Gr 8-Sosiale Wetenskappe-Fasiliteerdersgids Geografie 2

Í2(È-A-SOS-FG02#Î

1

8

0

8

-

A

-

S

O

S

-

F

G

0

2

SOSIALE WETENSKAPPE FASILITEERDERSGIDS: GEOGRAFIE Graad 8

A member of the FUTURELEARN group

Sosiale Wetenskappe Fasiliteerdersgids: Geografie

1808-A-SOS-FG02

Í2(È-A-SOS-FG02#Î

Graad 8

Aangepas vir KABV

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

INHOUDSOPGAWE Inleiding ............................................................................................................................... 3 Kontakbesonderhede ........................................................................................................... 3 Wat is Geografie? ................................................................................................................ 4 Loopbaanskakels en vakintegrasie ...................................................................................... 5 ASSESSERING ................................................................................................................... 7 Riglyne vir goeie assessering in Geografie .......................................................................... 7 Informele of daaglikse assessering ...................................................................................... 8 Formele assessering ........................................................................................................... 8 Assesseringsprogram ........................................................................................................ 11

ANTWOORDBOEK VERDUIDELIKENDE AANTEKENINGE ........................................................................... 16

EENHEID 1: KAARTE EN DIE AARDBOL ................................................... 17 LES 1: KAARTE ................................................................................................................ 17 AKTIWITEIT 1 ....................................................................................................... 17 LES 2: TOPOGRAFIESE KAARTE .................................................................................. 17 AKTIWITEIT 2 ....................................................................................................... 17 LES 3: LIGGING: RUITNETSTELSEL .............................................................................. 18 AKTIWITEIT 3 ....................................................................................................... 18 LES 4: LENGTELYNE EN BREEDTELYNE ..................................................................... 18 AKTIWITEIT 4 ....................................................................................................... 18 LES 5: KOÖRDINATE....................................................................................................... 19 AKTIWITEIT 5 ....................................................................................................... 19 LES 6: RIGTING (GEOGRAFIESE RIGTING) .................................................................. 21 AKTIWITEIT 6 ....................................................................................................... 21 LES 7: MANIERE OM RIGTING TE BEPAAL: DIE SKADUWEEPUNTMETODE ........... 21 AKTIWITEIT 7 ....................................................................................................... 21 LES 8: MANIERE OM RIGTING TE BEPAAL: DIE ANALOOGHORLOSIEMETODE .... 21 AKTIWITEIT 8 ............................................................................................ 21 LES 9: MANIERE OM RIGTING TE BEPAAL: DIE STERRE, SELFOON EN SON ......... 22 LES 10: MANIERE OM RIGTING TE BEPAAL: PEILING ................................................ 22 AKTIWITEIT 9 ..................................................................................................... 22 LES 11: HOE OM AFSTAND OP ’N KAART TE MEET ................................................... 22 AKTIWITEIT 10 .................................................................................................. 22 LES 12: BESKRYWING EN INTERPRETASIE VAN VERSKYNSELS ............................ 22 OEFENING 1 ...................................................................................................... 22

EENHEID 2: KLIMAATSTREKE ................................................................... 23 LES 13: FAKTORE WAT TEMPERATUUR BEÏNVLOED ................................................ 23 AKTIWITEIT 11 ................................................................................................... 23 LES 14: FAKTORE WAT REËNVAL BEÏNVLOED .......................................................... 23 AKTIWITEIT 12 ................................................................................................... 23 LES 15: SUID-AFRIKA SE KLIMAAT............................................................................... 24 AKTIWITEIT 13 ................................................................................................... 24 LES 16: SUID-AFRIKA SE KLIMAAT (VERVOLG) .......................................................... 25 AKTIWITEIT 14 ................................................................................................... 25 © Impaq

1

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

LES 17: KLIMAAT EN WEER ........................................................................................... 28 AKTIWITEIT 15 ................................................................................................... 28 LES 18: KLIMAAT RONDOM DIE WÊRELD .................................................................... 28 AKTIWITEIT 16 ................................................................................................... 28 OEFENING 2 ...................................................................................................... 29

