat bekend om expertise in transformaties, verduurzaming, renovaties en onderhoud. Voor meer informatie, bel ons op 088 - 099 02 20 of bezoek onze website: www.koers.com.

50

Businessclub

AZIER SCHILDERWERKEN | Vincent Azier Schilderwerken is een bedrijf met veel liefde voor het schildersvak. De medewerkers zijn een mix van talenten met elk hun eigen specialisme.

Om deze reden kan Vincent Azier Schilderwerken een breed pakket aanbieden: binnen- en buitenschilderwerk, spuit- en stukadoorswerk, wanddecoratie en houtrot reparaties. Azier heeft oog voor detail en zal met liefde een bedrijfspand of woning van binnen en buiten onderhouden,

TEAMWERK PARTICIPATIEDIENSTEN | Teamwerk Participatiediensten is een re-integratiebedrijf dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een betaalde baan helpt. "Dat zijn bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking, autisme of chronische ziekte", vertelt Edwin. "Het gros heeft praktijkonderwijs gedaan, maar we hebben ook mensen met een mbo-, hbo- of zelfs wo-opleiding. De gemene deler is dat ze moeilijk aan een baan komen. Wij nemen die mensen in dienst en plaatsen hen tegen gereduceerd tarief bij bedrijven. Ons uiteindelijke doel is om onze mensen naar een volledige betaalde baan te leiden.

Je kunt bij ons terecht voor de invulling van SROI, de Banenafspraak, Inclusief ondernemen en of voor de invulling van arbeidsplekken wegens krapte op de markt. We zijn dus altijd op zoek naar ondernemers die mensen met een arbeidsbeperking een kans willen geven."

Culinair genieten bij Sligro Leiden

MEER FOTO'S OP PAGINA 52

De businessclubs van Leiden en Zoetermeer waren voor de lancering van de herfstuitgave te gast bij Sligro Leiden. Het was voor het eerst dat de twee businessclubs bij elkaar kwamen en het team van Sligro Leiden had daadwerkelijk alles uit de kast getrokken om de ruim 130 gasten een unieke avond te bezorgen. De leden van INTO business maakten een culinaire tour door Sligro Leiden. Ze proefden niet alleen, maar kregen ook tips en adviezen van specialisten over eten en drinken.

Vis, vlees, wild, vegetarisch en natuurlijk wijnen passeerden de revue. De gasten aten acht verschillende gerechtjes en dronken bijpassende wijnen.

Dit alles werd op een kundige en gepassioneerde wijze door het personeel van Sligro gepresenteerd. Het eerste exemplaar van de herfsteditie werd door uitgever Oscar Middeldorp overhandigd aan Ron en Derek van der Kooij van Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs.

51

GROEP

52

Businessclub

Businessclub Untitled-1 1

09-07-14 11:52

Co p y w r i t e r s & Ve r t al e r s

Kijk voor de mogelijkheden op www.intobusiness.nu/leiden/business-club.html

53

Juist omdat je goed voor later wilt zorgen.

Bij Van Lanschot Kempen willen we begrijpen wat ú belangrijk vindt. Ook voor de volgende generatie. Als gids kunnen we u richting uw vermogensdoelen leiden. Met een persoonlijk beleggingsplan.

Vrijblijvend verder over praten? Bijvoorbeeld over uw persoonlijke vermogensdoelen of voorkeuren en wat er op basis daarvan allemaal mogelijk is?

Neem gerust contact op met Cassandra Smith, Directeur Private Banking Leiden-Oegstgeest, op 06 10 92 99 26 of mail via c.smith-cocx@vanlanschotkempen.com.

Let op: beleggen brengt risico’s met zich mee. U kunt (een deel van) uw inleg verliezen.

w

Column

Veiligheid boven alles De Piramide van Maslow wijst het uit; ter hoogte van het fundament van de piramide is “veiligheid” als een van de meest primaire levensbehoeften gelegen. Het is een breed begrip, en reikt van oorlogsgebied tot Nederlandse bestaanszekerheid.

