35 minute read
Brengt de toekomst genetische screening?
p dit moment gebeurt de neonatale scree ning in Vlaanderen bijna uitsluitend op basis van biologische tests. Die spo ren merkers in het bloed op die op een specifieke ziekte kunnen wij zen. Alleen bij een vermoeden van mucoviscidose wordt in een tweede stap ook DNA-onderzoek gedaan. Bij genetisch onderzoek wordt er gekeken naar een of meer van onze genen, en dan meer bepaald naar afwijkingen in die genen die aan de basis kunnen liggen van ziekten. Laten we over enkele jaren van elke baby een volledige genetische analyse maken, die we vervolgens netjes bewaren? Prof. dr. Bettina Blaumeiser, kliniekhoofd medische genetica, blikt vooruit. O
Advertisement
Zal genetisch onderzoek de biologische tests in de toekomst vervangen? Prof. dr. Bettina Blaumeiser, voorzitter van de werkgroep Bevolkingsonderzoek: ‘Ja, ik denk dat we daarnaartoe gaan. Met de huidige technieken kunnen we snel en relatief goedkoop onze volledige instantie niet te weten komt. Zo vermijd je dat ouders en kinderen belastende informatie krijgen waar ze op dat moment niets mee aan kunnen. In een latere fase, bijvoorbeeld op de leeftijd van zes of vijftien jaar, zou je het kind en zijn ouders kunnen uitnodigen om opnieuw samen naar de genoomanalyse te kijken, voor ziekten die vanaf die leeftijd kunnen optreden. Vanaf 18 jaar zouden mensen zelf kunnen beslissen of en hoeveel informatie ze willen krijgen over mogelijke gezondheidsrisico’s.’
genenverzameling analyseren. Dat is een zogenaamde wholegenome analyse. Als de prijs daarvan verder daalt, kunnen we die methode ook voor neonatale screening inzetten. De meeste ziekten waarvoor we nu screenen, vinden immers hun oor zaak in afwijkingen in de genen.’
Hoe zou dat precies in zijn werk kunnen gaan? Blaumeiser: ‘We zouden dan bij elke pasgeborene een analyse van het volledige genoom uitvoeren, met andere woorden van alle 25.000 genen. Daarbij ga je op zoek naar de ziekten die je vlak na de geboorte al moet en kunt behandelen. Dat zouden er meer kunnen zijn dan nu, omdat het bij genetische screening relatief weinig uitmaakt of je nu twaalf of pakweg twintig ziekten opspoort.’
Maar levert zo’n onderzoek niet een pak ongewilde informatie op? Blaumeiser: ‘Inderdaad, zo’n analyse kan je ook vertellen wie later bijvoorbeeld meer kans heeft op borstkanker. Maar we kunnen ervoor zorgen dat de onderzoeker of arts die resultaten in eerste
Een dergelijke screening is wellicht niet voor morgen. Blaumeiser: ‘Nee, op dit moment is het nog toekomstmuziek. Er stellen zich veel vragen. Voor welke ziek ten ga je screenen, wanneer gebeurt de vervolgscreening, wie gaat die genetische informatie beheren, hoe voorkom je dat medische gegevens in verkeerde handen terechtkomen … Ook zullen we de ouders veel uitvoeriger moeten informeren dan nu. Dat alles is voer voor een jarenlang debat. De hele maat schappij moet er klaar voor zijn.’
Ziet u nog andere evoluties in het verschiet? Blaumeiser: ‘We zouden nog een stap verder kunnen gaan en aan ‘preconceptuele’ screening kunnen doen, voor de bevruchting dus. Een koppel met een kinderwens zou dan eerst bij de geneticus langsgaan om via een genoomanalyse te laten nakijken of ze een verhoogd risico hebben om bepaalde ziektes door te geven. Als dat het geval is, kunnen ze bijvoorbeeld kiezen voor preïm plantatiediagnostiek, een IVFtechniek waarbij alleen een gezond embryo wordt teruggeplaatst. In een samenleving waarin ouderschap meer dan ooit een bewuste keuze is, lijkt mij dat een logische evolutie.’
Wat we zelf doen, doen we beter*
e vorige Vlaamse minister van Volksgezondheid besliste in 2013 om de ziekenhuizen te laten kiezen tussen een audit van hun kwaliteit door een internationale accredite ringsinstantie of door de Vlaamse administratie. Elk ziekenhuis koos voor een internationale accredite ring. In de daaropvolgende jaren verschenen de juichende persbe richten telkens een ziekenhuis geaccrediteerd werd: het was bewezen dat hoge internationale kwaliteitsstandaarden werden nageleefd.
Wat te weinig beklemtoond werd, is dat accrediteringsnormen als eerste en voornaamste doel hebben de patiëntveiligheid te verzekeren. Door sluitende pro cedures, registraties, training en controle worden fouten vermeden. D
Kwaliteit is nog een stap verder. De veiligheidsnormen volgen is een minimale basis. Blijvend verbe teren kost echter inspanningen, volharding, geloof in ‘de patiënt centraal’. Het leveren van kwaliteit kost ook geld. Het niet leveren van kwaliteit kost echter fortuinen. In de week van Kerstmis was er sensationeel nieuws: een zieken huis had besloten niet meer te accrediteren, wegens te lastig, te duur en niet aangepast aan de Vlaamse manier van werken. Snel sprongen collega’s dit ziekenhuis bij: ook zonder internationale accreditering leverden ze kwaliteit. Er werden veel Vlaamse alterna tieven geformuleerd, dikwijls door ondeskundigen. Voor goede ideeën zijn er in Vlaanderen veel adressen. Wij gooien het kind niet met het badwater weg. Het UZA zal blijven accrediteren zowel
*Gaston Geens, eerste minister president Vlaamse Regering
ziekenhuisbreed als voor klinische paden. Ons doel blijft meetbare kwaliteit leveren in de zorg, de best mogelijke medische resultaten beogen en onszelf kritisch evalue ren door middel van internationale vergelijkingen. Als we binnen enkele jaren het enige ziekenhuis zijn met bewe zen kwaliteit, hebben we pas echt een concurrentievoordeel. De overheidsfinanciering van kwali teitszorg zal dan ook in overvloed in het UZA terechtkomen, want we moeten niet meer delen. Het leveren van kwaliteit zal ons nog rijk maken.
Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder
ONDERZOEK & INNOVATIE
Biobank Antwerpen Lichaamsmateriaal helpt wetenschap vooruit
Verwar een biobank niet met een weefselbank. In een weefselbank zit lichaamsmateriaal waarmee we patiënten kunnen behandelen – denk aan hoorn vlies, gehoorbeentjes of heupkoppen die bij patiënten worden getransplanteerd. In een biobank zit alleen lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek.
In de vriezers … Elke soort lichaamsmateriaal – bloed en andere lichaamsvoch ten, stukjes weefsel – moet binnen specifieke termijnen worden afge nomen en verwerkt, anders wordt het onbruikbaar. Het materiaal wordt in de biobank volgens stan daardprocedures bewaard bij de optimale temperatuur. Die vari eert van kamertemperatuur tot -196°C. Een volautomatisch sys teem garandeert dat de temperatuur constant blijft. Als de stroom uitvalt, schakelt de biobank over op de noodgenerator.
… en in de databank ‘Aan de stalen heb je niets als je niet weet van welke patiënt met welke aandoening ze afkom stig zijn’, zegt prof. dr. Manon Huizing, arts-beheerder van de Biobank Antwerpen. ‘Daarom worden er gecodeerde gegevens aan gekoppeld, onder meer over
Op 18 december 2019 knipten we feestelijk het lintje door van de Biobank Antwerpen, een samenwerking tussen het UZA en UAntwerpen. Die bewaart lichaamsmateriaal dat uitsluitend wordt gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.
het verloop van de ziekte van de patiënt. Die gegevens zitten be - veiligd opgeslagen in de databank. Wetenschappers uit de hele wereld kunnen een aanvraag indienen om stalen te ontvangen die ze voor hun onderzoek nodig hebben. Als ze bijvoorbeeld de rol van een genetische merker bij darmkanker willen ontrafelen, kunnen ze bij de biobank een aanvraag indienen voor tumorweefsel van patiënten met die specifieke genmutatie.’ Biobanken zijn een onschat bare bron voor wetenschappelijk onderzoek. Ze kunnen nieuwe inzichten opleveren in de rol die genetische factoren, omgeving en levensstijl bij allerlei aan doeningen spelen. Ze kunnen biomerkers helpen opsporen en nieuwe inzichten vertalen in medische en klinische toepassingen, zoals nieuwe behandelingen of geneesmiddelen.
Restmateriaal om andere patiënten te helpen Hoe komt lichaamsmateriaal van patiënten in de biobank terecht? Huizing: ‘Om een diagnose te stellen en een patiënt te behandelen, onderzoeken we lichaamsmateriaal zoals bloed, urine, speeksel, stukjes tumor, huid, stukjes weefsel, noem maar op. Materiaal dat na een diagnose of ingreep overblijft, is erg nuttig voor onderzoek en wordt daarom bewaard in de biobank.’ Ziekenhuizen gaan er meestal van uit dat patiënten daar stilzwijgend mee instemmen. Doe je dat niet, dan moet je uitdrukkelijk verzet aantekenen. Als je je in het UZA
De Biobank bevat momenteel zo’n 6 miljoen stalen, verspreid over het UZA en de UAntwerpen.
als patiënt aanmeldt, krijg je daar in de onthaalbrochure informatie over. Het ethisch comité van het ziekenhuis waakt over de informatie die de patiënt krijgt en over het correcte gebruik van het materiaal.
Vrijwillig materiaal afstaan ‘Daarnaast kan een arts ook vragen of een patiënt extra bloedstalen of ander lichaamsmateriaal wil afstaan voor wetenschappelijk onderzoek’, zegt Huizing. ‘Je bent vrij om te beslissen of je dat al dan niet wilt. In elk geval word je actief over het onderzoek geïnformeerd en geef je uitdrukkelijk je toestemming om de afgenomen stalen in de biobank op te slaan. De meeste patiënten geven die toestemming graag: ze willen niets liever dan met hun lichaamsmateriaal het wetenschappelijk onderzoek vooruithelpen.’
6 miljoen stalen De Biobank Antwerpen beheert uitgebreide collecties menselijk lichaamsmateriaal afkomstig van het UZA en de UAntwerpen. Nieuw is de Biobank Antwerpen niet: we bouwen onder meer voort op de Tumorbank, die al in 2009 was opgericht, in het kader van het Nationaal Kanker plan. In 2018 regelde een nieuw Koninklijk Besluit de werking van de biobanken. Huizing: ‘We hebben onze bestaande collecties toen bij de overheid aangemeld als Biobank Antwerpen. De grote uitdaging was om de historische collecties lichaamsmateriaal, die her en der in het UZA en de UAntwerpen verspreid zitten, te registreren en te centraliseren. We weten nu precies wat waar zit, kunnen alles traceren en hanteren overal dezelfde kwaliteitsnor men.’ Momenteel telt de Biobank zowat 6 miljoen stalen, verspreid over het UZA en de UAntwerpen.
Biobankennetwerken ‘Het zou jammer zijn als al dat lichaamsmateriaal niet zou worden gebruikt’, zegt prof. dr. Elke Smits, liaison officer van het Clinical Research Center. ‘Daarom willen we het optimaal ontsluiten – maar dan wel op een manier die ethisch en juridisch verantwoord is. Wij waarborgen dat het lichaamsmateriaal correct is verkregen, dat het ethisch correct en volgens strenge kwaliteitsnormen wordt behandeld en dat het traceerbaar is. Onderzoekers krijgen bij ons kwaliteitsvolle, goed gedocumenteerde en zorgvuldig geselecteerde stalen.’
