Grade 5 Fasiliteerdersgids Lewensvaardighede

Intermediêre Fase Graad 5 • Fasiliteerdersgids

Lewensvaardighede KABV

Lewensvaardighede Fasiliteerdersgids

2105-A-LFS-FG01

Í5$È-A-LFS-FG01eÎ

Graad 5

Aangepas vir KABV

LM van der Walt

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 8 VOORWOORD .................................................................................................................... 9 ROOSTER EN TYDSBESTUUR ....................................................................................... 11 ASSESSERINGSVEREISTES .......................................................................................... 11 JAARPLAN ....................................................................................................................... 14 EENHEID 1: Persoonlike en sosiale welsyn .................................................................. 16 Les 1: Positiewe selfbeeldvorming (3 uur) ................................................................. 17 AKTIWITEIT 1 ..................................................................................................... 17 AKTIWITEIT 2 ..................................................................................................... 18 AKTIWITEIT 3 ..................................................................................................... 18 AKTIWITEIT 4 ..................................................................................................... 19 AKTIWITEIT 5 ..................................................................................................... 19 AKTIWITEIT 6 ..................................................................................................... 19 Les 2: Gee en ontvang terugvoer (3 uur) .................................................................. 20 AKTIWITEIT 7 ..................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 8 ..................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 9 ..................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 10 ................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 11 ................................................................................................... 21 Les 3: Hantering van emosies (4½ uur) .................................................................... 22 AKTIWITEIT 12 ................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 13 ................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 14 ................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 15 ................................................................................................... 22 Les 4: Verhoudings met vriende, ouer persone en vreemdelinge (3 uur) .................. 23 AKTIWITEIT 16 ................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 17 ................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 18 ................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 19 ................................................................................................... 24 EENHEID 2: Uitvoerende kunste .................................................................................... 25 Les 5: Opwarming en spel (15 minute per les, 2½ uur per kwartaal) ........................ 26 AKTIWITEIT 20 ................................................................................................... 26 Les 6: Improviseer en skep (3 uur per kwartaal) ....................................................... 27 AKTIWITEIT 21 ................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 22 ................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 23 ................................................................................................... 27

1

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Les 7: Lees, interpreteer en opvoer (3½ uur per kwartaal) ........................................ 27 AKTIWITEIT 24 ................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 25 ................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 26 ................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 27 ................................................................................................... 28 Les 8: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) .................................................... 28 AKTIWITEIT 28 ................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 29 ................................................................................................... 28 EENHEID 3: Skeppende kunste ...................................................................................... 29 Les 9: Visuele geletterdheid (1 uur)........................................................................... 30 AKTIWITEIT 30 ................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 31 ................................................................................................... 30 Les 10: Ontwerp in 2D (2 uur) ................................................................................... 30 AKTIWITEIT 32 ................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 33 ................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 34 ................................................................................................... 31 Les 11: Skep in 3D (2 uur)......................................................................................... 31 EENHEID 4: Liggaamlike opvoeding .............................................................................. 32 Les 12: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van bewegingskombinasies (2 uur per kwartaal)....................................................................................... 33 Les 13: Deelname aan bewegingskombinasies (4 uur per kwartaal) ........................ 33 AKTIWITEIT 35 ................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 36 ................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 37 ................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 38 ................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 39 ................................................................................................... 34 Les 14: Uitvoer van bewegingskombinasies (4 uur per kwartaal).............................. 34 AKTIWITEIT 40 ................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 41 ................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 42 ................................................................................................... 35 EENHEID 5: Persoonlike en sosiale welsyn .................................................................. 36 Les 15: Diskriminasie, stereotipering en vooroordeel (3 uur) .................................... 37 AKTIWITEIT 43 ................................................................................................... 37 AKTIWITEIT 44 ................................................................................................... 38 AKTIWITEIT 45 ................................................................................................... 38 Les 16: Kindermishandeling (4½ uur) ........................................................................ 38 AKTIWITEIT 46 ................................................................................................... 38 AKTIWITEIT 47 ................................................................................................... 38 AKTIWITEIT 48 ................................................................................................... 38 Les 17: Hantering van geweld (3 uur) ....................................................................... 39 AKTIWITEIT 49 ................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 50 ................................................................................................... 39 2

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Les 18: Kwessies van ouderdom en geslag in verskillende kulture (3 uur) ............... 39 AKTIWITEIT 51 ................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 52 ................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 53 ................................................................................................... 39 EENHEID 6: Uitvoerende kunste .................................................................................... 40 Les 19: Opwarming en spel (15 minute per les, 2½ uur per kwartaal) ...................... 41 AKTIWITEIT 54 ................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 55 ................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 56 ................................................................................................... 42 AKTIWITEIT 57 ................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 58 ................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 59 ................................................................................................... 44 Les 20: Improviseer en skep (3 uur per kwartaal) ..................................................... 44 AKTIWITEIT 60 ................................................................................................... 44 AKTIWITEIT 61 ................................................................................................... 45 AKTIWITEIT 62 ................................................................................................... 45 Les 21: Lees, interpreteer en opvoer (3½ uur per kwartaal) ...................................... 45 AKTIWITEIT 63 ................................................................................................... 45 AKTIWITEIT 64 ................................................................................................... 46 AKTIWITEIT 65 ................................................................................................... 46 Les 22: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) .................................................. 46 AKTIWITEIT 66 ................................................................................................... 46 EENHEID 7: Visuele kunste............................................................................................. 47 Les 23: Visuele geletterdheid (1 uur)......................................................................... 48 AKTIWITEIT 67 ................................................................................................... 48 Les 24: Ontwerp in 2D (2 uur) ................................................................................... 48 AKTIWITEIT 68 ................................................................................................... 48 AKTIWITEIT 69 ................................................................................................... 48 Les 25: Skep in 3D (2 uur)......................................................................................... 49 AKTIWITEIT 70 ................................................................................................... 49 AKTIWITEIT 71 ................................................................................................... 49 EENHEID 8: Liggaamlike opvoeding .............................................................................. 50 Les 26: Opwarming en afkoeling – veiligheid tydens speletjies (2 uur per kwartaal) . 50 Les 27: Deelname aan teikenspeletjies ..................................................................... 50 AKTIWITEIT 72 ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 73 ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 74 ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 75 ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 76 ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 77 ................................................................................................... 52

