02.Прыгожыя, маладыя, рамантычныя. Міцкевіч

2022

ГОД ПОЛЬСКАГА РАМАНТЫЗМУ ROK ROMANTYZMU POLSKIEGO

№2

прыгожыя, маладыя, рамантычныя цыкл артыкулаў | cykl artykułów Год польскага рамантызму адзначае дасягненні ўсёй эпохі, але ў якасці зыходнага пункта для гэтага выбраная была надзвычай канкрэтная постаць – выдатны паэт, публіцыст, візіянер і палітычны дзеяч – Адам Міцкевіч. Бо чаму 2022? 200 гадоў таму ў друку з’явіліся яго “Балады і рамансы” – зборнік, які лічыцца самым сапраўдным маніфестам польскага рамантызму. Дык што там з гэтым Міцкевічам? “Прыгожыя, маладыя, рамантычныя” прадстаўляюць чарговы эпізод.

Валенцій Ваньковіч “Партрэт Адама Міцкевіча на скале Аю-даг", 1827-1828.

Rok Romantyzmu Polskiego upamiętnia dokonania całej epoki, lecz – owszem – przede wszystkim odsyła do sylwetki wybitnego poety, publicysty, wizjonera oraz działacza politycznego – Adama Mickiewicza. Dlaczego bowiem 2022? Otóż 200 lat temu ukazały się w druku jego „Ballady i romanse” – zbiór, uważany za najprawdziwszy manifest polskiego romantyzmu. A więc co jest z tym Mickiewiczem? „Piękni, młodzi, romantyczni” prezentują kolejny odcinek.

Walenty Wańkowicz „Portret Adama Mickiewicza na Judahu skale”, 1827–1828.

РАМАНТЫК З НАВАГРУДКА ROMANTYK Z NOWOGRÓDKA Adam Mickiewicz urodził się w Wigilię Bożego Narodzenia 1798 roku w Nowogródku. Albo w Zaosiu.

Rodzinna legenda mówi, że urodził się w karczmie, położonej w połowie drogi pomiędzy tymi miejscowościami. Trafnie to ujął później Ryhor Baradulin: Poeci rodz si w karczmie, e y ich otem akiwa y wi tynie

Адам Міцкевіч нарадзіўся ў ноч на Каляды 1798 года ў Навагрудку. Або ў Завоссі. Сямейная легенда гаворыць, што ён нарадзіўся ў карчме напаўдарозе. Трапна акрэсліў гэта пазней Рыгор Барадулін: Паэты нараджаюцца ў карчме, Каб іх пасьля Аплаквалі саборы

Tł. M. Konopowicz Ojciec poety, Mikołaj Mickiewicz, był mińskim komornikiem i miał praktykę adwokacką w Nowogródku.

Matka, Barbara z Majewskich, zajmowała się dziećmi i gospodarstwem. Rodzina wynajmowała mieszkanie, a później wydzierżawiła majątek.

Бацька паэта Мікалай Міцкевіч быў менскім каморнікам і меў адвакацкую практыку ў Наваградку. Маці, Барбара з Маеўскіх, займалася дзецьмі і гаспадаркай. Сям’я здымала кватэру, а потым арандавала маёнтак.

Najbardziej pamiętne wydarzenia z dzieciństwa poety w Nowogródku – to cudowne uzdrowienie po wypadnięciu z okna, wtedy matka z nieprzytomnym Adamem na rękach pobiegła do kościoła farnego (tego samego, gdzie w lutym 1422 król Władysław Jagiełło poślubił Sońkę Holszańską) i modliła się o życie syna przed obrazem Matki Boskiej Nowogródzkiej, drugim wydarzeniem był przemarsz przez miasto wojsk Napoleona, kierujących się na Moskwę.

Самыя памятныя падзеі з дзяцінства паэта ў Наваградку – гэта цудоўнае акрыянне пасля падзення з акна, тады маці з непрытомным Адамам на руках пабегла ў фарны касцёл (той самы, дзе ў лютым 1422 кароль Уладзіслаў Ягайла ажаніўся з Соф’яй Гальшаньскай) і малілася пра жыццё сына перад абразом Маці Божай Навагрудскай, другой падзеяй было праходжанне праз горад войскаў Напалеона – яны кіраваліся на Маскву.

