Gr 6-Afrikaans Huistaal-Handleiding

Í2%È-A-AHT-SG01XÎ

1

8

0

6

-

A

-

A

H

T -

S

G

0

1

AFRIKAANS HUISTAAL HANDLEIDING

Graad 6

Afrikaans Huistaal Handleiding

1806-A-AHT-SG01

Í2&È-A-AHT-SG01ZÎ

Graad 6

Aangepas vir KABV

B du Plessis

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

INHOUDSOPGAWE

LESELEMENTE ................................................................................................................................................. 7 VOORWOORD ................................................................................................................................................... 8 JAARPLAN ........................................................................................................................................................ 9 EENHEID 1: TONNE TALENTE ...................................................................................................................... 10 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 11 AKTIWITEIT 1: Luisterbegrip .......................................................................................... 11 AKTIWITEIT 2: Mondeling............................................................................................... 12 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 12 AKTIWITEIT 3: Leesbegrip ............................................................................................. 12 AKTIWITEIT 3: Leesbegrip (vervolg) .............................................................................. 13 AKTIWITEIT 4: Taal in konteks ....................................................................................... 14 AKTIWITEIT 5: Leesbegrip ............................................................................................. 15 AKTIWITEIT 5: Leesbegrip (vervolg) .............................................................................. 16 AKTIWITEIT 6: Taal in konteks ....................................................................................... 16 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 16 AKTIWITEIT 7: Skryf ’n koerantberig .............................................................................. 17 AKTIWITEIT 8: Taal in konteks ....................................................................................... 18 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 18 AKTIWITEIT 9: Taal in konteks ....................................................................................... 18 EENHEID 2: DIERE EN HUL DINGE ............................................................................................................... 20 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 21 AKTIWITEIT 10: Fotobespreking .................................................................................... 21 AKTIWITEIT 11: Luisterbegrip ........................................................................................ 21 AKTIWITEIT 12: Taal in konteks ..................................................................................... 22 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 13: Hardoplees ........................................................................................... 23 AKTIWITEIT 14: Leesbegrip ........................................................................................... 24 AKTIWITEIT 15: Leesbegrip ........................................................................................... 25 AKTIWITEIT 15: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 25 AKTIWITEIT 16: Idiome .................................................................................................. 26 AKTIWITEIT 17: Taal in konteks ..................................................................................... 27 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 27 AKTIWITEIT 18: Skryf ’n mite ......................................................................................... 27 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 30 AKTIWITEIT 19: Taal in konteks ..................................................................................... 30 EENHEID 3: HUISE EN HUL PRYSE .............................................................................................................. 31 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 20: Mondeling ............................................................................................ 32 AKTIWITEIT 21: Luisterbegrip ........................................................................................ 33 AKTIWITEIT 22: Taal in konteks ..................................................................................... 33 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 23: Leesbegrip ........................................................................................... 34 AKTIWITEIT 23: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 36 AKTIWITEIT 24: Idiome .................................................................................................. 36 AKTIWITEIT 25: Taal in konteks ..................................................................................... 37 AKTIWITEIT 26: Leesbegrip ........................................................................................... 37 AKTIWITEIT 27: Taal in konteks ..................................................................................... 38 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 38 AKTIWITEIT 28: Ontwerp ’n advertensie ........................................................................ 38 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 39 1

© Optimi

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 29: Taal in konteks ..................................................................................... 39 EENHEID 4: SEPIESTERRE ........................................................................................................................... 41 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 42 AKTIWITEIT 30: Rolspel ................................................................................................. 42 AKTIWITEIT 31: Luisterbegrip ........................................................................................ 42 AKTIWITEIT 32: Taal in konteks ..................................................................................... 43 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 44 AKTIWITEIT 33: Leesbegrip ........................................................................................... 44 EKSKLUSIEWE onderhoud met Ruan Wessels ............................................................. 44 AKTIWITEIT 33: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 45 AKTIWITEIT 34: Taal in konteks ..................................................................................... 45 AKTIWITEIT 35: Leesbegrip ........................................................................................... 46 AKTIWITEIT 35: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 47 AKTIWITEIT 36: Taal in konteks ..................................................................................... 48 AKTIWITEIT 37: Taal in konteks ..................................................................................... 48 AKTIWITEIT 38: Selfstandige lees.................................................................................. 48 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 49 AKTIWITEIT 39: Skryf ’n dramateks ............................................................................... 49 AKTIWITEIT 40: Skryf ’n onderhoud ............................................................................... 50 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 51 AKTIWITEIT 41: Taal in konteks ..................................................................................... 51 EENHEID 5: SIRKUS! ...................................................................................................................................... 52 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 53 AKTIWITEIT 42: Luister en identifiseer ........................................................................... 53 AKTIWITEIT 43: Luisterbegrip ........................................................................................ 54 AKTIWITEIT 43: Luisterbegrip (vervolg) ......................................................................... 54 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 55 AKTIWITEIT 44: Luisterbegrip ........................................................................................ 55 AKTIWITEIT 44: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 56 AKTIWITEIT 45: Taal in konteks ..................................................................................... 57 AKTIWITEIT 46: Leesbegrip ........................................................................................... 57 AKTIWITEIT 46: Leesbegrip ........................................................................................... 58 AKTIWITEIT 47: Taal in konteks ..................................................................................... 59 AKTIWITEIT 48: Taal in konteks ..................................................................................... 59 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 60 AKTIWITEIT 49: Skryf ’n gedig ....................................................................................... 60 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 62 AKTIWITEIT 50: Taal in konteks ..................................................................................... 62 EENHEID 6: LIP-LEK-LEKKER ...................................................................................................................... 63 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 64 AKTIWITEIT 51: Mondelinge instruksies ........................................................................ 64 AKTIWITEIT 52: Luisterbegrip ........................................................................................ 64 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 65 AKTIWITEIT 53: Idiome .................................................................................................. 65 AKTIWITEIT 54: Leesbegrip ........................................................................................... 65 AKTIWITEIT 54: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 66 AKTIWITEIT 55: Taal in konteks ..................................................................................... 66 AKTIWITEIT 56: Leesbegrip ........................................................................................... 67 AKTIWITEIT 56: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 67 AKTIWITEIT 57: Taal in konteks ..................................................................................... 68 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 69 AKTIWITEIT 58: Skryf ’n instruktiewe teks ..................................................................... 69 AKTIWITEIT 59: Taal in konteks ..................................................................................... 71 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 71 © Optimi