Doordat bestaanszekerheid een primaire levensbehoefte vervult, claimen politici het onderwerp graag en wordt het al snel populistisch, zoals we hebben gezien bij de afgelopen verkiezingen. Maar dat veiligheid van opportuun belang is, moge duidelijk zijn.

De rol van makelaar is meer weggelegd als poortwachtersfunctie bij financiële transacties. Er is zelfs een wet aan gewijd, de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, kortweg Wwft. En dat is niet voor niets. Er gaat veel geld om in vastgoed en daarmee is de sector als geheel gevoelig voor criminele activiteiten, zo is de redenatie.

In sommige gevallen kan dit zelfs heel concreet zijn. Met name ondermijning in de vorm van wietkwekerijen of drugslabs. Gedurende mijn werkzame leven heb ik zo nu en dan met op zijn minst dubieuze partijen afspraken gehad. Gelukkig niet vaak, maar het gebeurde wel. Dat uitte zich in de toeschietelijkheid om voor een jaar vooruit te betalen, of er volgde geen onderhandeling en de gevraagde condities werden direct integraal geaccordeerd door een zojuist opgericht bedrijf. En het is vooral ook gewoon een voorgevoel dat er iets niet in de haak is. Uiteraard worden deze bevindingen dan gedeeld met mijn opdrachtgever en collega’s en volgt er een negatief advies. Een no go dus!

Als makelaar wil je er voor je opdrachtgever voor waken dat er gedurende de huurperiode, of na een FOTO John Brussel

JESSE BLONK

In mijn beroepsgroep speelt fysieke veiligheid niet echt een rol van betekenis, een sporadisch bezoek aan een bouwplaats daargelaten. Hoewel het oversteken van het Schuttersveld tijdens het spitsuur, onderweg naar een bezichtiging, wel degelijk een bedreiging van mijn eigen veiligheid kan zijn, maar dat terzijde.

verkooptransactie rottigheid ontstaat, zoals voornoemde situatie, maar ook betalingsproblemen of anderszins. Dat staat hoog in het vaandel en in dat geval altijd: veiligheid boven alles!

Jesse Blonk is partner bij Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij

55

Maak van niet weten je kracht Tijdens de regionale netwerkmiddag op 22 november stonden twee kernboodschappen centraal: verandering is onvermijdelijk en het vermogen om je aan te passen is de sleutel tot succes. Maak van niet weten je kracht. Doe dat niet alleen. Zoek elkaar op en werk samen. Word onderdeel van een succesvol netwerk, waarbij je kunt leren van elkaar. De goed bezochte middag werd regionale ondernemers aangeboden door Economie071 en Rabobank.

Futurist Tony Bosma was te gast en begon met de vraag: leiden we verandering of worden we erdoor geleid? Hij benadrukte het belang van optimisme dat nodig is om de toekomst vorm te geven. Het is bekend dat mensen na hun 35e levensjaar niet graag veranderen, maar soms is fundamentele verandering noodzakelijk.

Liquid modernity De term 'liquid modernity', waar verandering de enige constante is en onzekerheid de norm, werd uitgelegd. Bosma onderstreepte het belang van netwerken en samenwerken voor ondernemers om in zo'n dynamische samenleving stand te houden.

Trends zoals urban renewal, design for eternity, biophilic design, living architecture en circulair

56

Terugblik Regionale Netwerkmiddag

werken werden toegelicht, met de kracht van de jeugd als geheime wapen om dat voor elkaar te krijgen.

Bosma benadrukte het belang van het behouden van een balans tussen mens en natuur. Ook de verschuiving van IQ naar EQ naar AQ (adaptive quotient, het vermogen tot aanpassen) als belangrijkste vaardigheid kwam aan de orde, evenals de overgang van productietechnologie naar samenwerkingstechnologie. Menselijke bedrijven gaan het verschil maken. “Omarm technologie, maar word het niet”, waarschuwde hij.