EENHEID 3: NEDERSETTINGS ...................................................................32 LES 19: NEDERSETTINGS.............................................................................................. 32 AKTIWITEIT 17 ................................................................................................... 32 LES 20: FAKTORE WAT NEDERSETTINGSGROEPERINGS BEÏNVLOED .................. 32 AKTIWITEIT 18 ................................................................................................... 32 LES 21: KLASSIFIKASIE VAN NEDERSETTINGS ......................................................... 33 AKTIWITEIT 19 ................................................................................................... 33 LES 22: STEDELIKE NEDERSETTINGS ........................................................................ 33 AKTIWITEIT 20 ................................................................................................... 33 LES 23: FUNKSIES VAN STEDELIKE NEDERSETTINGS ............................................. 34 AKTIWITEIT 21 ................................................................................................... 34 LES 24: FUNKSIONELE GROEPERINGS IN STEDE ..................................................... 34 AKTIWITEIT 22 ................................................................................................... 34 LES 25: LANDGEBRUIKSONES ...................................................................................... 35 AKTIWITEIT 23 ................................................................................................... 35 LES 26: INFORMELE NEDERSETTINGS ........................................................................ 36 AKTIWITEIT 24 ................................................................................................... 36 LES 27: STEDELIKE PROBLEME EN MOONTLIKE OPLOSSINGS .............................. 37 AKTIWITEIT 25 ................................................................................................... 37 LES 28: LANDELIKE NEDERSETTINGS ......................................................................... 37 AKTIWITEIT 26 ................................................................................................... 37 LES 29: TIPES BOERDERY EN LANDELIKE DIENSTE ................................................. 38 AKTIWITEIT 27 ................................................................................................... 38 LES 30: LANDELIKE ONTVOLKING ............................................................................... 39 OEFENING 3 ...................................................................................................... 39

EENHEID 4: VERVOER EN HANDEL .......................................................... 42 LES 31: VERVOER TUSSEN NEDERSETTINGS ............................................................ 42 AKTIWITEIT 28 ................................................................................................... 42 LES 32: DIE ROL VAN VERVOER OM BEWEEGLIKHEID TE BEVORDER .................. 42 AKTIWITEIT 29 ................................................................................................... 42 LES 33: VERVOER EN TOERISMEGELEENTHEDE ....................................................... 43 AKTIWITEIT 30 ................................................................................................... 43 LES 34: DIE INVLOED VAN VERVOER OP DIE VORM EN STRUKTUUR VAN NEDERSETTINGS ....................................................................................... 44 AKTIWITEIT 31 ................................................................................................... 44 LES 35: VERVOERSTELSELS HET ONTWIKKEL AS ’N VEREISTE VIR HANDEL ...... 44 AKTIWITEIT 32 ................................................................................................... 44

© Impaq

2

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Soorte formele assessering van Sosiale Wetenskappe Projekte Leerders voltooi een projek in Sosiale Wetenskappe in elke graad. Hulle doen dus ʼn projek in Geskiedenis of Geografie in ʼn bepaalde jaar. In graad 8 Geografie word leerders verplig om ʼn projek in kwartaal 3 te voltooi, volgens die regering se KABV-vereistes.

Toetse en eksamens Toetse en eksamens vir formele assessering moet ʼn groot hoeveelheid van die inhoud dek. Toetse en eksamens moet onder streng gereguleerde toestande geskryf word. Elke toets en eksamen moet aan verskeie kognitiewe vlakke voldoen.

KOGNITIEWE VLAK Lae orde: Kennis en onthou Middelorde: Verstaan en toepassing Hoë orde: Analisering, evaluering en skepping

PERSENTASIE 30 50 20

Take Take moet geskep word om die inhoud en konsepte van die vak te dek en moet ʼn verskeidenheid aktiwiteite insluit wat gekies is om die daargestelde doeleindes en vaardighede te assesseer.

