Grade 5 Fasiliteerdersgids Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Intermediêre Fase Graad 5 • Fasiliteerdersgids

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

home classroom college workplace

9 781990

Fasiliteerdersgids

1905-E-EAT-FG01

IEB KABV Afrikaans Eerste Addisionele Taal

complete guide with all the texts and explanations included.

• AComprehensive explanations of language aspects.

• Step-by-step guidelines in plain language.

• Fun, engaging and practical • Interesting themes for Gradeactivities.

5s to expand general knowledge and • inspire curiosity. independent thinking and develops reasoning skills.

• Encourages for learners on all levels.

• Suitable • Use in school or at home.

947896

5

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Fasiliteerdersgids Graad 5

1905-E-EAT-FG01

9 781990

947896

Aangepas vir KABV

O Barendse L van Niekerk

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

INHOUDSOPGAWE

LESELEMENTE �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������13 VOORWOORD ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 14 JAARPLAN ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������20 EENHEID 1: Week 1 – 2............................................................................................................................21 Les 1: Al om die wêreld..............................................................................................................................................21 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �����������������������������������������������������������������������������������������������������������22 Aktiwiteit 1: Luister na ’n storie................................................................................................................22 Aktiwiteit 2: Beantwoord vrae...................................................................................................................24 Aktiwiteit 3: Vertel die storie oor..............................................................................................................25 Aktiwiteit 4: Lees hardop.............................................................................................................................26 Aktiwiteit 5: Lettergrepe en klankgrepe................................................................................................27 Aktiwiteit 6: Dra ’n gedig voor...................................................................................................................29 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30 Aktiwiteit 7: Lees ’n storie...........................................................................................................................30 Aktiwiteit 8: Vertel die storie oor..............................................................................................................32 Aktiwiteit 9: Beantwoord vrae...................................................................................................................33 Aktiwiteit 10: Gebruik ’n woordeboek...................................................................................................33 Aktiwiteit 11: Maak jou eie woordeboek...............................................................................................36 Aktiwiteit 12: Selfstandige naamwoorde..............................................................................................37 Aktiwiteit 13: Taalspeletjie..........................................................................................................................39 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ����������������������������������������������������������������������������������������������������������39 Aktiwiteit 14: Skryf oor ’n ervaring.........................................................................................................39 Aktiwiteit 15: Wat dink jy van die storie?.............................................................................................41 Aktiwiteit 16: Meervoud en verkleining................................................................................................41 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �������������������������������������������������������������������������44 Aktiwiteit 17: Afleidings en samestellings............................................................................................44 Aktiwiteit 18: Werkwoorde en voegwoorde........................................................................................46 Aktiwiteit 19: ei-/y-woorde en afkortings............................................................................................47 Aktiwiteit 20: Speltoets.................................................................................................................................49 Aktiwiteit 21: Skryf in jou eie woordeboek..........................................................................................49 EENHEID 1: Week 3 – 4............................................................................................................................50 Les 2: Familiestreke ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������50 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �����������������������������������������������������������������������������������������������������������51 Aktiwiteit 22: Gesels met ander................................................................................................................51 Aktiwiteit 23: Voornaamwoorde...............................................................................................................51 Aktiwiteit 24: Gee ’n verslag.......................................................................................................................54 Aktiwiteit 25: Lees hardop .........................................................................................................................54 Aktiwiteit 26: Speel ’n taalspeletjie..........................................................................................................57 Aktiwiteit 27: Volg instruksies...................................................................................................................58 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������59 Aktiwiteit 28: Lees ’n inligtingsteks.........................................................................................................59 Aktiwiteit 29: Dink na oor die teks...........................................................................................................61 Aktiwiteit 30: Lees ’n inligtingsteks.........................................................................................................61 Aktiwiteit 31: Leestekens en skryftekens (die koppelteken).......................................................63 Aktiwiteit 32: Selfstandige naamwoorde..............................................................................................66 SECTION 1:

SECTION 2:

3

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 33: Selfstandige lees..................................................................................................................66 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ����������������������������������������������������������������������������������������������������������67 Aktiwiteit 34: Bywoorde...............................................................................................................................67 Aktiwiteit 35: Skryf ’n verslag....................................................................................................................69 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �������������������������������������������������������������������������69 Aktiwiteit 36: Verkleining............................................................................................................................69 Aktiwiteit 37: Afleidings en samestellings............................................................................................70 Aktiwiteit 38: f-/v-woorde...........................................................................................................................71 Aktiwiteit 39: Hersiening.............................................................................................................................73 Aktiwiteit 40: Speltoets.................................................................................................................................74 Aktiwiteit 41: Skryf in jou eie woordeboek..........................................................................................74

EENHEID 1: Week 5 – 6............................................................................................................................75 Les 3: Vriende is kosbaar...........................................................................................................................................75 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �����������������������������������������������������������������������������������������������������������76 Aktiwiteit 42: Luister na ’n storie.............................................................................................................76 Aktiwiteit 43: Beantwoord vrae................................................................................................................78 Aktiwiteit 44: Rolspeel..................................................................................................................................78 Aktiwiteit 45: Lees hardop..........................................................................................................................80 Aktiwiteit 46: Direkte en indirekte rede................................................................................................81 Aktiwiteit 47: Vertel jou eie nuus..............................................................................................................84 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������84 Aktiwiteit 48: Lees ’n storie met dialoog...............................................................................................84 Aktiwiteit 49: Som die storie op................................................................................................................85 Aktiwiteit 50: Meervoud en verkleining................................................................................................86 Aktiwiteit 51: Lees dagboekinskrywings..............................................................................................88 Aktiwiteit 52: Dink na oor die storie.......................................................................................................89 Aktiwiteit 53: Sinonieme en antonieme.................................................................................................89 Aktiwiteit 54: Selfstandige lees..................................................................................................................90 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ����������������������������������������������������������������������������������������������������������91 Aktiwiteit 55: Skryf ’n boodskap...............................................................................................................91 Aktiwiteit 56: Byvoeglike naamwoorde.................................................................................................92 Aktiwiteit 57: Skryf ’n dagboekinskrywing..........................................................................................95 Aktiwiteit 58: Skryf ’n paragraaf...............................................................................................................95 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES �������������������������������������������������������������������������96 Aktiwiteit 59: Bevelsinne en woorde wat op d/t eindig.................................................................96 Aktiwiteit 60: Speltoets.................................................................................................................................98 Aktiwiteit 61: Skryf in jou eie woordeboek..........................................................................................98 SESECTION 1:

SECTION 2:

SECTION 2:

SECTION 3:

SECTION 4:

EENHEID 1: Week 7 – 8............................................................................................................................99 Les 4: Maak dit self.......................................................................................................................................................99 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 100 Aktiwiteit 62: Luister na en volg instruksies.................................................................................... 100 Aktiwiteit 63: Verduidelik ’n proses..................................................................................................... 101 Aktiwiteit 64: Speel ’n taalspeletjie....................................................................................................... 102 Aktiwiteit 65: Versamelname.................................................................................................................. 103 Aktiwiteit 66: Lees hardop....................................................................................................................... 104 SECTION 1:

© Optimi

4

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 2: LEES EN KYK ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 104 Aktiwiteit 67: Lees instruksies................................................................................................................ 104 Aktiwiteit 68: Beantwoord vrae............................................................................................................. 106 Aktiwiteit 69: Werkwoorde...................................................................................................................... 107 Aktiwiteit 70: Tydsvorme.......................................................................................................................... 109 Aktiwiteit 71: Selfstandige lees............................................................................................................... 111 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 111 Aktiwiteit 72: Skryf instruksies.............................................................................................................. 111 Aktiwiteit 73: Skryf ’n verslag oor die proses................................................................................... 112 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ���������������������������������������������������������������������� 112 Aktiwiteit 74: Meervoud en verkleining............................................................................................. 112 Aktiwiteit 75: Bedrywende en lydende vorm................................................................................... 114 Aktiwiteit 76: Skryftekens: Die deelteken.......................................................................................... 117 Aktiwiteit 77: Speltoets.............................................................................................................................. 119 Aktiwiteit 78: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................... 119 SECTION 2:

SECTION 4:

SECTION

EENHEID 1: Week 9 – 10...................................................................................................................... 120 Les 5: Dieremaniere.................................................................................................................................................. 120 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 121 Aktiwiteit 79: Luister na ’n gedig...........................................................................................................121 Aktiwiteit 80: Dra ’n gedig voor..............................................................................................................122 Aktiwiteit 81: Speel ’n taalspeletjie.......................................................................................................123 Aktiwiteit 82: Lees hardop.......................................................................................................................123 Aktiwiteit 83: Sinonieme en antonieme..............................................................................................124 AFDELING 2: LEES EN KYK ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 126 Aktiwiteit 84: Vokale en konsonante....................................................................................................126 Aktiwiteit 85: Rym en ritme.....................................................................................................................127 Aktiwiteit 86: Vergelykings.......................................................................................................................130 Aktiwiteit 87: Lees ’n gedig......................................................................................................................131 Aktiwiteit 88: Geslag...................................................................................................................................134 Aktiwiteit 89: Dink na oor tekste...........................................................................................................135 Aktiwiteit 90: Meervoud en verkleining.............................................................................................136 Aktiwiteit 91: Selfstandige lees...............................................................................................................137 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 137 Aktiwiteit 92: Skryf ’n gedig.....................................................................................................................137 Aktiwiteit 93: Skryf oor gedigte..............................................................................................................138 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ���������������������������������������������������������������������� 138 Aktiwiteit 94: Byvoeglike naamwoorde..............................................................................................138 Aktiwiteit 95: Werk met sinne................................................................................................................141 Aktiwiteit 96: Hersiening..........................................................................................................................141 Aktiwiteit 97: Speltoets..............................................................................................................................142 Aktiwiteit 98: Skryf in jou eie woordeboek.......................................................................................143 SECTION 1:

SECTION 3:

SECTION ON 4:

EENHEID 2: Week 1 – 2......................................................................................................................... 144 Les 6: Spoke opjaag................................................................................................................................................... 144 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 145 Aktiwiteit 99: Luister na ’n storie......................................................................................................... 145 SECTION 1:

5

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 100: Lees hardop.................................................................................................................... 148 Aktiwiteit 101: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................... 148 Aktiwiteit 102: Vertel jou eie nuus....................................................................................................... 149 AFDELING 2: LEES EN KYK ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 149 Aktiwiteit 103: Lees ’n storie.................................................................................................................. 149 Aktiwiteit 104: Homonieme en homofone........................................................................................ 151 Aktiwiteit 105: Lees resensies............................................................................................................... 154 Aktiwiteit 106: Skryftekens: Die kappie............................................................................................ 158 Aktiwiteit 107: Voornaamwoorde........................................................................................................ 159 Aktiwiteit 108: Meervoude...................................................................................................................... 160 Aktiwiteit 109: Direkte en indirekte rede......................................................................................... 162 Aktiwiteit 110: Voorvoegsels en agtervoegsels.............................................................................. 162 Aktiwiteit 111: Selfstandige lees........................................................................................................... 165 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 166 Aktiwiteit 112: Skryf ’n storie................................................................................................................ 166 Aktiwiteit 113: Skryf ’n boekresensie................................................................................................. 167 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ���������������������������������������������������������������������� 168 Aktiwiteit 114: Tydsvorme...................................................................................................................... 168 Aktiwiteit 115: Hersiening....................................................................................................................... 168 Aktiwiteit 116: Speltoets.......................................................................................................................... 169 Aktiwiteit 117: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................... 170 SECTION 2:

ON 3: vSECTION 3:

SECTION 4:

SECTION ON 4:

EENHEID 2: Week 3 – 4......................................................................................................................... 171 Les 7: Vreemde gediertes....................................................................................................................................... 171 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 172 Aktiwiteit 118: Luister na ’n inligtingsteks....................................................................................... 172 Aktiwiteit 119: Sorteer die diere............................................................................................................ 173 Aktiwiteit 120: Teken en benoem.......................................................................................................... 175 Aktiwiteit 121: Lees hardop..................................................................................................................... 176 Aktiwiteit 122: Dra ’n gedig voor........................................................................................................... 176 AFDELING 2: LEES EN KYK ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 178 Aktiwiteit 123: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................... 178 Aktiwiteit 124: Skryftekens: Die afkappingsteken......................................................................... 180 Aktiwiteit 125: Bywoorde......................................................................................................................... 181 Aktiwiteit 126: Woordorde in sinne..................................................................................................... 182 Aktiwiteit 127: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................... 186 Aktiwiteit 128: Voornaamwoorde......................................................................................................... 188 Aktiwiteit 129: Selfstandige lees............................................................................................................ 190 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 190 Aktiwiteit 130: Gee ’n beskrywing........................................................................................................ 190 Aktiwiteit 131: Maak ’n plakkaat........................................................................................................... 191 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ���������������������������������������������������������������������� 192 Aktiwiteit 132: Hersiening........................................................................................................................ 192 Aktiwiteit 133: Speltoets........................................................................................................................... 195 Aktiwiteit 134: Skryf in jou eie woordeboek.................................................................................... 195 SECTION 1:

SECTION 2: SECTION 2:

SECTION 4: SECTION 4:

© Optimi

SECTION ON 4:

6

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 2: Week 5 – 6......................................................................................................................... 196 Les 8: Tussen die sterre........................................................................................................................................... 196 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 197 Aktiwiteit 135: Luister na ’n storie....................................................................................................... 197 Aktiwiteit 136: Vertel die storie oor..................................................................................................... 200 Aktiwiteit 137: Organiseer inligting..................................................................................................... 200 Aktiwiteit 138: Lees hardop..................................................................................................................... 200 Aktiwiteit 139: Dra ’n gedig voor........................................................................................................... 201 AFDELING 2: LEES EN KYK ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 202 Aktiwiteit 140: Lees ’n storie................................................................................................................... 202 Aktiwiteit 141: Meervoud en verkleining.......................................................................................... 204 Aktiwiteit 142: Leestekens: Die dubbelpunt..................................................................................... 205 Aktiwiteit 143: Byvoeglike naamwoorde en bywoorde............................................................... 206 Aktiwiteit 144: Lees ’n gedig.................................................................................................................... 207 Aktiwiteit 145: Tydsvorme....................................................................................................................... 208 Aktiwiteit 146: Selfstandige lees............................................................................................................ 210 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 210 Aktiwiteit 147: Skryf ’n storie................................................................................................................. 210 Aktiwiteit 148: Skryf ’n dialoog.............................................................................................................. 211 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ���������������������������������������������������������������������� 212 Aktiwiteit 149: Hersiening........................................................................................................................ 212 Aktiwiteit 150: Speltoets........................................................................................................................... 214 Aktiwiteit 151: Skryf in jou eie woordeboek.................................................................................... 214 SECTION 1:

SECTION 2: SECTION 2: SECTION 2:

SEC

TION 3:

SECTION 4: TION 4:

EENHEID 2: Week 7 – 8......................................................................................................................... 215 Les 9: Net vir pret ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 215 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 216 Aktiwiteit 152: Luister na en volg instruksies................................................................................. 216 Aktiwiteit 153: Gee instruksies............................................................................................................... 217 Aktiwiteit 154: Lees hardop..................................................................................................................... 217 Aktiwiteit 155: Speel ’n taalspeletjie.................................................................................................... 218 Aktiwiteit 156: Vertel jou eie nuus........................................................................................................ 219 AFDELING 2: LEES EN KYK ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 219 Aktiwiteit 157: Lees instruksies............................................................................................................. 219 Aktiwiteit 158: Ontkenning...................................................................................................................... 221 Aktiwiteit 159: Sinsoorte: vraagsin en vraagwoorde.................................................................... 224 Aktiwiteit 160: Lees ’n verslag................................................................................................................ 225 Aktiwiteit 161: Woordorde ná voegwoorde...................................................................................... 226 Aktiwiteit 162: Dink na oor tekste........................................................................................................ 229 Aktiwiteit 163: Selfstandige lees............................................................................................................ 231 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 231 Aktiwiteit 164: Skryf instruksies........................................................................................................... 231 Aktiwiteit 165: Skryf ’n verslag.............................................................................................................. 231 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ���������������������������������������������������������������������� 232 Aktiwiteit 166: Hersiening........................................................................................................................ 232 Aktiwiteit 167: Speltoets........................................................................................................................... 234 Aktiwiteit 168: Skryf in jou eie woordeboek.................................................................................... 235 SECTION 1: SECTION 1:

SECTION 2:

SECTIONSEC

TI 3:

SECTION 4: N 4:

7

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 3: Week 1 – 2......................................................................................................................... 236 Les 10: Suid-Afrika se oudstes en grootstes �������������������������������������������������������������������������������������������������� 236 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 237 Aktiwiteit 169: Luister na ’n inligtingsteks..................................................................................... 237 Aktiwiteit 170: Teken inligting op ’n kaart aan............................................................................. 239 Aktiwiteit 171: Luister na en lewer persoonlike verslae.......................................................... 240 Aktiwiteit 172: Lees hardop.................................................................................................................. 241 Aktiwiteit 173: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 242 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 242 Aktiwiteit 174: Lees ’n storie................................................................................................................ 242 Aktiwiteit 175: Woorde wat verwar.................................................................................................. 244 Aktiwiteit 176: Lees opsommings...................................................................................................... 246 Aktiwiteit 177: Leestekens: Die komma.......................................................................................... 249 Aktiwiteit 178: Woordsoorte................................................................................................................ 250 Aktiwiteit 179: Selfstandige lees......................................................................................................... 251 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 252 Aktiwiteit 180: Skryf ’n storie............................................................................................................... 252 Aktiwiteit 181: Skryf ’n boekresensie............................................................................................... 253 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 253 Aktiwiteit 182: Hersiening..................................................................................................................... 253 Aktiwiteit 183: Speltoets........................................................................................................................ 255 Aktiwiteit 184: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 255 SECTION 1: SECTION 1: SECTION 1:

SECTION SECTION 2:

SECTION 3: SECTIONSEC

TI 3:

EENHEID 3: Week 3 – 4......................................................................................................................... 256 Les 11: Net een Aarde ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 256 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 257 Aktiwiteit 185: Lewer ’n mondeling.................................................................................................. 257 Aktiwiteit 186: Lees hardop.................................................................................................................. 260 Aktiwiteit 187: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 261 Aktiwiteit 188: Vertel eie nuus............................................................................................................. 261 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 262 Aktiwiteit 189: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................ 262 Aktiwiteit 190: Beantwoord vrae........................................................................................................ 265 Aktiwiteit 191: Enkelvoudige en veelvoudige sinne................................................................... 265 Aktiwiteit 192: Samestellings............................................................................................................... 267 Aktiwiteit 193: Punktuasie.................................................................................................................... 269 Aktiwiteit 194: Woordsoorte................................................................................................................ 269 Aktiwiteit 195: Selfstandige lees......................................................................................................... 270 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 270 Aktiwiteit 196: Teken ’n grafiek........................................................................................................... 270 Aktiwiteit 197: Maak ’n opsomming.................................................................................................. 272 Aktiwiteit 198: Maak ’n plakkaat........................................................................................................ 273 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 273 Aktiwiteit 199: Hersiening..................................................................................................................... 273 Aktiwiteit 200: Speltoets........................................................................................................................ 275 Aktiwiteit 201: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 275 SECTION 1:

SSECTION 2:

TI 3:

SECTION 4:

© Optimi

8

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 3: Week 5 – 6......................................................................................................................... 276 Les 12: In ’n magiese wêreld... ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 276 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 277 Aktiwiteit 202: Luister na ’n storie..................................................................................................... 277 Aktiwiteit 203: Vertel die storie oor.................................................................................................. 279 Aktiwiteit 204: Lees hardop.................................................................................................................. 280 Aktiwiteit 205: Dra ’n gedig voor........................................................................................................ 280 Aktiwiteit 206: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 281 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 281 Aktiwiteit 207: Lees ’n storie................................................................................................................ 281 Aktiwiteit 208: Tydsvorme.................................................................................................................... 283 Aktiwiteit 209: Telwoorde..................................................................................................................... 285 Aktiwiteit 210: Lees gedigte.................................................................................................................. 286 Aktiwiteit 211: Beantwoord vrae........................................................................................................ 289 Aktiwiteit 212: Woordorde.................................................................................................................... 290 Aktiwiteit 213: Afkortings...................................................................................................................... 291 Aktiwiteit 214: Direkte en indirekte rede....................................................................................... 292 Aktiwiteit 215: Selfstandige lees......................................................................................................... 293 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 293 Aktiwiteit 216: Skryf ’n storie............................................................................................................... 293 Aktiwiteit 217: Skryf ’n dagboekinskrywing................................................................................. 294 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 294 Aktiwiteit 218: Hersiening..................................................................................................................... 294 Aktiwiteit 219: Speltoets........................................................................................................................ 296 Aktiwiteit 220: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 296 SECTION 1:

SSECTION 2: SECTION 2:

SECTION 3:

TI 3:

SECTION 4:

SECTION 4:

EENHEID 3: Week 7 – 8......................................................................................................................... 297 Les 13: Op die silwerskerm ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 297 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 298 Aktiwiteit 221: Gesels met ander........................................................................................................ 298 Aktiwiteit 222: Lees hardop.................................................................................................................. 299 Aktiwiteit 223: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 300 Aktiwiteit 224: Vertel jou eie nuus..................................................................................................... 300 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 300 Aktiwiteit 225: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................ 300 Aktiwiteit 226: Beantwoord vrae........................................................................................................ 303 Aktiwiteit 227: Saamgestelde sinne................................................................................................... 304 Aktiwiteit 228: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................ 305 Aktiwiteit 229: Ontkenning................................................................................................................... 307 Aktiwiteit 230: Woordsoorte................................................................................................................ 307 Aktiwiteit 231: Bedrywende en lydende vorm............................................................................. 308 Aktiwiteit 232: Selfstandige lees......................................................................................................... 308 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 309 Aktiwiteit 233: Skryf ’n inligtingsteks............................................................................................... 309 Aktiwiteit 234: Skryf ’n fliekresensie................................................................................................ 310 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 310 Aktiwiteit 235: Hersiening..................................................................................................................... 310 SECTION 1:

SECTION 1:

SSSECTION 2:

ION 3:

SECTION 4:

SECTION 4:

9

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 236: Speltoets........................................................................................................................ 312 Aktiwiteit 237: Skryf in jou eie woordeboek ................................................................................ 312

EENHEID 3: Week 9 – 10...................................................................................................................... 313 Les 14: Toneelspeel �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 313 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 314 Aktiwiteit 238: Gesels met ander........................................................................................................ 314 Aktiwiteit 239: Voer ’n toneelstuk op................................................................................................ 315 Aktiwiteit 240: Lees hardop.................................................................................................................. 317 Aktiwiteit 241: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 318 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 318 Aktiwiteit 242: Lees ’n toneelstuk...................................................................................................... 318 Aktiwiteit 243: Beantwoord vrae........................................................................................................ 321 Aktiwiteit 244: Dink na oor tekste...................................................................................................... 323 Aktiwiteit 245: Die los- en vasskryf van woorde.......................................................................... 324 Aktiwiteit 246: Tydsvorme (werkwoordtye)................................................................................. 327 Aktiwiteit 247: Direkte en indirekte rede....................................................................................... 328 Aktiwiteit 248: Selfstandige lees......................................................................................................... 328 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 329 Aktiwiteit 249: Skryf ’n dialoog........................................................................................................... 329 Aktiwiteit 250: Maak ’n uitnodiging.................................................................................................. 329 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 330 Aktiwiteit 251: Hersiening .................................................................................................................... 330 Aktiwiteit 252: Speltoets........................................................................................................................ 333 Aktiwiteit 253: Skryf in jou eie woordeboek ................................................................................ 333 SECTION 1: SECTION 1:

SECTION 2: v

SSECTION 2:

TI 3: SECTION 3:

SECTION 4:

SECSECTION 4:

EENHEID 4: Week 1 – 2......................................................................................................................... 334 Les 15: Helde, gode en pratende diere ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 334 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 335 Aktiwiteit 254: Luister na ’n storie..................................................................................................... 335 Aktiwiteit 255: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 338 Aktiwiteit 256: Lees hardop.................................................................................................................. 338 Aktiwiteit 257: Vertel jou eie nuus..................................................................................................... 339 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 339 Aktiwiteit 258: Lees ’n storie................................................................................................................ 339 Aktiwiteit 259: Beantwoord vrae........................................................................................................ 341 Aktiwiteit 260: Tussenwerpsels.......................................................................................................... 342 Aktiwiteit 261: Los woordraaisels op............................................................................................... 343 Aktiwiteit 262: Verkortings en akronieme...................................................................................... 343 Aktiwiteit 263: Tydsvorme.................................................................................................................... 344 Aktiwiteit 264: Enkelvoudige en saamgestelde sinne................................................................ 345 Aktiwiteit 265: Woordsoorte................................................................................................................ 346 Aktiwiteit 266: Werkwoorde................................................................................................................ 347 Aktiwiteit 267: Selfstandige lees......................................................................................................... 347 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 348 Aktiwiteit 268: Skryf ’n verslag............................................................................................................ 348 Aktiwiteit 269: Skryf ’n storie............................................................................................................... 348 SECTION 1: SECTION 1SECTION 1:

SECTION 3:

© Optimi

TI 3: SECTION 3:

10

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 349 Aktiwiteit 270: Hersiening..................................................................................................................... 349 Aktiwiteit 271: Speltoets........................................................................................................................ 351 Aktiwiteit 272: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 351

SECTION 4: SECTION 4:

EENHEID 4: Week 3 – 4......................................................................................................................... 352 Les 16: Eureka!........................................................................................................................................................... 352 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 353 Aktiwiteit 273: Gesels met ander........................................................................................................ 353 Aktiwiteit 274: Lees hardop.................................................................................................................. 354 Aktiwiteit 275: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 355 Aktiwiteit 276: Vertel jou eie nuus..................................................................................................... 356 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 356 Aktiwiteit 277: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................ 356 Aktiwiteit 278: Afkortings, akronieme en verkortings.............................................................. 358 Aktiwiteit 279: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................ 359 Aktiwiteit 280: Verdubbeling van vokale en konsonante......................................................... 360 Aktiwiteit 281: Sinsoorte........................................................................................................................ 362 Aktiwiteit 282: Ontkenning................................................................................................................... 363 Aktiwiteit 283: Woordsoorte................................................................................................................ 364 Aktiwiteit 284: Werkwoorde................................................................................................................ 365 Aktiwiteit 285: Skryftekens................................................................................................................... 366 Aktiwiteit 286: Selfstandige lees......................................................................................................... 367 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 367 Aktiwiteit 287: Skryf ’n inligtingsteks............................................................................................... 367 Aktiwiteit 288: Maak ’n plakkaat........................................................................................................ 368 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 369 Aktiwiteit 289: Hersiening..................................................................................................................... 369 Aktiwiteit 290: Selfstandige lees......................................................................................................... 370 Aktiwiteit 291: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 370 SECTION 1: SECTION 1SECTION 1:

SECT

ION 2:

TI 3: SECTION 3:

EENHEID 4: Week 5 – 6......................................................................................................................... 371 Les 17: Skurke van die see..................................................................................................................................... 371 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 372 Aktiwiteit 292: Luister na ’n storie..................................................................................................... 372 Aktiwiteit 293: Vertel ’n storie............................................................................................................. 374 Aktiwiteit 294: Dra ’n gedig voor........................................................................................................ 375 Aktiwiteit 295: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 375 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 376 Aktiwiteit 296: Lees ’n storie................................................................................................................ 376 Aktiwiteit 297: Sinsontleding............................................................................................................... 378 Aktiwiteit 298: Verbindingswoorde................................................................................................... 379 Aktiwiteit 299: Woordsoorte................................................................................................................ 380 Aktiwiteit 300: Skryftekens................................................................................................................... 381 Aktiwiteit 301: Lees gedigte.................................................................................................................. 382 Aktiwiteit 302: Woordsoorte................................................................................................................ 384 Aktiwiteit 303: Werkwoorde................................................................................................................ 384 SECTION 1: SESECTION 1:

SECTION 2: v SECT

11

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 304: Selfstandige lees......................................................................................................... 385 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 385 Aktiwiteit 305: Skryf ’n verslag............................................................................................................ 385 Aktiwiteit 306: Skryf ’n resensie......................................................................................................... 386 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 387 Aktiwiteit 307: Hersiening..................................................................................................................... 387 Aktiwiteit 308: Speltoets........................................................................................................................ 388 Aktiwiteit 309: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 388 SECTION

S

TI 3: SECTION 3: 3:

ECTION 4:

EENHEID 4: Week 7 – 8......................................................................................................................... 389 Les 18: Ou beskawings............................................................................................................................................ 389 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 390 Aktiwiteit 310: Gesels met ander........................................................................................................ 390 Aktiwiteit 311: Dra ’n gedig voor........................................................................................................ 391 Aktiwiteit 312: Speel ’n taalspeletjie................................................................................................. 391 Aktiwiteit 313: Vertel jou eie nuus..................................................................................................... 392 AFDELING 2: LEES EN KYK ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 392 Aktiwiteit 314: Lees ’n inligtingsteks................................................................................................ 392 Aktiwiteit 315: Woordvorming............................................................................................................ 395 Aktiwiteit 316: Werk met woorde...................................................................................................... 396 Aktiwiteit 317: Woordsoorte................................................................................................................ 397 Aktiwiteit 318: Sinsoorte........................................................................................................................ 398 Aktiwiteit 319: Tydsvorme en bedrywende en lydende vorm............................................... 398 Aktiwiteit 320: Lees ’n plakkaat.......................................................................................................... 399 Aktiwiteit 321: Direkte en indirekte rede....................................................................................... 401 Aktiwiteit 322: Selfstandige lees......................................................................................................... 401 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 402 Aktiwiteit 323: Skryf ’n inligtingsteks............................................................................................... 402 Aktiwiteit 324: Maak ’n plakkaat........................................................................................................ 402 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES ������������������������������������������������������������������� 403 Aktiwiteit 325: Hersiening..................................................................................................................... 403 Aktiwiteit 326: Hersiening..................................................................................................................... 405 Aktiwiteit 327: Speltoets........................................................................................................................ 408 Aktiwiteit 328: Skryf in jou eie woordeboek................................................................................. 408 SECTION 1:

SECTION 2: v SECT

CTION

SECTION 4: S

SECTION 2:

TI 3: SECTION 3: 3: SECTION 3:

ECTION 4:

WOORDELYSTE �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 409 RUBRIEKE ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 427 WÊRELDKAART EN LEGKAART �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 431 BOEKVERSLAE ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 433 OEFENVRAESTELLE ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 437 BIBLIOGRAFIE ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 455

© Optimi

12

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

LESELEMENTE

LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

AKTIWITEIT Bevat die kerninhoud en vrae om die leerder se kennis te toets.

WOORDESKAT Betekenis van moeiliker woorde in tekste.