3

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Les 28: Uitvoer van bewegingspeletjies (4 uur per kwartaal) .................................... 52 AKTIWITEIT 78 ................................................................................................... 52 AKTIWITEIT 79 ................................................................................................... 53 AKTIWITEIT 80 ................................................................................................... 53 AKTIWITEIT 81 ................................................................................................... 54 EENHEID 9: Persoonlike en sosiale welsyn .................................................................. 57 Les 29: Feeste en gebruike van verskeie religieë (4½ uur) ....................................... 58 AKTIWITEIT 82 ................................................................................................... 58 AKTIWITEIT 83 ................................................................................................... 59 AKTIWITEIT 84 ................................................................................................... 59 Les 30: Veiligheidsmaatreëls by die huis en in die omgewing (3 uur) ....................... 59 AKTIWITEIT 85 ................................................................................................... 59 AKTIWITEIT 86 ................................................................................................... 59 AKTIWITEIT 87 ................................................................................................... 60 AKTIWITEIT 88 ................................................................................................... 60 AKTIWITEIT 89 ................................................................................................... 60 AKTIWITEIT 90 ................................................................................................... 61 Les 31: Water as belangrike basiese behoefte (3 uur) .............................................. 62 AKTIWITEIT 91 ................................................................................................... 62 AKTIWITEIT 92 ................................................................................................... 62 AKTIWITEIT 93 ................................................................................................... 63 Les 32: Gesonde eetgewoontes vir kinders (3 uur) ................................................... 63 AKTIWITEIT 94 ................................................................................................... 63 AKTIWITEIT 95 ................................................................................................... 63 AKTIWITEIT 96 ................................................................................................... 64 AKTIWITEIT 97 ................................................................................................... 64 AKTIWITEIT 98 ................................................................................................... 64 AKTIWITEIT 99 ................................................................................................... 65 AKTIWITEIT 100 ................................................................................................. 65 EENHEID 10: Uitvoerende kunste .................................................................................. 66 Les 33: Opwarming en spel (15 minute per les, 2½ uur per kwartaal) ...................... 67 AKTIWITEIT 101 ................................................................................................. 67 AKTIWITEIT 102 ................................................................................................. 67 AKTIWITEIT 103 ................................................................................................. 67 AKTIWITEIT 104 ................................................................................................. 67 Les 34: Improviseer en skep (3 uur per kwartaal) ..................................................... 68 AKTIWITEIT 105 ................................................................................................. 68 AKTIWITEIT 106 ................................................................................................. 68 AKTIWITEIT 107 ................................................................................................. 69 AKTIWITEIT 108 ................................................................................................. 69

4

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Les 35: Lees, interpreteer en opvoer (3½ uur per kwartaal) ...................................... 69 AKTIWITEIT 109 ................................................................................................. 69 AKTIWITEIT 110 ................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 111 ................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 112 ................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 113 ................................................................................................. 70 AKTIWITEIT 114 ................................................................................................. 71 Les 36: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) .................................................. 71 AKTIWITEIT 115 ................................................................................................. 71 EENHEID 11: Visuele kunste........................................................................................... 72 Les 37: Visuele geletterdheid (1 uur)......................................................................... 73 AKTIWITEIT 116 ................................................................................................. 73 AKTIWITEIT 117 ................................................................................................. 73 Les 38: Skep in 2D (2 uur)......................................................................................... 73 AKTIWITEIT 118 ................................................................................................. 73 Les 39: Skep in 3D (2 uur)......................................................................................... 74 EENHEID 12: Liggaamlike opvoeding ............................................................................ 75 Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese bewegings (1 uur per kwartaal)....................................................................................... 75 Les 41: Deelname aan ritmiese bewegings (4 uur per kwartaal) ............................... 76 AKTIWITEIT 119 ................................................................................................. 76 AKTIWITEIT 120 ................................................................................................. 76 AKTIWITEIT 121 ................................................................................................. 76 AKTIWITEIT 122 ................................................................................................. 76 Les 42: Uitvoer van ritmiese bewegings (5 uur per kwartaal) .................................... 77 AKTIWITEIT 123 ................................................................................................. 77 AKTIWITEIT 124 ................................................................................................. 77 EENHEID 13: Persoonlike en sosiale welsyn ................................................................ 78 Les 43: Plaaslike omgewingsprobleme (6 uur) .......................................................... 79 AKTIWITEIT 125 ................................................................................................. 79 AKTIWITEIT 126 ................................................................................................. 80 AKTIWITEIT 127 ................................................................................................. 81 AKTIWITEIT 128 ................................................................................................. 81 AKTIWITEIT 129 ................................................................................................. 81 AKTIWITEIT 130 ................................................................................................. 82 Les 44: MIV/vigsopvoeding (3 uur) ............................................................................ 83 AKTIWITEIT 131 ................................................................................................. 83 AKTIWITEIT 132 ................................................................................................. 83 AKTIWITEIT 133 ................................................................................................. 83 Les 45: Misbruik van middels (3 uur) ......................................................................... 84 AKTIWITEIT 134 ................................................................................................. 84 HERSIENINGSOEFENING VIR KWARTAAL 4 ........................................................ 84 5

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

EENHEID 14: Uitvoerende kunste .................................................................................. 90 Les 46: Opwarming en spel (15 minute per les, 2½ uur per kwartaal) ...................... 91 AKTIWITEIT 135 ................................................................................................. 91 AKTIWITEIT 136 ................................................................................................. 91 AKTIWITEIT 137 ................................................................................................. 92 AKTIWITEIT 138 ................................................................................................. 92 AKTIWITEIT 139 ................................................................................................. 92 AKTIWITEIT 140 ................................................................................................. 92 AKTIWITEIT 141 ................................................................................................. 92 AKTIWITEIT 142 ................................................................................................. 93 AKTIWITEIT 143 ................................................................................................. 93 AKTIWITEIT 144 ................................................................................................. 93 Les 47: Improviseer en skep (3 uur per kwartaal) ..................................................... 93 AKTIWITEIT 145 ................................................................................................. 93 AKTIWITEIT 146 ................................................................................................. 93 AKTIWITEIT 147 ................................................................................................. 94 Les 48: Lees, interpreteer en opvoer (3½ uur per kwartaal) ...................................... 94 AKTIWITEIT 148 ................................................................................................. 94 AKTIWITEIT 149 ................................................................................................. 94 AKTIWITEIT 150 ................................................................................................. 94 Les 49: Waardeer en nadenke .................................................................................. 94 AKTIWITEIT 151 ................................................................................................. 94 EENHEID 15: Visuele kunste........................................................................................... 96 Les 50: Visuele geletterdheid (1 uur)......................................................................... 96 AKTIWITEIT 152 ................................................................................................. 97 AKTIWITEIT 153 ................................................................................................. 97 AKTIWITEIT 154 ................................................................................................. 97 Les 51: Skep in 2D (2 uur)......................................................................................... 98 AKTIWITEIT 155 ................................................................................................. 98 AKTIWITEIT 156 ................................................................................................. 98 AKTIWITEIT 157 ................................................................................................. 98 AKTIWITEIT 158 ................................................................................................. 98 Les 52: Skep in 3D (2 uur)......................................................................................... 98 AKTIWITEIT 159 ................................................................................................. 98 AKTIWITEIT 160 ................................................................................................. 99