2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 60: Taal in konteks ..................................................................................... 71 EENHEID 7: SOETE STEMME ........................................................................................................................ 73 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 74 AKTIWITEIT 61: Navorsing en oorvertelling ................................................................... 74 AKTIWITEIT 62: Luisterbegrip ........................................................................................ 74 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 75 AKTIWITEIT 63: Idiome .................................................................................................. 75 AKTIWITEIT 64: Leesbegrip ........................................................................................... 75 AKTIWITEIT 64: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 76 AKTIWITEIT 65: Hardoplees ........................................................................................... 77 AKTIWITEIT 65: Hardoplees (vervolg)............................................................................ 79 AKTIWITEIT 66: Taal in konteks ..................................................................................... 79 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 80 AKTIWITEIT 67: Skryf ’n outobiografie ........................................................................... 80 AKTIWITEIT 68: Opstel van ’n CV .................................................................................. 80 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 81 AKTIWITEIT 69: Taal in konteks ..................................................................................... 81 EENHEID 8: JAKKALS EN WOLF .................................................................................................................. 83 Les 1: Luister en praat (2 ure .................................................................................................... 84 AKTIWITEIT 70: Fotobespreking en navorsing .............................................................. 84 AKTIWITEIT 71: Luisterbegrip ........................................................................................ 84 AKTIWITEIT 72: Idiome .................................................................................................. 85 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 85 AKTIWITEIT 73: Taal in konteks ..................................................................................... 85 AKTIWITEIT 74: Leesbegrip ........................................................................................... 86 AKTIWITEIT 74: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 87 AKTIWITEIT 75: Taal in konteks ..................................................................................... 87 AKTIWITEIT 76: Leesbegrip ........................................................................................... 87 AKTIWITEIT 76: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 88 AKTIWITEIT 77: Selfstandige lees.................................................................................. 89 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 90 AKTIWITEIT 78: Skryf jou eie fabel ................................................................................ 90 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 91 AKTIWITEIT 79: Taal in konteks ..................................................................................... 91 EENHEID 9: SLAAP SOET ............................................................................................................................. 92 Les 1: Luister en praat (2 ure) ................................................................................................... 93 AKTIWITEIT 80: Navorsing en mondelinge gesprek ...................................................... 93 AKTIWITEIT 81: Luisterbegrip ........................................................................................ 93 Les 2: Lees en kyk (5 ure) ......................................................................................................... 94 AKTIWITEIT 82: Leesbegrip ........................................................................................... 94 AKTIWITEIT 82: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 95 AKTIWITEIT 83: Taal in konteks ..................................................................................... 95 AKTIWITEIT 84: Leesbegrip ........................................................................................... 95 AKTIWITEIT 84: Leesbegrip (vervolg) ............................................................................ 96 AKTIWITEIT 85: Taal in konteks ..................................................................................... 97 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ................................................................................................. 97 AKTIWITEIT 86: Skryf ’n kortverhaal .............................................................................. 97 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) .............................................................................. 98 AKTIWITEIT 87: Taal in konteks ..................................................................................... 98 EENHEID 10: DORUS-DINOSOURUS ..........................................................................................................100 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................101 AKTIWITEIT 88: Onderhoud .........................................................................................101 AKTIWITEIT 89: Luisterbegrip ......................................................................................101 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................102 3

© Optimi

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 90: Leesbegrip .........................................................................................102 AKTIWITEIT 90: Leesbegrip (vervolg) ..........................................................................103 AKTIWITEIT 91: Taal in konteks ...................................................................................103 AKTIWITEIT 92: Leesbegrip .........................................................................................104 AKTIWITEIT 92: Leesbegrip (vervolg) ..........................................................................105 AKTIWITEIT 93: Taal in konteks ...................................................................................106 AKTIWITEIT 94: Taal in konteks ...................................................................................106 AKTIWITEIT 95: Hardoplees .........................................................................................106 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................108 AKTIWITEIT 96: Skryf dagboekinskrywings .................................................................108 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................109 AKTIWITEIT 97: Taal in konteks ...................................................................................109 EENHEID 11: GEHEIME ................................................................................................................................110 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................111 AKTIWITEIT 98: Fotobespreking ..................................................................................111 AKTIWITEIT 99: Luisterbegrip ......................................................................................111 AKTIWITEIT 100: Geheime skrif ...................................................................................112 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................113 AKTIWITEIT 101: Leesbegrip .......................................................................................113 AKTIWITEIT 101: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................114 AKTIWITEIT 102: Taal in konteks .................................................................................115 AKTIWITEIT 103: Leesbegrip .......................................................................................116 AKTIWITEIT 104: Taal in konteks .................................................................................116 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................117 AKTIWITEIT 105: Skryf ’n informele brief .....................................................................117 AKTIWITEIT 106: Skryf in geheime skrif.......................................................................118 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................119 AKTIWITEIT 107: Taal in konteks .................................................................................119 EENHEID 12: WENSE ...................................................................................................................................120 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................120 AKTIWITEIT 108: Rolspel – onvoorbereid ....................................................................120 AKTIWITEIT 109: Luisterbegrip ....................................................................................121 AKTIWITEIT 109: Luisterbegrip (vervolg) .....................................................................121 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................122 AKTIWITEIT 110: Leesbegrip .......................................................................................122 AKTIWITEIT 110: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................123 AKTIWITEIT 111: Taal in konteks .................................................................................123 AKTIWITEIT 112: Leesbegrip .......................................................................................124 AKTIWITEIT 113: Taal in konteks .................................................................................124 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................125 AKTIWITEIT 114: Skryf jou eie storie ...........................................................................125 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................127 AKTIWITEIT 115: Taal in konteks .................................................................................127 EENHEID 13: SUPER SPORT .......................................................................................................................128 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................129 AKTIWITEIT 116: Media en rolspel...............................................................................129 AKTIWITEIT 117: Luisterbegrip ....................................................................................129 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................129 AKTIWITEIT 118: Leesbegrip .......................................................................................129 AKTIWITEIT 118: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................130 AKTIWITEIT 119: Taal in konteks .................................................................................131 AKTIWITEIT 120: Leesbegrip .......................................................................................132 AKTIWITEIT 121: Selfstandige lees..............................................................................133 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................134 © Optimi