Fasiliteerders moet aktiwiteite en take so gou as moontlik merk. Leerders moet voortdurende, opbouende terugvoer ontvang wat beide informeel en formeel is.

Terugvoer moet sterkpunte erken en swakhede identifiseer vir die leerder se ontwikkeling. Planne oor hoe leerders ondersteun gaan word, moet saam met die terugvoer gegee word. Dit is belangrik dat die terugvoer wat aan leerders gegee word hulle aanmoedig om beter te doen en dit moet hulle selfbeeld opbou.

Projekte moet deur fasiliteerders gemerk word. Dit moet in leerders se lêers gehou word vir moontlike moderering deur Impaq.

Soos reeds genoem, moet formele assessering aan ʼn verskeidenheid kognitiewe vlakke en vaardighede van leerders voldoen, soos hieronder gewys. ʼn Formele assessering moet lae, middel- en hoë orde aktiwiteite of vrae insluit, wat na die kognitiewe vlak van die middelorde neig.

Bron: Hierdie inligting is van die Departement van Basiese Onderwys se webtuiste verkry: http://www.education.gov.za/LinkClick.aspx?fileticket=RGnHZvQyYtI%3d&tabid=672&mid=1885

© Impaq

9

LAE ORDE Benoem Definieer Haal aan Herhaal Herken Identifiseer Kies Lys Memoriseer Neem in Noem Noem op Onthou Opspoor Pas Reageer Sit uiteen Stel Tel Weergee Wys uit

MIDDELORDE Aflei Bepaal Beskryf Bespreek Definieer Demonstreer Gee voorbeelde

Herhaal Herskryf Illustreer Interpreteer Kies Klassifiseer Onderskei Opsomming Parafraseer Pas Skakel om Veralgemeen Verduidelik Vergelyk Vertaal

Demonstreer Gebruik Illustreer Oplos Oprig Teken Uitreken Verander Vertel Voorspel

BEGRIPSBEREDENERI NG: EVALUERING

BEGRIPSBEREDENERI NG: SKEPPING

BEGRIPSBEREDENERI NG: ANALISE

TOEPASSING

VERSTAAN

KENNIS EN ONTHOU

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

HOË ORDE Onderskei Ondersoek Onderverdeel Organiseer Sit uiteen Verdeel Vertel

Bespreek Formuleer Groepeer Integreer Kombineer Ontwerp Ontwikkel Opsomming Organiseer Rangskik Saamstel Skep Veralgemeen

Beoordeel Besluit Beveel aan Gevolgtrekking Indeel Interpreteer Kritiseer Ondersteun Regverdig Skat Skep Teenstel Verdedig

Die bostaande tabel is op Bloom se Taksonomie gebaseer, wat hieronder uiteengesit word.

Bloom se Taksonomie Bloom se Taksonomie is ʼn meervlakkige model om denke volgens ses kognitiewe vlakke van ingewikkeldheid te klassifiseer. Die laagste drie vlakke is onthou, verstaan en toepas.

Die hoogste drie vlakke is analisering, evaluering en skepping.

Hierdie terme word as volg beskryf: • Onthou: Herwin, herken en herroep relevante inligting van langtermyngeheue.

• Verstaan: Betekenis saamstel van mondelingse, geskrewe en grafiese boodskappe deur interpretering, klassifisering, vergelyking en verduideliking.

• Toepassing: Uitvoering, implementering • Analisering: Deel materiaal op in komponente en bepaal hoe die dele met mekaar verbind.

• Evaluering: Beoordeel op grond van kriteria en standaarde deur te kyk en te kritiseer.

© Impaq

10

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

• Skepping: Sit elemente saam om ʼn samehangende of funksionele geheel te skep, sit elemente in ʼn nuwe patroon of struktuur deur ontwikkeling, beplanning of skepping.

