Gr 6 afrikaans eerste addisionele taal handleiding

Í2&È-E-EAT-SG01RÎ

1

8

0

6

-

E

-

E

A T -

S

G

0

1

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL HANDLEIDING Graad 6

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding

1 8 0 6 - E - E AT- S G 0 1

Í2&È-E-EAT-SG01RÎ

Graad 6

Aangepas vir KABV

E Pietersen

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 5 VOORWOORD .................................................................................................................... 7 EENHEID 1 ........................................................................................................................ 10 LES 1 ’n DIALOOG, LEESTEKENS, AFRIKAANSE KLANKE ............................... 10 Aktiwiteit 1 ................................................................................................ 11 Aktiwiteit 2 ................................................................................................ 12 Aktiwiteit 3 ................................................................................................ 12 Aktiwiteit 4 ................................................................................................ 13 Aktiwiteit 5 ................................................................................................ 13 Aktiwiteit 6 Taalstrukture en -konvensies ................................................ 15 Aktiwiteit 7 ................................................................................................ 16 LES 2 ’n OPSOMMING, LETTERGREPE, DIE KOPPELTEKEN ........................... 16 Aktiwiteit 8 Mondeling .............................................................................. 16 Aktiwiteit 9 Begripstoets .......................................................................... 17 Aktiwiteit 10 .............................................................................................. 18 Aktiwiteit 11 Skryf .................................................................................... 18 Aktiwiteit 12 .............................................................................................. 20 Aktiwiteit 13 .............................................................................................. 20 LES 3 BESKRYF ’n PROSES ................................................................................ 21 Aktiwiteit 14 Mondeling ............................................................................ 21 Aktiwiteit 15 .............................................................................................. 22 Aktiwiteit 16 .............................................................................................. 22 Aktiwiteit 17 .............................................................................................. 23 Aktiwiteit 18 Skryf .................................................................................... 23 Aktiwiteit 19 .............................................................................................. 26 LES 4 DEFINISIES............................................................................................... 26 Aktiwiteit 20 .............................................................................................. 27 Aktiwiteit 21 .............................................................................................. 27 Aktiwiteit 22 .............................................................................................. 27 Aktiwiteit 23 .............................................................................................. 28 Aktiwiteit 24 .............................................................................................. 29 Aktiwiteit 25 Begripstoets ........................................................................ 30 LES 5 HERSIENING ........................................................................................... 32 Aktiwiteit 26 .............................................................................................. 32 Aktiwiteit 27 .............................................................................................. 32 Aktiwiteit 28 .............................................................................................. 33 Aktiwiteit 29 .............................................................................................. 33 Aktiwiteit 30 .............................................................................................. 33 Aktiwiteit 31 .............................................................................................. 33 EENHEID 2 ........................................................................................................................ 34 LES 6 VOORSPEL WAAROOR DIT HANDEL .................................................... 34 Aktiwiteit 32 .............................................................................................. 36

1

© Impaq

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 33 Mondeling ............................................................................ 36 Aktiwiteit 34 .............................................................................................. 37 Aktiwiteit 35 .............................................................................................. 37 Aktiwiteit 36 .............................................................................................. 39 Aktiwiteit 37 .............................................................................................. 39 LES 7 TEMA, ONDERWERP, HOOFGEDAGTES EN RUIMTE ............................ 40 HULPWERKWOORD VAN WYSE, KOPPELWERKWOORD ................................. 40 Aktiwiteit 38 .............................................................................................. 40 Aktiwiteit 39 Begripstoets ........................................................................ 40 Aktiwiteit 40 .............................................................................................. 41 Aktiwiteit 41 Skryf .................................................................................... 42 Aktiwiteit 42 .............................................................................................. 43 Aktiwiteit 43 Taalstrukture en -konvensies .............................................. 44 LES 8 POËSIE ....................................................................................................... 44 Aktiwiteit 44 .............................................................................................. 45 Aktiwiteit 45 .............................................................................................. 46 Aktiwiteit 46 .............................................................................................. 46 Aktiwiteit 47 .............................................................................................. 47 Aktiwiteit 48 .............................................................................................. 48 LES 9 BIOGRAFIE EN OUTOBIOGRAFIE ............................................................ 48 Aktiwiteit 49 .............................................................................................. 49 Aktiwiteit 50 .............................................................................................. 49 Aktiwiteit 51 .............................................................................................. 49 Aktiwiteit 52 .............................................................................................. 50 Aktiwiteit 53 .............................................................................................. 51 Aktiwiteit 54 .............................................................................................. 51 LES 10 HERSIENING ............................................................................................. 51 Aktiwiteit 55 .............................................................................................. 51 Aktiwiteit 56 .............................................................................................. 52 Aktiwiteit 57 .............................................................................................. 52 Aktiwiteit 58 .............................................................................................. 52 Aktiwiteit 59 .............................................................................................. 53 Aktiwiteit 60 .............................................................................................. 53 EENHEID 3 ........................................................................................................................ 54 LES 11 INLIGTINGSTEKS .................................................................................... 55 Aktiwiteit 61 .............................................................................................. 56 Aktiwiteit 62 .............................................................................................. 56 Aktiwiteit 63 .............................................................................................. 56 Aktiwiteit 64 Skryf ..................................................................................... 57 Aktiwiteit 65 .............................................................................................. 58 Aktiwiteit 66 .............................................................................................. 58 LES 12 ’n BESKRYWING .................................................................................... 59 Aktiwiteit 67 Mondeling ............................................................................ 59 Aktiwiteit 68 .............................................................................................. 60 Aktiwiteit 69 .............................................................................................. 60 © Impaq