DEFINIEER Definisies van sommige begrippe.

KERNINHOUD Die inhoud wat verstaan moet word; verduideliking van begrippe.

BELANGRIK Belangrike aspekte om van kennis te neem.

WENKE Om die begrippe beter te verstaan; om in die leerproses te help.

VIR DIE NUUSKIERIGES

Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit in só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken.

13

© Optimi

VOORWOORD

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Die handleiding en fasiliteerdersgids dek al die werk van graad 5 Afrikaans Eerste Addisionele Taal (EAT). Die boek is opgestel in lyn met die KABV-riglyne wat die Departement van Basiese Onderwys vereis.

Die KABV gee ’n uiteensetting van die minimum werk wat gedek moet word. Die handleiding en fasiliteerdersgids bevat soms meer inligting as wat die KABV vereis.

Die handleiding is in vier eenhede en 18 lesse verdeel. Elke les word oor ’n tydperk van twee weke behandel (10 uur) en elke eenheid strek oor ’n kwartaal.

Aan die einde van eenheid 2 en eenheid 4 (kwartaal 2 en 4) skryf die leerders eksamen (verwys na die portefeuljeboek).

Eenheid 1 bestaan uit vyf lesse.

• Les 1: Al om die wêreld • Les 2: Familiestreke • Les 3: Vriende is kosbaar • Les 4: Maak dit self • Les 5: Dieremaniere

Eenheid 2 bestaan uit vier lesse.

• Les 6: Spoke opjaag • Les 7: Vreemde gediertes • Les 8: Tussen die sterre • Les 9: Net vir pret

Eenheid 3 bestaan uit vyf lesse.

• Les 10: Suid-Afrika se oudstes en grootstes • Les 11: Net een Aarde • Les 12: In ’n magiese wêreld ...

• Les 13: Op die silwerskerm • Les 14: Toneelspeel Eenheid 4 bestaan uit vier lesse.

• Les 15: Helde, gode en pratende diere • Les 16: Eureka!

• Les 17: Skurke van die see • Les 18: Ou beskawings

Die lesse is in aktiwiteite opgedeel – wat die leerinhoud asook vrae daaroor bevat.

Elke les bestaan uit vier afdelings: • Luister en praat • Lees en kyk • Skryf en aanbied • Taalstrukture en -konvensies

Afdeling 1: Luister en praat Luister en praat is integraal in alle vakke. Hoe meer ’n nuwe taal gehoor en gepraat word, hoe makliker word dit aangeleer. Dit is belangrik om woorde duidelik en korrek uit te spreek wanneer tekste hardop gelees word. Help leerders ook reg indien hulle sinskonstruksie of woordgebruik verkeerd is wanneer hulle praat. Moedig leerders aan om een keer ’n week ’n Afrikaanse televisieprogram te kyk of na ’n Afrikaanse radioprogram te luister.

Dit is verder belangrik om kennis van die luisterproses te neem, wat veral in hoër grade tydens luistertoetse toegepas word. Die luisterproses word in aktiwiteit 1 uiteengesit. Neem kennis van wanneer die leerders notas mag neem.

•

Luisterproses: Volg die luisterproses vir die eerste paar weke en kyk hoe die leerders vorder.

Indien dit nie vir hulle nodig is om drie keer na die teks te luister nie, hoef die teks nie vir ’n derde

© Optimi

14

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

•

keer gelees te word nie. Die proses moet egter in take/eksamens gevolg word.

Lees hardop: Leerders gee soms vir mekaar ’n informele punt met die rubriek by die aktiwiteit en ander kere assesseer jy hulle informeel. Die rubriek in die bylae (addendum) kan ook hiervoor gebruik word. Let wel dat leerders wat minder gevorderd is dalk nie die hele teks sal kan lees nie – neem altyd die leerder se leesvaardigheid in ag. Die doel van die informele assessering is om leerders se lees te verbeter.

Afdeling 2: Lees en kyk Hoe meer leerders met Afrikaanse tekste omgaan, hoe makliker gaan hulle die taalgebruik verstaan en dinge soos spelpatrone optel.

Indien leerders die leesteks in afdeling 2 self kan lees en verstaan sonder dat jy dit eers vir hulle lees, is dit goed.

Dit is belangrik dat leerders Afrikaanse tekste selfstandig lees. Verleen altyd hulp met die uitspraak of betekenis van woorde wanneer leerders selfstandig lees.

Leerders moet elke kwartaal ’n boek selfstandig lees (dit word deur die jaar in die fasiliteerdersgids genoem) en dan ’n resensie daaroor skryf of lewer. Moedig hulle aan om meer as een boek per kwartaal te lees, asook boeke in hul huistaal (en in Engels, indien dit nie hul moedertaal is nie).

Afdeling 3: Skryf en aanbied Hoe meer die leerders Afrikaans skryf, hoe beter. Wanneer ’n mens skryf, is jy meer daarop gerig om grammatika en spelling korrek te gebruik. Let op die skryfproses, wat in die handleiding en fasiliteerdersgids uiteengesit word. Moedig leerders aan om soveel as moontlik in Afrikaans te skryf.

Hulle kan byvoorbeeld elke dag, apart van ander aktiwiteite in die handleiding, ’n paragraaf skryf oor wat hulle die vorige dag ná skool gedoen het, of dit kan met die aktiwiteite van die dag skakel.

Die leerders word ook aan ’n verskeidenheid soorte tekste bekendgestel, elk met sy eie formaat (byvoorbeeld verhale, dialoë, nuusberigte, plakkate en gedigte).

Afdeling 4: Taalstrukture en -konvensies Deur in interaksie te kom met Afrikaans in gesproke of geskrewe formaat, word die grondslag vir grammatika gelê. Alhoewel al die inhoud vereis deur die KABV in die handleiding gedek word, is dit raadsaam om bykomende taaloefeninge vir die leerders te gee. Dit hoef nie ’n aktiwiteit te wees nie; dit kan informele hersiening van die vorige dag se werk wees (byvoorbeeld ’n oefening waar die leerders sinonieme moet gee, of laat hulle die vertaling van Afrikaanse woorde gee).

Dit is uiters belangrik dat taalaspekte goed vasgelê word – dit vorm die basis vir alle taalwerk tot in graad 12 (die werk word in elke graad net moeiliker). Hoe meer leerders met die verskeie taalaspekte in aanraking kom, hoe beter word dit vasgelê.

Let ook op dat leerders meer selfstandig begin werk soos die jaar vorder. Verleen hulp indien nodig. As hulle byvoorbeeld die teks in afdeling 2 selfstandig kan lees sonder dat jy dit eers vir hulle voorlees, is dit goed – dit hang af van die leerders se vaardighede.

15

© Optimi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

TYDSTOEKENNING

Volgens die KABV moet leerders 5 uur per week in Afrikaans EAT onderrig word, dus 10 uur per les (wat oor twee weke strek). Dit beteken dat huiswerk nie by hierdie tyd ingesluit is nie. Indien leerders dus die aktiwiteite nie tydens onderrigtyd klaarkry nie, moet hulle dit as huiswerk voltooi.

Verder moet daar 2 uur aan luister en praat spandeer word, 5 uur aan lees en kyk, 2 uur aan skryf en aanbied en 1 uur aan taalstrukture en -konvensies. Soos reeds genoem, vereis die KABV dat taalstrukture en -konvensies binne konteks aangeleer word, dus is die tyd hiervoor ingesluit in die KABV se voorgestelde tye vir die verskillende afdelings.

Let wel dat die tydstoekenning by die aktiwiteite nie noodwendig tot 10 uur per tweeweeksiklus optel nie. Dit is omdat die tyd wat aan ’n aktiwiteit afgestaan word deur die getal leerders in die klas bepaal word. Sommige aktiwiteite vat ook langer, waar die fasiliteerder die leerders se lees assesseer, die voordra van ’n gedig, mondelinge, ensovoorts. Hier kan die aktiwiteit oor ’n paar dae strek sodat alle leerders kans kry om die aktiwiteit te voltooi.