Atmosfera rodzinnego domu, ciepłe wspomnienia z dzieciństwa, podszyte ironią i zamiłowaniem zostały uwiecznione w poemacie „Pan Tadeusz” – jest to hymn utraconego świata, napisany już na emigracji. Wzmianka o uzdrowieniu otwiera poemat.

Panno wi ta, co Jasnej ronisz Cz stochowy I w strej wiecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!

Jak mnie dziecko do zdrowia owróci a cudem (— Gdy od acz cej matki, od Twoj o iek fiarowany martw odnios em owiek …

Obraz Matki Boskiej Nowogródzkiej do dzisiaj znajduje się w bocznej kaplicy kościoła i ochrania miasto.

Атмасфера роднага дома, цёплыя ўспаміны дзяцінства, працятыя іроніяй і замілаваннем, увекавечаныя ў паэме “Пан Тадэвуш” – гэта гімн страчанага свету, напісаны ўжо ў эміграцыі. Згадка аб акрыянні адкрывае паэму. Святая дзева, што бароніш Чанстахову І ў Вострай браме свеціш, што ўзяла ў ахову Наш слаўны Навагрудак з добрым верным людам, Як мне жыццё ў дзяцінстве ты вярнула цудам, (Калі ў адчаі маці пад тваю апеку Мяне здала, і мёртвае я ўзняў павека… Пераклад Пятра Бітэля Вобраз маці Божай Навагрудскай да гэтага часу знаходзіцца ў бакавой капліцы касцёла і ахоўвае горад.

ALMA MATER VILENSIS: УНІВЕРСІТЭТ І ПАСЛЯ ЯГО ALMA MATER VILENSIS: STUDIA I PO STUDIACH Вучыцца Адам Міцкевіч выправіўся ў Вільню, бо Віленскі Імператарскі ўніверсітэт быў вядучым універсітэтам на землях Рэчы Паспалітай, далучаных Расійскай імперыяй. Які факультэт? Факультэт фізіка-матэматычных навук, а таксама лекцыі на Факультэтах маральных і палітычных навук, літаратуры і вольных мастацтваў. Аднак цяжкае матэрыяльнае становішча сям’і пасля смерці бацькі схіліла паэта пачаць навучанне ва ўніверсітэцкай Настаўніцкай семінарыі, і з 1819 года Міцкевіч стаў настаўнікам павятовай школы ў Коўне.

Na studia Adam Mickiewicz wybrał się do Wilna, Cesarski Uniwersytet Wileński był bowiem czołową uczelnią na ziemiach Rzeczypospolitej przejętych przez Imperium Rosyjskie. Jaki wydział? Wydział Nauk Fizycznych i Matematycznych, a jeszcze wykłady Wydziału Nauk Moralnych i Politycznych oraz Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Trudna sytuacja materialna rodziny po śmierci ojca jednak skłoniła poetę do podjęcia nauki w uniwersyteckim Seminarium Nauczycielskim i od 1819 roku Mickiewicz został nauczycielem szkoły powiatowej w Kownie.

ПРЭЧ З МАЙГО СЭРЦА!.. ПРЭЧ З МАЁЙ ПАМЯЦІ!

PRECZ Z MEGO SERCA!.. PRECZ Z MEJ PAMIĘCI! А яшчэ гэта быў час вялікага паэтычнага кахання. З Марыянай (Марыляй) Верашчакай з маёнтка Тугановічы ля Свіцязі ён пазнаёміўся ў 1818 годзе. Нягледзячы на ўсе чуткі пра адрынутага багатай сям’ёй беднага паэта, Адам Міцкевіч ніколі не прасіў рукі Марылі – яму хапала таемных спатканняў. Верашчака выйшла замуж за іншага, але назаўжды засталася сімвалам польскага культурнага міфа: калі кахаць, то як Міцкевіч Марылю.

Był to też czas wielkiej miłości poetyckiej. Mariannę (Marylę) Wereszczakównę z majątku Tuhanowicze nad Świtezią poznał w 1818 roku. Wbrew wszystkim legendom o odrzuceniu biednego poety przez bogatą rodzinę, Adam Mickiewicz nigdy nie starał się o rękę Maryli – wystarczały mu tajemne spotkania. Wereszczakówna poślubiła innego, ale na zawsze została symbolem polskiego mitu kulturowego: jeśli kochać, to jak Mickiewicz Marylę.