2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 70 .............................................................................................. 61 Aktiwiteit 71 .............................................................................................. 62 Aktiwiteit 72 .............................................................................................. 63 LES 13 ’n GRAFIEK .............................................................................................. 63 Aktiwiteit 73 .............................................................................................. 63 Aktiwiteit 74 Begripstoets ........................................................................ 64 Aktiwiteit 75 .............................................................................................. 65 Aktiwiteit 76 Skryf .................................................................................... 66 Aktiwiteit 77 .............................................................................................. 68 Aktiwiteit 78 .............................................................................................. 68 LES 14 ’n RESENSIE........................................................................................... 68 Aktiwiteit 79 Mondeling ............................................................................ 69 Aktiwiteit 80 .............................................................................................. 69 Aktiwiteit 81 Begripstoets ........................................................................ 70 Aktiwiteit 82 .............................................................................................. 72 Aktiwiteit 83 .............................................................................................. 72 Aktiwiteit 84 .............................................................................................. 73 Aktiwiteit 85 Taalstrukture en -konvensies .............................................. 74 LES 15 HERSIENING .......................................................................................... 75 Aktiwiteit 86 .............................................................................................. 75 Aktiwiteit 87 .............................................................................................. 75 Aktiwiteit 88 .............................................................................................. 75 Aktiwiteit 89 .............................................................................................. 76 Aktiwiteit 90 .............................................................................................. 76 Aktiwiteit 91 .............................................................................................. 76 EENHEID 4 ........................................................................................................................ 77 LES 16 E-POS EN ’n BESTELLING....................................................................... 77 Aktiwiteit 92 .............................................................................................. 78 Aktiwiteit 93 .............................................................................................. 78 Aktiwiteit 94 .............................................................................................. 78 Aktiwiteit 95 .............................................................................................. 79 Aktiwiteit 96 .............................................................................................. 80 Aktiwiteit 97 .............................................................................................. 81 LES 17 ’n POSKAART .......................................................................................... 81 Aktiwiteit 98 .............................................................................................. 82 Aktiwiteit 99 .............................................................................................. 82 Aktiwiteit 100 ............................................................................................ 82 Aktiwiteit 101 Skryf .................................................................................. 83 Aktiwiteit 102 ............................................................................................ 84 LES 18 BEROEPE .............................................................................................. 84 Aktiwiteit 103 Mondeling .......................................................................... 85 Aktiwiteit 104 ............................................................................................ 85 Aktiwiteit 105 ............................................................................................ 85 Aktiwiteit 106 ............................................................................................ 86 LES 19 TYD IN WOORDE ..................................................................................... 87 3

© Impaq

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 107 ............................................................................................ 88 Aktiwiteit 108 Begripstoets ...................................................................... 89 Aktiwiteit 109 ............................................................................................ 89 Aktiwiteit 110 ............................................................................................ 90 Aktiwiteit 111 Taalstrukture en -konvensies ............................................ 91 LES 20 HERSIENING ............................................................................................ 92 Aktiwiteit 112 ............................................................................................ 92 Aktiwiteit 113 ............................................................................................ 92 Aktiwiteit 114 ............................................................................................ 93 Aktiwiteit 115 ............................................................................................ 93 Aktiwiteit 116 ............................................................................................ 93 Aktiwiteit 117 ............................................................................................ 93 BIBLIOGRAFIE ................................................................................................................. 95

© Impaq

4

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van hierdie les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken. Vir die begaafde leerder: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik

5

© Impaq

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AKTIWITEIT Vrae oor die les wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING Ter afsluiting van die spesifieke eenheid. Formatiewe assessering.

KERNINHOUD Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les wat verstaan moet word.

STUDEER/HERSIENING Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.

© Impaq

6

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

VOORWOORD Welkom by Afrikaans Eerste Addisionele Taal!