4

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

AKTIWITEIT 122: Maak ’n plakkaat ..............................................................................134 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................134 AKTIWITEIT 123: Taal in konteks .................................................................................134 EENHEID 14: WAT ’N DRAMA! ....................................................................................................................136 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................137 AKTIWITEIT 124: Luisterbegrip ....................................................................................137 AKTIWITEIT 124: Luisterbegrip (vervolg) .....................................................................137 AKTIWITEIT 125: Praat – Dialoog ................................................................................137 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................138 AKTIWITEIT 126: Leesbegrip .......................................................................................139 AKTIWITEIT 126: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................140 AKTIWITEIT 127: Resensie ..........................................................................................141 AKTIWITEIT 128: Taal in konteks .................................................................................141 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................142 AKTIWITEIT 129: Skryf ’n drama ..................................................................................142 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................144 AKTIWITEIT 130: Taal in konteks .................................................................................144 EENHEID 15: WENNERS ..............................................................................................................................146 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................147 AKTIWITEIT 131: Luisterbegrip ....................................................................................147 AKTIWITEIT 132: Rolspel .............................................................................................147 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................148 AKTIWITEIT 133: Leesbegrip .......................................................................................148 AKTIWITEIT 133: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................149 AKTIWITEIT 134: Taal in konteks .................................................................................150 AKTIWITEIT 135: Selfstandige lees..............................................................................150 AKTIWITEIT 136: Taal in konteks .................................................................................152 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................152 AKTIWITEIT 137: Skryf ’n onderhoud ...........................................................................152 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................153 AKTIWITEIT 138: Taal in konteks .................................................................................153 EENHEID 16: VIVA SUID-AFRIKA ................................................................................................................154 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................155 AKTIWITEIT 139: Mondeling ........................................................................................155 AKTIWITEIT 140: Debat................................................................................................156 AKTIWITEIT 141: Luisterbegrip ....................................................................................157 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................157 AKTIWITEIT 142: Hardoplees .......................................................................................157 AKTIWITEIT 142: Hardoplees (vervolg)........................................................................160 AKTIWITEIT 143: Idiome ..............................................................................................160 AKTIWITEIT 144: Leesbegrip .......................................................................................160 AKTIWITEIT 144: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................161 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................162 AKTIWITEIT 145: Skryf ’n beskrywende opstel ............................................................162 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................162 AKTIWITEIT 146: Taal in konteks .................................................................................163 EENHEID 17: OP SOEK NA ’N BOEK ..........................................................................................................164 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................165 AKTIWITEIT 147: Fotobespreking ................................................................................165 AKTIWITEIT 148: Luisterbegrip ....................................................................................165 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................166 AKTIWITEIT 149: Leesbegrip .......................................................................................166 AKTIWITEIT 149: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................167 AKTIWITEIT 150: Leesbegrip .......................................................................................168 5

© Optimi

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................169 AKTIWITEIT 151: Skryf ’n boekresensie.......................................................................169 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................171 AKTIWITEIT 152: Taal in konteks .................................................................................171 EENHEID 18: WEER REËN? ........................................................................................................................173 Les 1: Luister en praat (2 ure) .................................................................................................173 AKTIWITEIT 153: Bespreking .......................................................................................173 AKTIWITEIT 154: Luisterbegrip ....................................................................................174 Les 2: Lees en kyk (5 ure) .......................................................................................................174 AKTIWITEIT 155: Leesbegrip .......................................................................................174 AKTIWITEIT 155: Leesbegrip (vervolg) ........................................................................175 AKTIWITEIT 156: Leesbegrip .......................................................................................176 Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) ...............................................................................................176 AKTIWITEIT 157: Skryf ’n gedig ...................................................................................176 Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) ............................................................................177 AKTIWITEIT 158: Taal in konteks .................................................................................177 BIBLIOGRAFIE ..............................................................................................................................................178

© Optimi

6

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van hierdie les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing vir die leerder om die inhoud self verder in diepte na te vors.

AKTIWITEIT Vrae deur die les wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING Ter afsluiting van die spesifieke les. Formatiewe assessering.

KERNINHOUD Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les; moet verstaan word.

STUDEER/HERSIENING Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die Les en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.

WOORDESKAT Woorde wat in tekste voorkom. Woorde moet opgesoek word in ’n woordeboek en in leerders se persoonlike woordeboek geskryf word. * Alle leselemente word nie noodwendig in hierdie gids gebruik nie.

7

© Optimi

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

VOORWOORD Welkom by Afrikaans Huistaal Graad 6!

Die handleiding en fasiliteerdersgids is saamgestel en ontwikkel om aan al die vereistes van die Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidverklaring (KABV) te voldoen.

Die temas in die handleiding pas in by die leefwêreld van ’n graad 6-leerder en die leerinhoud is saamgestel sodat optimale leer en ontwikkeling kan plaasvind.

Jy gaan die volgende bronmateriaal nodig hê:  Werkboeke met skoon lyntjiespapier  Skoon indeksboek (om as persoonlike woordeboek te gebruik)  ’n Verklarende Afrikaanse woordeboek  Tydskrifte en koerante  Afrikaanse leesboeke (enige fiktiewe stories van jou gunsteling-outeurs) Daar gaan van jou, die leerder, verwag word om:  voorspellings te maak en kanse te waag;  vrae te vra krities te dink;  ondersoek in te stel;  te ontdek; en  kreatief te raak.

© Optimi

8

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

JAARPLAN KWARTAAL

1

2

3

4

WEEK

EENHEID

1–2

1. Tonne talente

3–4

2. Diere en hul dinge

5–6

3. Huise en hul pryse

7–8

4. Sepiesterre

9 – 10

5. Sirkus!

1–2

6. Lip-lek-lekker

3–4

7. Soete stemme

5–6

8. Jakkals en wolf

7 – 10

9. Slaap soet

1–2

10. Dorus-dinosourus

3–4

11. Geheime

5–6

12. Wense

7–8

13. Super sport

9 – 10

14. Wat ’n drama!

1–2

15. Wenners

3–4

16. Viva Suid-Afrika!

5–6

17. Op soek na ’n boek

7 – 10

18. Weer reën?

9

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

© Optimi

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

EENHEID 1: TONNE TALENTE

INLEIDING

LEERDOELWITTE Luister en praat  Luisterbegrip  Mondeling Lees en kyk  Leesstrategieë: o Voorspelling o Vluglees o Soeklees o Leesbegrip Skryf  Skryf ’n koerantberig Taalstrukture en -konvensies  Vokaalgroepe, alfabetiese rangskikking, woordvorming (basisvorme, voor- en agtervoegsels), lettergrepe en klankgrepe

In hierdie eenheid word daar gekyk na mense en hul interessante talente. Daar is ’n luisterteks oor ’n man wat die bome by ’n hospitaal in kunswerke ontskep. Ons gaan hoor van ’n vrou wat ’n klets-talent het en ouer mense wat kompetisies wen met hul musikale talente. Jy gaan jou lyf joernalis hou en jou eie koerantberig moet skryf. Die hooftekssoort wat in eenheid 1 gedek word, is koerantberigte (luister, lees en skryf). Jy moet solank begin om ’n storieboek op jou eie te lees. Jy gaan in eenheid 4 terugvoer daaroor moet gee.