ТАЕМНА І ПАТРЫЯТЫЧНА. РАЗВІТАННЕ З РАДЗІМАЙ.

TAJNIE I PATRIOTYCZNIE. POŻEGNANIE OJCZYZNY. Яшчэ падчас вучобы разам з сябрамі Міцкевіч заснаваў таемнае патрыятычнае Таварыства філаматаў. За што і быў арыштаваны. Прысуд – высылка ў глыб Расіі на пасаду настаўніка з правам выбару месца жыхарства. Наступныя гады паэт правёў у Пецярбургу, Маскве, Адэсе і Крыме (адтуль ён прывёз цудоўныя “Крымскія санеты”). Атрымаў прызнанне ў асяроддзі прагрэсіўнай інтэлігенцыі. У 1829 годзе Міцкевіч вырушыў у падарожжа па Еўропе. Пасля пачатку лістападаўскага паўстання ён меў намер вярнуцца на радзіму і далучыцца да дзеянняў, але ўрэшце застаўся ў Дрэздэне. Ён больш ніколі не вярнуўся на радзіму.

Jeszcze podczas studiów wraz z przyjaciółmi Mickiewicz założył tajne patriotyczne Towarzystwo Filomatów. Za co właśnie został aresztowany. Wyrok – zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu.

Następne lata poeta spędził w Petersburgu, Moskwie, Odessie oraz na Krymie (skąd przywiózł piękne „Sonety Krymskie”). Zyskał uznanie w środowisku postępowej inteligencji. W 1829 roku wyruszył w podróż po Europie. Po wybuchu powstania listopadowego zamierzał wrócić do kraju i dołączyć do akcji, lecz ostatecznie pozostał w Dreźnie. Nigdy nie powrócił na Ojczyznę.

З 1832 года Міцкевіч жыў, галоўным чынам, у Парыжы, дзе вёў публіцыстычную дзейнасць і стаў прафесарам кафедры славянскіх літаратур у Калеж дэ Франс, выкладаў таксама ў Лазане, бываў у Рыме, дзе прасіў падтрымкі Папы Рымскага для незалежніцкіх рухаў. У 1834 годзе паэт ажаніўся з Селінай Шыманоўскай, у іх было шасцёра дзяцей.

Od 1832 r. mieszkał głównie w Paryżu, gdzie prowadził działalność publicystyczną i został profesorem katedry literatur słowiańskich w Collège de France, wykładał też w Lozannie, bywał w Rzymie, gdzie się starał o wsparcie Papieża dla ruchów niepodległościowych. W 1834 roku poeta ożenił się z Celiną Szymanowską, mieli sześcioro dzieci.

Калі Францыя ўступіла ў Крымскую вайну, Адам Міцкевіч выправіўся ў Стамбул, маючы намер стварыць там Польскія легіёны для змагання з Расійскай імперыяй. І 26 лістапада 1855 года нечакана памёр.

Cёння ў месцы, дзе ён наймаў кватэру, – на вуліцы Салодкага міндалю (Tatlı Badem Sk.) – размяшчаецца музей, прысвечаны паэту. Міцкевіч быў пахаваны ў Францыі на польскіх могілках у Манмарансі, называных пантэонам польскай эміграцыі. У 1900 годзе труну ўрачыста перанеслі ў Вавельскую катэдру. .

Kiedy Francja przystąpiła do wojny krymskiej, Adam Mickiewicz udał się do Stambułu, mając zamiar stworzyć tam Legiony Polskie do walki z Rosją. I 26 listopada 1855 roku niespodziewanie zmarł. Dziś w miejscu, gdzie wynajmował mieszkanie, – przy ulicy Słodkich Migdałów (Tatlı Badem Sk.) – mieści się muzeum poświęcone poecie.

Został pochowany we Francji na polskim cmentarzu w Montmorency, nazywanym panteonem polskiej emigracji.

W 1900 roku trumnę uroczyście przeniesiono do Katedry Wawelskiej.

BALLADOMANIA, KTÓRĄ CELEBRUJEMY БАЛАДАМАНІЯ, ЯКУЮ МЫ СВЯТКУЕМ

“Паэзія” Адама Міцкевіча, т 1, 1822 Фота: Лічбавая бібліятэка Polona

„Poezye” Adama Mickiewicza, t. 1, 1822.

