Gr 7 tegnologie handleiding

Í2’È-A-TEC-SG010Î

1

8

0

7

-

A

-

T

E

C

-

S

G

0

1

TEGNOLOGIE HANDLEIDING Graad 7

A member of the FUTURELEARN group

Tegnologie Handleiding

1807-A-TEC-SG01

Í2’È-A-TEC-SG010Î

Graad 7

Aangepas vir KABV

L Faurie J Lubbinge A Schwartz

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Inhoudsopgawe VOORWOORD..................................................................................................................... 5 STUDIEWENKE .................................................................................................................. 5 VAKINHOUD EN BEPLANNING......................................................................................... 6 KWARTAAL 1: EENHEID 1: Ontwerpvaardighede .......................................................... 7 LES 1: Wat is tegnologie?........................................................................................ 9 Aktiwiteit 1................................................................................................................ 9 LES 2: Ontwerpproses........................................................................................... 10 Aktiwiteit 2.............................................................................................................. 12 LES 3: Ontwerpoorwegings................................................................................... 12 Aktiwiteit 3.............................................................................................................. 13 KWARTAAL 1: EENHEID 2: Kommunikasievaardighede ............................................. 15 LES 4: Grafiese kommunikasie............................................................................. 16 Aktiwiteit 4.1 – 4.3.................................................................................................. 27 LES 5: Grafiese tegnieke....................................................................................... 31 Aktiwiteit 5.1........................................................................................................... 31 Aktiwiteit 5.2........................................................................................................... 33 Aktiwiteit 5.3........................................................................................................... 41 Aktiwiteit 5.4........................................................................................................... 49 KWARTAAL 1: EENHEID 3: Meganiese stelsels en beheer.......................................... 51 LES 6: Eenvoudige meganismes .......................................................................... 52 Aktiwiteit 6.............................................................................................................. 53 LES 7: Eenvoudige meganismes (vervolg)............................................................ 56 Aktiwiteit 7.............................................................................................................. 57 LES 8: Gekoppelde hefbome................................................................................. 58 Aktiwiteit 8.............................................................................................................. 58 LES 9: Pneumatiese en hidrouliese stelsels.......................................................... 61 Aktiwiteit 9.1........................................................................................................... 63 Aktiwiteit 9.2........................................................................................................... 64 Aktiwiteit 9.3........................................................................................................... 66 Aktiwiteit 9.4........................................................................................................... 67 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK..................................................................... 69 KWARTAAL 2: EENHEID 4: Strukture ............................................................................ 79 LES 10: Strukture.................................................................................................. 81 LES 11: Versterking van strukture ......................................................................... 83 Aktiwiteit 11.1......................................................................................................... 84 Aktiwiteit 11.2......................................................................................................... 88 Aktiwiteit 11.3......................................................................................................... 89 LES 12: Gevallestudie: Selfoontorings.................................................................. 92

3

© Impaq

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Aktiwiteit 12............................................................................................................ 92 LES 13: Gevallestudie: Bestaande ontwerp ......................................................... 96 Aktiwiteit 13............................................................................................................ 98 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK .................................................................... 99 KWARTAAL 3: EENHEID 5: Ondersoekvaardighede................................................... 112 LES 14: Wat is magnetisme?............................................................................... 113 Aktiwiteit 14.1....................................................................................................... 114 Aktiwiteit 14.2....................................................................................................... 117 LES 15: Ondersoek magnetisme......................................................................... 118 Aktiwiteit 15.......................................................................................................... 118 LES 16: Herwinning ............................................................................................ 119 Aktiwiteit 16.......................................................................................................... 119 KWARTAAL 3: EENHEID 6: Elektriese stelsels en beheer.......................................... 122 LES 17: Eenvoudige elektriese stroombane........................................................ 124 Aktiwiteit 17.1....................................................................................................... 127 Aktiwiteit 17.2....................................................................................................... 128 KWARTAAL 3: EENHEID 7: Meganiese stelsels en beheer ....................................... 130 LES 18: Ingewikkelde meganismes..................................................................... 131 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK .................................................................. 133 KWARTAAL 4: EENHEID 8: Ondersoek- en ontwerpvaardighede............................. 140 LES 19: Vlugtelinge............................................................................................. 141 Aktiwiteit 19.......................................................................................................... 143 KWARTAAL 4: EENHEID 9: Ondersoek- en ontwerpvaardighede............................. 144 LES 20: Voedselverwerking................................................................................. 145 Aktiwiteit 20.......................................................................................................... 150 LES 21: Gaarmaakproses................................................................................... 151 Aktiwiteit 21.......................................................................................................... 151 KWARTAAL 4: EENHEID 10: Ondersoek- en ontwerpvaardighede........................... 152 LES 22: Tekstiele................................................................................................. 153 Aktiwiteit 22.......................................................................................................... 156 PRAKTIESE ASSESSERINGSTAAK .................................................................. 157 BYLAE A: Belangrike terminologie............................................................................... 165 BIBLIOGRAFIE................................................................................................................ 171 BYLAE B: Geruite papier............................................................................................... 172 BYLAE C: Isometriese papier........................................................................................ 177 BYLAE D: Ander tekenblaaie......................................................................................... 182 BYLAE E: Muurprop se kleure...................................................................................... 185