Gebruik eie oordeel om seker te maak dat leerders deur al die werk kom. In sommige gevalle strek werk oor meer as een periode – wees oordeelkundig in hoe om hierdie lesse aan te pak.

BEPLANNING

Die boeke is só saamgestel dat die fasiliteerder so min as moontlik beplanning hoef te doen. Dit is wel nodig om goed vir die aanbieding van die lesse voor te berei (veral omdat die tyd wat aan aktiwiteite afgestaan word deur die getal leerders in die klas bepaal word).

Gaan deur die les en kyk wat jy moet voorberei (soos om die hardop lees van ’n teks te oefen, die klas te versier om by die tema te pas, die nodige voorbereiding vir taalspeletjies te doen, om vir die leerders te sê dat hulle die volgende dag items klas toe moet bring, ensovoorts). Beplan ook watter aktiwiteite jy op watter dag van die tweeweeksiklus gaan behandel (dag 1 tot 10).

Die aktiwiteite kan behandel word in die volgorde waarin dit in die boek is, maar dit is nie nodig om al die luister en praat-aktiwiteite aan die begin van die les te doen nie. Begin elke les met die eerste aktiwiteit en die aktiwiteite wat volg wat met die eerste aktiwiteit te doen het.

Byvoorbeeld in les 1: Aktwiteit 2 is die vrae op die luisterteks van aktiwiteit 1 en in aktiwiteit 3 moet die leerders die storie in aktiwiteit 1 oorvertel. Aktiwiteit 4 (hardop lees) kan byvoorbeeld gelos word vir dag 2 (aangesien die leerders moet voorberei) of dit kan op ’n dag in week 2 gedoen word. Die taalspeletjies kan ook op ’n ander dag in die tweeweeksiklus gespeel word.

Indien tyd dit nie toelaat nie, kan dit daarop neerkom dat byvoorbeeld van die luister en praat-aktiwiteite nie gedoen gaan word nie (soos “vertel eie nuus”).

Indien leerders sekere taalaspekte goed bemeester het, is dit nie nodig om al die aktiwiteite in die klas te doen nie (of leerders hoef nie al die vrae in die klas te beantwoord nie). Indien hulle byvoorbeeld verstaan hoe afkortings werk, kan hulle die aktiwiteit oor afkortings as hersiening by die huis doen (wat dan in die klas gemerk word).

© Optimi

16

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

WOORDESKAT EN SPELLING

Leerders maak in les 1 hul eie woordeboek. Waar aangedui, moet hulle die woorde met hul betekenisse, die Engelse woord gee of ’n sin of prentjie in die woordeboek skryf/teken (sien meer besonderhede in les 1).

Leerders kan verder enige woorde wat vir hulle nuut of moeilik is in die woordeboek skryf. Hulle moet seker maak dat die woorde korrek gespel is.

Die leerders skryf ’n speltoets aan die einde van elke les. In plaas hiervan kan hulle elke dag of aan die einde van elke week ’n speltoets skryf.

Soos by die eerste speltoets verduidelik word, moet leerders met ’n glimpen (highlighter) uitlig waar hulle moontlik verkeerd kan spel. Dit help hulle om vir lokvalle (traps) uit te kyk.

WOORDELYSTE

Die woordelyste in die bylae agterin die boek is vir verwysing. Daar is lyste met trappe van vergelyking, sinonieme en antonieme, geslag, vergelykings, ensovoorts. Dit is ’n goeie idee dat die leerders sover moontlik die inligting in die bylae leer (nadat die werk in die handleiding behandel is). Dit brei hul woordeskat uit en dit is kennis wat hulle tot in graad 12 gaan gebruik, asook in die alledaagse lewe.

OOR DIE TEKSTE • • •

Die nodige toestemming is verkry om die spotprente in die boek te gebruik.

Waar daar nie erkenning gegee word nie, het die skrywer van die boek self die stories/gedigte geskryf.

Alle ander tekste, soos koerant- en tydskrifartikels, instruksies en plakkate is deur die skrywer van die boek geskryf/saamgestel. By koerant- en tydskrifartikels is die joernaliste se name fiktief (fictional).

ANDER

’n Paar aspekte om van kennis te neem: • •

•

Regdeur die handleiding verskyn Zak die taalmonster. Hy gee vir leerders wenke en gaan saam met hulle op die reis deur graad 5 EAT.

Elke les het ’n tema. Probeer om die tema so lewendig as moontlik vir die leerders te maak – die klas/vertrek kan byvoorbeeld volgens die tema van die les versier word. Leerders kan ook byvoorbeeld prentjies oor die tema inkleur (indien daar nog tyd ná onderrigtyd oor is) en dit kan in die klas opgesit word.

Daar is ’n tabel aan die begin van elke les in die fasiliteerdersgids. Hierdie tabel bevat die aktiwiteite waarin die aspekte hoofsaaklik behandel word, saam met die tydstoekenning.

Hierdie aspekte (byvoorbeeld sinonieme en antonieme) kan ook in ander aktiwiteite in die les voorkom (soos in die leesbegripvrae), maar dit is nie die hoofaktiwiteit nie en word nie in die tabel gelys nie. Waar verskillende aspekte in een aktiwiteit voorkom, word die tydstoekenning slegs die eerste keer gegee wat die aktiwiteitnommer voorkom.

17

© Optimi

• •

•

•

• • • • •

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Baie aktiwiteite vereis dat leerders in pare, groepe of as ’n klas werk. Indien daar slegs een leerder is, moet die fasiliteerder instaan.

Daar word by sommige aktiwiteite ’n rubriek vir informele assessering gegee. Die rubrieke vir take en eksamens is in die bylae. Dit is jou keuse oor watter rubriek om te gebruik – leerders moet gewoond raak aan die rubrieke waarvolgens hulle geassesseer word, maar dit hoef nie vir elke aktiwiteit gebruik te word nie.

Soos genoem, moet die leerders vir sommige aktiwiteite items klas toe bring – lees vooruit en gee die leerders genoeg tyd om vir die items te soek. Hulle moet byvoorbeeld soms tydskrifte/ koerante klas toe bring of ’n item om in te rolspeel. Gee hulle byvoorbeeld ’n week of twee om die items te kry.

Die woordeskat van sommige woorde in die tekste word gegee. In die eerste paar lesse word definisies gegee, en later word meer vertalings gegee en definisies van slegs die moeiliker woorde.

Die woorde wat ’n definisie/vertaling het, is in vetdruk in die teks. Die woorde in die woordeskat verskyn in die volgorde waarin die woorde in die teks voorkom. Dit word ook binne konteks van die teks en in die tydsvorm van die teks gegee.

By sommige tekste word die uitspraak van woorde gegee, byvoorbeeld: Phileas word uitgespreek as “Fi-lie-jas”. Hierdie klanke tussen aanhalingstekens is Afrikaans, nie Engels nie.

Leerders kan tussendeur die aktiwiteite kort, informele toetse oor taalaspekte skryf, byvoorbeeld oor geslagsvorme, intensiewe vorme, ensovoorts.

Die opskrifte in die handleiding is sover moontlik volgens die KABV se opskrifte. Al staan daar “dra ’n gedig voor”, moet die teks in die handleiding gebruik word (tensy anders vermeld).

’n Voorbeeld van eksamenvraestelle word in die bylae gegee. Laat leerders dit ter voorbereiding van die eksamens skryf sodat hulle die formaat kan sien. Soek addisionele vraestelle op die internet.

Meer gevorderde leerders kan deur die jaar navorsing doen, ’n plakkaat oor die onderwerp maak en vir die klas daarvan vertel. Byvoorbeeld, hulle doen navorsing wat by “vir die nuuskieriges” gegee word. Hulle kan ook opdrag gegee word om inligting oor ’n spesifieke digter of skrywer te doen.