De Biobank Antwerpen bouwt aan samenwerkingsverbanden met ziekenhuizen, universiteiten en commerciële partners in de ruime Antwerpse regio en maakt ook deel uit van het Belgische en het Europese netwerk van biobanken. Smits: ‘Voor relevant onderzoek hebben wetenschappers aan een paar stalen niet genoeg. Door regionaal en internationaal samen te werken met andere biobanken, creëren we samen de schaalgrootte die onderzoekers nodig hebben om statistisch relevant onderzoek te kunnen doen. En samen hanteren we dezelfde procedures voor dataverwerking, kwaliteitszorg en ethische afspraken.’
Welkom op de wereld Keizersnede 2.0
Dienst anesthesiologie, T 03 821 30 42
Dienst gynaecologie, T 03 821 33 50
Gedempt licht, zachte muziek, de baby meteen bij mama: een keizersnede hoeft geen kille ingreep te zijn. De materniteit van het UZA trekt resoluut de kaart van de ‘gentle sectio’, zeg maar ‘vriendelijke keizersnede’.
rof. dr. Yves Jacquemyn, diensthoofd gynaecologie in het UZA, herinnert zich nog levendig een van de eerste keren dat hij een gentle sectio uitvoerde. ‘Toen de vroedvrouw zag hoe de moeder kon meevolgen hoe we het kindje eruit namen en daarna de baby meteen bij zich kreeg, zei ze spontaan oh hoe mooi is dat.’ Een keizersnede of sectio is wereldwijd de meest uitgevoerde operatie. In Vlaanderen gebeurt zo’n 21 procent van de bevallingen via die weg. In het UZA gaat het om 27 procent, door het grote aandeel hoogrisicozwangerschap pen in een universitair centrum. Er is al jaren een tendens om de sectio op een andere, minder P
gemedicaliseerde manier aan te pakken. Het UZA introduceerde de gentle sectio een tweetal jaar geleden. Jacquemyn: ‘Een kei zersnede is en blijft een operatie. Maar zeker bij een geplande sectio zijn er best wel wat zaken die je kunt aanpassen voor een natuur lijker en aangenamer verloop. Dat komt zowel de beleving van de ouders als de gezondheid van de baby ten goede. Dubbele winst dus.’
Mama kijkt mee De materniteit paste de procedure van de keizersnede geleidelijk aan. ‘We willen de ouders zo veel mogelijk actief betrekken’, legt Jacquemyn uit. ‘Een een voudige aanpassing is dat we op
Waarom keizersnede?
De vijf belangrijkste redenen voor een keizersnede in het UZA in 2018:
21,6 % 20,1 % 17,5 % 11,7 % 11,4 % Stuitligging Eerdere keizersnede Medische problemen bij foetus Onvoldoende ontsluiting Medische problemen bij moeder het moment van de verlossing het steriele doek wegnemen en het hoofdeinde verhogen, zodat de moeder kan zien hoe we het kindje uit de buik halen. Dat doen we overigens heel langzaam, om een bruuske overgang van het vruchtwater naar de buitenlucht te vermijden. We wachten ook even voordat we de papa de navel streng laten doorknippen. Die geleidelijke aanpak is bevorderlijk voor de laatste longrijping en het zuurstofgehalte in het bloed van de baby.’
Bij een klassieke keizersnede gaat de kinderarts na de geboorte even met de baby naar een andere ruimte om het kindje te onderzoe ken. Pas daarna krijgt de mama het bij zich. Dat is in het UZA ver leden tijd. ‘Bij de meeste kindjes kan dat eerste grondige onder zoek perfect even wachten’, zegt neonatoloog dr. Sabrina Laroche. ‘Het is belangrijker dat de baby meteen huid-op-huidcontact heeft met de moeder. Dat is beter voor de hechting tussen moeder en kind en ook de borstvoeding komt zo beter op gang. Alleen in specifieke gevallen, zoals bij te vroeg geboren baby’s of als er gezondheidsproblemen worden
verwacht, moet je het kindje meteen onderzoeken. Wel is er bij de keizersnede altijd een kinder arts aanwezig die mee beoordeelt of het kindje veilig naar mama kan.’ Uit onderzoek blijkt dat bij baby’s die na een gentle sectio zijn geboren de lichaamstemperatuur, bloedsuikerspiegel en het hartritme stabieler zijn dan na een klassieke keizersnede.
Zoogdiertje Voor de vroedvrouwen is de gentle sectio een logisch vervolg op de moeder- en babyvriendelijke aanpak die ze al vele jaren han teren. Huidcontact staat daarbij centraal. Al in 2006 kreeg het UZA als een van de eerste zieken huizen in België het label Baby and mother Friendly Hospital Initiative, een certificaat dat het UZA recent al voor de derde keer op rij opnieuw kreeg toegekend. Dat een gentle sectio beter is voor de baby, is niet verwonderlijk, vindt vroedvrouw Bie De Clercq. ‘Zo’n baby is in se een klein zoogdiertje. Neem het weg van de mama, en het zal huilen en stress ervaren. Leg het dicht bij de mama, en het zal rustig worden omdat het zijn mama kan ruiken
en voelen en het ritme van haar hartslag herkent.’
Nieuw is ook dat de papa in de meeste gevallen vanaf het begin aanwezig mag zijn in de operatiezaal. ‘We bekijken dat patiënt per patiënt’, nuanceert dr. Hilde Coppejans, kliniekhoofd anesthe siologie. ‘Je mag niet vergeten dat we bij een keizersnede een hogere dosis verdovende medicatie geven dan bij een gewone bevalling, waardoor het risico op een plotse bloeddrukval groter is. Het is dan ook belangrijk dat we onze aan dacht volledig op de aanstaande moeder kunnen richten. Maar als er geen specifieke problemen te verwachten zijn en het kop pel ziet het zitten, is er meestal geen bezwaar.’