© Impaq

4

Handleiding G07 ~ Tegnologie

VOORWOORD Tegnologie kan gedefinieer word as die gebruik van kennis, vaardighede, waardes en hulpbronne om aan mense se behoeftes en begeertes te voldoen deur die ontwikkeling van praktiese oplossings vir probleme, deur sosiale en omgewingsfaktore in ag te neem.

INLEIDING Hierdie boek is ontwikkel om die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) te ondersteun. Die inhoud is georganiseer in onderwerpe wat in die KABV uiteengesit is. Die outeurs het gepoog om die boek se inhoud so omvattend as moontlik binne die raamwerk van die kurrikulum saam te stel.

Die hoofdoel van die boek is om leerders toe te rus met ’n goeie, basiese kennis van verskeie aspekte in tegnologie en om hulle te help om die teorie in die praktyk toe te pas.

Ons het spesiale voorsorg getref om: • Die inhoud leerdervriendelik te maak.

• Die inhoud aantreklik te illustreer.

• Die inhoud bedryfsverwant te maak.

• Toepaslike en stimulerende aktiwiteite te verskaf.

• Ekstra aktiwiteite vir verdere oefening aan die einde van elke eenheid te verskaf.

• Leerders te motiveer om meer uit te vind oor die verskillende vakgebiede in tegnologie.

Die Tegnologie-handleiding word deur die Tegnologie-fasiliteerdersgids ondersteun.

STUDIEWENKE • • •

Moenie leerwerk tot die aand voor die toets of eksamen uitstel nie. Stel ’n studierooster op om jou tyd doeltreffend te benut.

Kies ’n geskikte studiemetode wat by jou behoeftes pas en oefen dit dan in.

Studievaardighede moet ingeoefen word as jy goed wil presteer.

Jy kan enige studiemetode gebruik om Tegnologie te bemeester, maar om goeie uitslae te behaal, word die volgende beginsels voorgestel:

1. Oorsig 2. Vrae 3. Lees en leer 4. Opsê 5. Kontroleer 6. Herhaal

Kry ’n oorsig oor die werk wat geleer moet word. Lees alles vinnig deur om te sien waaroor die werk gaan.

Stel vrae op oor die werk wat jy kan gebruik om te leer: Waarom? Hoe? Wat? Waar? Wie? Wanneer? Watter? Byvoorbeeld: Wat is tekenkonvensies? Hoe word dit gebruik?

Lees en leer hierdie vrae deeglik.

Sê die vrae en antwoorde hardop sonder om in jou boek te kyk.

Indien jy die werk ken, verstaan en opsê, vergelyk jou antwoorde met die inhoud in die handleiding. Hou aan leer totdat jy alles onthou.

Herhaal die werk elke dag.

5

© Impaq

Handleiding G07 ~ Tegnologie

VAKINHOUD EN BEPLANNING EENHEID

1 2

3

4

5 6 7 8 9 10

© Impaq

LES KWARTAAL 1 LES 1: Wat is tegnologie?

LES 2: Ontwerpproses LES 3: Ontwerpoorwegings LES 4: Grafiese kommunikasie LES 5: Grafiese tegnieke LES 6: Eenvoudige meganismes LES 7: Eenvoudige meganismes (vervolg) LES 8: Gekoppelde hefbome LES 9: Pneumatiese en hidrouliese stelsels ASSESSERINGSTAAK: PAT KWARTAAL 2 LES 10: Strukture LES 11: Versterking van strukture LES 12: Gevallestudie: Selfoontorings LES 13: Gevallestudie: Bestaande ontwerp ASSESSERINGSTAAK: PAT KWARTAAL 3 LES 14: Wat is magnetisme?

