Gr 5-Sosiale Wetenskappe-Fasiliteerdersgids Geskiedenis 1

Í2’È-A-SOS-FG01zÎ

1

8

0

5

-

A

-

S

O

S

-

F

G

0

1

SOSIALE WETENSKAPPE FASILITEERDERSGIDS: GESKIEDENIS

Graad 5

A member of the FUTURELEARN group

Sosiale Wetenskappe Fasiliteerdersgids: Geskiedenis

1805-A-SOS-FG01

Í2%È-A-SOS-FG01vÎ

Graad 5

Aangepas vir KABV

S Grimsley E van Emmenes

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 3 ROOSTER EN TYDSBESTUUR ......................................................................................... 5 ASSESSERINGSVEREISTES ............................................................................................ 6 STUDIEWENKE EN -METODES ........................................................................................ 7 ANDER NUTTIGE INLIGTING ............................................................................................ 7 VOORWOORD .................................................................................................................... 8 JAARPLAN ......................................................................................................................... 9 EENHEID 1: Jagter-versamelaars en herders in Suider-Afrika .................................... 11 Les 1: Hoe ons inligting van jagter-versamelaars en herders verkry ......................... 11 AKTIWITEIT 1 ................................................................................................... 12 Les 2: Inligting vanaf stories ...................................................................................... 12 Les 3: Inligting vanaf voorwerpe ................................................................................ 12 AKTIWITEIT 2 ................................................................................................... 12 Les 4: Inligting vanaf rotstekeninge ........................................................................... 13 AKTIWITEIT 3 ................................................................................................... 13 Les 5: Inligting vanaf boeke ....................................................................................... 13 EENHEID 2: San-jagter-versamelaar-samelewing in die Latere Steentydperk ........... 14 Les 6: Hoe die San in hul omgewing geleef het ........................................................ 14 Les 7: Uitvinding van die pyl en boog ........................................................................ 14 Les 8: Sosiale organisasie in die San-samelewing.................................................... 15 Les 9: Plantmedisyne ................................................................................................ 15 AKTIWITEIT 4 ................................................................................................... 15 Les 10: San-gelowe en -godsdiens ........................................................................... 15 AKTIWITEIT 5 ................................................................................................... 16 Les 11: Rotstekeninge ............................................................................................... 16 AKTIWITEIT 6 ................................................................................................... 16 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 2 ........................................................... 17 EENHEID 3: Khoikhoi-herdersamelewing in die latere Steentydperk ......................... 18 Les 12: Herderlike leefwyse ...................................................................................... 18 Les 13: Hoe die San en Khoikhoi dieselfde grond gedeel het ................................... 18 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 3 ........................................................... 19 EENHEID 4: Die eerste landbouers in Suider-Afrika ..................................................... 21 Les 14: Interaksie met die Khoisan ........................................................................... 21 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 4 ........................................................... 21 EENHEID 5: Die leefwyse van vroeë-landbouers in gevestigde opperhoofskappe ... 23 Les 15: Plaasopstalle en boeredorpies ..................................................................... 23 Les 16: Landbou: gesaaides en lewende hawe......................................................... 23 Les 17: Sosiale, politieke en ekonomiese strukture................................................... 23 Les 18: ’n Kultuur van samewerking: Die rolle van mans en vroue ......................... 244 1