6

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

EENHEID 16: Liggaamlike opvoeding .......................................................................... 100 Les 53: Veiligheidsmaatreëls tydens baan- en velditems (1 uur) ............................ 100 Les 54: Deelname aan ’n verskeidenheid baan- en velditems (4½ uur) .................. 101 AKTIWITEIT 161 ............................................................................................... 101 AKTIWITEIT 162 ............................................................................................... 101 AKTIWITEIT 163 ............................................................................................... 101 AKTIWITEIT 164 ............................................................................................... 101 AKTIWITEIT 165 ............................................................................................... 102 AKTIWITEIT 166 ............................................................................................... 102 AKTIWITEIT 167 ............................................................................................... 102 AKTIWITEIT 168 ............................................................................................... 102 AKTIWITEIT 169 ............................................................................................... 103 AKTIWITEIT 170 ............................................................................................... 103 AKTIWITEIT 171 ............................................................................................... 103 Les 55: Uitvoer van bewegings in atletiek (4½ uur) ................................................. 103 AKTIWITEIT 172 ............................................................................................... 103 AKTIWITEIT 173 ............................................................................................... 104 AKTIWITEIT 174 ............................................................................................... 104 AKTIWITEIT 175 ............................................................................................... 104 AKTIWITEIT 176 ............................................................................................... 104

7

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

LESELEMENTE LEERDOELWITTE

Wat die leerders aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE

Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van hierdie les uit te brei.

AKTIWITEIT

Vrae deur die les wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

8

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

VOORWOORD Baie welkom in graad 5!

Die vak Lewensvaardighede dra daartoe by om elke leerder as geheel te ontwikkel. Dit vorm die middelpunt van die holistiese ontwikkeling van die leerder. Leerders word toegerus om hulle volle potensiaal te bereik op ’n fisiese, intellektuele, persoonlike, emosionele en sosiale vlak. Die leerders word toegerus met kennis en vaardighede om hulle te help om as volronde mens in die samelewing te funksioneer. Die vak moedig leerders aan om lewensvaardighede te ontwikkel wat hulle sal toerus om op ’n doeltreffende wyse die aanslae van die samelewing te hanteer. Die leerders word ook aangemoedig om ’n aktiewe en verantwoordelike rol in die samelewing te kan speel.

Lewensvaardighede as vak bestaan uit drie afdelings: • Persoonlike en Sosiale Welsyn (PSW) • Liggaamlike Opvoeding (LO) • Skeppende Kunste (SK) – Uitvoerende Kunste en Visuele Kunste Die handleiding is só saamgestel dat die drie afdelings inmekaar vloei. Die LO-aktiwiteite is nie agter in die handleiding geplaas nie, maar ingesluit in elke kwartaal se werk. Jy kan wel die lesinhoud aanpas volgens jou goeddunke, maar jy moet seker maak dat al die werk tydens die kwartaal gedek word.

Die handleiding is in oorleg met die KABV-vereistes opgestel. Persoonlike en Sosiale Welsyn leer leerders hoe om op te tree in die verhouding tot hulself en die omgewing en gemeenskap. Dit gee aan leerders die lewensvaardighede om ingeligte besluite te neem, ten opsigte van die alledaagse lewe. Dit sluit ook besluite oor persoonlike leefstyl, gesondheid en sosiale welsyn in.

Dit sal leerders help om moeilike situasies te kan hanteer. Dit fokus veral op drie onderwerpe: 1.

Ontwikkeling van die self 2.

Gesondheids- en omgewingsverantwoordelikheid 3.

Sosiale verantwoordelikheid Liggaamlike Opvoeding fokus op die fisiese ontwikkeling van die leerders. Die leerders leer van gesonde eet- en oefengewoontes, sodat hulle ingeligte besluite oor hul fiksheid en gesondheid kan neem.

Die laaste deel is Skeppende Kunste. Dit word verdeel in Uitvoerende Kunste en Visuele Kunste.

9

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Uitvoerende Kunste stel leerders bloot aan dans, drama en musiek. Dit help die leerders om hul kreatiwiteit te ontwikkel en uit te brei. Die vier onderwerpe van Uitvoerend Kunste is: • Opwarming en spel – voorbereiding van die liggaam en stem, en die gebruik van speletjies om die vaardighede aan te leer.

• Improviseer en skep – gebruik spontane kunsvaardighede om leer te demonstreer.

• Lees, interpretasie en opvoering – leer die taal van die kunsvorm, interpretasie en opvoering van die kunsproduksies.

• Waardering en nadenke – demonstreer begrip en waardering van eie en ander se kunsproduksies.

Visuele Kunste fokus op die volgende drie aspekte: 1.

Visuele geletterdheid 2.

Ontwerpe in 2D 3.

Ontwerpe in 3D Die vak Lewensvaardighede het die volgende spesifieke doelstellings: • Leerders te lei om hulle volle fisiese, intellektuele, persoonlike, emosionele en sosiale potensiaal te bereik.

• Leerders te onderrig om hul grondwetlike regte en verantwoordelikhede te beoefen en om die regte van ander te respekteer.

• Leerders te lei om ingeligte en verantwoordelike besluite te neem oor hul gesondheid en omgewing.

• Kreatiewe, ekspressiewe en innoverende individue te ontwikkel.

• Vaardighede soos bewustheid van self, probleemoplossing, interpersoonlike verhoudinge, leierskap, besluitneming en effektiewe kommunikasie te ontwikkel.

• Leerders aan ervarings en die basiese vaardighede van dans, drama, musiek en visuele kunste, asook kunsgeletterdheid en -waardering, bloot te stel.

• Leerders toe te laat om die gesondheidsvoordele van oefening te geniet en om sosiale vaardighede wat met deelname aan liggaamlike opvoeding gepaard gaan, te ontwikkel.

Alle formele assessering kan in die portefeuljeboek gevind word.

10

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

ROOSTER EN TYDSBESTUUR Vier uur per week word aan Lewensvaardighede in die NKV toegeken. Die inhoud word oor 40 weke versprei om te verseker dat die kurrikulum gedek word.

GEWIG PER STUDIEVELD Studieveld Persoonlike en Sosiale Welsyn Liggaamlike Opvoeding Skeppende Kunste Totaal Weke

Tydstoekenning per week

Totale ure per jaar

1½ uur

60 uur

1 uur 1½ uur 4 uur

40 uur 60 uur 160 uur 40

ASSESSERINGSVEREISTES Assessering behoort sowel informeel en formeel te wees. Leerders moet gereelde terugvoering ontvang om die leerervaring te verbeter.

1.

Informele of daaglikse assessering Die doel van die assessering vir leer is om deurlopend inligting oor die leerder se prestasie in te samel wat gebruik word om leer te bevorder. Dit behels die daaglikse monitering van leerders se vordering. Dit word gedoen deur waarneming, bespreking, praktiese demonstrasies en informele klaskamer interaksies.