Hierdie hiërargiese raamwerk wat uit ses kategorieë bestaan wat elk die bemeestering van die vorige vaardigheid of vermoë benodig voor daar na die volgende een, wat meer ingewikkeld is, beweeg word, is redelik maklik om te verstaan.

Dit is nodig dat fasiliteerders hul leerders se vermoëns te bepaal. Om dit te doen, is ʼn klassifikasie van intellektuele-gedragsvlakke wat belangrik is vir die leerproses, nodig.

Bloom se Taksonomie voorsien die maatstaf vir denke.

Bron: Forehand, Mary. Bloom’s Taxonomy – Emerging Perspectives on Learning, Teaching and Technology.2009. http://projects.coe.uga.edu.

ASSESSERINGSPROGRAM Die assesseringsprogram is ontwerp om assesseringstake in alle vakke in ʼn skool oor die jaar te versprei.

Seniorfase Skoolgebaseerde assessering (SBA): 60% (Junie-eksamen ingesluit) Novembereksamen: 40%

© Impaq

11

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Leerprogram (sillabus) en oorsig van die jaarplan EENHEID/KWARTAAL 1: Kaarte en die aardbol • Kaarte • Topografiese kaarte • Ligging: Ruitnetstelsel • Lengtelyne en breedtelyne • Koördinate en geografiese rigting • Maniere om rigting te bepaal: skaduwee-punt, analooghorlosie, sterre, son • Peiling • Kaartskaal • Beskrywing en interpretasie van verskynsels EENHEID/KWARTAAL 2: Klimaatstreke • Faktore wat temperatuur en reënval beïnvloed • Suid-Afrika se klimaat: natuurkundige kaart van Suid-Afrika • Hoe die bogenoemde faktore verskillende plekke in terme van temperatuur en reënval beïnvloed • Klimaat rondom die wêreld • Verskil tussen weer en klimaat • Elemente van weer: temperatuur, humiditeit, wind, neerslag • Soorte klimaat • Klimaatstreke van die wêreld EENHEID/KWARTAAL 3: Nedersettings • Nedersettingsgroeperings • Klassifikasie van nedersettings • Landelike nedersettings • Funksies van landelike nedersettings • Funksionele patrone binne stede • Landgebruiksones • Informele nedersettings • Stedelike probleme en oplossings • Landelike nedersettings, tipes boerdery en landelike dienste • Landelike ontvolking EENHEID/KWARTAAL 4: Vervoer en handel • • • • •

© Impaq

Vervoer tussen nedersettings Die rol van vervoer in die bevordering van toegang tot geleenthede Vervoer- en toerismegeleenthede Die invloed van vervoer op die vorm en struktuur van nedersettings Vervoerstelsels het ontwikkel as gevolg van die vraag na handel

12

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

VERDUIDELIKENDE AANTEKENINGE Hierdie memorandum bevat die antwoorde en oplossings op vrae wat in die aktiwiteite van die handleiding verskyn. Ander assesseringsmateriaal (eenheidtoetse en projekte) is in die fasiliteerdersgids ingesluit. Neem kennis van die volgende: •

•

•

•

© Impaq

Gebruik hierdie memorandum as ’n antwoordgids en nie as ’n bron om uit die kop geleer te word met die oog op die toetse en eksamens wat volg nie. Sommige van die vrae in die aktiwiteite/projekte kan in die vraestelle herhaal word, maar nie almal nie.

Aanvaar ander korrekte feite wat nie in die memorandum (en selfs in die handleiding) verskyn nie, solank dit met die vrae en die instruksies in die vrae verband hou.

Fasiliteerders word gewaarsku om nie te vinnig die korrekte antwoorde vir die leerders te gee nie, maar hulle eerder te lei sodat hulle die korrekte feite self uit die lesse en ander bronne kan opspoor.

Gee spesiale aandag aan die kaartvaardighede. Saam met die kaartwerk vir graad 9, vorm dit die basis vir die kaartwerk in graad 10 tot 12. Die geheim vir ’n suksesvolle kaartwerkstudie is om kaartwerk oor en oor te oefen sodat die vaardighede en tegnieke deel van die leerders se kennisveld sal word. Volg die riglyne en metodes wat in die lesse bespreek word noukeurig, in plaas daarvan om die korrekte antwoorde in die memorandum op te soek.