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Les 19: Rol van die opperhoof................................................................................... 24 Les 20: Die rol van beeste ......................................................................................... 24 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 5 ........................................................... 24 EENHEID 6: Gereedskap en wapens van yster en koper ............................................. 26 Les 21: Metaalwerk ................................................................................................... 26 Les 22: Pottebakkery ................................................................................................. 26 Les 23: Handel .......................................................................................................... 26 Les 24: Godsdiens en medisyne ............................................................................... 27 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 6 ........................................................... 27 EENHEID 7: ’n Antieke Afrika-samelewing: Egipte ....................................................... 29 Les 25: Die Nylrivier en hoe dit nedersettings beïnvloed ........................................... 30 AKTIWITEIT 7 ................................................................................................... 30 EENHEID 8: Die leefwyse in die antieke Egiptiese samelewing .................................. 31 Les 26: Sosiale struktuur in Antieke Egipte ............................................................... 31 Les 27: Opvattings en godsdiens .............................................................................. 31 Les 28: Farao’s.......................................................................................................... 32 Les 29: Sfinks, piramides en tempels ........................................................................ 32 Les 30: Hiërogliewe ................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 8 ................................................................................................... 33 Les 31: Wiskunde en sterrekunde ............................................................................. 33 AKTIWITEIT 9 ................................................................................................... 33 Les 32: Medisyne en dokters..................................................................................... 34 Les 33: Gevallestudie: Die graf van Toetankamen .................................................... 34 AKTIWITEIT 10 ................................................................................................. 34 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 8 ........................................................... 34 EENHEID 9: Erfenisroete deur die provinsies van Suid-Afrika .................................... 36 Les 34: Die name van die provinsies en hul hoofstede op ’n kaart............................ 36 AKTIWITEIT 11 ................................................................................................. 36 EENHEID 10: Wat is erfenis? .......................................................................................... 37 Les 35: Erfenis in plekke van belang ......................................................................... 37 Les 36: Erfenis in voorwerpe ..................................................................................... 37 Les 37: Erfenis in mense se prestasies ..................................................................... 38 Les 38: Erfenis in die name van plekke ..................................................................... 38 HERSIENINGSOEFENING EENHEID 10 ......................................................... 38

2

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

JAARPLAN KWARTAAL 1

2

EENHEID EN LES

DATUM

DATUM

BEGIN VOLTOOI Eenheid 1: Jagter-versamelaars en herders in Suider-Afrika Les 1: Hoe ons inligting van jagter-versamelaars en herders verkry Les 2: Inligting vanaf stories Les 3: Inligting vanaf voorwerpe Les 4: Inligting vanaf rotstekeninge Les 5: Inligting vanaf boeke Eenheid 2: San-jagterversamelaar-samelewing in die later Steentydperk Les 6: Hoe die San in hul omgewing geleef het Les 7: Uitvinding van die pyl en boog Les 8: Sosiale organisasie in die Sansamelewing Les 9: Plantmedisyne Les 10: San-gelowe en godsdiens Les 11: Rotstekeninge Eenheid 3: Khoikhoi herdersamelewing Les 12: Herderlike leefwyse Les 13: Hoe San en Khoikhoi dieselfde grond gedeel het Voorbereiding vir kwartaaltoets Eenheid 4: Die eerste Afrika landbouers Les 14: Interaksie met die Khoisan Eenheid 5: Hoe die vroeë-Afrika landbouers in gevestigde opperhoofskappe gelewe het Les 15: Plaasopstalle en boeredorpies Les 16: Landbou: gesaaides en lewende hawe Les 17: Sosiale, politieke en ekonomiese strukture Les 18: ’n Kultuur van samewerking Les 19: Rol van die opperhoof Les 20: Die rol van beeste Eenheid 6: Gereedskap en wapens van yster en koper Les 21: Metaalwerk Les 22: Pottebakkery Les 23: Handel Les 24: Godsdiens en medisyne

9

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

3

4

Eenheid 7: ’n Antieke Afrika samelewing: Egipte Les 25: Die Nylrivier en hoe dit die nedersetting beïnvloed Eenheid 8: Die leefwyse in die antieke Egipte Les 26: Sosiale struktuur in antieke Egipte Les 27: Opvattings en godsdiens Les 28: Farao’s Les 29: Sfinks, piramides en tempels Les 30: Hiërogliewe Les 31: Wiskunde en sterrekunde Les 32: Medisyne en dokters Les 33: Gevallestudie: Graf van Toetankamen Eenheid 9: Erfenisroete deur die provinsies van Suid-Afrika Les 34: Die name van provinsies en hul hoofstede op ’n kaart Eenheid 10: Wat is erfenis?

Les 35: Erfenis in plekke van belang Les 36: Erfenis in voorwerpe Les 37: Erfenis in mense se prestasies Les 38: Erfenis in die name van plekke Les 39: Erfenis en veranderde identiteite Les 40: Erfenis en inheemse medisyne Les 41: Erfenis in argitektuur Les 42: Natuurlike erfenis en inheemse kennisstelsels Les 43: Erfenis in die kuns

10

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

1

EENHEID 1: Jagterversamelaars en herders in Suider-Afrika LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: • • •

’n Verskeidenheid soorte inligting oor die verlede vind.

