ГАРАДСКІЯ
Н У М А Р 9 • С У В А Л К І I В А К О Л І Ц Ы А Н Л А Й НП Р А Е К Т | П Р А С Т О Р А П О Л Ь С К А Й К У Л Ь Т У Р Ы
Л І Т А Р А Т У Р Н Ы Я П Р А Г У Л Я Н К І
Гэтым разам мы выпраўляемся у невялікі і адпаведна менш вядомы, але пры гэтым у надзвычай
маляўнічы горад
–у самюткія Сувалкі.
Пройдземся элегантным старым горадам, палічым хітрых гномаў, але таксама зладзім тут штаб экспедыцыі і пазнаёмімся з
ваколіцамі, дзе так блізка да іншых культур і моваў. Можна паехаць машынай, а можна і выкаціць ровар.
літаратурнымі
Бо наша мапа падказвае, што тут адбывалася і адбываецца шмат прыгожага.
Н А В О К Л А Д Ц Ы : М А П А Г О Р А Д А С У В А Л К І І В А К О Л І Ц , А П Р А Ц А В А Н А Я Ў 1 9 2 8 - 2 9 Г Г К Р Ы Н І Ц А : Н А Ц Ы Я Н А Л Ь Н А Я Б І Б Л І Я Т Э К А , P O L O N A P L СЛОВА НА
ПАЧАТАК
Пані Марыя K.
ПАРТРЭТ
МАРЫІ КАНАПНІЦКАЙ, АЎТАР: ЛЕАПОЛЬД БУДЭ, 1897 КРЫНІЦА: POLONA PL
ПАШТОЎКІ, ПРЫСВЕЧАНЫЯ МАРЫІ КАНАПНІЦКАЙ КРЫНІЦА: НАЦЫЯНАЛЬНАЯ БІБЛІЯТЭКА, POLONA PL
У Сувалках
нарадзілася і правяла першыя гады свайго дзяцінства Марыя Канапніцка –польская паэтка і пісьменніца эпохі
пазітывізму, літаратурны крытык, публіцыстка і перакладчыца, напраўду выбітная дзяячка польскай літаратуры
У 1841 годзе яе бацькі жылі ў Сувалках у доме на цяперашняй вул.Тадэвуша Касцюшкі, 31 (тады на Пецярбургскай, 200) Маці рана памерла, бацька быў юрыстам у канцылярыі і выхоўваў дзяцей сам. Адпаведна Марыя вырасла незалежнай і вельмі самастойнай асобай.
У шлюбе з Яраславам Канапніцкім яны мелі восем дзяцей, аднак Марыя не магла знесці абмежаванняў, навязаных ёй сужэнцам, таму ў нейкі момант – адчуўшы, што можа зарабляць на жыццё літаратурай, – яны рассталіся і пісьменніца пераехала з дзецьмі ў Варшаву Пазней Яраслаў Канапніцкі збанкрутаваў.
Сама біяграфія Марыі Канапніцкай, несумненна, заслугоўвае ўвагі, і гэта не будзе сумнае чытво. Імя пісьменніцы злучалі з многімі мужчынамі, вядомы нават выпадак самагубства праз тое, што пісьменніца адрынула пачуцці прыхільніка Канапніцка таксама мела зусім невідавочнае для эпохі стаўленне да дзяцей і аддавала перавагу таварыству сяброўкі, феміністкі, мастачкі і пісьменніцы Марыі Дулембянкі.
JAGIELLOŃSKA BIBLIOTEKA CYFROWA JAGIELLOŃSKA BIBLIOTEKA CYFROWA
(С) МАРЫЯ КАНАПНІЦКА
Казачны шлях і шлях гномаў
Цяпер у доме, дзе нарадзілася Марыя Канапніцка (і дзе адбываецца
дзеянне"Ганусі"), працуе сучасны мультымедыйны Музей Сама экспазіцыя бясплатная, але квіткі трэба набыць у Завулак гномаў на падворку – поўны гульняў і забаў для дзяцей ва ўзросце ад 5 да 10 гадоў. Бо ўпартая антыклерыкалка і левая актывістка
Канапніцка праславілася таксама сваімі
творамі для дзяцей, і таму да гэтага часу
яе цытуюць польскія школьнікі, а ў
Сувалках ёсць пешаходная сцежка імя Марыі Канапніцкай “Гномы ёсць на белым свеце " – у гонар герояў казкі “Пра гномаў і сіротку Марысю" Шлях праходзіць праз
найважнейшыя культурна-турыстычныя аб'екты горада, ад аквапарку на поўначы
да стадыёна футбольнага клуба "Вігры Сувалкі" на поўдні На сцежцы знаходзяцца дзесяць фігурак гномаў – у
пэўнай ступені натхнёных вроцлаўскімі
красналюдкамі, з якімі мы ўжо знаёмыя
На творчасці Марыі Канапніцкай і лакальных легендах заснаваны яшчэ адзін
мясцовы маршрут – Казачны шлях, што
злучае сем прыпынкаў для самых маленькіх турыстаў – Сем казачных
тэматычных вёсак, але перш чым выправіцца ў дарогу, варта праверыць абнаўленні
Ці то казка, ці не казка,
ZDJĘCIE: KAJAKOWAPRZYGODA PL
POMNIK JÓZEFA IGNACEGO KRASZEWSKIEGO PRZY MUZEUM W ROMANOWIE,
Вырашайце самі дзеці.