16

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

EENHEID 1: KAARTE EN DIE AARDBOL LES 1: KAARTE AKTIWITEIT 1 1. ’n Kaart van Suid-Afrika wat wys hoe mense die land in provinsies verdeel het, word ’n staatkundige kaart genoem.

2. ’n Natuurkundige kaart wys bakens van die land, soos berge en riviere.

3. Om te sien waar mense in ’n land bly, moet jy na ’n bevolkingskaart kyk.

4. Jy kan ’n klimaatkaart gebruik om uit te vind hoe die klimaat van ’n gebied is.

5. Kyk na ’n landgebruikkaart om uit te vind waar woude en landerye is.

(5 x 2) = [10]

LES 2: TOPOGRAFIESE KAARTE AKTIWITEIT 2 Voltooi die sin in kolom A deur dit by ʼn frase uit kolom B te pas. Skryf slegs die letter langs die nommer neer, bv. 2E. Kolom A 1 2 3 4

Die groen op ’n topografiese kaart Die blou op ’n topografiese kaart Die wit op ’n topografiese kaart Die grootskaal verteenwoordiging op ’n topografiese kaart

D A B C (4 x 2) = [8]

© Impaq

17

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

LES 3: LIGGING – RUITNETSTELSEL AKTIWITEIT 3 Kies ʼn beskrywing in kolom B wat pas by ʼn item in kolom A. Skryf die nommer langs die letter neer, bv. A6.

Kolom A ’n Geografiese roostersisteem A Ligging van breedtelyne B Ligging van lengtelyne C Omdat die aardoppervlak rond is D (die aarde is bolvormig) Lengtelyne word ook … genoem E Breedtelyne word ook … genoem F 0º-lengtelyn G Die ewenaar H

Kolom B 3 1 2 4 6 5 8 7

LES 4: LENGTELYNE EN BREEDTELYNE AKTIWITEIT 4 1.1 Gebruik die diagram, figuur 2, en skryf die lengte- en breedtelynliggings van New York en Londen neer.

Antwoord: New York 41 º Noordelike Breedtelyn, 74 º Westelike Lengtelyn Londen 52 º Noordelike Breedtelyn, 0 º Lengtelyn.

(1 x 4) = [4]

Figuur 2: Diagram om die ligging van New York en Londen te illustreer.

© Impaq

18

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

LES 5: KOÖRDINATE AKTIWITEIT 5 1. Gebruik die bostaande wêreldkaart (figuur 2), teken dan in en benoem die volgende parallelle en meridiane: Kreefskeerkring 23 ½ º ʼn Steenbokskeerkring 23 ½ ºS Noordpoolsirkel 66½ºN Suidpoolsirkel 66½ ºS Nulmeridiaan 0º Lengtelyn (5)

© Impaq

19

1

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

2. Atlaswerk: Ligging van stede Gebruik ’n atlas en bepaal die lengte- en breedtelyne van die volgende stede.

Rond jou antwoorde af tot heel grade.

2.1. Tokio, Japan

Breedtelyn 36º N

Lengtelyn 140º E

2.2. Los Angeles, CA, VSA

34º N

118º W

2.3. Johannesburg, Suid-Afrika

30º S

25 º E

2.4. Honolulu, HI, VSA

21º N

158º W

2.5. Melbourne, Australië

38º S

145º E

2.6. New York, NY, VSA

41º N

74º W

2.7. Phoenix, AZ, VSA

33º N

112º W (2x7) = 14

3.

Gebruik ’n atlas om die volgende vrae te beantwoord:

3.1 Noem die drie Suid-Amerikaanse lande wat op die ewenaar lê.

(3) Ecuador, Colombia, Brasilië 3.2 Noem ten minste vier Asiatiese lande wat op die Kreefskeerkring lê.