Aangename omgeving Het team creëert in de mate van het mogelijke een aangename omgeving: de temperatuur in de operatiezaal bedraagt 21 of 22°C, geluidssignalen en felle verlichting worden waar mogelijk vermeden en de ouders kun nen kiezen voor hun favoriete achtergrondmuziek. ‘Het spreekt voor zich dat we dat niet kunnen waarmaken bij een dringende keizersnede of als we complicaties verwachten.’ Ouders zijn ook niet verplicht om in het hele scenario mee te gaan. Niet elke mama wil bijvoorbeeld borstvoeding geven. ‘Wij bieden het aan, maar de beslissing ligt uiteindelijk bij de ouders’, aldus nog Jacquemyn.
Betere binding, minder pijn
Ouders beleven een gentle sectio doorgaans als erg positief. Dat heeft ook zijn invloed op de kraamtijd. Uit onderzoek blijkt dat mama’s zich na een gentle sectio beter hechten aan hun kindje en minder verwerkings problemen vertonen. Daardoor is er ook minder risico op een postnatale depressie. ‘Bij een gewone keizer snede missen de mama’s de eerste minuten van het leven van hun baby, waar sommigen het erg moeilijk mee hebben’, licht prof. dr. Yves Jacquemyn toe. De moeders in kwestie blijken ook minder pijn te voelen. ‘Doordat ze de bevalling als positief ervaren, voelen ze zich nadien beter. Dan voel je vanzelf minder pijn’, verklaart vroedvrouw Bie De Clercq.
Slaapcentrum Tips voor shiftwerkers
Werken in shifts of ploegen kan je lichaam behoorlijk ontregelen, met slaap- en gezondheidsproblemen tot gevolg. Ook daar heeft het multidisciplinair slaapcentrum van het UZA ervaring mee. Enkele aanbevelingen van een slaapexpert.
Slaapcentrum T 03 821 39 38
Eind maart komt het boek De kracht van slapen van dr. Inge Declercq uit, vol tips en oplossingen voor een betere nachtrust en meer energiek wakker zijn. Uitgever: Van Halewyck.
32 ls je in ploegen werkt, kan je bioritme ontregeld raken doordat je interne klok niet meer gelijkloopt met het uur dat de externe klok aangeeft. Dat kan je gezondheid op de duur zwaar ondermijnen. ‘De algemene regel is dat je probeert om je slaap-waakritme in de mate van het mogelijke mee te laten verschuiven met je veranderende werkschema,’ zegt neuroloog dr. Inge Declercq van het slaapcentrum. A
Maak gebruik van licht en donker Licht en duisternis geven de tijd aan voor je interne slaap-waaksys teem. Daar kan je gebruik van maken om je bioritme beter te laten aansluiten bij je shifts. Als je aan je werkdag begint, zoek dan zoveel mogelijk het daglicht op. Probeer fel licht te vermijden op het einde van een late shift en zoek de duisternis op als je slaapuur in zicht komt. Bij problemen met slaap-waakritme kan lichttherapie, onder begeleiding van een specialist, goed helpen.
Hou rekening met je chronotype Iedereen heeft een zogenaamd ‘chronotype’: het is deels afgeleid van je bioritme en bepaalt wan neer jij het meest alert bent en wanneer jij het best slaapt. De ene is een ochtendmens, de andere juist niet. Declercq: ‘Probeer daar zoveel mogelijk rekening mee te houden. Als ochtendmens blijf je op vrije dagen bijvoorbeeld het best zo dicht mogelijk bij je vroege shifts. Avondmensen kunnen beter hun late shift aanhouden. Zo vermijd je dat je vrije dagen nog een extra shift worden.’ In een ideale wereld houden werkgevers rekening met chronotypes bij het organiseren van ploegenwerk en doen vroege types zoveel mogelijk vroege diensten en late types zoveel mogelijk late shiften.
Wel of niet een dutje tussendoor? Dutjes kunnen in bepaalde ge - vallen zeker zin hebben. Declercq: ‘Als je de vroege ingaat, heb je meestal een korte nacht gehad. Dat leidt tot slaperigheid overdag die gevaarlijk kan zijn. Dan kan
een powernap van tien tot twintig minuten nuttig zijn, tijdens je pauzes of heel kort direct na je shift. Als je de nacht ingaat, kan het helpen om voor je eerste nachtdienst één volledige slaapcy clus te slapen. Dat komt neer op een dutje van anderhalf uur, bijvoorbeeld in de vooravond.’
Plan je maaltijden. Om het bioritme van je spijsvertering zo weinig mogelijk te ontregelen, probeer je je maaltijden het best op vaste tijdstippen te houden, in functie van je werk schema. Vermijd in de latere uren in elk geval snelle suikers, zware, vette maaltijden en cafeïne.
Let op je slaaphygiëne Tot slot gelden de gewone aanbevelingen voor een goede slaap-waakhygiëne zo moge lijk nog sterker voor shiftwerkers. Dat betekent onder meer slapen in een donkere en rustige omgeving, alcohol vermijden, voldoende beweging overdag, digitale schermen vermijden in de uren voor het slapengaan, stress verminderen enzovoort.
Beter uitgerust, betere chauffeur?