LES 15: Ondersoek magnetisme LES 16: Herwinning LES 17: Eenvoudige elektriese simbole LES 18: Ingewikkelde meganismes ASSESSERINGSTAAK: PAT KWARTAAL 4 LES 19: Vlugtelinge LES 20: Voedselverwerking LES 21: Gaarmaakproses LES 22: Tekstiele ASSESSERINGSTAAK: PAT

6

UUR

2 2 2 2 2 2 7 4 2 2 8 2 2 2 2 11 2 2 2 2 6

Handleiding G07 ~ Tegnologie

KWARTAAL 1

Eenheid

1

EENHEID 1: Ontwerpvaardighede

Leerdoelwitte

Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy jou kennis en begrip omtrent die volgende kan demonstreer: Wat is tegnologie?

Ontwerpproses • Ondersoek • Ontwerp • Maak of vervaardig • Evalueer • Kommunikasie Ontwerpoorwegings

Inleiding

Tegnologie handel oor die oplos van alledaagse probleme op verskeie maniere. Ons gebruik tegnologie in alle situasies elke oomblik van ons lewe, maar tegnologie verander daagliks.

Industrieë streef daarna om produkte te verbeter om mense se lewenstandaarde te verhoog.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Ambagsman

’n Vaardige werkman in die industrie.

Argitek

Iemand wat geboue ontwerp.

Beperkings

Aspekte wat die omstandighede bemoeilik waarin die werk gedoen moet word, bv. tyd, materiale, koste, ens.

Ergonomie Hoe gebruikersvriendelik ’n produk is.

7

© Impaq

Eenheid

1

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Estetika Hoe mooi ’n produk lyk.

Evalueer

Om die gehalte of doeltreffendheid van ’n produk/ voorstel te beoordeel.

Iemand wat produkte ontwerp.

Grafiese ontwerper

Ingenieur

Iemand wat brûe (siviele ingenieur), enjins (meganiese ingenieur) of elektriese stelsels (elektriese ingenieru) ontwerp.

Landmeter

Iemand wat landopmetings doen.

Meganisering

Ontwerpvoorstel

Produkte

Take wat deur meganismes en masjiene verrig word.

Projekverslag

’n Verslag wat die elemente van die ontwerp- proses bevat.

Skets

’n Skets word vryhand met ’n potlood geteken om ’n gedagte of idee oor te dra.

Spesifikasies

Die kriteria van die finale oplossing, bv. vorm, grootte, ens.

’n Kort stelling van ’n probleem of behoefte.

Items wat vervaardig word om te verkoop.

Tekening 2D en 3D diagramme met ’n potlood en teken-

instrumente geteken.

Vloeidiagram

Dui elke stap van die vervaardigingsproses aan.

Wetenskaplike

’n Kundige in natuurlike of fisiese wetenskappe.

© Impaq

8

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

1

LES 1: Wat is tegnologie?

Tegnologie behels al die maniere waarop mense goedere en dienste skep om praktiese oplossings te vind vir ons daaglikse bestaan (om aan basiese behoeftes soos voedsel, skuiling, kommunikasie, klere en vervoer te voldoen) en om ons fisiese wêreld te ondersoek.

Die vroegste vorme van tegnologie sluit in die gebruik van gereedskap om boumateriaal te sny en skuilings te bou, asook die vermoë om vuur te beheer. Vandag se tegnologie sluit in rekenaars, motors en geriefskos, asook die ontwikkeling van kunsmatige intelligensie en die verkenning van die ruimte. Tegnologie ontwikkel voortdurend en speel ’n belangrike rol in die samelewing.

• Verbeterde tegnologie lei tot ’n toename in produksie.

• Verbeterde gereedskap stel werkers in staat om werk vinniger en makliker te doen.

• Meganisering lei tot massaproduksie en minder handearbeid.

• Ontwikkeling in vervoer lei tot korter reistyd.

• Ontwikkeling in die elektroniese bedryf lei tot doeltreffender kommunikasiekanale soos die internet, selfone en televisie.

Ongeag hoe gevorderd tegnologie is, daar sal altyd probleme wees wat aandag kort en opgelos moet word.

Aktiwiteit 1 Instruksies Beantwoord die volgende vrae: 1.

2.

3.

4.

Definieer tegnologie in jou eie woorde.

Beskryf kortliks wat sal gebeur as alle meganiese stelsels skielik nie meer bestaan nie. Hoe sal ons lewens lyk as daar geen masjiene (motors, pompe, rekenaars, mikrogolfoonde, ens.) is nie.

Bespreek die impak van herwonne materiaal op die omgewing.

Kies ’n woord uit die woordbank en voltooi die tabel deur aan te dui watter bedryf by die vervaardiging en die gebruik van yster betrokke is.