Zdj cie: Bi lioteka cyfrowa Polona

Дэбютны зборнік Міцкевіча выйшаў у 1822 годзе. На Debiutancki zbiór Mickiewicza ukazał się w 1822 roku. самай справе кніга носіць назву “Паэзія” і мае пазнаку Tak naprawdę tomik nosi tytuł „Poezye” i jest oznaczony “Том першы”, але ў гісторыі яна засталася як “Балады і jako część I, ale w historii pozostał jako „Ballady i romanse” рамансы” з прычыны надзвычайнай папулярнасці гэтага ze względu na uderzającą popularność tego akurat cyklu. цыклу. Уся гісторыя з’яўлення зборніка ў друку прадстаўляе новы падыход маладога пакалення да кнігі як з’явы. Спачатку газета “Dziennik Wileński” апублікавала аднуадзіную “Свіцязянку”, зацемка побач абвяшчала поўнае выданне іншых твораў аўтара, то-бок “Балад і рамансаў”. А калі моладзі спадабаўся новы стыль і новая форма (чаму спрыяў прома-асобнік, які перадаваўся з рук у рукі ва ўніверсітэце і ў салонах), была адкрыта падпіска. Спіс “данатараў” можна ўбачыць у першым выданні, у спісе мы бачым 124 прозвішчы, некаторыя заплацілі нават за 5 асобнікаў (у тым ліку Іаахім Лялевель, князь Адам Чартарыйскі і Міхаіл Верашчака – брат Марылі). Дэбютная кніга набыла шалёную папулярнасць, неўзабаве было надрукавана яшчэ тысяча асобнікаў, і гэта ўпотай, абыходзячы абавязковую цэнзуру. Самыя вялікія дыскусіі ўспыхнулі вакол прадмовы і балады пад назвай “рамантычнасць”. На хвалі спрэчкі рамантыкаў з класікамі чытачы даволі адназначна ўспрынялі змешчаную ў тэксце крытыку прынцыпаў прафесара Снядэцкага і пазіцыю маладога аўтара, які смела злучаў лакальныя і гістарычныя рэаліі са светам звышнатуральным, палемізаваў з асветніцкім рацыяналізмам, выкарыстоўваў фальклор і нават прадставіў грунтоўны агляд вытокаў рамантызму.

Cała historia jego ukazania się w druku prezentuje nowe podejście młodej generacji do książki jako medium.

Najpierw „Dziennik Wileński” opublikował jedną-jedyną „Świteziankę”, wzmianka obok zapowiadała pełne wydanie innych utworów autora, czyli „Ballad i romansów”. A kiedy młodzież polubiła nowy styl i nową formę (czemu sprzyjał promo-egzemplarz, przekazywany z rąk do rąk na uniwersytecie i w salonach), ogłoszono prenumeratę. Spis „subskrybentów” można zobaczyć w pierwszym wydaniu, na liście widzimy 124 nazwiska, niektórzy zapłacili nawet za 5 egzemplarzy (w tym też Joachim Lelewel, książę Adam Czartoryski oraz Michał Wereszczaka – brat Maryli).

Debiutancka książka zyskała szaloną popularność, wkrótce dodrukowano jeszcze tysiąc egzemplarzy, i to w tajemnicy, pomijając obowiązkową cenzurę.

Największe dyskusje wybuchły wokół przedmowy do tomu i ballady pt. „Romantyczność”. Na fali sporu romantyków z klasykami czytelnicy dość jednoznacznie odebrali zawartą w tekście krytykę założeń profesora Śniadeckiego oraz pozycję młodego autora, który śmiało łączył realia lokalne i historyczne ze światem nadprzyrodzonym, polemizował z racjonalizmem oświeceniowym, korzystał z folkloru i nawet przedstawił dogłębny zarys wytoków romantyzmu.

І я мяркую, што зраблю належнае або неабходнае, калі замест таго, каб папракаць процілеглы бок, выстаўлю рэч маю ў адпаведнай чысціні; калі замест таго, каб абараняць рамантычную паэзію, выведу ейны пачатак, акрэслю ейны характар, назаву трапнейшыя ўзоры

Mniemam za , że uczyni zadosyć owinno ci lu otrze ie, gdy zamiast z ijania zarzutów strony rzeciwnej, wystawi rzecz moj we w a ciwej czysto ci; gdy zamiast ronienia poezyi romantycznej, wywiod jej ocz tek, oznacz jej charakter, tudzież wymieni wzory celniejsze

Гэта быў хіт і стрэл у дзясятку. Сам жанр балады дзякуючы папулярнасці Міцкевіча стаў інструментам палемікі з асветніцкім бачаннем свету і знамянальнай формай ранняга рамантызму. Хоць Міцкевіч гэтага жанру не вынаходзіў і не быў самым пладавітым яго аўтарам.