Die aktiwiteite wat in die lesse geplaas is, is ’n wyse van informele assessering. Dit hoef nie nagesien te word nie, en tel nie enige punte nie. Dit is net belangrik om die leerder se antwoorde te bespreek met die leerder. Dit help die leerder ’n beter begrip en insig kweek in die lestema.

2.

Formele assessering Formele assesseringstake word nagesien en formeel opgeteken op die puntestate.

Dit sluit in: toetse, take, projekte, eksamen en praktiese demonstrasies of opvoerings. a.

Assessering in Persoonlike en Sosiale Welsyn (PSW) Daar word van die leerder verwag om vier assesseringstake te voltooi. Dit vorm 30% van die totale punt vir die jaar.

11

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Taak 1 Toets b.

Taak 2 Collage en opdrag

Taak 3

Taak 4

Projek

Eindeksamen

Assessering in Liggaamlike Opvoeding Die Liggaamlike Opvoedingstaak (LOT) word gedurende al vier die kwartale gedoen. Daar word verwag van die leerders om elke week aan die liggaamlike aktiwiteite deel te neem. Leerderdeelname en uitvoer van bewegings in die LOT word geassesseer deur middel van klaswaarneming en aan die einde van die kwartaal sal daarvan verslag gedoen word.

Kwartaal 1, 3 en 4 word geassesseer op grond van die tabel hieronder: Assesseringsinstrument vir die LOT-take VLAK BEPERK TOEREIKEND Kriterium 1 0% = 0 punte 21 – 25% = Gereeldheid 1 – 5% = 1 punt 5 punte van 6 – 10% = 26 – 30% = deelname 2 punte 6 punte (20 punte) 11 – 15% = 31 – 35% = 3 punte 7 punte 16 – 20% = 36 – 40% = 4 punte 8 punte 41 – 45% = 9 punte 46 – 50% = 10 punte Kriterium 2 Benodig Benodig aandag Uitkoms aansienlike en afronding, van die aandag. Lei veral in uitvoer van glad nie tot die bewegings wat bewegings gewenste nie tot die (10 punte) uitkoms nie. gewenste (0 – 2 punte) uitkoms lei nie.

(3 – 5 punte)

BEKWAAM 51 – 55% = 11 punte 56 – 60% = 12 punte 61 – 65% = 13 punte 66 – 70% = 14 punte 71 – 75% = 15 punte

UITSTEKEND 76 – 80% = 16 punte 81 – 85% = 17 punte 86 – 90% = 18 punte 91 – 95% = 19 punte 96 – 100% = 20 punte

Doeltreffend, effektief en gepas.

Bewegings lei meestal tot gewenste uitkoms.

(6 – 8 punte)

Uitsonderlike vaardigheidsvlakke.

Bewegings lei altyd tot die gewenste uitkoms.

(9 – 10 punte)

Kwartaal 2 word geassesseer op die assesseringstabel soos gegee in hierdie fasiliteerdersgids by die spesifieke les. Dit assesseer spesifieke doelwitte wat die leerder moet bereik. Die LOT-take tel ook 30% van die totale punt per kwartaal. c.

Assessering in Skeppende Kunste Die belangrikste doel van Skeppende kunste is dat die leerder ten volle betrokke moet wees by die leerervaring om kreatiwiteit, uitdrukking, kommunikasie op verskillende maniere en die genot van die kunste te ontwikkel.

12

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Skeppende Kunste-jaarplan: KWARTAAL 1: SKT (Visuele of Uitvoerende Kunste) KWARTAAL 2: SKT (Uitvoerende of Visuele Kunste) NEEM KENNIS: Teen die middel van die jaar moet beide bane geassesseer wees.

KWARTAAL 3: SKT (Visuele of Uitvoerende Kunste) KWARTAAL 4: SKT (Uitvoerende of Visuele Kunste) NEEM KENNIS: Teen die einde van die jaar moet beide bane vir die tweede keer geassesseer wees om vordering aan te dui.

Kodes en persentasie vir rekordhouding en rapportering Prestasiekode 7 6 5 4 3 2 1

Beskrywing van vaardigheid Uitmuntende prestasie Verdienstelike prestasie Beduidende prestasie Voldoende prestasie Matige prestasie Basiese prestasie Ontoereikende prestasie

13

Persentasie 80 – 100 70 – 79 60 – 69 50 – 59 40 – 49 30 – 39 0 – 29

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

JAARPLAN EENHEID

1

2

3

4

5

6

7

8

LES KWARTAAL 1 Les 1: Positiewe selfbeeldvorming Les 2: Gee en ontvang terugvoer Les 3: Hantering van emosies Les 4: Verhoudings met vriende, ouer persone en vreemdelinge Formele assessering Les 5: Opwarming en spel Les 6: Improviseer en skep Les 7: Lees, interpreteer en opvoer Les 8: Waardeer en nadenke Les 9: Visuele geletterdheid Les 10: Ontwerp in 2D Les 11: Skep in 3D Formele assessering Les 12: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van bewegingskombinasies Les 13: Deelname aan bewegingskombinasies Les 14: Uitvoer van bewegingskombinasies Formele assessering KWARTAAL 2 Les 15: Diskriminasie, stereotipering en vooroordeel Les 16: Kindermishandeling Les 17: Hantering van geweld Les 18: Kwessies van ouderdom en geslag in verskillende kulture Formele assessering Les 19: Opwarming en spel Les 20: Improviseer en skep Les 21: Lees, interpreteer en opvoer Les 22: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 23: Visuele geletterdheid Les 24: Ontwerp in 2D Les 25: Skep in 3D Formele assessering Les 26: Opwarming en afkoeling – veiligheid tydens speletjies 14

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Les 27: Deelname aan teikenspeletjies Les 28: Uitvoer van bewegingspeletjies Formele assessering KWARTAAL 3 Les 29: Feeste en gebruike van verskeie religieë Les 30: Veiligheidsmaatreëls by die huis en in die omgewing Les 31: Water as belangrike basiese behoefte Les 32: Gesonde eetgewoontes vir kinders Formele assessering Les 33: Opwarming en spel Les 34: Improviseer en skep Les 35: Lees, interpreteer en opvoer Les 36: Waardeer en nadenke Les 37: Visuele geletterdheid Les 38: Skep in 2D Les 39: Skep in 3D Formele assessering Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese bewegings Les 41: Deelname aan ritmiese bewegings Les 42: Uitvoer van ritmiese bewegings Formele assessering KWARTAAL 4 Les 43: Plaaslike omgewingsprobleme Les 44: MIV/vigsopvoeding Les 45: Misbruik van middels Les 46: Opwarming en spel Les 47: Improviseer en skep Les 48: Lees, interpreteer en opvoer Les 49: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 50: Visuele geletterdheid Les 51: Skep in 2D Les 52: Skep in 3D Les 53: Veiligheidsmaatreëls tydens baan- en velditems Les 54: Deelname aan ’n verskeidenheid baan- en velditems Les 55: Uitvoer van bewegings in atletiek Formele assessering

15

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

1

Eenheid

KWARTAAL 1

EENHEID 1: Persoonlike en sosiale welsyn LEERDOELWITTE Nadat die leerders hierdie eenheid voltooi het, moet hulle die volgende kan doen: • Weet watter invloed ander mense het op jou selfbeeld en selfbeeldvorming.