(4) Indië, Pakistan, Vietnam, China 3.3 Noem die vier Suid-Amerikaanse lande wat op die Steenbokskeerkring lê.

(4) Chili, Paraguay, Brasilië, Argentinië 3.4 Identifiseer die drie Europese lande wat op die Nulmeridiaan lê.

(3) Engeland, Frankryk, Spanje 3.5 Noem die vyf Afrikalande waardeur die Nulmeridiaan loop.

(5) Marokko, Algerië, Mali, Ghana 3.6 Hoekom word die kortste roete vir ’n skip of ’n vliegtuig aangedui as geboë lyne op kaarte?

(2) Omdat die aarde se oppervlak geboë is.

[40]

© Impaq

20

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

1

LES 6: RIGTING (GEOGRAFIESE RIGTING) AKTIWITEIT 6 1. Om die rigtings binne-in jou gemeenskap te hersien en te oefen, voltooi die volgende sinne deur die rigtings in te vul: •

My huis is _____(1) vanaf die naaste winkel.

My gunsteling winkel word _____ genoem, en dit is _____(1) vanaf my huis.

My beste vriend bly _____ (1) van my af. (merk volgens leerders se eie omgewing)

• •

2. Verduidelik hoekom jy dink dit belangrik is om kompasrigtings soos noord, suid, oos en wes te verstaan.

Omdat dit ’n standaard is waarvolgens almal rigting kan oriënteer.

(3)

(3) [6]

LES 7: METODES OM RIGTING TE BEPAAL: DIE SKADUWEEPUNTMETODE AKTIWITEIT 7 1 A B C D

Die aarde roteer om sy eie as van wes na oos elke maand om die son om sy eie as van oos na wes in 24-uur om die maan (2)

2 A B C D

Wanneer die skaduwee-puntmetode gebruik word en wes is aan jou linkerkant en oos is aan jou regterkant, dan kyk jy suid noord wes oos (2) (2 x 2) = [4]

LES 8: METODES OM RIGTING TE BEPAAL: DIE ANALOOGHORLOSIEMETODE AKTIWITEIT 8 1 A B C D

Globale Posisionering Sisteem (GPS) werk … slegs waar daar selfoonsein is slegs gedurende die dag in sonnige, oopgetrekde weersomstandighede 24-uur ʼn dag (2)

© Impaq

21

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

2 A B C D

Eenheid

1

Met die analooghorlosiemetode is die noord-suidlyn ... die lyn wat die hoek tussen die uurarm en die een-uur skaduweelyn verdeel die lyn wat teen ʼn regte hoek aan die skaduweelyn getrek is die lyn loodreg tot die skaduweelyn die lyn wat die hoek tussen die uurarm en die 12-uur skaduweelyn verdeel (2) [4]

LES 9: Het nie antwoorde nie LES 10: METODES OM RIGTING TE BEPAAL: PEILING AKTIWITEIT 9 * Nota aan fasiliteerder: Gee speling van 3 grade op en af.

LW: Geen grade simbool GEEN PUNTE. 1. Op die topografiese kaart 2729BD Volksrust, meet die ware peiling vanaf trig. stasie 165 (blok G4) na 1.1 1.2

die T-aansluiting van die N11 en 543 (blok C4). 355º (352° - 358°) trig. stasie 157 (blok J2). 216º (210° - 216º)

(2) (2) [4]

LES 11: HOE OM AFSTAND OP ’N KAART TE MEET AKTIWITEIT 10 * Nota aan fasiliteerder: Gee speling van 3 cm’s op en af.

LW: Geen km’s GEEN PUNTE. 1.

Op die topografiese kaart, 2729BD Volksrust, wat is die afstand in kilometer van die vliegveld in D2 en D3?

2,9 cm  x 0.5 = 1,45 km  (aanvaar: 1.3 km tot 1.6 km) (aanvaar: 2.6 cm tot 3.2 cm) Geen km beteken geen punte vir die antwoord.