Inligting insamel vanaf teks, foto’s en prente.

Inligting kry vanaf liedjies, gedigte en onderhoude met mense. Gebruik meer as een soort skriftelike inligting bv. boeke, tydskrifte, koerante en webruimtes.

INLEIDING In hierdie eenheid leer leerders van die eerste mense wat in Suider-Afrika gewoon het naamlik die San jagters of ook genoem die Boesman. Na hulle het die Khoikhoi herders na Suider-Afrika gekom. Jagters is mense wat jag vir hulle kos en herders is mense wat vee aanhou en vir hulle sorg. Dit is belangrik om die verskil tussen die jagters en herders te beklemtoon en deeglik te verduidelik om verwarring te verhoed.

Les 1: Hoe ons inligting van jagter-versamelaars en herders verkry Gesels saam met leerders oor hoe ons inligting kan kry van San en Khoikhoi, onthou om te sê hulle kon nie lees of skryf nie. Die inligting wat ons gekry het kom van verskillende bronne af soos deur na foto’s te kyk, stories te lees wat oor hulle geskryf is en te kyk na die rotstekeninge wat hulle geteken het. Ons het ook inligting oor hierdie groepe gekry deur na hulle volksverhale te luister of daarvan te lees.

11

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

1

AKTIWITEIT 1 Kyk na die volgende foto’s en prente en beantwoord die vrae: 1.

2.

Wat dink jy doen die twee San manne in bron 1.1?

Die twee manne jag vir hulle kos Wat probeer die manne maak in bron 1.2?

Hulle probeer om vuur te maak

(2) (2) [4]

Les 2: Inligting vanaf stories Daar het nog tot onlangs ’n paar groepies jagter-versamelaars in verskillende dele van Suider-Afrika gebly. Mense wat bekend staan as etnograwe – dit beteken hulle gaan bly saam met hulle en bestudeer die wyse waarop hulle lewe- het die groep mense bestudeer en daarna boeke geskryf oor hulle ervarings. So het ons inligting gekry vanaf stories oor die San en Khoikhoi.

Les 3: Inligting vanaf voorwerpe Voorwerpe wat gevind is oor die San en Khoikhoi is deur argeoloë bestudeer en hulle kon ’n paar dinge uitvind van die jagter-versamelaars. So weet ons hulle het ’n pyl en boog gebruik om mee te jag. Ons weet die Khoikhoi het potte gebruik om melk in te bêre. Die feit dat hulle melk in houers gebêre het, het ons vertel dat hulle vee soos koeie aangehou het.

In die handleiding is daar prente van voorwerpe waarvan ons inligting kan kry.

AKTIWITEIT 2 1.

2.

Waarvan dink jy is die voorwerpe in bron 1.4 van gemaak?

Van klip en been.

Waarvan dink jy is die voorwerp in bron 1.5 van gemaak?

Klei.

12

(1) (1) [2]

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

1

Les 4: Inligting vanaf rotstekeninge Rotstekeninge is ’n belangrike deel van die San en Khoikhoi se geskiedenis. Alles wat met hulle gebeur het en wat vir hulle belangrik was het hulle geteken op rotse en klippe.

AKTIWITEIT 3 1.

2.

3.

Wat beeld die rotstekening in bron 1.8 uit van die San? Hoe hulle gejag het.

Watter wapens het hulle gebruik?

Spiese, pyl en boog.

Watter twee diere sien jy in bron 1.8?

Hond en Renoster.

(1) (1) (1) [3]

Les 5: Inligting vanaf boeke Hierdie les gaan basies hand aan hand saam met les 2, want die boeke wat ons lees is deur etnograwe geskryf of deur ander persone wat gehoor het wat etnograwe beleef het. Dit is net vir leerders belangrik om te weet stories kan wees van iemand wat iets vertel het en in boeke is dit vasgepen op papier.

13

Š Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

2

EENHEID 2: San-jagterversamelaar-samelewing in die Latere Steentydperk LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: • • •

Verstaan hoe die San in hulle omgewing oorleef het.

Bespreek hoe die ontdekking van die pyl en boog bygedra het tot meer doeltreffende jag.

Sosiale orde verstaan: almal was veronderstel om alles binne ‘n groep te deel.