Die kurrikulum vir graad 6 is gebaseer op die Departement van Basiese Onderwys se KABV-dokument. Die lesse word so eenvoudig en verstaanbaar moontlik aan jou verduidelik.

Die belangrikste aspek by die aanleer van ’n tweede taal (of enige nuwe taal) is altyd om nog en nog en nogmaals nuwe woorde by te leer. Dit sal goed wees as jy ’n persoonlike woordeboek het waarin jy gereeld nuwe woorde kan neerskryf, sodat jy jou woordeskat behoorlik kan uitbrei. Die korrekte spelling van hierdie woorde is natuurlik altyd baie belangrik.

Jy raak bewus van onbekende woorde deur Afrikaans te lees en dan die moeite te doen om die betekenis van hierdie woorde na te slaan en in jou persoonlike woordeboek neer te skryf.

Lees elke dag Afrikaans. Lees die opskrifte in Afrikaanse koerante en lees kort berigte, kort stukkies in Afrikaanse tydskrifte, Afrikaanse advertensieborde langs die pad, brosjures, kort Afrikaanse storieboeke en vorder tot die lees van langer boeke. Baie lees maak jou mettertyd gewoond aan die woordorde van Afrikaanse sinne – ’n aspek wat meestal probleme gee.

Luister na Afrikaanse radioprogramme en kyk Afrikaanse televisieprogramme. Probeer om ’n Afrikaanssprekende maatjie te kry. Die maatjie sal ewe veel baat deur soms jou taal te praat.

Afrikaanse taalwerk verskil nie veel van Engelse grammatika nie. Gebruik dus jou kennis van jou moedertaal om die Afrikaanse taalstrukture verstaanbaar te maak. ’n Afrikaanse werkwoord het dieselfde funksie as ’n Engelse verb en net so die ander taalstrukture.

Die fasiliteerdersgids verskaf die antwoorde vir die oefeninge wat in elke les in die handleiding voorkom. Aan die einde van elke eenheid is hersieningsoefeninge. spandeer twee weke aan elke les. ’n Werkboek waarin jy die oefeninge kan doen, word aanbeveel. Die doen van verbeteringe word ook sterk aanbeveel.

AANBEVOLE BOEKE  Enige tweetalige skoolwoordeboek (beskikbaar by meeste boekwinkels)  Afrikaans… geniet dit! Boek 4, Hilary Cawood (Trumpeter Publishers c.c.) vir aanvullende taaloefeninge.

7

© Impaq

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Afrikaans Eerste Addisionele Taal bou graad vir graad voort op die basiese taalstrukture en taal- en spelreëls. Hierdie aspekte moet vasgelê word sodat dit in die hoër grade ook toegepas kan word.

In hierdie handleiding word dikwels verwys na die graad 5-handleiding. In die graad 5handleiding word weer verwys na die graad 4-handleiding. Raadpleeg gerus beide aangesien die werk van hierdie jaar voortbou op die werk van die vorige jare.

Korrekte spelling en die uitbrei van woordeskat is altyd baie belangrik.

© Impaq

8

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

JAARPLAN EENHEID

1

2

3

4

LES

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

Les 1: ’n Dialoog, leestekens, Afrikaanse klanke Les 2: ’n Opsomming, lettergrepe, die koppelteken Les 3: Beskryf ’n proses, spelreëls Les 4: Definisies, soorte sinne, voegwoorde Les 5: Hersiening Les 6: Voorspel waaroor teks handel, oorganklike en onoorganklike werkwoorde, die modale hulpwerkwoord Les 7: Tema, onderwerp, hoofgedagtes en ruimte, hulpwerkwoord van wyse, koppelwerkwoord Les 8: Poësie, letterlike en figuurlike taalgebruik, die abstrakte selfstandige naamwoord Les 9: Biografie en outobiografie, die byvoeglike naamwoord Les 10: Hersiening Les 11: Inligtingsteks, die bywoord Les 12: ’n Beskrywing, die betreklike voornaamwoord Les 13: ’n Grafiek, telwoorde, voorsetsels Les 14: ’n Resensie, afkortings en letterwoorde Les 15: Hersiening Les 16: E-pos en ’n bestelling, homonieme en homofone Les 17: ’n Poskaart, direkte en indirekte rede Les 18: Beroepe, idiome en illustrasies Les 19: Tyd in woorde Les 20: Hersiening

9

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

EENHEID 1 Lees is ’n baie belangrike deel van Afrikaans leer. Jy moet elke kwartaal ’n leesstuk kies, uit enige Afrikaanse bron, wat jy moet lees.

Jy moet ook elke kwartaal ’n praatjie (mondeling) voorberei.

LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen:  ’n Dialoog te skryf  ’n Nuwe einde vir ’n storie te skryf  ’n Opsomming maak  ’n Proses beskryf  Jou eie definisies skryf  Nuwe woorde maak met voor- en agtervoegsels  Samestellings met verbindingsklanke skryf  Reëls oor lettergreepverdeling ken  Weet van die los en vas skryf van woorde  Weet wanneer toe vas of los aan die woord geskryf word  Y-woorde en ei-woorde ken  Die skryftekens: kappie, deelteken en koppelteken ken  Weet waarvoor hakies gebruik word

LES 1: ’N DIALOOG, LEESTEKENS, AFRIKAANSE KLANKE 1.1

LUISTER EN PRAAT Luister na die volgende gesprek tussen Janie en haar ouma.

Die hoed het ’n deur

Janie kuier by haar ouma en oupa. Sy help haar ouma om laaie reg te pak. Onder in een van die laaie vind sy ’n foto van ’n man. Die man het ’n hoed op, wat soos ’n toring op sy kop sit.

Janie: Ouma: Janie: © Impaq

Kyk, Ouma! Hier is ’n foto van ’n man met ’n snaakse hoed. Wie is dit?

Hoekom dra hy so ’n snaakse hoed?

O, dit was jou oupagrootjie. Daardie foto is baie oud.

Het al die mans sulke snaakse hoede in die outyd gedra?

10

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Ouma: Janie:

1

Eenheid

Ja, hulle het. Party mans se hoede was selfs hoër as hierdie een. Dit laat my dink aan ’n snaakse storie wat ek lank gelede gelees het.

Ag, Ouma, vertel asseblief vir my die storie. Ouma weet ek is mal oor stories. Ek is nou baie nuuskierig.

Janie se ouma gaan sit, haal haar breiwerk uit die mandjie langs haar stoel en begin die storie vertel.

Honderd jaar gelede het daar ’n digter in Engeland gewoon. Hy het ’n verskriklike hoë hoed gedra. Niemand het nog ooit so ’n hoë hoed gesien nie.

Janie: Hoe het die hoed bo-op sy kop gebly, Ouma?

Ouma: Hy het dit tot laag oor sy voorkop getrek en met ’n band aan die onderkant van sy ken vasgemaak.

Janie: Het die mense hom nie gespot nie?

Ouma: Die mense het gelag oor die lawwe hoed en gewonder of hy aan ’n sirkus behoort. Toe op ’n dag sien hulle daar is so ’n klein deurtjie aan die voorkant van die hoed. Soms het meneer Fitzgerald die hoed afgehaal, die deurtjie oopgemaak en iets uitgehaal. Hy vroetel dan daarmee, sit dit terug, sluit die deurtjie, sit die hoed terug op sy kop, maak dit onder sy ken vas en stap verder.

Janie: Wat het hy daarin gebêre, Ouma?

Ouma:

[Aangepas en vertaal uit: Inside Stories, Juta, 1983] AKTIWITEIT 1       

Doen hierdie aktiwiteit mondelings.

Onthou jy nog wat die verskil tussen ’n dialoog en dialoog in ’n storie is?

Dink jy ook die man het ’n vreemde hoed gedra? Hoekom sê jy so?

Gesels oor vreemde modes.

Watter modes van vandag is vir jou mooi?

Watter modes is vir jou nie mooi nie?

Watter modes laat jou lag?

11

© Impaq

1

1.2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

LEES EN KYK

AKTIWITEIT 2 Lees hierdie idiome/spreekwoorde wat oor klere handel.

Mooi klere maak nie van Al dra ’n aap ’n goue ring, hy bly maar nog ’n iemand ’n goeie mens nie. lelike ding.

Liewers dood as uit die mode.

Iemand sal enige iets doen om nie uit die mode te wees nie.

Die klere maak nie die man nie.

’n Mens kan iemand nie op sy uiterlike voorkoms beoordeel nie.

AKTIWITEIT 3 Leer hierdie woorde vir ’n speltoets. As jy foute maak, moet jy dit weer en weer leer totdat jy dit sonder foute kan skryf. Maak ook seker jy weet wat elke woord beteken.

Spellys 1: klere aanpas aantrek aandrok baadjie bloes broek das hemp kamerjas kniebroek kortbroek kraag

© Impaq

langbroek modern modeskou mou pantoffels pelsjas romp sandale stewels tekkies trourok trui

12

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1

Eenheid

AKTIWITEIT 4  Kyk weer na spellys 1.  Skryf al die woorde wat samestellings is neer.  Onthou jy nog wat samestellings is?  Kyk hoeveel nuwe woorde (samestellings) jy met die woord hemp kan maak.