Symfonisch denken Zijn oproep was ook om verbeeldingskracht te activeren en symfonisch te denken, waarbij verschillende 'geluiden' samenkomen en luisteren centraal staat. De rode draad van zijn betoog: aanpassingsvermogen, samenwerking en een open mindset zijn cruciaal voor toekomstig succes in een wereld die voortdurend verandert. Bosma's laatste advies? Maak van niet weten je kracht.

Tijdens de middag kwamen twee ondernemersverhalen aan bod. Voor het deel van Oomen Group verwijzen we ook naar een ander artikel in dit blad op pagina 34-35: ‘U heeft een prachtig duurzaam bedrijf’.

Tijdens de coronapandemie begon bij ondernemer Elles van Goozen van The Brandscape Agency de vraag te knagen: hoe lang kunnen we nog volhouden? “Het voelde als een knock-out," geeft Elles aan. "We lagen op de vloer en wisten niet hoe we moesten opstaan. We zijn toen gaan focussen op onze kracht: mooie dingen maken voor events.

Waar zou dat nog meer tot zijn recht kunnen komen? We zijn groots gaan denken en kwamen uit bij de televisiewereld.”

Onzekerheid In september 2020 kwam er eindelijk een keerpunt toen ze met John de Mol om tafel zaten. Daarna ging het snel. Elles: “We presenteerden een briljant idee voor Marble Mania, en nu, na vier seizoenen, draait het concept niet alleen in Nederland, maar ook in Duitsland en Spanje. Door niet op te geven zijn we er weer bovenop gekomen en konden we oude langlopende opdrachten ook weer aan.

Zo maken we al elf jaar de concepten voor de boten van de PRIDE. Dit jaar maken we zelfs de 50ste boot, een mijlpaal waar we trots op zijn.”

Omschakelen naar duurzaamheid

Reportage

Veerkracht in ondernemerschap

Ook Oomen Opslag & Verhuizers maakte de omslag naar duurzaamheid. “Het begon in 2015, toen we wilden groeien in opslag, en klanten altijd toegang wilden geven tot hun opslagcontainer”, vertelt Frans Oomen. “In plaats van dat je normaal gesproken altijd een stuk naar je opslagbox moet lopen, komt deze bij ons automatisch naar je toe.

Dit idee hebben we in 2018 bedacht en in 2020 gerealiseerd. Alleen het krijgen van een energieaansluiting was een uitdaging. Om twee jaar wachten vanwege netcongestie te voorkomen, kozen we voor het alternatief van een kleinverbruikersaansluiting (aanleg altijd binnen 6 maanden!), 600 zonnepanelen en eigen stroomopslag. Ik kan die oplossing iedereen aanraden.”

Groeikansen en kennis delen Zien jullie nog groeikansen? “Groei in de verhuisbranche is een uitdaging omdat het vaak familiebedrijven zijn”, antwoordt Frans.

“Om daar te innoveren moet je oude patronen kunnen loslaten. Wij zien daar wel kansen voor.

We houden van vooroplopen en van winnen.

Het is wel van belang dat er vanuit banken goede financieringsmogelijkheden komen.” Als afsluitende boodschap gaf Frans de ondernemers in de zaal mee: "Denk niet dat je niet kunt innoveren. Verken de kansen van digitalisering en verduurzaming, en leer van koplopers. Wij delen graag onze kennis”

Eyecatcher En er zijn meer mooie ontwikkelingen. Haar bedrijf heeft het oude pand dat zij huurden kunnen kopen. Het wordt nu volledig duurzaam en gasloos gemaakt. Ook de buitenkant wordt aangepakt en omgetoverd tot een eyecatcher. Ook dat geeft energie!