• Bewus wees van hoe persoonlike suksesse kan bydrae tot ’n positiewe selfbeeld.

• Hoe om ’n aksieplan op te stel vir deurlopende positiewe selfbeeldvorming.

• Hoe om terugvoer van ander ontvang te hanteer, asook hoe om terugvoer aan ander te gee.

• Moet weet hoe om verskillende emosies te hanteer.

• Vaardighede te kan toepas om emosies positief te bestuur.

• Vriende kan waardeer in moeilike tye.

• Kan onderskei tussen veilige en onveilige verhoudings met ander persone.

INLEIDING ’n Persoon se selfbeeld is baie belangrik omdat dit bepaal hoe jy oor jouself voel. Dit is ook belangrik in jou optrede teenoor ander mense. Jou selfbeeld bepaal ook of jy suksesvol sal wees in dit wat jy aanpak. Die terugvoering wat jy van ander persone kry, kan positief of negatief wees. Dit is belangrik om dié terugvoer op die regte wyse te kan hanteer. Jy moet ook weet hoe om terugvoer te gee aan ander persone op die korrekte wyse. Dit is dus belangrik vir die leerder om die nodige leiding te ontvang.

Emosies is baie belangrik in die fase van die leerder se lewe. Die leerders se emosies is baie sensitief en soms voel hulle deurmekaar. Dit is daarom belangrik om te weet hoe om emosies korrek te bestuur en uit te druk. Dit is belangrik om in die moeilike tye te kan staatmaak op vriende.

16

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

Laastens gaan ons kyk na verhoudings met ander persone. Die leerder moet kan leer onderskei tussen slegte en goeie verhoudings. Die ondervindinge kan die leerder later in die lewe help as hulle belangrike besluite met betrekking tot verhoudings moet neem.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE • • • • •

• • •

Selfbeeld: Wat jy van jouself dink.

Ambisie: Die begeerte wat jy binne-in jou het om te presteer en suksesvol te wees.

Selfrespek: Om in jouself te glo en nie dinge te doen wat jou benadeel nie.

Vasberadenheid: Iemand wat nie opgee nie, wat uithou en aanhou – ongeag die omstandighede.

Terugvoering: Inligting wat deur iemand aan jou gegee word, om aan jou te sê of jy iets goed of sleg gedoen het. Jy kan ook ander persone terugvoer gee oor hulle aksies.

Strategie: ’n Plan van aksie uitwerk.

Emosies: Die gevoelens wat jy voel, bv. kwaad, hartseer, vrolik ens.

Simpatie: As jy jammer voel vir ’n ander persoon.

Les 1: Positiewe selfbeeldvorming (3 uur) Aanbevole hulpmiddels: handleiding, plakkate oor die onderwerp en boeke oor die onderwerp AKTIWITEIT 1 1.

Die leerder kan enige gepaste antwoord gee, soos bv. “’n maat het vir my gesê ek is dom”. Leerder moet ten minste VYF dinge noem.

2.

Voer met die leerder ’n gesprek oor sy/haar antwoorde in 1. Praat oor hoe dit die leerder laat voel het. Wees sensitief teenoor die leerder se emosies.

3.

Bespreek die leerder se hantering van die situasie. Gee die leerder leiding en raad oor hoe om korrek op te tree in sekere situasies waar hulle voel hul selfbeeld word afgekraak.

17

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

AKTIWITEIT 2 1.

Leerder gee eie gepaste antwoord. Gee die leerder leiding om sy/haar sterk eienskappe te identifiseer. Vra die leerder vrae soos: Wat kan jy goed doen?

Watter eienskappe het jy gebruik toe jy sukses behaal het in ’n toets/sport ens.? Leerder moet ten minste VYF eienskappe lys.

2.

Leerder gee eie gepaste antwoord. Gee leerder leiding om dié eienskappe waaroor hy/sy graag sou wou oor beskik te identifiseer. Vra die leerder vrae soos: Oor watter goeie eienskap sal jy graag wil beskik? Leerder moet ten minste VYF eienskappe noem.

3.

Die leerder moet ’n plan gee van hoe hy/sy die eienskappe wat hy/sy graag wil bekom, sal bereik. Bv. die leerder wil graag goed doen in wiskunde. Die leerder moet dus harder werk in wiskunde en na die ekstra klasse gaan. Help die leerder om oplossings te vind en gee duidelike leiding aan die leerder.

4.

Voer deurentyd ’n bespreking met die leerder oor al die vrae gevra en die antwoorde. Verskaf deurentyd leiding en raad aan die leerder.

AKTIWITEIT 3 1.

Die leerder gebruik foto’s en prente van tydskrifte om ’n collage te maak van al sy/haar positiewe eienskappe. Dit kan dinge wees soos: vinnig hardloop, goed swem, mooi teken, ens.

2.

Hieronder is slegs ’n voorbeeld as riglyn vir die fasiliteerder. Die leerder se collage kan heelwat groter wees.

18

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

AKTIWITEIT 4 1.

Leerder se eie gepaste antwoorde. Leerder noem enige van sy/haar sterkpunte. Bv. Ek is goed in Wiskunde, ek kan hard werk ens.

2.

Leerder se eie gepaste antwoorde. Leerder gee ’n aantal van sy/haar suksesse. Bv. ek het goed gedoen in my Wiskundetoets, nadat ek die Wiskunde ekstra klas begin bywoon het.

3.

Leerder moet aksieplan opstel om sy/haar selfbeeld deurlopend op ’n positiewe wyse te bou. Die fasiliteerder gee leiding en raad aan die leerder en help die leerder om die gepaste stappe te volg om ’n aksieplan op te stel.

Gebruik die antwoorde in aktiwiteit 1 tot 3 om die aksieplan op te stel.

4.

Die stappe is as volg: a.

Vind jou sterkpunte Watter dinge kan jy baie goed doen?

Watter onlangse suksesse is jy baie trots op? b.

Kweek ’n positiewe houding teenoor jouself Sê vir jouself positiewe dinge oor jouself Glo dat jy sukses gaan behaal c.

Werk aan jou swakhede Identifiseer jou swak punte Stel ’n plan op om die dinge te verander in positiewe punte d.

Moenie bang wees vir nuwe uitdagings nie Wees positief oor elke nuwe uitdaging, al is dit baie moeilik Deur nuwe uitdagings leer ons om nuwe dinge te doen AKTIWITEIT 5 1.

Nielda sê dat sy baie geleer het en haarself gemotiveer het om te leer. Sy sê haar suksesresep is die ABC – “apply butt to chair”.