WOORDESKAT snoei klets

© Optimi

inspireer swendelaar

tydelik opkikker

10

bemoedig sopraan

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

Les 1: Luister en praat (2 ure) AKTIWITEIT 1: Luisterbegrip Pre-luister: 1. Wat is jou talente? Wat is dit wat jy baie goed kan doen?

2. Dink jy dat almal ’n talent het?

3. Dink jy dat mens net goed kan wees in dit wat jou talent is of dink jy as jy hard werk en oefen dat jy in ander dinge ook kan presteer?

4. Waarin wil jy baie goed wees/wat wil jy goed kan doen?

(1) (1) (1) (1)

Luister: Luister na die koerantberig wat die fasiliteerder vir jou gaan lees.

Maak aantekeninge terwyl jy luister en beantwoord dan die vrae.

Post-luister: 1. Oor wie gaan die berig?

(1) 2. Wat doen die persoon?

(1) 3. Waar snoei August die bome?

(1) 4. Wanneer het hy begin om dit te doen?

(1) 5. Hoe/hoekom doen hy dit?

(1) 6. In watter koerant het hierdie berig verskyn?

(1) 7. Wie is die joernalis wat die artikel geskryf het?

(1) 8. Waarom is August Brand versigtig wanneer hy die bome snoei?

(1) 9. Gee een woord uit die luisterteks wat vir ons sê dat die mense baie van sy werk hou.

(1) 10. Waarom het August begin om die ‘kunswerke’ te maak?

(1) 11. Gee drie voorbeelde wat dinge wat hy uit die bome maak.

(3) 12. Is dit net die pasiënte wat van sy kunswerk hou? Verduidelik.

(1) 13. Waar het hy geleer om hierdie kunswerke te maak?

(1) 14. Is August die enigste kind in sy gesin? Verduidelik jou antwoord.

(2) 15. Noem nog twee maniere waarop mens kunstig kan wees.

(2) [23]

11

© Optimi

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 2: Mondeling Verbeel jou jy was een van die pasiënte in die Medicross in Kimberley. Terwyl jy daar was, het jy elke dag na die pragtige kunswerke gekyk wat August gemaak het. Dit het jou sommer baie beter laat voel. Maak asof jou fasiliteerder August is en bedank hom vir sy pragtige kunswerke. Vertel vir hom hoeveel dit jou laat beter voel het.

Les 2: Lees en kyk (5 ure) Leesstrategieë 1. Voorspelling: Daar word slegs na opskrifte/titels, foto’s en grafieke gekyk en dan besluit waaroor die teks moontlik kan gaan. Daar is nie ’n verkeerde antwoord nie, solank jou voorspelling iets met die onderwerp te doen het.

2. Vluglees: Dit is wanneer jy ’n algemene idee wil kry oor die leesteks, min of meer waaroor dit handel. Slegs die opskrifte, subopskrifte, die eerste sin van elke paragraaf en die slotparagraaf/-sin word gelees.

3. Soeklees: Hierdie strategie gebruik jy indien jy spesifieke inligting soek. Jy lees nie die hele teks nie. Jy soek sleutelwoorde om by die antwoord uit te kom.

AKTIWITEIT 3: Leesbegrip Pre-lees: Voorspelling: 1. Lees NET die opskrif van die koerantberig. Waaroor dink jy gaan die koerantberig? Wat is die talent waaroor die leesteks gaan?

(1) Vluglees: 2. Lees nou die eerste sin van elke paragraaf. Verduidelik nou in jou eie woorde waaroor die berig gaan.

(1) Soeklees: In elke vraag is ’n vetgedrukte woord. Soek elke keer net daardie woord in die teks om die antwoord op die vraag te kry.

3. Wat is Radio Laeveld?

(1) 4. Wat is vir haar die hartseerste?

(1) 5. Wat het die vrou op gesinsdag gedoen?

(1) [5] Lees: Lees nou die koerantberig aandagtig deur en beantwoord die vrae in jou werkboek.

© Optimi

12

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

Leesteks 1 (koerantberig) ‘Almal wat wil gesels, is welkom’ (Artikel en foto: Beeld, 2013/07/01) Barberton – Cathy Smith (59) is werkloos en het geen inkomste nie, maar sy hou van klets; sommer baie! Dit is juis haar liefde vir gesels wat van haar ’n bekende gesig by die departement van korrektiewe dienste se “tronkplaas” buite dié dorp maak. Dertien jaar lank al gaan Cathy, ’n oudpolisiekaptein, elke naweek by die gevangenis kuier waarmee sy oor die jare heen bevriend geraak het. Alles het in Junie 2000 begin toe sy op ’n dag besluit het om haar “talent vir praat” met ander mense te deel.

Sy het op Radio Laeveld, ’n gemeenskapsradiostasie in Nelspruit, geadverteer dat sy beskikbaar is om mense te help. “Ek het ook aangebied dat oumense, jongmense, siek mense en watter ander mense ook al sommer net lus is vir ’n geselsie, my kon kontak,” vertel sy. “ ’n Paar dae later bel ’n ou omie my en sê hy het van my te hore gekom, maar hy weet ek sou nie met hom wil gaan gesels nie. Ek was op slag vies. Hoekom nie, wou ek weet. ‘Omdat ek in die tronk is,’ sê hy vir my.” Die volgende dag het sy hom gaan besoek en so het haar lang “loopbaan” as “professionele geselser” begin.

Deur die jare het sy verskeie hegte vriende gemaak, waarvan baie steeds in die tronk is.

“Wat vir my die hartseerste is, is hoe eensaam die aangehoudenes is.” Die meeste van hulle se families het hulle afgeskryf. “Met my kuiertjies en die lekkerny of twee wat ek soms aandra – soos onlangs met Gesinsdag toe ek skaapboud en gekookte groente vir hulle gevat het – probeer ek maar net hulle lewens effens opkikker.”

As die behoefte vir praat in die week te groot raak, stap sy winkel toe en pak alles in wat sy kan terwyl sy met ander inkopiegangers gesels. “En as die trollie vol is, loop ek al geselsend en pak alles weer terug op die rak en gaan dan huis toe.”