Lees een uitgebreidere terugblik op www.economie071.nl TEKST Joke Busschots | FOTO'S Eelkje Colmjon

57

PKF Wallast inventariseert en adviseert over cybersecurity

'Laat het onbekende geen belemmering zijn' Cybercriminaliteit is een onderwerp wat de gemiddelde MKB-ondernemer best ongrijpbaar vindt. Vaak wordt het ‘bij mij valt niets te halen’ dogma gebruikt om de risico’s van de IT-omgeving te bagatelliseren, of de verantwoordelijkheid bij de IT-afdeling of bij de leverancier neergelegd. Meestal niet terecht, vindt Björn Roskott, Partner IT Advies bij PKF Wallast. Hij vertelt waarom en deelt zijn tips.

“Cybercriminaliteit is helaas aan de orde van de dag, het staat in de top-3 van bedrijfsrisico’s. Het is niet de vraag of je er als onderneming door geraakt wordt, maar wanneer, eerlijk gezegd.

Steeds meer bedrijven krijgen bijvoorbeeld te maken met zogenaamde ransomware-aanvallen die tot behoorlijke bedragen oplopen, en soms zelfs al tot faillissementen leiden. Hackers worden steeds slimmer en vaardiger in het binnendringen van ondernemingen. Het is ongelofelijk hoe groot dit probleem nu al is. Het kan een onderneming of organisatie grote sommen 'losgeld' kosten om weer back in business te komen. Goede beveiliging tegen aanvallen van buitenaf is dus cruciaal. Vergelijk het maar met het aanleggen van een alarmsysteem, alleen een bordje op de deur houdt indringers niet buiten. Een gedegen informatiebeveiligingsaanpak, een CIA-Triad in vaktermen, helpt je als ondernemer grip te krijgen op cyberrisico’s.”

ze nodig hebt? Ik hoor van ondernemers vaak dat ze denken dat er bij hen niets te halen valt. Maar zeker door de toenemende complexiteit van IT, met ontwikkelingen als software in de cloud en digitale samenwerking in de keten, is dat eigenlijk nooit waar. Vroeger was een bouwonderneming bijvoorbeeld een bus met bouwvakkers die naar een bouwplaats reed en daar het werk verrichtten.

Nu loggen architecten, planners en projectleiders en dergelijke in op een gezamenlijke digitale omgeving, met alle risico’s van dien. Ook het thuiswerken, wat bij veel ondernemingen als gevolg van de pandemie in een pressure cooker is geïmplementeerd, brengt risico’s met zich mee.

De eerste stap in een veilige werkomgeving is bewustwording van die risico’s. Dan zijn de, soms basaal lijkende, oplossingen vaak heel voor de hand liggend.”

Bij mij valt niks te halen

“De grootste stap in het verbeteren van de veiligheid op dit gebied is erkennen dat het een managementverantwoordelijkheid is, en geen IT-verantwoordelijkheid. Als een IT-collega vraagt om een investering in firewalls, moet je dat zien als een investering in een brandverzekering, daar ben je ook niet bang voor. Daarna kun je verder in vier stappen. De eerste: inventariseer wat je

“Die letters CIA staan voor confidentiality (vertrouwelijkheid), integrity (integriteit) en availability (beschikbaarheid). Worden gegevens alleen gezien door diegene die ze mogen zien, worden ze beschermd tegen (onbedoelde) wijziging en zijn de gegevens beschikbaar als je

58

De verantwoordelijkheid op de juiste plek

Reportage Björn Roskott

aan ‘digitale kroonjuwelen’ hebt en hoe ze met elkaar verbonden zijn. Daarna neem je de tijd om een risico-inventarisatie te maken; wat kan er misgaan, waar zijn we kwetsbaar en hoe lang kun je binnen je onderneming zonder je klant- of leveranciersgegevens? Als derde kijk je naar je bestaande maatregelen. Installeer je regelmatig updates (als jij een melding krijgt, zien hackers dat ook), is er Multi-Factor Authenticatie, weten je medewerkers wat een veilig wachtwoord is?