Vervoersmaatschappij De Lijn en het multidisciplinair slaapcentrum van het UZA doen in 2020 samen een onderzoeksproject, met als uiteindelijk doel de gezondheid van de bus- en tramchauffeurs te verbeteren. Dr. Inge Declercq: ‘We willen nagaan of een reeks gezondheidsinterventies de negatieve effecten van ploegenwerk kan verminderen. Bij 80 chauffeurs doen we aanpassingen in de richting van een gezonder dienstrooster, met onder meer voorwaarts roteren – dat wil zeggen altijd van een vroege naar een latere shift gaan – voldoende recuperatietijd tussen shifts, rekening houden met chronotype ... Daarnaast krijgen die chauffeurs ook opleiding over hoe ze zelf op een zo gezond mogelijke manier kunnen omgaan met het ploegenwerk, via voeding, licht, dutjes enzovoort.’ Die groep chauffeurs wordt vergeleken met een gelijkaardige groep die de interventie niet heeft gehad. ‘Zo kunnen we nagaan welk effect de interventies hebben gehad op hun slaperigheid, moeheid, hun levenskwaliteit en een reeks gezondheidsaspecten.’
Warme zorg altijd dichtbij
Het UZA zoekt vrijwilligers
Het UZA zoekt vrijwilligers met een warm hart en een luisterend oor voor patiënten. Leg je graag nieuwe contacten en heb je tijd om je in te zetten voor de medemens? Wil je helpen met transport van patiënten in rolstoel of bedlegerige patiënten van en naar onderzoeken/behandelingen?
Wil je deze patiënten tijdens het vervoer bijstaan met een babbel en ondersteuning? En kan je je minimum 4 tot 8 u per week vrij maken in de voormiddag (van 9-13u)?
Stel je dan kandidaat als vrijwilliger bij het UZA!
Neem contact op met vrijwilligerscoördinator Nora Lens, tel. 03 821 40 11 of nora.lens@uza.be.
UZA / Wilrijkstraat 10 / 2650 Edegem Tel 03 821 30 00 / Fax 03 829 05 20 www.uza.be
Landelijke Thuiszorg is er voor jou!
gezinszorg ❙ kraamzorg ❙ poetshulp woningaanpassing ❙ nachtzorg groen- en klusjesdienst ❙ dagopvang
bel GRATIS 0800 112 05 thuiszorg@ons.be www.landelijkethuiszorg.be
Op 30 november namen maar liefst vijfhonderd sportievelingen deel aan de eerste editie van WARMUZA, een loopevent rond en dwars door het UZA. De opbrengst gaat naar de dienst kindergeneeskunde in het Moeder- en kindcentrum.
Het UZA doet zichzelf voor zijn 40e verjaardag een nieuwe ziekenhuisvleugel cadeau. De virtuele eerstesteenlegging vond plaats tijdens een verjaar dagsevent op 29 november,
2 1 4 3
in aanwezigheid van Wouter Beke, minister van Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding. Voor de gelegenheid schreef Maud Van hauwaert, Antwerps stadsdichter in 2019, een pakkend gedicht over het UZA. Je vindt het op p.2 van deze MagUZA.
3
Maguza heeft er een klein broertje bij: het kidsmagazine Oliver voor kinderen die langskomen of verblijven in het UZA. De blauwe olifant Oliver – Ollie voor de vrienden – is de mascotte van het Moeder- en kindcentrum. Het magazine geeft jonge patiënten informatie over allerlei aspecten van het ziekenhuis en wil op die manier hun angst verminderen en tege lijk hun weerbaarheid verhogen. Op de spel- en knutselpagina’s kunnen de kinderen zelf aan de slag. Oliver is te vinden op alle diensten waar veel kinderen komen.
4
Patiëntjes van het Moeder- en kindcentrum mochten in primeur kennismaken met de app ‘VR Wonderwater’ van de vereniging voor jeugdfilm, JEF Antwerpen. Met augmented reality kunnen ze hun eigen kamer virtueel pimpen en er een fantasiewereld in creëren, compleet met bewe gende figuurtjes en objecten. Een heel toffe manier om je gedachten te verzetten tijdens een verblijf in het ziekenhuis. Vlogger en Ghost Rocker Elindo Avastia was er voor de gelegen heid bij, en de 11-jarige wetenschapper-uitvinder Mauro Druwel maakte de tutorial. Je vindt de gratis app in de App Store, Oculos Store en bij Google Play.
TECHNOLOGISCH
dr. Dina De Bock, cardiochirurg
Cardiochirugie pioniert met nieuwe hartklepoperatie
Cardiochirurg dr. Dina De Bock herstelde dit najaar als eerste in Vlaanderen een lekkende mitralisklep terwijl het hart van de patiënt bleef kloppen. Dat kan dankzij de NeoChord-technologie. Die baanbrekende techniek maakt de operatie veel minder ingrijpend voor de patiënt.
Een lekkende mitralisklep is een van de meest voorkomende hartklepafwijkingen. Ze komt voor op alle leeftijden, maar boven de 60 jaar hebben twee op de honderd mensen de aandoe ning. Patiënten krijgen last van kortademigheid bij inspanningen of hebben kwalijke ritmestoornissen. Vaak ontstaat het lek doordat een of meer kleponder steunende koordjes of ‘chordae’ uitrekken of breken.
Minder ingrijpend Tot nu toe kon een mitralisklep alleen hersteld worden met een openhartoperatie, waarbij hart en longen worden stilgelegd en de hart-longmachine tijdelijk hun functie overneemt. Met de NeoChord-techniek (letterlijk ‘nieuw koordje’) plaatst de hart chirurg via een kleine insnede tussen de ribben een of meer nieuwe koordjes op het zieke stuk van de klep. De borstkas blijft gesloten en het hart blijft tijdens de ingreep ongestoord verder kloppen. Bij oudere of verzwakte patiënten kan een klassieke openhartoperatie te risicovol zijn,
bijvoorbeeld omdat hun nieren of longen niet goed meer werken of omdat ze algemeen erg zwak zijn. Dankzij de NeoChord-techniek kunnen die patiënten toch gehol pen worden.