(Buks Viljoen)

AKTIWITEIT 3: Leesbegrip (vervolg) Post-lees: Gebruik die eerste paragraaf om die volgende vrae te antwoord: 1. Oor wie gaan die artikel?

2. Wat is dit waaroor die artikel gaan?

3. Waar gebeur hierdie storie?

4. Wanneer gebruik sy haar talent?

5. Hoe gebruik sy haar talent?

(1) (1) (1) (1) (1)

Gebruik nou die res van die berig om die vrae te antwoord: 6. Waar het sy haar talent adverteer?

(1)

13

© Optimi

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Watter mense kan haar kontak om net te gesels?

(3) Waarom was sy vies vir die ou omie?

(1) Wat doen sy wanneer daar niemand is om mee te praat nie?

(1) Waarom pak sy alles weer terug op die rakke?

(1) Wie is Buks Viljoen?

(1) Jy het vroeër genoem wat jou talente is. Hoe dink jy kan jy ander mense met jou talente help?

(2) [15]

Vokaalgroepe Vokaalgroep 1: 

Woorde met ie, eu, oe, ei, y, ou, ui, aai, oei, ooi en eeu in die middel en geen/een konsonant aan die einde, kry ’n -e by in die meervoud.

bv. koek – koeke, bosluis – bosluise Vokaalgroep 2: 

Woorde met aa, ee, oo en uu in die middel en een konsonant aan die einde, verloor een van die klinkers en kry -e by in die meervoud.

bv. muur – mure, traan – trane Vokaalgroep 3: 

Woorde met a, e, i, o, u in die middel en een konsonant aan die einde se konsonant verdubbel in die meervoud en dit kry -e by.

bv. kat – katte, donkerkop – donkerkoppe (NB: Slegs selfstandige naamwoorde kan gebruik word)

AKTIWITEIT 4: Taal in konteks Trek die tabel oor in jou werkboek. Skryf die onderstreepte woorde in leesteks 1 in die regte kolom en gee dan elkeen se meervoud.

(12) Vokaalgroep 1 Enkelvoud

© Optimi

Meervoud

Vokaalgroep 2 Enkelvoud

14

Meervoud

Vokaalgroep 3 Enkelvoud

Meervoud

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

AKTIWITEIT 5: Leesbegrip Pre-lees: 1. Kyk net na die foto by die berig. Waaroor dink jy gaan die berig?

(1) 2. Wat is/was jou ouma en oupa se talente? (Indien jy nie weet nie, kan jy jou ouers vra.)

(2) Lees: Lees die berig en beantwoord die vrae in jou werkboek.

Leesteks 2 (koerantberig) Seniors se talent verras Coertse (Artikel en foto: Beeld, 2013/07/01) Senior burgers van reg oor die land het gewys hulle kan beslis nog hul ding op die verhoog doen tydens die onlangse ATKV Seniors 55talentkompetisie wat in die Lemon Jack-teater in Centurion gehou is.

Die 66-jarige Marita Blom-Croucamp, ’n sopraan van Stilfontein in Noordwes, het met die kroon in die sangafdeling weggestap met haar weergawe van die Christelike liedjie “Kom na my toe”, waarmee sy ook die wenner in die kategorie Afrikaanse Christelike liedjie was.

Dit was die eerste Afrikaanse talentkompetisie vir senior burgers, het Sakkie Kotzé, nieuitvoerende direkteur van die ATKV, gesê. Van die land se bekendste en suksesvolste sangers en musikante, wat self ook nie meer jonk is nie, was beoordelaars. Mimi Coertse en Rouel Beukes was die hoofbeoordelaars.

“Dit is hoogtyd dat ons aan ons senior burgers, wat nog oor sang- en musiektalent beskik, die geleentheid bied om van hulle te hoor. Dankie aan die ATKV,” het Lance James, wat vanjaar sy 54ste jaar op die verhoog vier, gesê. Coertse het gesê sy is aangenaam verras oor die verskeidenheid en gehalte van sang- en musiektalent onder haar medesenior burgers. Van Tonder het gemeen die kompetisie moes al lankal gehou geword het.

Die Willie Jay Trio, wat bestaan uit Willie Jay op kitaar, Zylie Swart op klawerbord en Hendrik Smal op konsertina, het die instrumentale afdeling gewen. Die lede van dié boeremusiek-trio is ook almal ouer as 60 jaar. Die wenners het ’n luukse skeepsvaart op die MSC Opera gewen. Fred Colling (79) van Pretoria het gewys hoe ’n mens nog op sy ouderdom ’n kitaar kan tokkel met “Die Sewes Seties”. Colling was die naaswenner in die kategorie speel van ’n Afrikaanse liedjie op een instrument. Die kompetisie was oop vir enige iemand ouer as 55.

(Seugnet Esterhuyse)

15

© Optimi

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

AKTIWITEIT 5: Leesbegrip (vervolg) 1. Watter kategorieë wat daar in die talentkompetisie en wie was die wenner of naaswenner van elke kategorie?

(6) 2. Wie was die beoordelaars van die kompetisie?

(2) 3. Uit hoeveel lede bestaan die groep ‘Willie Jay Trio’ en wie speel watter instrument?

(6) 4. Wie kon almal aan die kompetisie deelneem?

(1) 5. Watter talentkompetisie sal jy wou hou vir die ouer mense in jou omgewing?

Waarom sou jy dit kies?

(2) [20] Woordvorming: Basisvorm 

Die deel van ’n woord wat op sy eie kan staan, met betekenis, word ’n basisvorm genoem (stamwoord): Voorbeeld: gewys – (wys) is die basisvorm wenner – (wen) is die basisvorm



Die dele wat voor- en agteraan die basisvorm gevoeg word noem ons voor- of agtervoegsels: Voorbeeld: gewys – (ge-) is die voorvoegsel wenner – (-ner) is die agtervoegsel

AKTIWITEIT 6: Taal in konteks Skryf die vetgedrukte woorde in leesteks 2 in jou werkboek. Dui die basisvorm, voor- en/of agtervoegsels van elke woord aan.

[10] Les 3: Skryf en aanbied (4 ure) Kenmerke van ’n koerantberig 

Koerantberigte verskaf inligting oor gebeurtenisse van die dag.  Die opskrif/titel moet interessant wees en dit moet die leser nuuskierig maak.  Die eerste paragraaf van die berig moet inligting gee: - Oor wie gaan die berig?

- Wat het gebeur?