2.

Ja, sy het vir die 0/16 span hokkie gespeel.

3.

Leerder kan eie gevolgtrekkings neerskryf. Voorbeelde is: selfgemotiveerd, sy is ’n harde werker, sy is gebalanseerd.

4. ’n Hoogtepunt was toe sy in graad 8 die People to People Leadershipprogram aan die Harvard-universiteit in Amerika bygewoon het.

5.

Chemiese Ingenieurswese.

AKTIWITEIT 6 1.

Sy is ’n goeie hokkiespeler.

2.

Sy wil graag die Gauteng-span vir hokkie behaal.

3.

Leerder se eie afleidings. Voorbeelde: Sy is selfgemotiveerd, georganiseerd, gedissiplineerd, gebalanseerd, eet gesond, slaap genoeg.

4.

Leerder se eie gepaste antwoord. ’n Moontlike antwoord kan wees: As ’n mens iets wil bereik, moet jy hard daarvoor werk.

19

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

Les 2: Gee en ontvang terugvoer (3 uur) Aanbevole hulpmiddels: handleiding, koerantberigte en tydskrifte AKTIWITEIT 7 1.

Nee, dit was nie reg om Mareli die hele tyd te kritiseer nie.

2.

Mareli moes dalk met Kesha gaan praat het voordat sy besluit het om alleen te werk.

3.

Kesha was ongelukkig omdat Mareli die taak alleen gedoen het sonder om vir haar te sê. Kesha het toe die taak onvoltooid ingegee en gaan nie goeie punte kry nie.

4.

Dit is belangrik om met jou maats te kommunikeer. Jy kan nie ’n probleem oplos as jy nie iemand vertel dat daar ’n probleem is nie.

AKTIWITEIT 8 1.

Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ons het saam gaan ysskaats.

2.

Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ons het baie gestry en het dit nie geniet nie.

3.

Leerder kan eie antwoord gee. Die volgende is slegs moontlike antwoorde: • Praat altyd op ’n positiewe wyse. Moet nie net klem plaas op dit wat die persoon nié kan doen nie, maar ook dié dinge wat die persoon goed kan doen.

• Praat duidelik en wees spesifiek met die terugvoer wat jy gee.

• Moenie die persoon as mens kritiseer nie, net die taak wat gedoen is.

• Probeer om aan die persoon raad te gee om sekere aspekte te verbeter.

• Jy moet altyd op só wyse met die persoon handel, dat hulle nog steeds waardig en gerespekteer voel.

AKTIWITEIT 9 1.

Gesels met die leerder oor wat hy/sy vandag ondervind het. Gesels met die leerder oor die tipe terugvoering wat hy/sy vandag ervaar het.

2.

Gesels met die leerder oor sy/haar optrede as hy/sy sekere tipes terugvoering kry.

3.

Gesels met die leerder oor die gepaste wyses om sekere tipes terugvoering te hanteer. Voel die leerder dat hy/sy dit op die gepaste wyse hanteer?

4.

Gesels met die leerder oor die veranderinge wat hy/sy moet aanbring aan sy/haar hantering van spesifieke situasies.

AKTIWITEIT 10 1.

Negatiewe terugvoering.

2.

Leerder se eie observasie bv. haar gevoelens is baie seergemaak.

3.

Leerder se eie gepaste antwoord. bv. sy kan met die meisies gaan praat oor hoe hulle haar laat voel.

4.

Nee, dit is afbrekend.

20

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

AKTIWITEIT 11 1.

Dit is wanneer mense kommentaar lewer op hoe iemand iets doen. Kritiek kan positief of negatief wees.

2.

Leerder se eie gepaste antwoord. Fasiliteerder kan met die leerder gesels oor positiewe en negatiewe kritiek en wat die gepaste wyse is om elkeen te hanteer.

3.

Leerder kan enige van die volgende antwoord: • Net omdat jy tekort geskiet het, beteken nie dat jy misluk het nie.

Niemand hou van kritiek nie. Niemand hou daarvan om te erken dat daar ’n beter oplossing is nie. Daar is altyd beter oplossings. Kritiek is ’n instrument, want dit gee ander perspektiewe. Leer van ander. Kritiek beteken nie noodwendig dat jy verkeerd is nie; dit beteken wel daar is ander moontlike perspektiewe.

• Oop gedagtes; toe mond. Jy gaan partykeer verkeerd wees. Wees bereid om jou denke te verander. Moenie jou plan ten alle koste verdedig nie. Om kennis by ander te kry, is ’n goeie manier om te leer.

• ’n Negatiewe reaksie op kritiek vererger net dinge. Daar is baie dinge in die lewe wat nie 100% objektief is nie en daarom kan jy nie in 100% van gevalle reg wees nie.

• Oorweeg die bron. Wie kritiseer? Ken hy die onderwerp beter as jy?

• Wees bereid om van almal te leer. Jy kan leer deur net te luister. Jy hoef nie die ander persoon se siening te aanvaar nie. Kritiek beteken nie dat jou vrye wil nou skielik nie geld nie. As jy genoeg selfvertroue het, is kritiek nie ’n bedreiging nie – dit is ’n nuttige instrument. Leer deur te luister. Hoe meer perspektiewe jy sien, hoe beter is jy toegerus as soortgelyke omstandighede hulle weer voordoen.

• Moet nooit kritiek persoonlik opneem nie. In gevalle waar jy gekritiseer word, is emosionele intelligensie dikwels belangriker as intellektuele intelligensie.

• Nie alle kritiek is konstruktief nie. Daar is mense wat daarvan hou om jou konsepte uit mekaar te skeur – in die proses word jy ook sommer uitmekaar geskeur. Aanvaar dit – moet net nie reageer nie. Dit is nie maklik nie. Aanvaar wat jy nie kan verander nie.

• Jy moet alles met ’n oop gemoed benader. Soms is dit beter om te luister na die kritiek en te verander. Daar is nie net een manier om sukses te behaal nie.

• Erken jou eie beperkings. Almal van ons het verskillende sterk- en swakpunte.

4.

Leerder se eie antwoord.

21

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

Les 3: Hantering van emosies (4½ uur) Aanbevole hulpmiddels: handleiding, artikels en berigte en boeke oor hantering van emosies AKTIWITEIT 12 1.

Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ek was baie hartseer.

2.

Leerder se eie gepaste antwoord. Bv. Ek en my beste maat het gestry oor iets.

3.

Leerder se eie gepaste antwoord. Fasiliteerder gesels met leerder oor hoe sy/hy die situasie hanteer het. Hoe voel die leerder oor die hantering daarvan?

4.

Fasiliteerder gee leiding aan leerder om die Verkeersligtegniek te gebruik.

Help die leerder om die stappe in te vul.

AKTIWITEIT 13 1.