(Ystererts is ’n mineraal om yster mee te vervaardig.) mynwese

groothandel

kleinhandel/diens

Aksie

Ystererts word ontgin.

Erts word padlangs versprei.

Erts word gesmelt om yster te maak.

Klaargemaakte yster word verkoop.

Iemand vervaardig en verkoop spitspaalheinings.

9

produksie

vervoer

Bedryf

© Impaq

1

Eenheid

Handleiding G07 ~ Tegnologie

LES 2: Ontwerpproses Ons gebruik die ontwerpproses om alledaagse probleme te identifiseer en op te los. Die ontwerpproses bestaan uit die volgende vyf stappe: 1.

Ondersoek 2.

Ontwerp 3.

Maak/Vervaardig 4.

Evalueer 5.

Kommunikeer Hier is ’n voorbeeld van die ontwerpproses met die verskillende stappe wat jy moet volg.

STAP 1: Ondersoek 1.1 1.2

Identifiseer die probleem (behoefte/begeerte)

………………………………………………………………….………………………......

Analiseer bestaande produkte ten opsigte van: Veiligheid

1.3

Materiale se geskiktheid

Doeltreffendheid

Koste

Vervaardigingsmetode

Ondersoekstrategie Doen ondersoek deur die volgende metodes: •

Verkry inligting (biblioteeknaslaanstelsel, internet, indekse, tydskrifte, winkelbesoek).

•

Versamel inligting (vraelyste, dataversamelingsvorms, literatuurondersoeke).

•

Toets inligting om die verskillende eienskappe te bepaal of te vergelyk.

• Sorteer/bevestig inligting.

Omkring of onderstreep die metode wat jy gebruik het.

• • • •

Die ondersoekfase lê die grondslag vir enige tegnologiese proses.

Ons moet eers alle aspekte van die probleem identifiseer, voordat ons die probleem kan oplos.

Versamel inligting deur soveel as moontlik bronne te raadpleeg.

Sorteer die inligting wat jy versamel het en hou net die bruikbaarste inligting oor. Gee erkenning aan alle bronne.

Pas die ondersoekproses by jou werkwyse aan vir optimale resultate.

•

STAP 2: Ontwerp 2.1

Ontwerpopdrag (Kort geskrewe idees, insluitend die omskrywing van die probleem, wie beïnvloed word, hoe die produk gebruik gaan word, betroubaarheid en impak op die omgewing.)

....………………………………………………………………….…………………………………….........

2.2 Ontwerpidees (Gebruik die ontwerpopdrag en vryhandsketse om ’n paar oplossings te vind.

Kies die beste oplossing.) ………………………………………………………………………………………………………..............

2.3 Ontwerpspesifikasies (omvattender as ontwerpopdrag).

Lys van produkeienskappe/ beskrywing (besonderhede van grootte, vorm, kleur, ens.)

© Impaq

Materiale (waarvan die produk gemaak word)

Veiligheid

Koste

Standaard waaraan voldoen moet word

10

Handleiding G07 ~ Tegnologie

• • •

1

Eenheid

Die eerste stap in die ontwerpfase is om ’n ontwerpopdrag op te stel. ’n Ontwerpopdrag is ’n opsomming van die probleem wat die ontwerpspesifikasies uiteensit.

Dink aan moontlike oplossings vir die probleem en maak vryhandsketse om jou denkproses voor te stel.

Notas by die sketse hoef nie in drukskrif te wees nie.

Vryhandsketse word in potlood en sonder ’n liniaal geteken.

• •

STAP 3: Maak/vervaardig 3.1 Beplanning

3.2 Vervaardigingsproses (hoe word dit gemaak)

•

•

•

Formele tekeninge wat afmetings en hoeveelhede aandui (op aparte papier).

Hulpbronlyste (Apparaat/ gereedskap) ...................................................

Formele tekeninge wat afmetings en hoeveelhede aandui (op aparte papier).

Hulpbronlys (Apparaat/gereedskap)

•

...............................................................................

Produksievaardighede (Vaardighede wat nodig is om produk te vervaardig, bv. opmeting.)

•

................................................... ...................................................

...............................................................................

Veiligheidsmaatreëls (Demonstreer kennis en begrip van veilige werkpraktyke.)

•

...............................................................................

•

Tydens die vervaardigingsproses teken ons formele tekeninge van die produk se verskillende aansigte deur verskillende konvensies (lynsoorte) te gebruik.

Formele tekeninge behels ortografiese tekeninge (2D), isometriese tekeninge (3D) en perspektieftekeninge.

Formele tekeninge toon afmetings, versteekte besonderhede en enige ander inligting wat nodig is om die produk te maak.