Samestelling: Is twee woorde met verskillende betekenisse, wat saamgevoeg word om een woord te vorm met ’n nuwe betekenis.

1.3

SKRYF EN AANBIED

AKTIWITEIT 5  Wonder jy wat meneer Fitzgerald in sy hoed gebêre het?  Gebruik jou verbeelding oor wat hy moontlik daarin gebêre het.  Skryf die dialoog tussen Janie en haar ouma verder sodat die geheim oor wat in die hoed gebêre is, teen die einde van jou dialoog opgelos is.

13

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1.4

TAALSTRUKTURE: LEESTEKENS KLANKE   



Kom ons hersien leestekens. Al hierdie leestekens het jy in graad 4 en 5 geleer.

Ons voeg nog ’n gebruik van die punt by. Let op vir hierdie teken**.

Ons voeg nog ’n gebruik van die aanhalingstekens by. Let op vir hierdie teken **.

Ons kyk na die gebruik van die hakies.

Leesteken Hoofletter H Punt .

Vraagteken

Waar gebruik ek dit? ’n Sin begin altyd met ’n hoofletter.

Die naam van ’n mens, troeteldier, land, provinsie, stad, dorp of boek word ook met ’n hoofletter geskryf. ’n Sin eindig altyd met ’n punt.

Na die meeste afkortings gebruik ons ’n punt.

Eindig altyd met ’n vraagteken as jy ’n vraag skryf.

?

Uitroepteken

Eindig altyd met ’n uitroepteken as jy ’n bevel of ’n instruksie skryf of as jy groet.

!

Komma , Dubbelpunt : Aanhalingstekens “

”

Hakies (

© Impaq

)

Voor of na ’n persoon wat jy aanspreek se naam.

By ’n lys.

(Wanneer ons ’n paar goed na mekaar noem) Tussen twee werkwoorde ** Iets gaan volg: ’n lys van goed OF iemand se direkte woorde Iemand se direkte woorde ’n Engelse woord in ’n Afrikaanse teks ** Ekstra inligting word tussen hakies geskryf, bv.

Hierdie perd (’n merrie) het gewen.

14

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 6 TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES  Die volgende sinne bevat leestekenfoute.  Skryf die sinne oor en maak die foute reg.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Waar is my boek, Johan!

Ek hou van koffie en Koek.

Moenie die woord nice gebruik nie.

“Kyk die oulike hasie Mamma:” skree die seuntjie.

Hoe lyk ’n otter? Oupa.

Het jy jou huiswerk gedoen.

Hoekom is pieter johan en andré nog nie hier nie. moenie so raas nie [15] Afrikaanse klanke Kom ons hersien die verskillende Afrikaanse klanke.

Een kort vokaal

a e i o u

Vokale Lang vokaal

aa ee oo uu

Kort vokaal met twee verskillende letters ie oe eu

Diftonge

Konsonante

ai aai ei en y eeu oi ooi ui

Al die ander letters in die alfabet

WENK! ’n Diftong word ook ’n tweeklank genoem omdat ons twee verskillende klanke hoor wanneer ons dit uitspreek.

15

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 7   

Soek al die woorde met tweeklanke in die volgende sin.

Maak sinne met hierdie woorde.

Onthou jy nog dat ’n egte sin altyd ’n werkwoord het?

Die leeu het die rooibok deur die sneeu gejaag terwyl die lui seekoei omdraai om die mooi seemeeu en reier te sien.

ONTHOU! JOU EIE WOORDEBOEK 



Onthou om onbekende woorde se betekenis in jou eie persoonlike woordeboek te skryf. Indien jy reeds een het, gebruik dit.

As jy nog glad nie so ’n woordeboek het nie, kan jy nou met een begin.

LES 2 ’N OPSOMMING, LETTERGREPE, DIE KOPPELTEKEN 2.1 LUISTER EN PRAAT ’n Opsomming  

As ’n mens ’n storie opsom, maak jy dit korter en vertel net die belangrikste dinge. ’n Mens vertel net van die belangrikste karakter of karakters, wat hulle gedoen het en waarom.

AKTIWITEIT 8 ’n Mondelingse aktiwiteit     

Vertel kortliks van die nuutste fliek wat jy gesien het.

Wat gebeur in die fliek?

Wie was die belangrikste karakter/hoofkarakter?

Watter akteur het die hoofkarakter gespeel?

Oefen genoeg.

[20]

© Impaq

16

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

2.2 LEES EN KYK AKTIWITEIT 9 BEGRIPSTOETS 

Lees weer die dialoog, “Die hoed het ’n deur” in les 1 en beantwoord dan die volgende vrae.  Doen hierdie aktiwiteit in jou Afrikaanse werkboek.