Die leerder gee eie opinie, maar die leerder behoort te antwoord dat om fisies te baklei nie die gepaste oplossing is vir ’n geskil nie.

2.

Leerder kan enige strategieë noem. Dit kan enige van die volgende wees: • Haal diep asem en tel tot 10. Probeer kalm en rustig raak.

• Stap weg van die situasie en gaan na ’n plek waar jy alleen kan wees.

Gaan eers terug na die situasie as jy kalmer voel.

• Gee uiting aan die woede as jy alleen is. Skreeu so hard as jy kan en laat dit net uitkom. Doen dit net as jy alleen is.

• Praat met iemand oor jou woede. Dit sal jou beter laat voel.

3.

Leerder kan enige gepaste antwoord gee. Moontlike antwoorde: Dit kan lei tot fisiese beserings.

AKTIWITEIT 14 Leerder maak ’n mooi kaartjie vir haar/sy maat. Die kaartjie tel nie vir assessering nie.

Die fasiliteerder kan die leerder bystaan in die ontwerp en bewoording van die kaartjie.

AKTIWITEIT 15 1.

Anja is baie stil en teruggetrokke en hou daarvan om lang tye alleen te wees.

Lucille is baie spontaan en omrede Kayla ook spontaan was en lief daarvoor was om uit te gaan het Lucille van haar gehou.

2.

Lucille het geen simpatie en empatie van Kayla ontvang nie. Sy het geweet dat Anja nooit haar sou verwerp nie.

3.

Ja. 4.

Leerder se eie gepaste antwoord.

5.

Leerder maak ’n voorneme om iemand goedhartig behandel. Gesels met die leerder oor wyses waarop hy/sy goedhartigheid kan betoon.

22

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

Les 4: Verhoudings met vriende, ouer persone en vreemdelinge (3 uur) Aanbevole hulpmiddels: handleiding, boeke oor verhoudinge AKTIWITEIT 16 1.

Leerder se eie gepaste antwoord. Dit kan enige verhoudinge wees soos ouers, vriende ens.

2.

Leerder se eie gepaste antwoord.

3.

Leerder se eie gepaste antwoord.

4.

Leerder se eie gepaste antwoord. Gesels met leerder oor watter persone vir hulle baie belangrik is en hoekom?

AKTIWITEIT 17 Bespreek elke prentjie met die leerder.

1.

Laat leerder die persone wat hy/sy sal vertrou identifiseer.

2.

Gesels met die leerder oor die redes hoekom hy/sy die persone sal vertrou.

3.

Laat die leerder die persone aandui wat hy/sy nie sal vertrou nie.

4.

Gesels met die leerder oor redes hoekom hy/sy sekere persone nie sal vertrou nie.

AKTIWITEIT 18 1.

Gaan saam met die leerder deur die volgende eienskappe van goeie en slegte verhoudings. Gee die leerder leiding om haar/sy verhoudinge te meet aan elke eienskap.

Watter eienskappe het ’n goeie verhouding?

• Jy voel gelukkig en op jou gemak as jy by die persoon is.

• In ’n goeie verhouding sit albei partye ewe veel moeite in – die een persoon sal nie meer doen of gee as die ander persoon nie.

• Jy voel dat jy die persoon kan vertrou met alles.

• Jy sal uit vrye wil tyd saam met die persoon spandeer, omdat dit vir jou lekker is.

• Jy en die persoon het wedersydse respek vir mekaar.

• Die partye in die verhouding kommunikeer baie goed met mekaar.

• Die persone help mekaar, het simpatie met mekaar en hulle vergewe ook die ander persoon se foute.

Watter eienskappe het slegte verhoudinge?

• Dit laat jou ongelukkig, kwaad en bang voel.

• Die een persoon doen al die moeite in die verhouding en voel onder druk geplaas.

• Jy kan nie die ander persoon vertrou nie.

• Jy wil nie eintlik tyd saam met die persoon spandeer nie, en voel gedwing om dit te doen.

23

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

• • • 2.

Eenheid

1

Daar is geen respek in die verhouding nie.

Daar is geen gesonde kommunikasie nie.

Daar is geen simpatie en vergifnis in die verhouding nie.

Leerder moet kan identifiseer of hulle goeie of slegte verhoudinge het. Gee die leerder leiding.

AKTIWITEIT 19 Leerder kan eie opinie gee asook enige van die volgende: • Wees altyd vriendelik en behulpsaam.

• Moet nooit jou vriend/in se geheime met iemand anders deel nie.

• Vergewe jou vriende as hulle verkeerd opgetree het.

• Help jou vriende wanneer hulle ’n probleem het.

• Wees te alle tye bedagsaam teenoor hulle.

24

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

2

Eenheid

EENHEID 2: Uitvoerende kunste LEERDOELWITTE Nadat die leerders die eenheid voltooi het, moet hulle die volgende kan doen: • Die liggaam en stem op verskillende maniere te kan opwarm.

• Die liggaam alleen en saam met ander kan beweeg.

• Verskillende nootwaardes se ritmiese patrone kan gebruik.

• Mimiekaksies kan gebruik.

• Verskillende liedjies saam te sing • Westerse en Afrikamusiek te luister en te klassifiseer.

INLEIDING Mense dans vir verskillende redes. Dit kan wees vir pret, kompetisies of selfs as ’n rituele uitvoer. Ons gaan in die eenheid meer dansbeweging uitvoer deur ons liggaam in verskillende rigtings en op verskillende wyses te beweeg. Tydens ’n dansopvoering gebruik die dansers kostuums en rekwisiete om die dans se storie te vertel. Dansers gebruik ook ritme en vlakke in hul danse – vinnig/stadig of hoog/laag. Die leerder gaan ook die elemente toepas in uitvoer van liggaamsbewegings. Ons moet altyd opwarm voordat ons met enige fisiese aktiwiteite begin. Ek gaan vir ’n paar opwarmingsoefeninge wys wat gedoen kan word om seker te maak dat die liggaam gereed is vir die aktiwiteite.

Die leerder moet natuurlik ook stembande opwarm! Die verskillende nootwaardes het verskillende ritmiese patrone. Dit kan op verskeie wyses gebruik word om musiek te maak.

Ons gaan die notebalk en die verskillende note hersien, en ons eie musiekkombinasies skep en uitvoer. Die leerder gaan ook leer om mimiek te gebruik om iets voor te stel.

Laastens gaan ons luister na verskillende Westerse en Afrikamusiek. Dit leer die leerder om verskillende tipes musiek en musiekinstrumente te waardeer.

25

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

2

BELANGRIKE TERMINOLOGIE • • • • • • • • • • • •

Asemhaling: Lug intrek en dit uitlaat.

Fokus: Die ding/persoon/ situasie wat die meeste aandag kry op een tydstip.

In kanon: Wanneer twee/meer sangers een liedjie op verskillende tye begin sing.

Sintuie: Dit is sien, proe, hoor, aanraak en ruik.