Eerste ziekenhuis in Vlaanderen In september heeft het UZA, als eerste ziekenhuis in Vlaanderen, met de NeoChord-techniek de mitralisklep hersteld bij patiënten die te zwak werden geacht voor standaardchirurgie. De ingreep was teamwork bij uitstek van hartchirurg dr. Dina De Bock, cardioloog prof. dr. Bernard Paelinck en cardio-anesthesist dr. Bart Embrecht. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat de techniek in de toekomst kan toegepast worden bij een bredere groep patiënten,’ aldus dr. De Bock. De operatie is veel minder ingrijpend, met een beduidend snellere recuperatie en kortere opname als resultaat.
‘Na een week was ik thuis’ De eerste patiënten zijn inmiddels al terug op controle geweest bij dr. De Bock. Een van die patiënten was Robert (62). ‘Een klassieke hartklepoperatie was erg risicovol voor mij omdat ik aan een chronische longziekte, COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) lijd. Mijn longcapaciteit is maar 30 procent van wat ze ooit was. Daardoor kwam ik als een van de eerste patiënten in aanmerking voor de NeoChord-operatie. De artsen hebben me alles grondig uitgelegd en ik had er vertrou wen in. De operatie verliep onder volledige narcose. Daar herinner ik me dus niet veel van. Ik weet wel dat ik me snel beter voelde en dat ik een week na de operatie al thuis was. Het enige wat je ziet, is een klein litteken tussen mijn rib ben. En mijn hart werkt weer perfect! Ik ben nog beperkt door mijn COPD, maar ik heb mijn dagelijkse leven opnieuw opgepikt. Sinds de operatie ga ik weer zelf naar de slager om de hoek!’
mitralisklep
linkerkamer
De NeoChord-techniek in detail
De ingreep duurt gemiddeld twee uur. De patiënt wordt onder narcose gebracht en aan de linkerkant van de borstkas maakt de chirurg een kleine insnede. Langs die weg is het hartpunt vlot bereikbaar. De chirurg brengt via het hartpunt het NeoChord-systeem binnen in het hart tot bij de lekkende klep.
Om de mitralisklep te zien en het systeem ter plaatse te ‘sturen’ wordt ultramoderne 3D-echografie gebruikt. ‘De rol van de cardioloog en echospecialist is erg belangrijk,’ zegt dr. Dina De Bock. ‘Om de koordjes correct te positioneren hebben we tijdens de ingreep een perfect beeld van de mitralisklep nodig.’
Zonder het hart stil te leggen plaatst de chirurg drie tot vijf koordjes op het zieke stuk van de mitralisklep. Het uiteinde van die koordjes wordt aan de buitenkant van het hart bevestigd. ‘Het is spectaculair hoe de lekkage volledig verdwijnt wanneer de chirurg de koordjes op correcte lengte en spanning brengt,’ zegt cardioloog prof. dr. Bernard Paelinck, die de ingreep mee begeleidt. ‘Bij het bepalen van de lengte van de koordjes is het erg belangrijk om een stabiele bloeddruk en hartvulling te hebben,’ vult cardio-anesthesist dr. Bart Embrecht aan.
Leen Verbeeck, muziektherapeute
‘Ik geef op donderdag muziektherapie in het Moeder- en kind centrum. Via muziek help ik de kinderen een taal te vinden voor wat er binnen in hen leeft. Ik heb daarvoor in Neder land muziektherapie gestudeerd.’
01
02
01
Via muziek kunnen de kinderen expressie geven aan hun emoties. Maar het is natuurlijk ook gewoon tof. Het kan even goed een moment van ontspanning of van genieten zijn. Of van verbonden - heid met ouders, grootouders, broers of zusjes die toevallig aanwezig zijn.
03
02
Ik werk met alle leeftijden. Bij de kleinsten, soms nog baby’s, ga ik vaak zingen met de gitaar. Als ze ouder zijn, maken we samen muziek. Tieners help ik een eigen lied te schrijven of we zingen samen hun lievelingsnummers, van Ed Sheeran en zo.
03
We beschikken over een harp, een gitaar, een djembé, een ocean drum, een hapi drum, twee keyboards … en een hele kar vol kleine instrumenten. De instru menten worden na elk gebruik ontsmet. Blaasinstrumenten hebben we niet, daar is het besmettingsgevaar te groot.
04
05
06
Kinderen trommelen er graag op los, om zich af te reageren. Ook muziekspelletjes zijn leuk. Of we zingen samen liedjes, vaak in een heel eigen versie, en begeleiden onszelf met xylofoons, onweer makers en boomwhackers. Dat zijn gekleurde plastic buizen met een verschillende toonhoogte waarmee je elk liedje kan spelen. De tune van FC De Kampioenen is altijd een succes.
05 06
De hoofdverpleegkundige vertelt mij bij welke kinderen ik kan langsgaan, als ze daar zin in hebben, en wie te ziek is. Vaak maken we muziek in de snoezel kamer. Kinderen die hier lang moeten blijven, geef ik soms gitaar- of pianoles, dan kunnen ze oefenen op de dagen dat ik hier niet ben. Zo hebben zo toch iets leuks om mee bezig te zijn. Je merkt dat het iets doet met de kinderen. Je ziet hun lichaam ontspannen. Ook kleine moment jes hebben hun waarde. Zoals een kind dat heel weinig emotie toont, dat tijdens een liedje toch eens glimlacht of je aankijkt. Een tiener die zelf een liedje heeft geschreven of gitaar heeft leren spelen, is supertrots. Kinderen groeien van zulke ervaringen.
UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen uza_stories
Niets dan blije gezichtjes in het Moeder- en kindcentrum op 17 december (en niet alleen bij de patiënten ). Bedankt @mousadembele en @janvertonghenfoundation voor jullie verrassingsbezoek!