Investeer ook in bewustwording van je mensen, zodat ze een phishingmail beter herkennen of kritisch zijn op het openen van bijlages. Als laatste is het dan testen, testen en nog eens testen, op een moment wanneer daar tijd en rust voor is.

Vergelijk het maar met een BHV-oefening in je bedrijf, daar komen ook de gekste ervaringen uit.

Als je wilt weten hoe en of iets werkt, is testen heel belangrijk, de learnings kunnen uiteindelijk een life-saver zijn.”

TEKST My happy writings | FOTO Martine Goulmy

Ondernemers beter laten slapen “Ik vind dit werk ontzettend leuk. Ik ben goed in het verbinden van de twee werelden van aan de ene kant de ondernemer en aan de andere kant de IT'er, ik spreek beide talen. Dat helpt me ondernemers te helpen in het tastbaar maken van een -op het eerste gezicht- ongrijpbaar issue, wat niet te negeren valt. ‘Ik slaap er slecht van’, is iets wat ik veel hoor. Dat is jammer, want er kan echt een hoop gedaan worden om schade te voorkomen en risico’s te beperken. Daar hebben we bij PKF Wallast veel ervaring mee, we zijn in staat om met een frisse blik naar de materie binnen jouw onderneming te kijken. Daar adviseren we heel graag in!”

PKF WALLAST Björn Roskott | Partner IT Advisering 06 - 295 783 15 | www.linkedin.com/in/broskott

59

'Onze maatschappelijke waarde voor Leiden is enorm!'

ZZ Leiden groeit richting 800 clinics op scholen

Buiten goed presteren op de basketbalvelden en het bereiken van de tweede groepsfase van de FIBA Europe Cup, zet Zorg en Zekerheid Leiden nog meer stappen voorwaarts op het maatschappelijk vlak. “Onze maatschappelijke waarde voor Leiden en de regio is enorm”, stelt Marcel Verburg, voorzitter van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball.

“Het aantal clinics op de scholen van SCOL met gebruik van de STAR-methodiek (Sportiviteit, Teamwork, Acceptatie en Respect) gaat verdubbelen richting de 800”, vertelt Verburg.

“Het gaat hierbij om bewustwording en gedragsverandering. Wij doen dit al meer dan 10 jaar met onze partner Fun4All. Het is wetenschappelijk bewezen dat leerlingen die regelmatig sporten ook tot betere schoolprestaties komen.” Deze inspanningen hebben er mede voor gezorgd dat BS Leiden de grootste basketbalvereniging van Nederland is en thans een ledenstop kent.

60

Podium Naast het aanbieden van stageplaatsen voor studenten, biedt ZZ Leiden jong talent in muziek of dans een podium voor een groot publiek tijdens wedstrijden. Bijzondere sporters die vaak geen groot podium hebben, worden tijdens wedstrijden gehuldigd. De businesscase van ZZ Leiden is onderdeel van het masterprogramma van het Johan Cruyff Institute Amsterdam. “Ik verzorg daar al jaren een gastcollege”, voegt Verburg toe. Het pleintjesbasketbal is door de gemeente volledig uitbesteed aan Incluzio. Verburg noemt dat een gemiste kans om een icoon van de stad niet aan de jeugd te koppelen. “Binnenkort gaan we wel weer een clinic verzorgen voor het AZC”, geeft Verburg aan.