Toonhoogte: Hoe hoog of laag die klank is.

Stemming: Die gevoel van die musiek – hartseer of vrolik?

Vlak: Die vlak, hoog of laag, waarin jy beweeg.

Ritme: Hoe vinnig of stadig jou musiek is. Die maatslag van die musiek.

Roetine: ’n Reeks stappe wat jy oefen en uitvoer.

Melodie: Die deuntjie van die musiek.

Notebalk: Die vyf lyne en vier spasies waarop musieknotasie geskryf word.

Roep-en-antwoord: Die herhaling van dieselfde ritme, ook genoem ’n weerklank.

Aanbevole hulpmiddels: oop ruimte, enige musiekinstrumente, CD-speler, enige CD met kinderliedjies op (Ek beveel aan: 60 Beste kinderliedjies, te kry by TOP CD), plakkate met musieknote, prente van snaar- en houtinstrumente Les 5: Opwarming en spel (15 minute per les, 2½ uur per kwartaal) AKTIWITEIT 20 Leerder kan alleen werk of saam met ’n maat.

1.

Leerder gebruik bewegings soos draai, swaai, galop, huppel, trek en uitreik.

2.

Leerder skep ’n bewegingsreeks met die bewegings in 1. Die leerder kan al die bewegings gebruik of slegs twee of drie daarvan. Die fasiliteerder kan die leerder van hulp wees. Die leerder moet die bewegingsreeks goed inoefen.

3.

Leerder moet rigtingsveranderings bywerk soos na links, na regs in die bewegingsreeks.

4.

Leerder moet vlakke verander in die bewegingsreeks soos hoog en laag.

5.

Leerder moet ook spoed wisseling bywerk, soos van vinnig na stadig of van stadig na vinnig.

6.

Die leerder moet ook die bewegings vloeiend of rukkerig uitvoer of dit wissel vanaf ’n rukkerige beweging na ’n vloeiende beweging.

26

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

2

Les 6: Improviseer en skep (3 uur per kwartaal) AKTIWITEIT 21 1.

Gebruik die tabel soos gegee in 6.1 en oefen die note se ritme saam met die leerder. Die leerder kan die ritme uitklap of musiekinstrumente gebruik.

2.

Leerder skep sy/haar eie ritmes met die gegewe note in 6.1. Die fasiliteerder kan die leerder help met die opdrag.

AKTIWITEIT 22 1.

Laat leerder twee liedjies kies op enige CD. Een liedjie moet ’n stadige ritme hê en die ander ’n vinnige ritme.

2.

Speel die liedjies vir die leerder. Laat hy/sy aandagtig daarna luister. Leerder moet die verskil in tempo, maatslag en tydmaat kan onderskei. Die vinniger liedjie sal ’n vinniger tempo, maatslag en tydmaat bevat. Die stadiger liedjie sal ’n stadiger tempo, maatslag en tydmaat bevat.

3.

Leerder gebruik enige van die bewegings in die blokkie soos aangedui in die handleiding en voer dit uit op beide liedjies. Die bewegings sal vinnig uitgevoer word op die liedjies met die vinniger ritme en stadiger op die liedjies met die stadiger ritme.

4.

Laat die leerder vir jou verduidelik hoe die bewegings op elkeen van die liedjies uitgevoer is. Laat hy/sy vir jou verduidelik wat die verskil is tussen elke liedjie se bewegingsuitvoer.

5.

Herhaal die aktiwiteit individueel of saam met ’n groep.

AKTIWITEIT 23 1.

Kyk saam met die leerder na die voorbeelde van die uitdrukking van die sintuie in mimiek.

2.

Leerder kies enige tema wat die gebruik van die sintuie insluit in die mimiek, soos bv. hy/sy is in ’n restaurant en die kos proe en ruik nie lekker nie.

3.

Leerder skep ’n mimiekopvoering om die storie te vertel. Jy mag die leerder help en leiding gee. Onthou om die sintuie te gebruik!

4.

Laat die leerder die inoefen. Dit gaan weer in les 7 gebruik word.

Les 7: Lees, interpreteer en opvoer (3½ uur per kwartaal) AKTIWITEIT 24 1.

Leerder skep ’n reeks bewegings. Die leerder moet die bewegings afwissel – vinnig of stadig, hoog, medium of laag, vorentoe, agtertoe, links, regs, vloeiend of rukkerig. Die fasiliteerder kan die leerder leiding gee in die bewegingsuitvoer.

2.

Leerder oefen die bewegingsreeks.

3.

Leerder voer die reeks uit vir die fasiliteerder. Gee aan die leerder opbouende terugvoering oor die uitvoer.

27

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

2

AKTIWITEIT 25 1.

Leerder gebruik die mimiek wat hy/sy geoefen het in les 6.

2.

Die leerder skep bewegings wat die mimiek opvoering komplementeer. Die leerder kan die bewegings in aktiwiteit 24 gebruik as verwysing.

3.

Leerder oefen die mimiek saam met die bewegings.

4.

Die leerder voer die hele opvoering nou uit vir die klas of fasiliteerder.

AKTIWITEIT 26 1.

Leerder kies ’n paar gunstelingliedjies. Speel die liedjies vir die leerder.

2.

Laat die leerder sy/haar eie liedjie maak.

3.

Hersien 6.1 weer saam met die leerder. Leerder skryf sy/haar liedjie se note rofweg neer op papier. Moenie dat die leerder dit te ingewikkeld maak nie.

Hou die ritme eenvoudig.

4.

Laat die leerder sy/haar liedjies sing saam met hande klap of enige ander musiekinstrumente.

5.

Leerder sing die liedjie vir die fasiliteerder.

AKTIWITEIT 27 1.

Hersien 7.4 saam met die leerder. Laat leerder slegs ’n enkel notebalk teken in sy/haar boek.

2.

Noteer nou die note wat hy/sy neergeskryf het in aktiwiteit 26 op die notebalk.

3.

Leerder voer weer die ritme uit.

Les 8: Waardeer en nadenke (1 uur per kwartaal) AKTIWITEIT 28 1.

Soek enige Afrikamusiek wat die leerder kan luister. Die volgende webtuiste kan van hulp wees: www.last.fm/music/+free-music-downloads/african www.capetownmagazine.com/south-african-music/54 www.mp3olimp.net/african-music/ 2.

Laat die leerder na die musiek luister. Praat met die leerder oor wat hy/sy hoor. Watter instrumente hoor hy/sy in die musiekstuk.

3.

Luister saam met die leerder na die toonhoogtes in die musiek. Is die musiek hoog of laag? Watter tipe stemming skep die instrumente? Hartseer? Vrolik?

AKTIWITEIT 29 1.

Leerder se eie gepaste antwoord.

2.

Leerder se eie antwoord.

3.

Leerder se eie opinie.

4.

Leerder se eie opinie.

5.

Leerder se eie antwoord.

28

© Optimi