[4]

LES 12: BESKRYWING EN INTERPRETASIE VAN VERSKYNSELS OEFENING 1 1.

20 ˚C 2.

30 ˚C 3.

Mosambiek 4.

Die kindersterftesyfer is die verhouding tussen sterftes in die eerste jaar van lewendige geboortes en geboortes wat plaasvind in dieselfde bevolking tydens dieselfde periode. Kindersterftes kan beskryf word as die afsterwe van kinders jonger as een jaar.

5.

Enige van die volgende lande: Frankryk, Duitsland, Denemarke, België, Poland.

6.

200 000.

7.

Meer.

8.

Asië.

© Impaq

22

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

2

EENHEID 2: KLIMAATSTREKE LES 13: FAKTORE WAT TEMPERATUUR BEÏNVLOED AKTIWITEIT 11 1. Noem vyf faktore wat temperatuur beïnvloed.

Breedteligging, afstand vanaf die see, hoogte, seestrome, berge 2. Wat is insulasie?

Inkomende sonbestraling (die son se energie ontvang deur die aarde)

(5) (2)

3. Is die temperatuur warmer of kouer by die ewenaar?

(1) Warmer 4. Waarom?

(1) Die strale het ’n dunner laag atmosfeer om deur te dring by die ewenaar, dus gaan minder insulasie verlore deur refleksie, verspreiding en die absorbering van strale.

Die strale het ook ’n kleiner area van die aarde se oppervlak om by die ewenaar te verhit, dus is die hitte meer gekonsentreerd by die ewenaar. (enige EEN feit of enige ander feit wat sin maak).

5. Waar kom ’n maritieme klimaat voor en verduidelik wat dit is.

(3) By die see. (1) Kusgebiede het koeler somertemperature en warmer wintertemperature. (2) 6. Hoe beïnvloed hoogte bo seevlak temperatuur?

(1) Hoe hoër ʼn plek is, hoe koeler is dit in die algemeen.

7. Hoe beïnvloed seestrome temperatuur?

(2) Die lug bo ʼn warm stroom is ook warm en die lug bokant ʼn koue stroom is ook koud. Dus sal die warm lug bo die warm seestroom warm lug aanland waai en die koue lug bo die koue seestroom sal koue lug aanland waai. Op hierdie manier beïnvloed seestrome temperatuur op die land.

[15]

LES 14: FAKTORE WAT REËNVAL BEÏNVLOED AKTIWITEIT 12 Verwys na ’n atlas as jy nie seker is waar die volgende plekke is nie.

1. Kaapstad en Kuruman. Watter plek sal volgens jou meer reënval hê?

Waarom?

(3) Enige logiese redenasie, bv. Kaapstad omdat dit aan die weskus van Suid-Afrika geleë is (kusgebiede ontvang meer reën); Die orografiese effek beteken dat Tafelberg (die windkanthelling) meer reën van die seestrome ontvang; Wind van die see blaas, veroorsaak meer vogtigheid op die land.

© Impaq

23

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

2

2. Waarom gaan warm seestrome gepaard met reën?

(2) Warm seestrome laat verdamping toeneem terwyl koue seestrome verdamping beperk.

3. Verduidelik die orografiese effek.

(3) Reliëfreënval word gevorm wanneer lug gedwing word om oor reliëfareas soos heuwels en berge te styg. Afkoeling en kondensasie gebeur soos wat die lug opstyg.

4. Sal ’n warmer dorp meer geneig wees om reën te kry? Waarom?

(2) Ja. Hoë temperature is nodig vir verdamping om plaas te vind.

[10]

LES 15: SUID-AFRIKA SE KLIMAAT AKTIWITEIT 13 Bestudeer die volgende lyngrafieke en beantwoord die vrae wat volg:

MAANDE

MAANDE

MAANDE

1. Watter van die drie plekke het die hoogste aangetekende temperatuur?

(1) Kimberley 2. Watter van die drie plekke het die laagste aangetekende temperatuur?