Był to przebój i strzał w punkt. Sam gatunek ballady poprzez popularność Mickiewicza został narzędziem polemiki z oświeceniową wizją świata i sztandarową formą romantyzmu przedlistopadowego. Mimo tego, że Mickiewicz tego gatunku nie wymyślił i nie był najbardziej płodnym jego autorem.

Адам Міцкевіч “Балады і рамансы”, 2018 год, выдавецтва “Egmont”

Другі том “Паэзіі” выйшаў у 1823 годзе і змяшчаў паэму “Дзяды” ч. II і IV (“віленска-ковенскія”, бо напісаныя ў Вільні і Коўне) і гістарычную паэму “Гражына”. Гэтыя творы працягвалі рамантычную канцэпцыю аўтара. Другой частцы “Дзядоў” папярэднічаў аўтарскі ўступ, закліканы растлумачыць шырока невядомую ў Польшчы абрадавасць гэтага звычаю. Дзякуючы Міцкевічу Дзяды з мясцовай традыцыі сталі польскім нацыянальным міфам. А вось “Гражына” (як і больш позні “Конрад Валенрод”) даследавалі рамантычны падыход да патрыятызму як найвялікшай каштоўнасці лакальнай супольнасці. Гражына – імя галоўнай гераіні паэмы, Міцкевіч прыдумаў яго на аснове літоўскага прыметніка “graži”, што азначае “прыгожая”. Пад уплывам папулярнасці паэта імя стала пашырацца, і не ўсе сённяшнія Гражыны ведаюць гісторыю яго паходжання. Творчасць Міцкевіч (ранняя рамантычная і пазнейшая) аказала велізарны ўплыў на польскую

Adam Mickiewicz “Ballady i romanse”, rok wydania 2018, wydawnictwo “Egmont”

Tom II „Poezji” ukazał się w 1823 i zawierał „Dziady” cz. II i IV („wileńsko-kowieńskie”, bo pisane w Wilnie i Kownie) oraz poemat historyczny „Grażyna. Powieść litewska”. Te utwory kontynuowały romantyczną koncepcję autora. II części Dziadów poprzedniczył wstęp odautorski, mający na celu wyjaśnić nieznaną szeroko w Polsce obrzędowość tego zwyczaju. Dzięki Mickiewiczowi Dziady z lokalnej tradycji stały się polskim mitem narodowym. Natomiast „Grażyna” (jak również późniejszy „Konrad Wallenrod”) zmierzała się z romantycznym ujęciem patriotyzmu, rozumianym jako największa wartość lokalnej wspólnoty. Grażyna jest imieniem głównej bohaterki poematu, Mickiewicz wymyślił go na podstawie litewskiego przymiotnika „graži”, co znaczy „pięknа”. Pod wpływem popularności poety imię przyjęło się i nie wszystkie dzisiejsze Grażyny znają historię jego pochodzenia.

Twórczość Mickiewicza (wczesna romantyczna oraz również późniejsza) wywarła ogromny wpływ na polską

культуру: у тыя часы, калі Польшчы не было на мапе свету, яе шукалі ў творах паэта. Гэта сталы элемент канону школьнай праграмы і патрыятычнага выхавання. Мова Міцкевіча змяняла нацыянальную свядомасць і ўздзейнічала на ўяўленне, моду і папулярную культуру. І сёння мы можам сказаць: Міцкевіч паўсюдны.

kulturę: w czasach, kiedy Polski nie było na mapie świata, szukano jej w dziełach poety. Jest to stały element kanonu lektur szkolnych i wychowania patriotycznego. Język Mickiewicza zmieniał świadomość narodową i oddziaływał na wyobraźnię, modę i kulturę popularną. I dzisiaj możemy powiedzieć: Mickiewicz jest wszędzie.