Verbinding Door de topsport zorgt ZZ Leiden voor verbinding van allerlei groeperingen in de stad en regio. In de businessclub worden onder meer bedrijfsleven,

Reportage

Programma thuiswedstrijden Zaterdag 23 december om 20.00 uur tegen Heroes Den Bosch Zaterdag 6 januari om 20.00 uur tegen Zeeuw & Zeeuw Feyenoord Basketball

Sanne Kramp treedt toe tot bestuur ZZ Leiden

Woensdag 10 januari om 20.00 uur tegen Niners Chemnitz (FIBA Europe Cup) Zaterdag 27 januari om 20.00 uur tegen Basketbal Academie Limburg Woensdag 31 januari om 20.00 uur tegen Itelyum Varese (FIBA Europe Cup)

Eind oktober is Sanne Kramp geïnstalleerd als nieuw lid van het bestuur van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. Zij zal verantwoordelijk zijn voor de portefeuille communicatie.

Sanne Kramp (29 jaar) is geboren en getogen in Leiden. Al van jongs af aan bezoekt zij de wedstrijden van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. In het dagelijks leven werkt Sanne in Amsterdam als HRadviseur op een advocatenkantoor. “Inmiddels heb ik ook ervaring opgedaan in verschillende marketingen communicatieprojecten”, geeft Sanne aan. Haar portefeuille behelst communicatie, marketing en PR. “Ik kijk er ontzettend naar uit om met het team verder te bouwen aan de communicatiestrategie van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball”, stelt Sanne.

politiek, onderwijs, gezondheidszorg en media met elkaar verbonden. Op de scholenclinics docenten, ouders en leerlingen. “In de zaal verbinden we jong, oud, man, vrouw, lhbtiq+, allochtoon, autochtoon, opgroeiende jeugd, vrijwilligers en andere sportverenigingen met elkaar. Basketbal is een geweldig leuke avond uit. Daarnaast bieden we via de vele tv-minuten en social media in binnen- en buitenland ook nog veel plezier aan miljoenen mensen. Kortom, we make people happy!”

TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S Marja van Tilburg

Zaterdag 10 februari om 20.00 uur tegen Den Helder Suns Zorg en Zekerheid Leiden is nog actief in het bekertoernooi en zal vanaf eind februari tegen de Belgische top-5 gaan spelen.

Die data zijn nog niet bekend, kijk daarom regelmatig op de site van ZZ Leiden.

Agenda businessclub 14 DECEMBER: Ontbijt bij DeClercq Advocaten Notariaat met als gastspreker oud-speler Niels Meijer, thans directeur van de Johan Cruyff Foundation 11 JANUARI: Nieuwjaarsreceptie bij zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid EIND MAART: businesstrip naar Malaga ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL Telderskade 399 | 2321 TR Leiden 071 – 572 25 19 commercie@eredivisiebasketballleiden.nl www.eredivisiebasketballleiden.nl

61

Colofon Thema Lente 2024 Veranderen Noodzaak of Keuze?

Thema Zomer 2024 De maakindustrie Let's make things better

INTO business Leiden INTO business Leiden verschijnt 4x per jaar en wordt gratis verspreid bij alle bedrijven en instellingen binnen Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond en Wassenaar.

Thema Herfst 2024 Ondernemen is topsport Mentaal, fysiek, financieel Thema Winter 2024

Warmond Oegstgeest

Een sterk merk Wat is je identiteit?

UITGEVERIJ

OM business media B.V.

ADRES

A. van Leeuwenhoekweg 36-A5

Leiden

Wassenaar Voorschoten

2408 AN Alphen aan den Rijn TELEFOON

06 - 51 57 78 86

E-MAIL

oscar@intobusiness.nu

INTERNETADRES

www.intobusiness.nu

UITGEVER

Oscar Middeldorp

HOOFDREDACTIE

Oscar Middeldorp

REDACTIE

Martin Hoekstra, May-lisa de Laat,

Leiderdorp

Zoeterwoude

Westfriesland

Dennis Captein, Joke Busschots, Alkmaar

Henk Griffioen, Jaap van Ekeris,

Andere INTO business regio's

Judith Truijens (My happy writings) en Oscar Middeldorp EINDREDACTIE

Martin Hoekstra

FOTOGRAFIE

John Brussel, Janita Sassen,

Haarlem en IJmond

Julia Captein, Henriëtte Guest, Nico Kroon, Eelkje Colmjon, Marja van Tilburg en Martine Goulmy VORMGEVING