ёсць на белым свеце. ФІГУРКА ГНОМА НА ШЛЯХУ ФІГУРКА ГНОМА НА ШЛЯХУ ІМЯ МАРЫІ ІМЯ МАРЫІ КАНАПНІЦКАЙ КАНАПНІЦКАЙ КРЫНІЦА: PRZEDSZKOLE5.SUWALKI.PL КРЫНІЦА: PRZEDSZKOLE5 SUWALKI PL ПЕРАКЛАЎ ЯНКА БРЫЛЬ (С) МАРЫЯ КАНАПНІЦКА
А я ведаю напэўна: Гномы
таму, хто
выпраўляецца і не
вяртаецца
(С) ЧЭСЛАЎ МІЛАШ
У класіцысцкай камяніцы на вуліцы ксяндза К.Гамершміта, 10
у 1926-1935 гадах жыла сям ' я Мілашаў
– Аляксандр, Вераніка і іх сын Анджэй, малодшы брат будучага лаўрэата
Нобелеўскай прэміі па літаратуры
Чэслава Мілаша Пісьменнік прыязджаў
з Вільні на святы, але часцей наведваў
сямейны маёнтак у Краснагрудзе на возеры Голны ля Сейнаў і часта згадваў
гэтыя візіты. Ён прыязджаў сюды летам, тут шчасліва згуляў у рускую рулетку праз нешчаслівае каханне і тут таксама знайшоў суцяшэнне ў зычлівых абдымках.
Як яшчэ бавіў час будучы набіліст?
Абыходзіў вакол возера Вігры і пераплываў возера Голны (каб давесці сабе, што можа!). Гучыць як план для аматараў літаратурных прагулянак!
У 2002 годзе паркава-сядзібны комплекс перайшоў у распараджэнне фонду Fundacja „Pogranicze”. Маёнтак у Краснагрудзе быў прыведзены да ладу – адрамантавалі дом, абнавілі парк Цяпер тут дзейнічае Міжнародны цэнтр дыялогу. Выстава ў прасторы цэнтра распавядае пра тое, што суправаджала Мілаша цягам усяго жыцця (”стала адначасова лёсам, насланнем, мрояй, жыццёвай
ДВОР МІЛАША Ў КРАСНАГРУДЗЕ –МІЖНАРОДНЫ ЦЭНТР ДЫЯЛОГУ КРЫНІЦА: PORTRETYWSI.PL
і задачай, пастаўленай самому сабе ў выглядзе штодзённай дысцыпліны") – пошукамі радзімы.
утопіяй
Гора
С У В А Л К І | 0 6
(XX W )
BAZYLIKA ARCHIKATEDRALNA WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY: STARY KOŚCIÓŁ FARNY (XVII W.) I NOWY KOŚCIÓŁ
Ч Э С Л А Ў М І Л А Ш , Ч Э С Л А Ў М І Л А Ш , З Д Ы М А К А Р Т У Р А П А Ў Л О Ў С К А Г А , З Д Ы М А К А Р Т У Р А П А Ў Л О Ў С К А Г А , К Р Ы Н І Ц А : W I K I M E D I A C O M M O N S К Р Ы Н І Ц А : W I K I M E D I A C O M M O N S
ДОМ ПАМЕЖЖА Ў СЕЙНАХ СЯДЗІБА ЦЭНТРА
„POGRANICZE - SZTUK, KULTUR, NARODÓW” ЗДЫМАК: OPOWIESCIWEDROWNE PL
“Стварэнне злучальнай тканкі
для розных людзей, што жывуць поруч”
Справамі Міжнароднага цэнтра дыялогу займаецца Fundacja „Pogranicze”, тут ладзяцца канферэнцыі, канцэрты, літаратурныя сустрэчы і майстар-класы. Праз парк праходзіць сцежка паэтаў і мастацкая сцежка прыроды, у невялікай кавярні пад назвай з верша
“Песенка пра парцаляну" можна выпіць кавы Fundacja „Pogranicze” і цэнтр Ośrodek „Pogranicze – Sztuk, Kultur, Narodów”
працуюць у Сейнах з пачатку дзевяностых гадоў Стваральнікамі абодвух праектаў з ’яўляюцца пісьменнік, рэжысёр і аніматар міжкультурнай дзейнасці Кшыштаф Чыжэўскі і аніматарка культуры Малгажата СпорэкЧыжэўска. Гэта адна з самых арыгінальных культурных пляцовак у Польшчы Сядзіба цэнтра – Дом памежжа (тут калісьці месцілася габрэйская гімназія, заснаваная пісьменнікам Тувэ Пінхасам Шапірам), сустрэчы і мерапрыемствы таксама праводзяцца ў Былой ешыве і Белай сінагозе. Пад апекай цэнтра працуе Сейненскі тэатр, клезмерскі аркестр, а таксама мастацкая галерэя “Papuciarnia" і мноства тэматычных студый.