- Wanneer het dit gebeur?

- Waar het dit gebeur?

- Waarom het dit gebeur?

- Hoe het dit gebeur? © Optimi

16

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

    

1

Eenheid

Die paragrawe wat volg, moet uitbrei op die inligting in die eerste paragraaf.

In ’n berig gee ’n joernalis nie sy/haar eie mening nie, maar feite en menings van ander mense.

Mense se direkte woorde mag aangehaal word.

Inligting word kort en kragtig oorgedra.

Die berig begin gewoonlik met ’n pleknaam waar die gebeurtenis plaasgevind het.

AKTIWITEIT 7: Skryf ’n koerantberig Skryf ’n koerantberig oor enige besonderse talent wat iemand het en wat die persoon daarmee gedoen het.  Onthou die wie, wat, wanneer, waar, waarom/hoe.  Jou berig moet uit ongeveer 120 woorde bestaan.  Dit moet uit paragrawe bestaan.  Teken ’n ‘foto’ wat by jou berig pas.

Pre-skryf: 1. Besluit waaroor jou berig gaan en dink aan ’n treffende titel/opskrif.

2. Teken ’n kopkaart om jou berig te beplan. Gebruik wie, wat, wanneer, waar, waarom/hoe as die opskrifte vir jou breinkaart.

Skryf: 1. Skryf jou eerste weergawe op rofwerkpapier.

2. Jou eerste paragraaf moet ’n opsomming wees van die wie, wat, wanneer, waar, waarom/hoe.

3. Gee dan meer inligting daaroor in die res van die paragrawe.

Post-skryf: 1. Lees jou berig deur en maak seker dat daar geen spel- of taalfoute is nie.

2. Is jou titel/opskrif interessant?

3. Maak die berig sin? Het jy al vyf vrae beantwoord en daarop uitgebrei?

4. Bestaan jou berig uit paragrawe?

5. Skryf jou berig netjies oor in jou werkboek.

Klankgrepe Die woord word opgedeel in hoe ons praat en die woorde hoor.

Byvoorbeeld: middag = mi – dag, hoender = hoe – ner

17

© Optimi

1

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Lettergrepe 1. Oop en geslote lettergrepe  Oop lettergrepe eindig op ’n vokaal (a, e, i, o, u)  Geslote lettergrepe eindig op ’n konsonant (bv. b, d, g).

2. Enkele reëls:  ’n Woord word tussen twee eenderse konsonante gedeel: bok/ke  Drie konsonante word tussen die een konsonant en die ander twee wat saamvloei, gedeel: om/trent.  ’n Saamgestelde woord word tussen die twee enkelwoorde verdeel: hard/loop.  ’n Woord word tussen die voorvoegsel, stamwoord en agtervoegsel verdeel: on/waar, waar/heid, on/mens/lik.  Verdeel ’n woord na ’n tweeklank/diftong: boe/ke.  Wanneer daar ’n “ng” in die middel van ’n woord is, woord dit verdeel tussen die “n” en “g”: en/gel.  Vokale mag alleen in ’n lettergreep staan: i/dee.  Konsonante mag nooit alleen in ’n lettergreep staan nie.  Lettergrepe verdeel nie twee vokale wat dieselfde lyk nie (aa, oo, ee, uu), behalwe as dit ’n deeltekenwoord is: leer en le/ër.

AKTIWITEIT 8: Taal in konteks Skryf vyf woorde uit jou koerantberig in jou werkboek neer. Deel die woorde eers in lettergrepe en dan in klankgrepe.

Les 4: Taalstrukture en -konvensies (1 uur) AKTIWITEIT 9: Taal in konteks Gebruik die uittreksel van die koerantberig om die vrae te beantwoord.

Met ’n talent vir kreatiewe snoeiwerk inspireer hy siek pasiënte met boodskappe dat hulle gesond gaan word. Hy kry baie komplimente oor die boomsnoei-talent. Dit het begin toe hy in 2002 tydelike werk by die hospitaal gekry het. Hy wou graag ’n deeltydse pos hê. Hy het besluit om die bestuurders te beïndruk en het ’n plant in die hospitaaltuin met ’n snoeiskêr omvorm in ’n groen kunswerk met ’n boodskap daarop. Hy het die werk gekry en sedertdien hier bekend geword met die boodskappe van bemoediging en Bybelteksverse wat hy uit bome in die hospitaaltuin skep.

© Optimi

18

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

1

1. Gee ’n woord uit die teks vir vokaalgroep 1, 2 en 3. Gee ook die meervoud van elke woord.

(6) 2. Skryf vyf woorde neer wat met “s” begin. Rangskik dan die woorde in alfabetiese volgorde.

(5) 3. Skryf die basisvorm neer van die volgende woorde: a) kreatiewe b) gekry c) bemoediging d) bome (4) 4. Deel die onderstreepte woorde in lettergrepe en dan in klankgrepe.

(10) [25]

19

© Optimi

2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

EENHEID 2: DIERE EN HUL DINGE LEERDOELWITTE Luister en praat  Foto-bespreking  Luisterbegrip Lees en kyk  Hardoplees  Stereotipering en veralgemening  Leesstrategie: Voorspelling Skryf  Skryf ’n mite Taalstrukture en -konvensies  Idiomatiese uitdrukkings, vokaalgroepe, woordvorming (basisvorme, voor- en agtervoegsels), lettergrepe en klankgrepe, woordsoorte (selfstandige naamwoorde, byvoeglike naamwoorde, werkwoorde, lidwoorde)

INLEIDING Lank gelede kon alle diere praat en van hulle het heeltemal anders gelyk as nou. Ons gaan luister hoe die hoogmoedige kameelperd stom geraak het. Daarna gaan ons uitvind waarom die diere vir skilpad ’n les wou leer en hoe dit gebeur het dat hy vir altyd sy bagasie op sy rug moet ronddra! Jy gaan ook jou eie mite skryf en verduidelik waarom jou gunsteling-dier is soos hy is. Die hooftekssoorte wat in eenheid 2 gedek word, is mites en legendes (luister, lees en skryf). Jy gaan oor twee weke ’n mondeling doen waarvoor jy sal moet begin voorberei.

WOORDESKAT parmantig redekawel

© Optimi

hoogmoedig tevergeefs

halt terneergedruk

20

verleë bieg

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

2

Les 1: Luister en praat (2 ure) AKTIWITEIT 10: Fotobespreking Kyk na die foto’s en gesels oor die volgende vrae.

(Foto’s deur B. du Plessis)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Wat is die name van die al diere?