Byvoorbeeld: Doen navorsing oor A.G. Visser. Kry een van sy gedigte en vertel vir die klas daarvan. o Wie was A.G. Visser? o Waar is hy gebore? o Waaroor gaan die gedig? o Wat is die rymskema? o Is daar vergelykings in die gedig? Wat beteken dit?

WERKBOEK

Elke leerder benodig ’n lyntjiesboek (’n skrif) met 72 bladsye om die aktiwiteite in te doen. (Hulle mag dalk later die jaar nóg ’n werkboek benodig.) Dit kan ook ’n swart hardebandboek wees.

Daar word aanbeveel dat leerders belangrike aspekte in hul oorskryf en nie net die aktiwiteite voltooi nie (byvoorbeeld wat ’n sinoniem is of hoe ons ’n selfstandige naamwoord uitken). Hulle kan ook die antwoorde van elke bespreking in afdeling 2 in hul skryf ná die bespreking afgehandel is. © Optimi

18

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Leerders benodig ook ’n A5-lyntjiesboek (of ’n A4-boek) vir hul eie woordeboek (sien “Woordeskat en spelling”).

VOORGESKREWE EN AANBEVOLE BOEKE

Daar word geen addisionele boeke vir Afrikaans Eerste Addisionele taal voorgeskryf nie.

Leerders moet toegang tot ’n goeie, verklarende woordeboek (soos die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal – HAT) hê, asook ’n tweetalige woordeboek. ’n Tesourus is ook voordelig.

Soos reeds genoem, word daar van die leerders verwag om minstens een leesboek per kwartaal te lees.

Dit kan enige toepaslike boek van die leerder se keuse wees. Soos reeds gestel, hoe meer daar gelees word, hoe makliker en beter word die taal aangeleer. As leerders lees, brei hulle woordeskat uit en hul spelling verbeter.

Aanbevole leesboeke (van makliker na meer gevorderd) • Jakkals en Wolf-reeks – Wendy Maartens • Z is vir Zackie-reeks – Jaco Jacobs • Klapper die drakie-reeks – Ingo Siegner • Lana en Rakker-reeks – Holly Webb • Thoko-reeks – Niki Daly • Bertie Blikbrein – Jaco Jacobs • Lulu-reeks – Fanie Viljoen • Vakansiepret-reeks – Theresa van Baalen • Slym se stories – Fanie Viljoen • Olivia se olifant – Sylvia Bishop • Skwiek – Jaco Jacobs • Middernagfees – Jaco Jacobs • Liewe Heksie-reeks – Verna Vels • Sanri Steyn-reeks – Theresa van Baalen • Speurder Kwaaikofski-reeks – Jürgen Banscherus

FORMELE ASSESSERING

Geen aktiwiteit in die handleiding word as formele assessering gedoen nie. Raadpleeg die portefeuljeboek vir alle formele assessering.

Eksamens Daar is twee eksamens in graad 5 – die Junie-eksamen en Novembereksamen. Die uiteensetting van die vraestelle verskil van die vorige uiteensetting (waar die leerders al drie vraestelle tydens eksamentyd skryf).

• • •

Vraestel 1: Mondeling (lees hardop / luisterbegrip / toespraak / rolspeel, ens.)

Vraestel 2: Reageer op tekste (leesbegrip van ’n teks, leesbegrip van ’n visuele teks, opsomming, taalstruksture en -konvensies) Vraestel 3 (word voor die eksamen geskryf): Skryf (opstel en transaksionele teks, soos dialoog, dagboekinskrywing, boodskap, ens.)

Daar is voorbeelde van elke vraestel in die bylae (hoewel die leerders nie noodwendig sulke vraestelle gaan skryf nie, kan dit vir oefening gebruik word).

19

© Optimi

JAARPLAN

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Werk volgens die jaarplan om seker te maak dat al die werk betyds behandel word sodat leerders vir toetse en eksamens gereed is.

Eenheid

1

Les

Week

LES 1: Al om die wêreld

1–2

LES 3: Vriende is kosbaar

5–6

LES 2: Familiestreke

3–4

LES 4: Maak dit self

7–8

LES 5: Dieremaniere

9 – 10

LES 7: Vreemde gediertes

3–4

LES 6: Spoke opjaag

2

1–2

LES 8: Tussen die sterre

5–6

LES 9: Net vir pret

7–8

Junie-eksamen

3

9 – 10

LES 10: Suid-Afrika se oudstes en grootstes

1–2

LES 12: In ’n magiese wêreld ...

5–6

LES 11: Net een Aarde

LES 13: Op die silwerskerm

7–8

LES 14: Toneelspeel

9 – 10

LES 16: Eureka!

3–4

LES 15: Helde, gode en pratende diere

4

LES 17: Skurke van die see

1–2 5–6

LES 18: Ou beskawings

7–8

Novembereksamen

© Optimi

3–4

9 – 10

20

Datum begin

Datum voltooi

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Les 1: Al om die wêreld

Eenheid

1

EENHEID 1: Week 1 – 2

Vaardighede

Aktiwiteit

Tydstoekenning

Luister na ’n storie

Aktiwiteit 1

30 minute

Lees hardop

Aktiwiteit 4

40 minute

Luister en praat Beantwoord vrae

Aktiwiteit 2

Vertel die storie oor

Aktiwiteit 3

Dra ’n gedig voor

Aktiwiteit 6

Vertel jou eie nuus

Aktiwiteit 1

Speel ’n taalspeletjie

Aktiwiteit 13

Vertel die storie oor

Aktiwiteit 8

Lees en kyk

Lees ’n storie

Aktiwiteit 7

Beantwoord vrae

Aktiwiteit 9

Gebruik ’n woordeboek

Aktiwiteit 10

Wat dink jy van die storie?

Aktiwiteit 15

Skryf en aanbied

Skryf oor ’n ervaring

Taalstrukture en -konvensies Werk met woorde

Maak en skryf in jou eie woordeboek

Lettergrepe en klankgrepe Selfstandige naamwoorde

Werkwoorde en voegwoorde Hoofletters

Aktiwiteit 19

Afkortings

Aktiwiteit 19

Speltoets

Aktiwiteit 20

21

20 minute

20 minute

30 minute

Aktiwiteit 15

ei-/y-woorde

20 minute

Aktiwiteit 12

Aktiwiteit 15

Spelling en punktuasie

40 minute

20 minute

Aktiwiteit 18

Idiome

10 minute

Aktiwiteit 11, 21

Aktiwiteit 13 Aktiwiteit 16

Meervoud en verkleining

20 minute

1 uur 30 minute

Aktiwiteit 17

Werk met sinne

20 minute

Aktiwiteit 14

Aktiwiteit 5

Afleidings en samestellings

10 minute

20 minute

20 minute

20 minute

40 minute

15 minute

10 minute 5 minute

© Optimi

Eenheid

1

AFDELING 1

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal SECTION 1:

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 1: Luister na ’n storie 30 minute Interessante feit: Elizabeth Cochrane Seaman (bynaam Nellie Bly) het in November 1989 haar reis om die wêreld begin. Sy het binne 72 dae om die wêreld gereis om te wys dat Jules Verne se Around the World in Eighty Days moontlik is. Sy het 40 070 km gereis.

Begin die les met ’n gesprek oor reis (travel). Bespreek die prent op die eerste bladsy van die les in die handleiding.

Leerders gesels saam (vertel eie nuus).

• Het hulle al iewers heen gereis?

• Het hulle die vakansie iewers heen gegaan?

• Watter vorme van vervoer is daar van een land na ’n ander? Leerders behoort aan vervoermiddels te kan dink, al het hulle nog nie gereis nie, byvoorbeeld ’n vliegtuig, trein, bus.

• Waarheen wil hulle graag reis?

Moedig hulle aan om spontaan te gesels.