Maak notas by formele tekeninge oor hoe die produk moet lyk.

Dit is baie belangrik om alle gereedskap tydens die vervaardigingsproses versigtig te hanteer.

Onthou dat die finale produk altyd mooi moet lyk.

• • • • •

STAP 4: Evalueer 4.1

Wie doen die evaluering?...............................................................................................................

4.2

Hoe word die evaluering gedoen?................................................................................................

4.2.1

Evalueer die produk deur dit te vergelyk 4.2.2 met die: • •

• •

ontwerpopdrag ontwerpspesifikasies

Evalueer die vervaardigingsproses met betrekking tot die doeltreffendheid van: • • •

werkwyse vaardighede tydbestuur

Dit is jou verantwoordelikheid om die produk deurlopend te evalueer.

Maak seker die ontwerp voldoen aan die vereistes wat in die ontwerpopdrag gestel is.

11

© Impaq

Eenheid

1

Handleiding G07 ~ Tegnologie

STAP 5: Kommunikeer 5.1

Berei aanbieding voor • Bestaande tekeninge • Alle geskrewe dokumentasie (ontwerpopdrag, plakkate, PowerPoint en beredenering van ontwerp)

5.2

Kommentaar op ontwerpproses • Was die ontwerp/projek suksesvol? ……………………………………………..................... .............................………………………………………........................................................

• Waarom sê jy so? ...........………………………………………………………………………… …….......................................………..................................................................................

• Noem moontlike verbeteringe............................................................................................ …………………………………………………..................................................……………...

• •

Tydens die kommunikasiefase word al die opdragte in ’n portefeulje saamgevat.

Skryf jou naam en van op die voorblad en maak ’n vryhandkunstenaarsvoorstelling of plak ’n foto van die finale produk.

Die finale dokument moet netjies, agtermekaar en met ’n inhoudsopgawe aangebied word.

Skryf ’n verslag oor die finale produk en plaas dit agterin die portefeulje. Oorweeg die volgende vrae: ○○ Het ek die doel bereik? ○○ Waar het ek probleme ondervind? ○○ Waarop kan ek verbeter?

Hoe meer besonderhede jy in jou verslag insluit, hoe makliker sal die vervaardigingsproses wees.

• •

Aktiwiteit 2 Instruksies Skep jou eie templaat van die ontwerpproses en hou dit byderhand wanneer jy jou PAT’s doen.

LES 3: Ontwerpoorwegings Bepaal die produk se geskiktheid vir die doel: Ondersoek Vra jouself die volgende vrae om te bepaal of die produk geskik is vir die doel waarvoor dit benodig word: • Wie gaan die produk gebruik?

• Waarom gaan hulle die produk gebruik?

• Waar gaan hulle die produk gebruik? (Dit bepaal die soort materiaal waarvan die produk gemaak moet word.)

• Wanneer gaan hulle die produk gebruik?

• Hoe gaan hulle die produk gebruik?

Gebruik die frase “vier wortels en een haas” om die vrae te onthou.

© Impaq

12

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

1

Aktiwiteit 3 Instruksies Bou die model en beantwoord die vrae.

Benodighede • duimspyker • gom Stappe 1.

Maak ’n afskrif van die volgende bladsy en plak dit op karton.

2.

Knip die skêr se twee lemme uit.

3.

Druk ’n duimspyker van agter af deur om die twee lemme bymekaar te hou.

4.

Beweeg nou die lemme en kyk hoe dit werk.

Beantwoord die volgende vrae oor die skêr om te bepaal of dit geskik is vir die doel waarvoor dit benodig word: • Wie gaan die produk gebruik?

• Waarom gaan hulle die produk gebruik?

• Waar gaan hulle die produk gebruik? (Dit bepaal die soort materiaal waarvan die produk gemaak moet word.)

• Wanneer gaan hulle die produk gebruik?

• Hoe gaan hulle die produk gebruik?

13

© Impaq

Eenheid

1

Handleiding G07 ~ Tegnologie

.ft.

Insert thumbtack from the back. �-------,.

Druk ’n duimspyker van agter af deur.

Cut out the two halves of the scissors.

Knip die twee helftes van die skêr uit.

© Impaq

14

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

2

KWARTAAL 1

EENHEID 2: Kommunikasievaardighede

Leerdoelwitte

Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy jou kennis en begrip omtrent die volgende kan demonstreer: Grafiese kommunikasie • Tekeninstrumente • Soorte lyne vir tekeninge • Skets • Werktekeninge Grafiese tegnieke • 3D skuinsprojeksie • Eenpuntperspektieftekeninge • Kunstenaarsvoorstelling • Isometriese tekeninge

Inleiding

Tekeninge is visuele voorstellings wat op byvoorbeeld papier, mure, seildoek en klip gemaak kan word. Verskillende soorte tekeninge sluit sketse, boutekeninge, diagramme en grafieke in.