1. Gee kort antwoorde vir die volgende vrae. a. Wie is die twee sprekers in hierdie dialoog? b. Wat is die titel van hierdie storie? c. Wat is die teenoorgestelde van oupagrootjie? d. Skryf slegs een woord vir ’n honderd jaar?

2. Antwoord slegs waar of onwaar. a. Janie se oupagrootjie het ’n eenvoudige hoed gedra. b. Janie se ouma brei graag. c. Janie hou nie van stories nie. d. Die digter met die hoë hoed het in Europa gewoon. e. Die mense het die digter van Engeland gespot.

(5)

(5)

3. Skryf slegs die woorde neer wat die volgende sinne volledig sal maak.

(3) a. Mense wat lawwe hoede dra, kan dalk aan ’n ____________ behoort. b. Meneer Fitzgerald maak die ___________ aan die voorkant van sy hoed oop en ______________ met iets wat hy uit die hoed haal.

4. Beantwoord die volgende vrae in volsinne.

(7) a. Is Janie ’n hulpvaardige persoon? Hoekom sê jy so? b. Wanneer noem ons ’n persoon ’n oupagrootjie? c. Skryf ’n vergelyking uit die eerste paragraaf neer. d. Wat beteken dit as Janie sê dat sy mal oor stories is. e. Verduidelik hoe meneer Fitzgerald se hoed bo-op sy kop gebly het.

[20]

17

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 10 Leer hierdie woorde vir ’n speltoets. As jy foute maak, moet jy dit weer en weer leer totdat jy dit kan skryf sonder foute. Maak ook seker jy weet wat elke woord beteken.

Spellys 2: familie boetie broer kleinneef kleinniggie moeder neef niggie oom oumagrootjie oupagrootjie

skoonfamilie skoonsuster stiefma stiefpa sussie suster swaer tannie tantes vader

2.3 SKRYF EN AANBIED AKTIWITEIT 11         Wie?

Som die storie van Die hoed het ’n deur op.

Skryf slegs een paragraaf.

Doen hierdie aktiwiteit in jou Afrikaanse werkboek.

Beplan eers.

Skryf daarna jou eerste poging.

Lees dit deur, maak foute reg en verander dit wat jy wil verander.

Skryf daarna jou finale paragraaf.

Gebruik die volgende tabel om te beplan voordat jy begin skryf.

Wat?

Waarom?

Waar?

Wanneer?

[30]

© Impaq

18

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1

Eenheid

2.4 TAALSTRUKTURE: LETTERGREPE SKRYFTEKEN: KOPPELTEKEN Lettergrepe Kom ons hersien lettergrepe:  ’n Woord kan in deeltjies geskryf word.  Elke deeltjie is ’n lettergreep.  ’n Oop lettergreep eindig op ’n vokaal en ’n geslote lettergreep eindig op ’n konsonant.



In ’n oop lettergreep sal een vokaal lank klink, bv. ska – pe → die “a” klink lank sonder dat ons twee a’s hoef te skryf.

Skryftekens: kappie en deelteken  

 

 

Onthou jy nog dat skryftekens ons help om die woord korrek te spel sodat ons dit korrek kan uitspreek?

Onthou jy nog die deelteken dui die begin van ’n nuwe lettergreep aan?

Die kappie wys dat die vokaal effens langer uitgespreek moet word.

As ons die kappie weglaat, kan die betekenis van die woord soms verander, bv.: Hy sê dat sy pa se kar gesteel is.

Die koppelteken: Die koppelteken help om woorde aan die einde van ’n reël af te breek. Ons moet net die woord eers in lettergrepe verdeel, bv. Jannie sien hoë bo-me.

Skryftekens: koppelteken 

   

Die koppelteken help om woorde aan die einde van ’n reël af te breek. Ons moet net eers die woord in lettergrepe verdeel, bv.: Jannie sien hoë bo-me.

Die koppelteken word ook gebruik as ons ’n woord wil herhaal, bv.: San hardloop gou-gou huis toe.

As daar te veel klinkers (vokale) langs mekaar in ’n woord is, bv.: Die kat lê bo-op die tafel.

Hoe sal jy hierdie woord uitspreek? Seeeend Hoe sal jy dit nou uitspreek? See-eend

19

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 12 Wys hoe jy die volgende woorde sal afbreek as jy dit aan die einde van ’n reël moet skryf. rooibok;

gister;

motor;

potlood;

silwer

KOPKRAPPERS  Hoe sal jy die woord eetkamertafel aan die einde van ’n sin verdeel (afbreek)?  Hoe sal jy die woord stoel verdeel?

WENK!  