Такім чынам рэалізуецца распрацаваны праз “Pogranicze" канцэпт глыбокай культуры – дзейнасць, укарэненая ў грамадскім і прыродным асяроддзі, арыентаваная на працэс і працягласць, плады якой – сацыяльныя змены і развіццё, у якім спалучаюцца мастацтва і веды, экалогія і эмпатыя да Іншага, удзел мясцовага насельніцтва і высокі мастацкі узровень, традыцыя і сучаснасць.
З АПІСАННЯ МІСІІ
POGRANICZE.SEJNY.PL (С)
С У В А Л К І | 0 7
OŚRODEK POGRANICZE
Абавязкова правярайце праграму, бо ў Сейнах і Краснагрудзе ўвесь час штосьці адбываецца, у тым ліку, вядома ж, літаратурныя імпрэзы I абавязкова знайдзіце хвіліну на добры верш з памежжа:
доўгай паўзе
ў сярэдзіне
сказа
слова мае язмін
па
чаромхі
(С) КШЫШТАФ ЧЫЖЭЎСКІ
Нібы над прорвай
крочыш сцежкай...
У
Сувалках нарадзіўся і часта вяртаўся
сюды Лешак Аляксандр Мачульскі – паэт, аўтар тэкстаў шматлікіх песень для гурта Skaldowie, Марка Грахуты, Гжэгажа Турнау
і Чэслава Немэна Пасля смерці паэта
паэтычны архіў Мачульскага апынуўся ў
родных Сувалках у Акружным музеі, і
дзякуючы намаганням сябра, выдаўца
Збігнева Фалтыновіча, там адбываюцца
рэгулярныя паэтычныя вечарыны
дагэтуль лічыцца адным з найважнейшых твораў у спадчыне Марка Грахуты.
Няпэўна
крочыш,
гэтак хістка
шлях не вядзе цябе нікуды
так як на хвалі
як на канаце
нібы над прорвай крочыш сцежкай
так як на хвалі
як на канаце
не бачыш глебы пад нагамі
нібы лунаючы ў паветры
(С) ЛЕШАК АЛЯКСАНДР МАЧУЛЬСКІ
"ЯК КАНАХОДЗЕЦ"
С У В А Л К І | 0 9 ХАЛЯ ГАНСЕНІЦОВА,АЛЕЙ, ДА 1940 Г. СТАНІСЛАЎ КАМОЦКІ
"Карагод" Мачульскага
Цэнтральнай Еўропы, з таго часу свет пабачыла 16 выпускаў, а яшчэ выдавецкія серыі "Бібліятэка Краснагруды”, "Сейненская бібліятэка", "Мерыдыян" і
іншыя – паэзія, проза, публіцыстыка, гісторыя, антралапалогія і каштоўныя каталогі, якія ўтвараюць святлісты мост паміж гэтай мясцовасцю, Цэнтральнай Еўропай і ўсім светам;
Cyfrowa Biblioteka Pogranicza пачала аблічбоўваць наяўныя
калекцыі (а яны прыгажэнныя!), некаторыя дакументы ўжо можна ўбачыць у кансорцыуме Падляскіх лічбавых бібліятэк;
калі вы вырашылі даследаваць рэгіён на ровары, абавязкова азнаёмцеся са сцежкамі, распрацаванымі
GreenVelo. Маршрут вакол возера Вігры слядамі Мілаша
можа быць хутчэйшым, калі выкаціць ровар��
што б тут яшчэ?