In Tegnologie word tekeninge gebruik om: • idees in die vorm van ’n aanvanklike skets te ontwikkel, wat later tot die finale ontwerp lei.

• idees en ontwerpe deur middel van ’n internasionaal aanvaarde taal te kommunikeer.

Grafiese tekeninge is die doeltreffendste manier om ontwerpe en idees oor te dra.

Werktekeninge bestaan uit die verskillende aansigte van ’n voorwerp en sy afmetings. Dit is belangrik om ’n voorwerp volgens die korrekte afmetings te vervaardig.

15

© Impaq

Eenheid

2

Handleiding G07 ~ Tegnologie

BELANGRIKE TERMINOLOGIE

3D skuinstekeninge ’n Driedimensionele tekening (3D tekening) waar

een sy van ’n voorwerp die werklike grootte

voorstel en die ander sye op ’n hoek van 45° geteken word.

Isometriese projeksie ’n Metode om ’n driedimensionele tekening (3D

tekening) te maak, gebaseer op hoeke van 30°.

Konvensies Lyne wat in tekeninge gebruik word om spesifieke

dele van die getekende voorwerpte voor te stel en

om idees suksesvol te kommunikeer of oor te dra.

Kunstenaarsvoorstelling Wanneer gevorderde tegnieke soos kleur,

tekstuur, skaduwee, en perspektief gebruik word

om ’n skets te maak wat ’n voorwerp realisties voorstel.

Ortografiese projeksie ’n Tweedimensionele tekening (2D tekening) wat

gebruik word om ’n werktekening te maak. Dit gee

gewoonlik drie verskillende aansigte van dieselfde voorwerp.

Skets ’n Skets word vryhand met ’n potlood geteken om

’n gedagte of idee oor te dra.

Werktekening

’n Werktekening is ’n beplanning van die finale produk en gee al die inligting wat nodig is om die produk te maak.

LES 4: Grafiese kommunikasie 4.1 Tekeninstrumente Tekenkonvensies is nodig om idees suksesvol te kommunikeer of oor te dra. Dit stel ’n mens in staat om ’n idee te interpreteer en ’n geheelbeeld van ’n voorwerp te vorm deur net na die tekening te kyk. Tekenkonvensies word met tekeninstrumente gedoen.

© Impaq

16

Handleiding G07 ~ Tegnologie

2

Eenheid

Leerders benodig die volgende tekeninstrumente: • ’n Drukpotlood (pacer) met 0.5 mm HB-lood • Potlood, uitveër, liniaal, passer en ’n stel tekendriehoeke • A4-papier LOOD 4H LYNSOORT

4.2

 Lood word al harder 3H 2H H

HB

 Lyn word al ligter

Lood word al sagter  B 2B 3B 4B Lyn word al donkerder 

Soorte lyne vir tekeninge

Deur verskillende soorte lyne te gebruik, kry die leser ’n duidelike beeld van die voorwerp.

Sekere vlakke word beklemtoon, terwyl ander minder belangrike vlakke verdof word.

Bestudeer die onderstaande lynsoorte.

4.2.1 Konstruksielyne (dun en dof) Voorbeeld van lyn

Beskrywing • • •

Gebruike

Baie dun Lig (dof) Aaneenlopend

• • •

Vou- of buiglyne Afmetingslyne Konstruksielyne

Voorbeeld in tekeninge

Teken met ’n 0.5 mmpotlood.

4.2.2 Buitelyne (donker) Voorbeeld van lyn

Beskrywing • • •

Gebruike

Dik Donker Aaneenlopend

• •

Teken met ’n 0.5 mmpotlood.

Buitelyne in tekenwerk Afronding van ’n tekening

Voorbeeld in tekeninge

4.2.3 Verborge gegewens (strepieslyn) Voorbeeld van lyn

Beskrywing • • •

Teken met ’n 0.5 mmpotlood.

Gebruike

Dun Medium (dof) Onderbroke kortstrepieslyn

Versteekte besonderhede (verborge gegewens of versteekte detail)

17

Voorbeeld in tekeninge

© Impaq

Eenheid

2

Handleiding G07 ~ Tegnologie

4.2.4 Middellyne (ketting) Voorbeeld van lyn

Teken met ’n 0.5 mmpotlood.