(1) Kimberley 3. By watter kus is Durban geleë?

(1) Oos 4. By watter kus is Port Nolloth geleë?

(1) Wes 5. In watter provinsie is Kimberley geleë? (Gebruik ’n atlas as jy nie seker is nie.) (1) Noord-Kaap

© Impaq

24

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

2

6. As jy ’n buitelander was en jy bestudeer die grafieke, wanneer sou jy sê is die SuidAfrikaanse winter? Hoekom?

(2) Junie/Julie/Augustus: al die plekke het die laagste temperature gedurende hierdie tyd volgens die grafieke.

7. Watter plek het die grootste wisseling in temperatuur?

(1) Kimberley 8. Hoekom sou jy so sê? Noem enige faktore wat ’n invloed het in jou antwoord.

(3) Kimberley is aan die binnekant van Suid-Afrika. Die hoogte bo seevlak is hoër daar.

In vergelyking met die ander twee plekke, wat by die see is (op seevlak). Suid-Afrika ervaar groter temperatuur-uiterstes in die binneland in vergelyking met die kus. Daar is geen maritieme klimaat van die see af nie – geen kontrole-effek. (enige DRIE punte) 9. As Durban en Port Nolloth min of meer op dieselfde breedtegraad geleë is, hoekom verskil die temperature? Sluit enige faktore wat ’n invloed het in jou antwoord in. (4) Durban is aan die ooskus – Port Nolloth is aan die weskus. Die weskus word deur die Benguelastroom beïnvloed dus is die land langs die see kouer. Die ooskus word deur die Mosambiekstroom beïnvloed dus is die land langs die see warmer.

[15]

LES 16: SUID-AFRIKA SE KLIMAAT (VERVOLG) AKTIWITEIT 14 Die antwoord van vraag 1 is op die volgende bladsy.

© Impaq

25

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

REËNVAL: PRETORIA  JANUARIE TOT DESEMBER  (4)

(½ x 12) = (6)

140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

J

F

M

A

M

J

J

Opskrif en inligting: Grafiekinligting per maand: ½ x 12 = Totaal:

A

S

O

N

D 4 6 (10)

2.1 Teken ’n lyngrafiek wat die temperature vir Bloemfontein en Kaapstad uitbeeld, gebaseer op die onderstaande inligting. Maak die lyn vir Bloemfontein ROOI en die een vir Kaapstad BLOU. .

(15)

© Impaq

26

2

Fasiliteerdersgids G08 ~ Sosiale Wetenskappe: Geografie

Eenheid

2

TEMPERATURE: BLOEMFONTEIN EN KAAPSTAD

TEMPERATUUR IN GRADE CELSIUS

25

20

15 Bloemfontein 10

Cape Town Kaapstad

5

0

JAN

FEB MAR APR MAY JUN

JUL AUG SEP OCT NOV DEC

MAANDE VAN DIE JAAR

Puntetoekenning: Opskrif Vertikale- en horisontale asname Bloemfontein in rooi Kaapstad in blou Bloemfontein reg gestip Kaapstad reg gestip Regte soort grafiek (lyn)

2 2x2=4 2 2 2 2 1 (15)

2.2 Watter plek het die hoogste aangetekende temperatuur in enige maand?

(1) Bloemfontein 2.3 Watter plek het die laagste maandelikse temperatuur?

(1) Bloemfontein 2.4 Verwys na ’n atlas indien nodig om die faktore te verduidelik wat Bloemfontein se temperature beïnvloed. Noem twee punte.

(2) Hoogte bo seevlak (Bloemfontein is op Suid-Afrika se binnelandse platorand geleë by 1 400 m bo seevlak, dus is dit meer as Kaapstad). Dit het meer temperatuuruiterstes omdat die see nie ʼn rol speel nie. Enige ander rede wat sin maak.

2.5 Wat is die koelste maand in Bloemfontein?

(1) Julie [30]

© Impaq

27