Wanneer ’n woord wat op -ng eindig, verbuig word of in die meervoud is, verdeel ons tussen die -n en die -g. gange → gan – ge lange → lang – e

AKTIWITEIT 13 Skryf die volgende sinne oor en vul die korrekte lees- en skryftekens in.

1.

2.

3.

4.

5.

© Impaq

pieter se ek wil eendag ’n dokter word waar in die wereld vind ’n mens japan my oe moet getoets word sodat ek ’n bril kan kry die kinders sit sit so heeldag voor die televisie ek hou van mnr botha

20

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

LES 3 BESKRYF ’N PROSES SPELREËLS 3.1 LUISTER EN PRAAT  

’n Proses is die verloop van iets stap vir stap.

Lees hoe om ’n aartappel te skil: o Gebruik ’n groenteskiller. o Hou die aartappel in een hand vas. o Met die ander hand trek jy die aartappelskiller oor die aartappel. o Trek die aartappelskiller weg van jou af sodat jy nie dalk jou hand raak sny nie. o Hou so aan totdat die aartappel heeltemal afgeskil is.

AKTIWITEIT 14 ’n Mondelingse aktiwiteit    

Gesels oor prosedures.

Prosedures hou verband met instruksies.

Dit is altyd ’n stap-vir-stap proses.

Verduidelik ’n prosedure stap vir stap. Jy kan enige iets kies.



Besluit mooi oor die verskillende stappe en berei jou praatjie goed voor.

[15]

WEET JY? Wat doen die persoon verkeerd wat die aartappel skil? Hoekom sê jy so?

21

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3.2 LEES EN KYK

AKTIWITEIT 15 Lees die volgende prosedures: So rasper mens kaas:  Gebruik ’n rasper en ’n bak.  Sny ’n stukkie kaas af.  Hou die rasper met jou een hand binne-in die bak vas.  Trek nou die blok kaas teen die rasper af.  Wees versigtig om nie jou hand raak te rasper nie.

So verf mens ’n muur:  Jy benodig jou gunsteling-kleur verf, verfrollers, ’n leer en koerantpapier.  Beskerm die vloer met die koerantpapier  Gooi ’n bietjie verf in die verfbak.  Rol die roller oor die verf en druk die oortollige verf uit.  Rol die roller oor die muur en herhaal totdat al die dele bedek is.  Gebruik die leer om bo by te kom.

AKTIWITEIT 16 Leer hierdie woorde vir ’n speltoets. As jy foute maak, moet jy dit weer en weer leer totdat jy dit kan skryf sonder foute. Maak ook seker jy weet wat elke woord beteken.

Spellys 3: groente en vrugte aarbei lietsjie aartappel moerbei appel nartjie appelkoos perske beet pampoen blomkool seldery botterskorsie spanspek bloubessie spinasie druiwe suurlemoen kersie veselperske kool waatlemoen lemoen wortel

© Impaq

22

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 17  Skryf al die woorde in spellys 3 in die meervoud en verkleining.

WENK!   

Sommige woorde het nie ’n meervoudsvorm nie.

Sommige woorde het slegs ’n meervoudsvorm. ’n Woord wat reeds op -tjie of -jie eindig, kry nog steeds -tjie by in die verkleining, bv. baadjie → baadjietjie mandjie → mandjietjie

3.3 SKRYF EN AANBIED AKTIWITEIT 18 SKRYF        

Doen navorsing oor hoe ’n mens ’n lid word van die biblioteek in jou woonarea.

Skryf die proses stap-vir-stap in jou Afrikaanse werkboek neer.

Gebruik volledige sinne.

Let op na korrekte spelling en taalgebruik.

Skryf eers jou eerste poging.

Lees dit deur. Maak seker die stappe is in die regte volgorde.

Is daar dalk iets wat jy wil verander?

Skryf nou jou finale proses netjies neer.

[30]

23

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3.4 TAALSTRUKTURE: SPELREËLS Woorde met y/ei     

Albei hierdie klanke is diftonge (tweeklanke).

Wanneer spel ons ’n woord met -y en wanneer spel ons dit met -ei?

Daar is nie ’n reël nie. Ons moet maar net die woorde leer.

Leer hierdie tabel met spelwoorde.

Maak seker jy weet wat al die woorde beteken.

-eiklei keil lei Mei meisie reier vlei seil wei

-ygly dryf gryp grys ryk skryf styf skyn sny

Los en vas skryf van woorde  

Wanneer ons ’n woord saamstel en dit beteken een ding, skryf ons dit as een woord.

Voorbeeld: o ’n Bad beteken iets anders as ’n kamer. o As ons die twee woorde saamvoeg, kry ons badkamer wat net een ding beteken. o Dus skryf ons dit vas.

Wanneer skryf ons toe vas aan ’n woord? 