Beskrywing • • •

Gebruike

Dun Medium (dof) Onderbroke lank-en-kortstrepieslyne

Voorbeeld in tekeninge

Middellyne

4.2.5 Afmetingslyn vir afmetings in mm (maatlyn) Voorbeeld van lyn

Beskrywing • •

Teken met ’n 0.5 mmpotlood.

Gebruike

Baie dun Lengte, breedte Medium (dof), en hoogte van ’n aaneenlopend met voorwerp pylpunte aan die begin en einde met afmetings

Voorbeeld in tekeninge

4.2.6 Gegolfde lyne Voorbeeld van lyn

Teken met ’n 0.5 mmpotlood.

Beskrywing

Gebruike

• Medium (dof)

Aanduiding van snitte in ’n as

• Egalig met vryhand getrek

Voorbeeld in tekeninge

4.3 Skets ’n Skets word vryhand met ’n potlood geteken om ’n gedagte of idee oor te dra. Sketse is nie die finale voltooide werk nie, maar meestal ruwe en vinnige konseptekeninge op papier. ’n Skets se buitelyne word eers liggies met ’n potlood getrek, voor dit verbeter of verander word deur donker lyne en skaduwees aan te bring.

© Impaq

18

Handleiding G07 ~ Tegnologie

2

Eenheid

Trek eers ’n x-as en ’n y-as voor jy jou sirkel begin trek.

Die plek waar die twee asse sny, is die sirkel se middelpunt.

Short strokes Kort bewegings

One long stroke Een lang beweging

Begin in enige kwadrant en trek ’n boog van die een as na die volgende.

Trek ’n boog in elke kwadrant tot die sirkel voltooi is.

Draw a circle by first drawing an x-axis and y-axis that intersects to form four quadrants.

The point at which the two axes intersect will be the centre of the circle.

Starting in any quadrant, draw a circlular arc from one of the axes to the next.

Repeat this step in each quadrant, connecting the arcs with one another, until you have a circle.

4.4 Werktekeninge ’n Werktekening is ’n beplanning van die finale produk en gee al die inligting wat nodig is om die produk te maak. Iemand wat ’n werktekening interpreteer, vorm ’n idee van die finale produk en vervaardig die produk volgens die spesifikases wat verskaf is. Alle ontwerpe moet werktekeninge hê.

Werktekeninge moet aan die volgende vereistes voldoen: • Met tekeninstrumente geteken word.

• Akkuraat wees.

• Volgens skaal geteken word.

• Afmetings aandui en notas weergee.

• Drie aansigte vertoon: vooraansig, boaansig en syaansig.

19

© Impaq

2

Eenheid

Handleiding G07 ~ Tegnologie

4.4.1 Skaal Alle tekeninge waar grootte en afmetings belangrik is, word volgens ’n bepaalde skaal in millimeter (mm) geteken. ’n Skaal dui die verhouding tussen die tekening en die werklike grootte van die voorwerp aan. ’n Skaal word in ’n bepaalde verhouding aangedui, bv. 1 : 2. Die 1 verteenwoordig altyd die werklike grootte van die voorwerp en die ander getal die skaal (grootte) waarvolgens die tekening geteken is.

Op ’n skaal van 1 : 1 sal die tekening en die voorwerp dieselfde grootte wees.

Die skale kan ook soos ’n breuk hanteer word, bv.: • •

1 : 2 kan geskryf word as dus sal dit die helfte van die werklike grootte wees.

2 : 1 kan geskryf word as dus sal dit 2 keer die werklike grootte wees.

Onthou altyd dat 1 die werklike grootte van die voorwerp is. Met afskaling teken ons die ware voorwerp kleiner as wat dit werklik is. Met opskaling teken ons die ware voorwerp groter as wat dit werklik is.

Skaal

Skaal

Skaal

Skaal

Skaal

Skaal

Afskaling

Opskaling

Skale kan op verskillende maniere gebruik word omdat die werklike grootte van voorwerpe nie altyd op ’n vel papier gaan pas nie. Dit kan kleiner of groter as die werklike grootte van die voorwerp geteken word. Kyk na die voorbeelde hieronder – die blokkie met die patrone is die werklike grootte van die voorwerp.

© Impaq

20

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

2

1:1

2:1

1:2

4.4.2

Eerstehoekse ortografiese tekeninge • Eerstehoekse ortografiese tekeninge is tweedimensionele tekeninge. Dit beteken net twee dimensies (een aansig) word op ’n slag vertoon.

• Ons gebruik hoofsaaklik twee soorte ortografiese projeksies in tekeninge, naamlik eerstehoekse en derdehoekse projeksies. Jy gaan net van eerstehoekse projeksies leer.