БЕЛАРУСКІЯ ПЕРАКЛАДЫ TŁUMACZENIA BIAŁORUSKIE Адам Міцкевіч акурат той паэт, пра якога кажуць “грамадзянін Вялікага Княства Літоўскага”. Яго ўкарэненасць у культурных кодах Польшчы, Літвы і Беларусі прывяла да фарміравання надзвычай прыгожай перакладчыцкай традыцыі. “Пана Тадэвуша” мы можам прачытаць у двух розных поўных беларускіх перакладах (Язэпа Семяжона і Пятра Бітэля), захаваліся таксама фрагменты перакладаў Вінцэнта ДунінаМарцінкевіча, Аляксандра Ельскага і Браніслава Тарашкевіча. І, здаецца, рыхтуецца новы поўны пераклад! “Дзяды” ў перакладзе Сержа Мінскевіча можна чытаць онлайн, а можна паглядзець на сцэне Брэсцкага драматычнага тэатра ў пастаноўцы Паўла Пасіні. Розныя пераклады твораў з цыклу “Балады і рамансы” можна знайсці на Беларускай палічцы. .

Adam Mickiewicz jest akurat tym poetą, o którym się mówi „obywatel Wielkiego Księstwa Litewskiego”.

Jego zakorzenienie w kodach kulturowych Polski, Litwy i Białorusi doprowadziło do kształtowania się ogromnie pięknej tradycji translatorskiej. Otóż „Pana Tadeusza” możemy czytać w dwóch różnych pełnych tłumaczeniach białoruskich (Jazepa Siemiażona i Piatra Bitela), zachowały się też fragmenty tłumaczeń Wincentego Dunina-Marcinkiewicza, Aleksandra Jelskiego i Bronisława Taraszkiewicza. I chyba szykuje się nowe pełne tłumaczenie! „Dziady” w tłumaczeniu Siarża Mienskiewiicza można czytać online, a można też zobaczyć na deskach Brzeskiego teatru dramy w reżyserii Pawła Passiniego. Różne tłumaczenia utworów z cyklu „Ballady i romanse” można znaleźć na Białoruskiej półce.

НА ШТО ЯШЧЭ ВАРТА ЗВЯРНУЦЬ УВАГУ?

NA CO JESZCZE WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ? Паслухаць балады і рамансы ў арыгінале можна на сайце сэрвісу „Wolne lektury".

Posłuchać ballad i romansów możemy na stronie serwisu „Wolne lektury”.

NauQa.pl – віртуальная бібліятэка распрацаваных для моладзі лекцый – падрыхтавала асобны эпізод пра “Балады і рамансы”. Творы вялікага рамантыка разглядаюцца праз фрагменты выбраных твораў.

NauQa.pl – wirtualna biblioteka opracowanych lektur dla młodzieży – przygotowała o „Balladach i romansach” osobny odcinek. Opracowanie dzieła wielkiego romantyka zredagowane zostało z uwzględnieniem fragmentów wybranych utworów.

Міцкевіч як інфлюэнсер? Пра папулярнасць рамантычнай балады разважае ў сваім артыкуле паланістка і аматарка рэпартажу Агнешка Варнке: “Натхнёны паэт або майстар маркетынгу? Цыклам «Балады і рамансы» Міцкевіч вызначыў тэндэнцыі літаратуры XIX стагоддзя. Давайце паглядзім, як раней здабывалі «лайкі» і падпісчыкаў”. Яго рыфмы ўвайшлі ў гісторыю, ён завісаў з пацанамі, трапіў у турму, але не здаў сваіх, ніколі не прадаўся і заўжды чуў сардэчны біт, а найважнейшы для яго быў добры мэсэдж – канал “Гісторыя без цэнзуры” распавядае пра біяграфію Міцкевіча змястоўна і без нуды.

Mickiewicz influencerem? O popularności ballady romantycznej rozważa w swoim artykule polonistka i miłośniczka reportażu Agnieszka Warnke: „Natchniony poeta czy mistrz marketingu? Cyklem "Ballady i romanse" Mickiewicz wyznaczył trendy w XIX-wiecznej literaturze. Przekonajmy się, jak kiedyś zdobywało się "lajki" i obserwatorów”.

Jego rymy przeszły do historii, bujał się z ziomkami, trafił do więzienia, ale nie wydał swojej ekipy, nigdy się nie sprzedał i zawsze nawijał prosto z serca i najważniejszy był dla niego dobry przekaz – kanał „Historia bez cenzury” opowiada o biografii Mickiewicza treściowo i bez nudy.