Sevenwords, Erik Straver

VERKOOP

Oscar Middeldorp (06-51577886)

DRUK

Veldhuis Media, Meppel

ADRESWIJZIGINGEN

Adreswijzigingen kunnen doorgegeven worden via oscar@intobusiness.nu

Zaanstreek

HaarlemmermeerSchiphol Amstelland

Duin- en Bollenstreek

De Venen Leiden Alphen

Zoetermeer

Gouda

Alphen Alkmaar Amstelland De Venen Duin- en Bollenstreek Gouda Haarlem en IJmond Haarlemmermeer-Schiphol Westfriesland Zaanstreek Zoetermeer

Dit magazine wordt via een gratis abonnement verzonden aan ondernemers in het MKB, bestuurders van organisaties en (eind-)beslissers bij gemeenten in het verspreidingsgebied. Wilt u ook het magazine ontvangen of liever niet meer? Mail ons op oscar@intobusiness.nu en uw aan- of afmelding wordt verwerkt.

Wilt u weten welke gegevens wij van u bewaren in onze administratie? Op onze website www.intobusiness.nu leest u onder ‘over ons’ onze privacyverklaring.

COPYRIGHT | Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, film of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie. INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Column

Safety first Het klinkt misschien gek, maar 80 procent van mijn astronautenopleiding besteedde ik niet aan het leren vliegen in een ruimteschip, maar aan behoud en herstel van veilige werkomstandigheden. In de ruimte, maar ook in de lucht en op zee, moet je je eigen boontjes kunnen doppen. De brandweer komt je daar niet even redden. Minder ernstige problemen lossen collega’s ‘op de grond’ vaak op voordat de bemanning überhaupt in de gaten heeft dat er iets mis is.

Lang voordat je in het ruimtestation bent, ken je je rol als de nood aan de man is. Talloze drills bereiden ons voor. Hoe maak je het reddingsschip klaar voor evacuatie? Hoe speur je naar de brandhaard? Hoe vind je via computers de kortsluiting? Hoe communiceer je met de grond?

Dat laatste valt trouwens nog niet mee met een zuurstofmasker op.

Onze veiligheid in de ruimte gaat verder dan het oplossen van noodsituaties. Je kunt je voorstellen wat er gebeurt als hackers het ISS zouden binnendringen. Verbindingen zijn extreem goed beveiligd en zomaar een mailtje over en weer is er niet bij. We moeten medische hulp kunnen bieden aan elkaar, want ook een ambulance komt niet even langs. Psychische veiligheid is extreem belangrijk, stel je voor dat iemand flipt.

Astronauten hebben om de week contact met een psychiater om een mug geen olifant te laten worden. Sociale veiligheid tussen collega’s is daarentegen zelden een issue, want bemanningen trainen jarenlang samen en als het niet klikt - of als het juist te goed zou klikken -, dan wordt een bemanning uit voorzorg uit elkaar gehaald. Want ook daar geldt: safety first.

FOTO Nico Kroon

ANDRÉ KUIPERS

Net als astronauten leren collega’s in controlecentra over de hele wereld, door middel van simulaties in parallelle controlecentra, omgaan met crisissituaties. Het zijn niet de astronauten, maar de mission en flight directors op de grond die beslissen wat er gebeurt in het ISS, tenzij de communicatie is uitgevallen. Dan sta je er daarboven helemaal alleen voor.

André Kuipers (1958) is arts, astronaut en spreker. Hij is de eerste Nederlander met twee ruimtemissies op zijn naam. In totaal bracht André 204 dagen door in het internationale ruimtestation ISS. Als ‘ambassadeur van de aarde’ inspireert hij jong en oud voor technologie en innovatie, wetenschap en duurzaamheid.

63