‘UZA trekt aan: verpleegkundige acute geriatrie’
Ben jij een verpleegkundige en wil je mee je schouders zetten onder de uitbouw van een gloednieuwe afdeling? Heb je een voorliefde voor geriatrische patiënten en wil je nieuwe ideeën aanbrengen om zo hooggespecialiseerde zorg te kunnen garan deren? Dan is de vacature voor verpleegkundige voor de dienst acute geriatrie wel iets voor jou! Solliciteer via uzatrektaan.be.
UZA Agenda
12 maart 2020 19 tot 20 uur
Herstellen na kanker – infoavond oncorevalidatie
Kom meer te weten over het oncorevalidatieprogramma. Dit programma helpt om je fysieke en mentale kracht te herwinnen tijdens of na een kankerbehandeling.
Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten Locatie: UZA, VIP-restaurant
04 april 2020 08.30 tot 12 uur of 13.30 tot 17 uur
Teddy Bear Hospital
In het Teddy Bear Hospital kunnen kinderen tussen 4 en 7 jaar oud spelenderwijs kennismaken met een nagebootst ziekenhuis, om zo de angst voor dokters en ziek-zijn enigszins weg te nemen.
Info en inschrijven Inschrijven kan via www.teddybearhospital.be Locatie: UZA, Auditorium Kinsbergen (volg route 12)
SAVE THE DATE
11 mei 2020 19 tot 21 uur
Infoavond over Hypospadias
Kom meer te weten over hypospadias, een aangeboren afwijking waarbij de plasbuis uitmondt aan de onderkant van de eikel, halverwege de penis of in de balzak.
Info en inschrijven Deelname is gratis en kan via www.uza.be/ activiteiten/patiënten of T 03 821 35 11 of 03 821 30 47. Registreer ten laatste een week vooraf. Locatie: UZA, Gemeenschapszaal (volg route 12) 09 mei 2020
Mountainbiken voor de UZA Foundation
Op 9 mei kunnen mountainbiketeams weer het beste van zichzelf geven tijdens een mtb-wedstrijd op het domein Wolvenbos. Vorig jaar waren 25 teams van bedrijven uit de regio present. Samen haalden ze maar liefst 150.000 euro op ten voordele van het kankeronderzoek.
Info en inschrijven Binnenkort meer op uzafoundation.be
Het traumacentrum van het UZA verdiende in oktober als eerste Europees centrum een JCI-erkenning voor het zorgprogramma ‘majeur trauma’. Dat dankzij een doorgedreven samenwerking tussen alle betrokken zorgverleners, binnen en buiten het UZA.
Lezingenreeks ‘Op afspraak’ IX
In editie IX van de lezingenreeks ‘Op Afspraak’ worden er opnieuw tien actueel en maatschap pelijk relevante gezondheidsthema’s belicht door UZA-experten.
maart 2020 14.30 tot 16 uur Vertrouw op je buikgevoel! Darmen een barometer levenslang. Spreker: Prof. dr. Heiko De Schepper 02
maart 2020 14.30 tot 16 uur De tweede levensfase: druk, druk, druk… Spreker: Dr. Veerle Mertens 16
Info en inschrijven dienstencentrum@wznedegem.be of T 03 450 84 00, 4 euro per persoon Locatie: Dienstencentrum Den Appel, Oude Godstraat 110, 2650 Edegem Nuttige telefoonnummers • algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00 • onthaal en opname: T 03 821 31 01 • patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levens-beschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal) • ombudsdienst: T 03 821 31 60 • inlichtingen facturen: T 03 821 31 28 • school in het UZA: T 03 821 58 86
Herstellen in zorghotel Drie Eiken Na een operatie kan je verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11
Gastenkamers Ter Weyde Wil je in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kan je terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: www.uza.be/terweyde, T 03 440 48 18.
Winkelgalerij In de inkomhal vind je: • de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur; in het weekend en op feestdagen van 12 tot 20 uur • een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur • een winkel Momen’to Shop Delhaize met een ruim aanbod verse voeding, drank, lectuur, geschenkartikelen … Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur. In het weekend en op feestdagen van 12 tot 17.15 uur. • een bloemen- en pralinewinkel ‘Gift Shop’, open van maandag tot en met vrijdag van 11 tot 19:30 uur. In het weekend en op feest dagen gesloten. • een bankautomaat
Meer info: www.uza.be Het UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.
COLOFON MAGUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaargang 32, februari 2020 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Mathias Allegaert, Sevilay Altintas, Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Nathalie Cools, Annick Deckers, Margot Hagendorens, Ivan Huyghe, Philippe Jorens, Katrijn Leemans, Eva Lion, Lotte Marnef, Hans Prenen, Ingrid Roosen, Kaat Siebens, Elke Smits, Caitlin Stabel, Axelle Staes, Dominique Trouet, Paul Van Aken, Ann Van De Velde, Miranda Van De Wiele, Jan Van Meerbeeck, Stijn Verhulst, Joris Verlooy, Barbara Willekens · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Toussaint · Illustratie: p. 28: Klaas Verplancke Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus.be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.
ABONNEMENT Wens je een gratis abonnement op Maguza, wil je een adreswijziging doorgeven of wil je het magazine niet langer ontvan gen? Bel 03 821 32 96 of stuur je naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. Je kan hier ook inschrij ven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.
1 2 3 4 5 6 7 8
16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
8 4 +
3 2
5 + 6 1
7 +
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 H A R D H O R I G P L O M B E
Y U C A + B U R E A U + E L A N S L + T R E S + K A R A F + C T T A S + E R T S + R U G + K O S E + O S L O + L T + L A T E N T R E P L A N T A T I E + Y L + O O M + A I + R K + E N G + E L F S O K + S O A + A R T E R I E + C E E L + L A A R S + B Y + G A O + R E G E N T E + K A + P I P O F F E R + Z E N U W K N O O P P I + S T O A + D R A + A L + E + G A T + T K A + A L I + I O N T A K + O N + K E A + N O O R D I R E N E + T O R N A D O + D I C O R T I S O N E + C O R T E X
Doe mee en win!
Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 10 maart 2020 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op een van de vijf boekenbonnen van Standaard boekhandel.
Oplossing Maguza 118
ZUURSTOF
De winnaars zijn: Lafaille-Liang (Berchem) Albert Vermeesch (Ranst) Viviane Van Cauteren (Berchem) Virginie Vervinck (Beernem) David Smolders (Mechelen)
Horizontaal
1. epilepsie (2 woorden) 2. ambacht – grove wollen stof – werklust 3. lithium – heelal – zwaardwalvis – Japans bordspel 4. loofboom – halt ! – maangodin – kookgerei 5. ultraviolet – deel van een schoen – land in Afrika 6. aftakeling – base 7. luitenant – gesloten – afgemat – klein ventje – Peru (op auto’s) 8. loofboom – rivier in Duitsland – kilohertz – kruik 9. veldrit – bid (Lat.) – Ierland 10. besef – gauw – Amerikaanse staat 11. deel van een toneelstuk – stoornis door een ernstige verwonding 12. slede – rund – nota bene – ogenblik – ondernemingsraad 13. drinkgerei – grootouder – vrouwelijk zoogdier – brandgang 14. droogoven – file – marterachtig dier 15. kostbaar gesteente – badpak – rechte lijn 16. braakmiddelen – slikstoornis
Verticaal
1. leukocyt of erytrocyt 2. te koop – tafelgast – Nederlandse omroep – ante meridiem 3. argon – insect – veerboot – aanlegplaats 4. prul – calorierijk – marktplaats (Arab.) – tennisterm 5. motto – naarstig – wilde haver 6. bedekkend weefsel – insgelijks – basketbalclub 7. echter – landbouwer – operalied 8. aanwijzend voornaamw. – vertrek – meisjesnaam – keurmerk 9. lastdier – technisch onderwijs – Antilliaans eiland – idem 10. op die wijze – ongeëvenaard – Ave Maria – paardensoort 11. lichte spot – leverontsteking 12. spinnendraad – pistoolmitrailleur – kampeergerei 13. visie – ieder – omwisseling – tijdperk 14. kijkkast – voor (Lat.) – hooiopper – voederbak 15. gemalin – grootouder – liefdegod – onzes inziens 16. medische behandeling met x-stralen
Alles is relatief, behalve je nachtrust.
Einstein was een briljant uitvinder die als geen ander wist hoe krachtig de combinatie is van creativiteit en wetenschap. Equilli verbindt beide kwaliteiten in haar matrassen. Het resultaat? Een volledig gepersonaliseerde matras met unieke slaapgarantie. Je hoeft geen Einstein te zijn om te bedenken wat de voordelen voor u zijn. Want een goede nachtrust begint bij de juiste matras. Dat is een wetenschap!
ontwikkeld door wetenschappers
individueel ingesteld obv Sleep Scan
eenvoudig aanpasbaar na aankoop
voorzien van unieke slaapgarantie
Ontdek Equilli bij de verdeler in je buurt of op onze website
Cornelis Bedding
HANS (29)
MORRIS (4)
KIM (34)
ODETTE (1,5)
Dat uit het grootste verlies nog iets moois kan ontstaan, blijkt uit het verhaal van Kim. In 2017 verloren Kim en Hans hun zoontje Leon. ‘Maar dankzij Leon zet ik me nu met veel plezier in voor het Berrefonds,’ zegt Kim.
p 2 februari 2016, na 29 weken zwangerschap, ben ik in het UZA bevallen van Leon en Morris. Ik lag toen al vier weken met voorweeën in het ziekenhuis. De jongens deden het heel goed en al snel mochten we verhuizen naar het ziekenhuis in Bornem, dichter bij huis. Na nog eens 2,5 maand mochten ze mee naar huis. Alles ging goed, we waren dolgelukkig. Een jaar later sloeg helaas het noodlot toe. In de crèche werd Leon niet meer wakker uit zijn dutje. Wiegendood. Hij is in allerijl met de ambulance naar het UZA gebracht, maar er was geen hoop meer. Een dag voor zijn en Morris’ eerste verjaardag is hij overleden.
We zijn in het UZA enorm goed opgevangen. Bij de vroeggeboorte van de tweeling, maar later ook bij het overlijden van Leon. Zo mochten familie en vrienden die laatste nacht nog afscheid komen nemen van hem. De arts van intensieve zorg gaf ons haar telefoonnummer en e-mailadres mee, we mochten haar altijd contacteren. O
Herinnering en hoop Zo zijn wij in contact gekomen met het Berrefonds. Zij bezorgen herinneringskoffers aan ouders van kindjes die tijdens of kort na de bevalling overlijden, met ideeën en materialen om de herinnering aan hun kindje vast te leggen. Na Leon groeide in het UZA het idee dat er ook voor oudere kinderen zoiets moest komen. Samen met Christine en Greet van het Berrefonds hebben we daarom de Koesterkoffer ontworpen. In de koffer van Leon zitten een buisje met een haarlok, een gipsafdruk van zijn handje, een vingerafdruk, een linnen zakje met zijn kleertjes om de geur zo lang mogelijk vast te houden, vergeet-me-nietjes, een knuffel, een voorleesboekje … Het zorgt er mee voor dat we zijn naam nog elke dag noe men. Sindsdien zetten wij ons ook in voor het Berrefonds. Eerst door acties te doen om geld in te zamelen en intus sen ben ik een van de ambassadeurs die in actie komen als er in een ziekenhuis een koffertje nodig is. Ik ontmoet dus vaak ouders die hetzelfde meemaken. Op een manier kan ik hen ook hoop geven in dat grote verdriet. Hen tonen dat ze ooit terug zullen kunnen lachen.’