Waar sal mens al hierdie diere kan sien?

Watter van hierdie diere het jy al gesien?

Beskryf hoe elke dier vir jou lyk.

Wat dink jy eet elke dier?

Wat dink jy kan elkeen van hierdie diere glad nie doen nie?

Wat is jou gunsteling-dier? Waarom hou jy die meeste daarvan?

(5) (2) (1) (5) (5) (5) (2) [25]

AKTIWITEIT 11: Luisterbegrip Pre-luister: 1. Luister na die titel van die mite. Hoe dink jy het kameelperd sy stem verloor?

2. Het jy al ooit gehoor dat ’n kameelperd ’n geluid maak?

3. Watter geluid maak die volgende diere? a) Leeu b) Olifant c) Slang

(1) (1)

(3)

Luister: Luister na die mite en maak aantekeninge. Beantwoord dan die vrae.

21

© Optimi

2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Post-luister: 1. Rangskik die volgende sinne in die regte volgorde, soos dit in die leesteks gebeur het. a) Luiperd hardloop teen ’n boom vas en Kameelperd wen. b) Al die diere bedank vir Apie dat hy vir Kameelperd stilgemaak het. c) Kameelperd kry nie die blare uit sy keel nie. d) Die blare sit in Kameelperd se keel vas. e) Die ander diere raak geïrriteerd. f) Kameelperd is stom. g) Kameelperd het die hele dag loop en spog oor hoe wonderlik hy is. h) Tot vandag toe kan Kameelperd nie ’n woord sê nie. i) Apie smeer doringboomgom aan die blare waar Kameelperd eet. j) Apie besluit om vir Kameelperd ’n les te leer. k) Luiperd daag vir Kameelperd uit om resies te jaag.

(11) [16] Stereotipering Stereotipering is veralgemening. Dit vind plaas wanneer ’n mens ’n groep beoordeel op grond van die optrede van een persoon in die groep.

Byvoorbeeld: • Seuns gooi gedurig hulle papiere op die grond.

• Meisies is slimmer as seuns.

Partydigheid Partydigheid vind plaas wanneer iemand bevoordeel word tot nadeel van ’n ander.

Byvoorbeeld: • Danie is in die tennisspan, want sy pa is die afrigter.

• Bettie het die medalje gekry, want haar ma het dit geborg.

AKTIWITEIT 12: Taal in konteks Gee ’n voorbeeld van stereotipering en ’n voorbeeld van partydigheid uit die luisterteks.

© Optimi

22

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

2

Les 2: Lees en kyk (5 ure)

AKTIWITEIT 13: Hardoplees Lees die eerste drie paragrawe van “Skillie kry sy dop – Deel 1” hardop. Jy mag nie die leesstuk voor die tyd oefen nie. Kyk na die rubriek voor jy begin lees, sodat jy weet wat van jou verwag word.

Rubriek vir hardoplees: Kriteria

Stemtoon

1 Sukkel om heelwat woorde uit te spreek.

Redelike volume.

Lees meer vloeiend, maar ignoreer baie leestekens.

Wissel een of twee keer stemtoon af.

Pousering

Daar word pouseer, maar op die verkeerde plekke.

Uitspraak en volume Tempo en vloeiendheid

Die leser kyk een of twee keer op terwyl hy/sy lees.

Oogkontak

2 Meeste woorde word korrek uitgespreek. Lees hard genoeg.

Groepeer woorde korrek, maar lees te vinnig of stadig.

Wissel stemtoon af, maar nie na gelang van die storie nie.

Pousering kom meestal op die regte plekke voor.

Die leser kyk soms op, maar sukkel om dit natuurlik te doen – verloor die plek in die teks.

Terugvoer aan leerder:

3 Lees hoorbaar en al die woorde word korrek uitgespreek.

Lees teen die regte tempo en neem alle leestekens in ag.

Lees met gevoel en wissel stemtoon af soos gepas by die storie.

Perfekte pousering wat begrip van die leestekens toon.

Die leser maak gemaklik oogkontak met die gehoor en verloor nie die plek in die teks nie.

Totaal: _______ 15

(Maak ’n kopie van die rubriek en plak dit in jou werkboek)

Leesteks 1 (mite) Skillie kry sy dop (Deel 1) Lank gelede het Skillie heeltemal anders gelyk. Hy was sommer so plooierige, doplose diertjie. Skillie se tydsaamheid het probleme veroorsaak. Wanneer die diere saam kuier, was hy altyd laaste en dan is hy kwaad omdat hy die slegste plek kry. Of dit nou ’n slaapplek, ’n sitplek of ’n speelplek is. Skillie was egter lekker skelm en hy het ongesiens ’n ander een se plek afgerokkel en geweier om dit terug te gee. Die ander diere het genoeg gehad van Skille se kullery en het besluit om hom ’n les te leer.

23

© Optimi

2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

Hulle besluit toe om ’n staptoer teen die berg op te onderneem.

Skillie wou ook saamgaan! Elkeen moes sorg vir sy eie bagasie.

Skillie was glad nie gelukkig nie. Die aand voor die staptog maak Skillie nie ’n oog toe nie. Aan die eenkant pla sy gewete hom, dat hy planne beraam om sy maats te kul en aan die ander kant besef hy dat hy nooit die staproete met sy bagasie sal baasraak nie …

Vroegoggend skarrel almal rond. “As ons nie nou in die pad val nie, gaan die son ons behoorlik bykom voor ons ver gevorder het,” vermaan Ystervark. Blou-aap help vir Skillie om die bagasie op sy rug vas te maak.

Na twee ure word daar halt geroep om bietjie water te drink. “Sjoe, my rug wil breek,” kla Skillie. Hy is baie omgekrap om dat hy nog nie ’n plan kon maak nie. “Van nou af sal ons stadiger beweeg, die terrein word al hoe steiler,” sê Luiperd. Skillie se moed sak in sy skoene. Hy raak al hoe verder agter, tot Rietrot omdraai om hom te gaan soek.

Rietrot skrik groot toe hy vir Skillie op sy rug in die stof sien lê. “Skillie, wat is nou fout?” vra hy. “Ek is gedaan,” fluister Skillie. “Sal jy my bagasie dra?” Rietrot is nie lus om te redekawel nie en is bang hulle raak verder agter, daarom stem hy dadelik in. Gou help hy vir Skillie op, maak die bagasie los en slinger dit oor sy rug. By die groep aangekom, was Hiëna woedend omdat Skillie vir Rietrot gekul het. Die diere besluit om weer ’n rukkie te rus.