• Plantmedisyne • San-gelowe • Rotskuns

INLEIDING Hierdie eenheid handel net oor die San. Al hul gebruike en hoe hulle geleef het, asook wat vir hulle belangrik en heilig was. Die San was die eerste mense in Suider-Afrika. Ons kan van hulle leer deur na foto’s te kyk, geskrifte te lees, voorwerpe soos hul rotstekeninge te ondersoek en stories te luister of te lees wat handel oor hulle leefwyses. In elke les kyk ons afsonderlik na hoe ons inligting gekry het.

Les 6: Hoe die San in hul omgewing geleef het Die San het in klein groepies saamgewoon en alles wat hulle nodig gehad het, het hulle uit die natuur gekry. Dit is belangrik vir leerders om te weet hulle het nie die natuur beskadig nie, met ander woorde hulle het nie goed afgekap en plante uitgehaal wat hulle nie kon gebruik nie. Hulle het die natuur baie goed geken en hul kennis van plante was uitstekend.

Ons sê hulle het in harmonie met hulle omgewing saamgeleef.

Les 7: Uitvinding van die pyl en boog Die San het ’n pyl en boog gebruik om mee te jag. Die boog is gemaak van ’n houtstok wat bietjie buigbaar was en die snaar is van dierehare gemaak of ’n spier van ’n doodgemaakte dier is gebruik. Die San het gif van ’n kewertjie gebruik om op die pylpunte te sit. Die gif is net agter die punt gesit sodat die jagter nie per ongeluk daaraan raak nie. Waar die pyl die dier getref het is die stukkie vleis afgesny en verbrand.

14

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

2

Om ’n wilde dier met ’n pyl en boog te skiet moet mense baie vaardig wees. Die pyl trek nie sommer verder as 20 m nie so die San kon diere bekruip tot baie naby sonder om hulle skrik te maak. Die San het die dier geskiet en dan met ’n skerpgemaakte spies die dier finaal doodgemaak.

Les 8: Sosiale organisasie in die San-samelewing Elkeen in die San-familie het sy taak gehad wat hy mos doen. Dit was die mans se werk om te gaan jag vir vleis. Hulle het selfs dae lank weggebly opsoek na kos. Die vrouens se werk was om plantkosse te soek soos vrugte, neute, bessies en wortels. Die wortels van plante is geskraap met skerpgemaakte voorwerpe en so is plantsappe gekry om te drink.

Les 9: Plantmedisyne Die San het die natuur so goed geken hulle het presies geweet watter plant help vir watse kwaal. In die handleiding word ’n paar plante se medisinale gebruike genoem.

AKTIWITEIT 4

1.

2.

3.

4.

Vir watter kwaal is die boegoeplant gebruik?

Maagpyn Noem een gebruik van die hoodia-plant?

Keer dat hulle nie honger of dors word nie.

Waarvoor is die aloe ferox gebruik?

Vir mense met seer kele.

Waarom dink jy is een van die plante se name Kooigoed?

Hulle het dit om hulle gedraai wat om warm te kry as hulle gaan slaap of in die winter.

(1) (1) (1)

(1) [4]

Les 10: San-gelowe en -godsdiens Die San het geglo dat hulle kan in ’n beswyming gaan gedurende danse sodat hulle die siekes gesond kon maak. Tydens die dans het die persoon wat in ’n beswyming gaan naamlik sjamaan, met die voorvaders gekommunikeer. tydens die danse het hulle ook geglo die sjamaan kan vra vir reën en dat die voorvaders vir hulle wild sal stuur wat hulle kon jag.

15

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

2

Eenheid

AKTIWITEIT 5

1.

2.

3.

Wat het die San hul god genoem?

Kaggen In wat, glo die San, kon Kaggen verander het?

In ’n eland, haas, slang of aasvoël.

Watter hemelliggaam was ook ’n belangrike deel van hul godsdiens?

Maan

(1) (1) (1) [3]

Les 11: Rotstekeninge Die San het alles wat vir hulle belangrik was geteken op rotse en so kon ons sien dat ’n eland vir hulle baie belangrik was. Die tekeninge is so deel van ons erfenis en geskiedenis dat die Santekeninge ook in ons landswapen gebruik is. Op die landswapen verskyn twee San-mans wat na mekaar kyk en lyk asof hulle mekaar wil groet. Selfs ons leuse is gevat van ’n San-taal wat beteken dat mense wat verskillend is bymekaar kan kom (verenig).