Leerders werk in pare (of saam met die fasiliteerder). Elkeen teken ’n tabel met drie kolomme in hul werkboek (een voorbeeld is gegee): Soorte vakansies See

Soorte vervoer Bus

Lande waarheen ek wil reis

Australië

Gee die leerders 2 minute om die tabel te voltooi. Hulle dink aan soveel woorde as moontlik. Daarna vergelyk die twee leerders hulle tabelle en die een met die meeste woorde wen. Hulle kan daarna noem wat hulle alles neergeskryf het.

Gesels oor die fliek Around the World in 80 Days – wie het dit al gekyk? Dit is gebaseer op die avontuurverhaal Around the World in Eighty Days (1873) deur Jules Verne. Dit gaan oor ’n Britse man wat ’n weddenskap (bet) aangaan dat hy binne 80 dae om die wêreld kan reis. (Dit is nie gebaseer op feite nie; dit is ’n fantasieverhaal.)

Verduidelik die luisterproses, hoewel leerders dit behoort te ken. Dit gaan elke keer gebruik word wanneer luisterbegrip getoets word.

© Optimi

22

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Die luisterproses • Lees die teks drie keer voor. Leerders mag die eerste keer net luister.

• Hulle moet luister na hoe die woorde uitgespreek word – spreek dus duidelik en hard met die regte ronding uit (byvoorbeeld “deur” en nie “deer” nie). na – to • Verduidelik moeilike woorde ná die eerste lees. ná – after • Gewoonlik is daar vrae, wat die leerders nou mag lees (lees dit vir hulle).

• Lees die teks ’n tweede en derde keer voor, waartydens die leerders notas mag maak.

• Leerders kan die notas in hul maak, byvoorbeeld: 9 Januarie 2019

Aktiwiteit 1

Notas Phileas Fogg, 80 dae om wêreld reis £20 000 op die spel ...

Antwoorde 1.

Lees die teks. Stop af en toe en gee leerders kans om te voorspel wat gaan gebeur, soos in die teks tussen hakies aangedui. Hulle moet na die feite oplet en notas maak, soos in die luisterproses uiteengesit.

Indien moontlik, wys ná die eerste lees ’n wêreldkaart of aardbol (globe) vir die leerders en wys waar die lande in die teks is.

Wenke: Phileas word uitgespreek (pronounced) as “Fi-lie-jas”. £20 000 word uitgespreek as “twintigduisend pond”.

Die uitspraak is Afrikaanse klanke.

Om die wêreld “Dit is onmoontlik!” sê sy vriend. Phileas Fogg hou daarvan om altyd reg te wees en hierdie keer gaan hy wéér reg wees.

“Ek sal jou wys!” sê Phileas. Hy gaan binne 80 dae om die wêreld reis, of hy is £20 000 kwyt. [Dink julle hy gaan dit binne 80 dae maak?]

Vroeg die volgende oggend vertrek Phileas en sy reisgenoot, Jean. Phileas het die reis haarfyn beplan – en hulle behoort maklik oor 80 dae terug te wees. Hulle reis met stoomskepe en treine na baie lande – van Londen na Egipte, na Indië en China, na Japan, en San Francisco en New York in Amerika.

Langs die pad tel Phileas-hulle baie teëspoed op [Watter soort moeilikheid dink julle het hulle oor hulle pad gekry?] – die polisie dink Phileas is ’n skelm, hulle mis ’n skip of twee, ’n orkaan tref hulle boot ... 80 dae later is hulle terug in Londen. [Dink julle hulle is betyds?]

“5 minute te laat,” sê Phileas met ’n lang gesig.

“Wag ’n bietjie,” sê Jean, “ons het nooit aan die tydsones gedink nie!”

En sowaar! Hulle het dit eintlik gemaak! Rondom die wêreld binne 80 dae!

23

© Optimi

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Woordeskat Gaan ná elke teks saam met die leerders deur die woordeskat. Die woorde is in vetdruk in die teks. Nadat die leerders in aktiwiteit 10 geleer het hoe om ’n woordeboek te gebruik, moedig hulle aan om die woorde self op te soek, asook ander woorde in die teks wat vir hulle nuut of moeilik is.

onmoontlik (impossible): nie moontlik nie, kan nie gedoen word nie kwyt: om iets te verloor reisgenoot (travel companion): iemand wat saam met jou reis haarfyn: baie fyn, presies teëspoed (ook teenspoed, bad luck): probleme ondervind orkaan (hurricane): ’n baie sterk stormwind tydsone (time zone): dele van die aarde met dieselfde tyd eintlik (actually): in werklikheid, is toe so

Aktiwiteit 2: Beantwoord vrae 10 minute

Nadat die leerders drie keer na die teks geluister het, beantwoord hulle die vrae mondelings, met die notas wat hulle gemaak het. Hulle kan in groepe werk of as ’n klas antwoord deur hande op te steek.

1.

Wie het om die wêreld gereis?

Phileas Fogg

2.

Hoeveel geld het hy gewed? Weet jy wat hierdie geldeenheid se simbool is? £20 000

3.

Watter soort vervoer het hulle gebruik?

Stoomskepe en treine

4.

Na watter lande het hulle gereis?

Egipte, Indië, China, Japan, Amerika (San Francisco en New York is state in Amerika).

Leerders kan ander lande ook noem indien hulle die hele storie ken.

5.

Watter teëspoed het hulle gekry?

Die polisie dink Phileas is ’n skelm, hulle mis ’n skip of twee, ’n orkaan tref hulle boot.

6.

Het hulle toe binne 80 dae gereis?

Ja, al het hulle gedink hulle was 5 minute laat. (Die tydsones is nie in ag geneem nie.)

7.

Wat dink jy daarvan dat iemand binne 80 dae om die wêreld reis?

Leerders se eie antwoord.

8.

Sal jy om die wêreld wil reis? Waarom of waarom nie?

Leerders se eie antwoord.

© Optimi

gewed – bet

In Engeland word die pond gebruik:

£

24

Fasiliteerdersgids G05 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Leerders kleur die lande in die storie op die kaart in en skryf die name binne/langsaan. Hulle dui ook aan waar Suid-Afrika is. (Die kaart is in die handleiding en fasiliteerdersgids se bylae. Leerders kan daardie kaart gebruik of jy kan vir hulle fotostate [copies] maak wat hulle in hul werkboek plak.)

Help hulle om af te lei dat Londen in Engeland is, en dat hulle nie San Francisco en New York moet invul nie, net Amerika (Noord-Amerika). Help hulle as hulle nie weet of kan onthou waar die plekke is nie.

Aktiwiteit 3: Vertel die storie oor 20 minute

Leerders werk op hul eie, in pare of groepe en vertel die storie in aktiwiteit 1 in hul eie woorde oor in agt sinne – hulle moet dus meer detail gee om by agt sinne uit te kom. Hulle moet die teenwoordige tyd gebruik.

Hulle moet soveel feite as moontlik probeer weergee en minstens die karakters se name onthou. Hulle mag die notas in die vorige aktiwiteit gebruik.

Dit is nie verkeerd as leerders huistaal-woorde tussendeur gebruik nie. Dit hang af van die leerder se vlak van Afrikaanse begrip- en praatvaardighede, asook woordeskat. Vra hulle ná hul vertelling wat die Afrikaanse woorde daarvoor is, en help hulle reg.

Voorbeeld (let op die teenwoordige tyd) Phileas Fogg maak ’n weddenskap dat hy binne 80 dae om die wêreld kan reis. Hy plaas £20 000 op die spel. Phileas en Jean reis met skepe en treine. Hulle gaan Egipte, Indië, China en Amerika toe. Hulle kry moeilikheid op die pad, soos die polisie wat dink Phileas is ’n skelm en hulle is laat vir van die skepe.

Hulle maak dit terug tot by die huis (Londen) en dink hulle het dit nie binne 80 dae gemaak nie. Maar hulle het van die tydsones vergeet.

25

© Optimi