(Verwerkte weergawe – http://www.woes.co.za/bydrae/kortverhaal/hoe-skilpad-sy-dop-gekry-het)

AKTIWITEIT 14: Leesbegrip Jy het reeds die eerste drie paragrawe gelees. Lees nou die res van die storie (leesteks 2) en beantwoord die vrae.

1. Teken ’n prentjie van hoe jy dink Skillie sonder sy dop gelyk het.

2. Wat van Skillie het probleme veroorsaak en waarom?

3. Gee die twee redes waarom Skillie gesukkel het om die aand voor die staptoer te slaap.

4. Waarom het Rietrot geskrik?

5. Wat was die skelm plan wat Skillie gemaak het om van sy bagasie ontslae te raak?

6. Sou jy ook dieselfde as Rietrot gedoen het? Verduidelik waarom.

7. Waarom was Hiëna woedend?

8. Maak ’n lysie van al die diere wat reeds in die storie genoem is.

© Optimi

24

(1) (2) (2) (1) (1) (2) (1) (6) [16]

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

2

AKTIWITEIT 15: Leesbegrip Pre-lees: Sonder om die mite verder te lees, skryf ’n paragraaf van vier sinne oor wat jy dink in die res van die mite gaan gebeur.

(4) Leesteks 2 (mite) Skillie kry sy dop (Deel 2) Skillie gaan lê agter die klippe en raak aan die slaap. Hiëna glip agter ’n paar bosse in.

Versigtig maak hy ’n sakkie om sy nek oop en haal ’n piepklein botteltjie boomgom daaruit. Geluidloos sluip hy na Skillie en smeer van die gom op sy bagasie. Hy stap ’n paar tree weg en skree: “Opstaan, die lang pad wag!” Die slinkse Hiëna help vir Skillie om sy bagasie op sy rug vas te maak. Hy gee dit ’n ekstra harde druk om seker te maak dit kleef goed.

Die pad is nou baie steil en almal loop stadiger dus kan Skillie byhou. Hulle kom by die eerste slaapkamp aan. Skillie sak op die sagte gras neer en wil net sy bagasie aflig, toe hy besef iewers is ’n groot skroef los.

“Help my! My bagasie sit op my rug vas!” Nuuskierig draf Blou-aap nader en gee pluk aan die bagasie. “Eina!” skree Skillie. “Jy sal my vel van my rug afskeur!” Niemand verstaan wat kon gebeur het nie. Hiëna maak of hy van niks weet nie. Almal probeer om die pakkie los te wikkel, maar tevergeefs. Skillie voel baie jammer vir homself.

Later sit Skillie steeds eenkant. ’n Traan rol oor sy gerimpelde wangetjies. Hy sal nie lekker kan lê nie. “Ag nee, hoe gaan ek geslaap kry?” wonder hy. Tog oorval die moeg hom en raak hy aan die slaap. Die volgende oggend skrik hy wakker en hoop dat hy net gedroom het. Hy spring op, maar sy bagasie spring saam met hom op.

Skillie voel baie terneergedruk. Hy maak verleë keelskoon en nederig bieg hy: “Jammer maats, dit was seker my verdiende loon dat Slegte Elfie hierdie ding op my rug vasgetoor het. Dit is net omdat ek te lui was om dit self te dra. Nou sal ek nooit weer daarvan ontslae kan raak nie.” Toe bars hy in trane uit. Al die diere kry hom jammer. Hiëna sluip weg. Hy voel baie skuldig en begin ook huil, maar dit was te laat want van daardie dag af loop en slaap Skillie met sy bagasie op sy rug.

(Verwerkte weergawe – http://www.woes.co.za/bydrae/kortverhaal/hoe-skilpad-sy-dop-gekry-het)

AKTIWITEIT 15: Leesbegrip (vervolg) Post-lees: 1. Wat het Hiëna gedoen toe Skillie aan die slaap raak?

25

(1) © Optimi

2

Handleiding G06 ~ Afrikaans Huistaal

Eenheid

2. Waarom was Hiëna die een wat vir Skillie wou help om sy bagasie op sy rug te sit?

(1) 3. Waarvoor het Skillie gehoop toe hy wakker word?

(1) 4. Waarom dink Skillie sy bagasie sit op sy rug vas?

(1) 5. Kry jy ook vir Skille jammer? Verduidelik jou antwoord.

(2) 6. Waarom het dit nie gehelp dat Hiëna skuldig voel en huil nie?

(1) 7. Indien jy Hiëna was, sou jy vir Skillie gaan sê het wat jy aangevang het?

Verduidelik jou keuse.

(2) 8. Dink jy dat dit vir ’n skilpad regtig erg is om ’n dop op sy rug te hê? Waarom sê jy so?

(2) [15] AKTIWITEIT 16: Idiome 1. Wat beteken die idioom: Daar is ’n groot skroef los?

2. Kan jy aan nog twee idiome dink wat min of meer dieselfde beteken?

(Leidraad 1: slang … en leidraad 2: rot …)

3. Soek die betekenis van die volgende diere-idiome: a) Jy laat die aap uit die mou. b) Hy kruip in sy dop in.

(1) (2)

(2)

Woordsoorte 

 



Selfstandige naamwoorde (s.nw.) is eiename (Lindiwe, Pretoria, Kietsie), soortname (tafel, boom, skoen), versamelname (trop leeus, swerm voëls) en geslagsvorme (oom, tannie). Dit kan meestal getoets word met meervoud en verkleining, jy kan ’n lidwoord daarvoor sit en jy kan daaraan raak en dit sien.

Byvoeglike naamwoorde (b.nw.) beskryf die selfstandige naamwoord. Dit kan getoets word met trappe van vergelyking.

Werkwoorde (ww.) is die doenwoorde.

- Hoofwerkwoord: kan selfstandig gebruik word bv. brul – Die leeu brul.

- Hulpwerkwoord: word gebruik om tyd aan te dui bv. het – Die leeu het gebrul.

Lidwoord (lw.) is ’n en die en staan gewoonlik voor ’n selfstandige naamwoord.

Voorbeeld: Bettie het haar toon teen die harde tafel gestamp.

- S.nw.: Eienaam = Bettie EN Watter woorde het meervoud/verkleining en kan ’n lidwoord vooraan kry = toon en tafel - B.nw.: Hoe is die tafel? hard.

- Ww.: Wat word gedoen? gestamp (hoofwerkwoord) het (hulpwerkwoord) - Lw.: die

© Optimi

26