Wanneer toe saam met ’n selfstandige naamwoord geskryf word, skryf ons dit los van die woord.  Voorbeeld: skool (s.nw) + toe = Ek stap skool toe. huis (s.nw) + toe = Ons gaan huis toe.  Wanneer ons toe saam met ’n woord van rigting skryf, skryf ons dit vas aan die woord.  Voorbeelde: onder + toe = ondertoe bo + toe = boontoe agter + toe = agtertoe voor + toe = vorentoe

© Impaq

24

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1

Eenheid

Samestelling van woorde met ’n verbindingsklank  Onthou jy nog hoe jy in graad 5 nuwe woorde gemaak het deur twee woorde saam te voeg?  Die voorbeeld van badkamer hierbo is ’n samestelling.  Soms as ons twee woorde saamstel moet ons ’n -e- of -s- gebruik om die woorde te verbind.  Kyk na hierdie voorbeelde: Met -ehond + hok = hondehok perd + stal = perdestal

Met -sman + hemp = manshemp volk + lied = volkslied

Woorde met voorvoegsels en agtervoegsels 

Soms kan ons nuwe woorde maak deur ’n deeltjie voor of agter aan die woord te voeg.

Voorbeeld: As ons voor aan die selfstandige naamwoord huis ’n deeltjie voeg kan ons die werkwoord verhuis maak.



As ons agter aan die werkwoord teken ’n deeltjie voeg kan ons die selfstandige naamwoord tekenaar kry of tekening.

Hier is nog voorbeelde: Woorde met ’n voorvoegsel be + man = beman ont + hoof = onthoof on +vriendelik = onvriendelik ver + skrik = verskrik

Woorde met ’n agtervoegsel kleur + loos = kleurloos lei + er = leier bak + er = bakker skoon + maak = skoonmaker

VIR DIE NUUSKIERIGES

 

Hoekom kry bakker ’n ekstra “k” by?

Hoekom is daar net een “a” in skoonmaker?

25

© Impaq

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

AKTIWITEIT 19 Onderstreep die korrekte woord tussen hakies.

Gedurende (Mei/my) laat die boer die skape (huis toe/huistoe) kom om te (wei/wy), want die gras in die (veld/velt) is min. Die (hont/hond) lê in die (hondehok/hondhok) en hou hulle dop. (sy/sei) oë raak later al hoe (moeër/moeë).

LES 4

DEFINISIES SOORTE SINNE, VOEGWOORDE

4.1 LUISTER EN PRAAT Luister na die volgende definisies:  Dans is ritmiese bewegings op die maat van musiek.  ’n Hoed is ’n bedekking vir die kop om dit te beskerm of te versier.

 

’n Fiets is ’n vervoermiddel met twee wiele waarop ’n persoon homself balanseer. ’n Biblioteek is ’n versameling verskillende boeke wat bymekaar gebêre word.

’n Definisie  

’n Definisie is ’n omskrywing van iets, met ander woorde ’n definisie sê wat iets is.

In wetenskapvakke kry jy met baie definisies te doen.

ONTHOU!   

© Impaq

’n Omskrywing sê wat iets is. ’n Beskrywing sê hoe iets lyk of hoe iets gedoen word.

Vir ’n beskrywing gebruik ons byvoeglike naamwoorde of die bywoorde.

26

Handleiding G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 20 ’n Mondelingse aktiwiteit  Gesels oor definisies en die omskrywing van ’n voorwerp of ’n wetenskaplike proses.  Wees laf en maak lawwe definisies.  Wat is die definisie van ’n hond? ’n Versameling vlooie op vier bene.

4.2 LEES EN KYK AKTIWITEIT 21  Wat dink jy is die definisie van ’n grap?  Lees die volgende grap: Twee blondines is besig om vir hulle ’n houthuis aanmekaar te timmer. Die een is besig om spykers op te tel, na hulle te kyk en dan party weg te gooi en die ander te hou.

“Vir wat gooi jy so baie spykers weg?” vra haar maat.

“Oor hulle verkeerd-om is,” sê die eerste blondine, “hul koppe sit aan die verkeerde kant.”

“Jou onnosel ding,” sê die tweede blondine,” daardie spykers is vir die ander kant van die huis bedoel.”

AKTIWITEIT 22 Leer hierdie woorde vir ’n speltoets. As jy foute maak, moet jy dit weer en weer leer totdat jy dit kan skryf sonder foute. Maak ook seker jy weet wat elke woord beteken.

Spellys 4: wonings huis hek houthuis venster meenthuis deur plaashuis voordeur paleis agterdeur kasteel diefwering igloe skoorsteen woonstel badkamer dubbelverdieping kombuis platdak sitkamer baksteenmuur sementvloer

27

© Impaq