• Die vooraansig is die aansig wat die meeste besonderhede aantoon.

21

© Impaq

2

Eenheid

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Projection/Projeksie ) A VP E ( V) P UXIL LA IA AN (V NE RY PL LAK L (AV VE A EV C I L P) RTI HU RT A CA VL LP V VE RTIK L A E E K V (H RTIK VV ) ALE

There are 4 angles of projection, but we are only going to use first angle projection. Ons het 4 projeksiehoeke maar gaan net eerstehoekse ortografiese projeksie gebruik.

First angle Eerstehoeks ) HP E ( V) AN (H PL LAK L V A NT LE ZO TA RI ON HO RIS HO

AV P/H VV /VV VP

FRONT VIEW VOORAANSIG

Symbol for first angle projection Eerstehoekse ortografiese projeksiesimbool

AV P/H

TO B O P VI AA EW NS IG

AV P/H VV

VV

/VV VP

V /H HP

LEFT VIEW LINKERAANSIG

AV P/H VV

/VV VP

V /H HP

/VV VP

/HV HP

W IE IG T V NS ON AA FR OR VO

V /H HP

AVP/HVV

VP/VV AV P/H VV

L LIN EFT KE VIE RA W AN SI G

FRONT VIEW VOORAANSIG

LEFT VIEW LINKERAANSIG

/VV VP

We get these views if we fold the sides open so that they are flat.

Dit is die aansigte wat ons kry as die sye oopgevou word sodat hulle plat is.

V /H HP

45°

HP/HV

Instruksies Bou die model om die verduidelikings wat in die les volg beter te verstaan.

Stappe 1.

Maak ’n afskrif van die volgende bladsy en knip die model en die vorms uit.

2.

Bou die model deur dit te vou en met die strokies (tabs) aan mekaar te plak. Gebruik gom of 6 mm-dubbelkantkleefband.

3.

Vou die drie kante van die uitgesnyde oppervlakte soos in die tekening aangedui.

4.

Plaas die voorwerp in die hoek. Dit kan nou van voor, bo en links bekyk word. As jy wil, kan jy die buitelyne van een kant van die voorwerp aftrek.

5.

Vou die voorwerp weer heeltemal plat op die tafel oop. Jy sal sien dat die vorm wat jy afgetrek het op een blok van die oppervlakte pas.

© Impaq

22

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

FRONTVIEW VOORAANSIG

2

LEFTVIEW LINKERAANSIG

�

TOPVIEW BOAANSIG

23

© Impaq

Eenheid

2

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Instruksies 1.

Maak ’n afskrif van die volgende bladsy en voltooi die ortografiese aansigte deur die isometriese tekening as verwysing te gebruik.

2.

Gebruik die blokkies vir afmetings.

3.

Volg die stappe en gebruik die model wat jy gebou het om jou te help.

TEKENBLAD

TEKENBLAD

TEKENBLAD

© Impaq

24

IMPAQ

IMPAQ

IMPAQ

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

TEKENBLAD

TEKENBLAD

TEKENBLAD

25

2

IMPAQ

IMPAQ

IMPAQ

© Impaq

© Impaq

TECHNOLOGY/ TEGNOLOGIE DRAWING SHEET/ TEKENBLAD

26

VIEWS / AANSIGTE

IMPAQ

2

GRADE/ GRAAD 7

NAME/ NAAM:

Eenheid Handleiding G07 ~ Tegnologie

Handleiding G07 ~ Tegnologie

Eenheid

2

Aktiwiteit 4.1 – 4.3 Instruksies 1.

Maak afskrifte van die volgende tekenblaaie en voltooi die ontbrekende ortografiese aansigte deur die isometriese tekening as verwysing te gebruik.

2.

Gebruik die blokkies vir afmetings.

27

Š Impaq

© Impaq

TECHNOLOGY/ TEGNOLOGIE DRAWING SHEET/ TEKENBLAD

28

ACTIVITY 4.1 / AKTIWITEIT 4.1

IMPAQ: TOP VIEW / BOAANSIG

2

GRADE/ GRAAD 7

NAME/ NAAM:

Eenheid Handleiding G07 ~ Tegnologie

TECHNOLOGY/ TEGNOLOGIE DRAWING SHEET/ TEKENBLAD

29

IMPAQ: FRONT VIEW / VOORAANSIG

ACTIVITY 4.1 / AKTIWITEIT 4.1

Eenheid

GRADE/ GRAAD 7

NAME/ NAAM:

Handleiding G07 ~ Tegnologie

2

© Impaq