AKTIWITEIT 6 1.

2.

3.

4.

Beskryf in jou eie woorde wat ’n argeoloog is.

Dit is ’n persoon wat voorwerpe van mense wat lank gelede gelewe het, bestudeer en afleidings daaroor maak.

Watter kleure is die meeste in hulle rotstekeninge gebruik?

Rooi, geel, swart en wit.

Hoe het die San die kleure gekry?

Om rooi, oranje en pers te kry het die San verroeste yster warm gemaak en dit tot ’n poeier fyngedruk. Die poeier is dan met eierwit, dierebloed of vet gemeng om verf te maak.

Wat is gebruik om die verf mee te bind?

Dierebloed of dierevet en plantsap.

16

(2) (3)

(3) (3) [11]

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

2

HERSIENINGSOEFENING EENHEID 2 1.

Wat is etnografie?

Waarneming van mense wat op dieselfde manier lewe soos mense van lank gelede.

2.

Hoekom kan ons sê die San is nomades?

Die San het rondgetrek en geen vaste tuiste gehad nie.

3.

Verduidelik in jou eie woorde wat dit beteken om in harmonie met die omgewing te lewe.

Lewe vanuit die natuur en die omgewing sonder om enige iets te beskadig.

4.

Noem een medisinale gebruik van die Sekelbos.

Tandpyn, hoofpyn, slangbytwonde 5.

Watter plant kan gebruik word vir verkoue, griep en hoes?

Wildeals 6.

Watter plant kan gebruik word vir ’n uitslag op die vel?

Rooiwortel 7.

Waarvoor gebruik mense vandag die plant?

Slaapmiddel 8.

As ’n slang die San pik, watter plant kan hulle gebruik vir die wond?

Sekelbos 9.

Waarvan het die San hulle kwaste gemaak sodat hulle kon verf?

Van dierehare en vere wat aan riete vasgemaak is 10. Teken ’n pyl en boog en gee beskrywing van elke deel.

(1) (1)

(1) (1) (1) (1) (1) (1) (1)

Snaar Pylpunt Boog

(6) [15]

17

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

3

EENHEID 3: Khoikhoiherdersamelewing in die latere Steentydperk LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: • • •

Om die belangrikheid van erfenis en bewaring te verstaan.

Verduidelik hoe en waarom mense gebeure in die gemeenskap, dorp of stad moet herdenk.

Ondersoek hoe mense en gebeure in die verlede met seremonies, feesvieringe, museums en monumente herdenk.

INLEIDING Hierdie eenheid kyk ons weer meer na die Khoikhoi en wat eenders en wat verskillend was tussen hulle en die San. Les 12: Herderlike leefwyse Die Khoikhoi het ’n herderlike leefwyse gevolg wat beteken dat hulle vee soos skape, beeste gehad het. Die beeste is opgepas en nie sommer geslag nie. Omrede die Khoikhoi vee gehad het staan hulle bekend as herders en die San as jagters.

Die koeie was veral vir die Khoikhoi belangrik want die melk was hulle hoof bron van voedsel.

Les 13: Hoe die San en Khoikhoi dieselfde grond gedeel het Dit het gebeur dat die Khoikhoi en die San in dieselfde grondgebied gebly het. Dit het gewoonlik goed gegaan en die natuur het vir hulle elkeen gesorg, maar as die San baie gesukkel het om wild te kry, het hulle soms die Khoikhoi se beeste gesteel om vleis in die hande te kry. Dan was dinge nie meer so rustig en vreedsaam nie.

Die Khoikhoi het groter groepe begin gemaak sodat hulle teen die San kon baklei as hulle die beeste wou steel. Sommige San het eerder weggetrek en in die meer bergagtige gebiede gaan bly. Sommige San het gebly.

18

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

3

HERSIENINGSOEFENING EENHEID 3 1.

2.

3.

Gee een woord vir die volgende beskrywings: a.

Duisende jare gelede toe mense nog voorwerpe van klip gemaak het.

Steentydperk b.

Mense wat diere jag.

Jagters c. ’n Persoon wat vee aanhou en omsien na hulle.

Herders d.

Waarneming van mense wat op dieselfde manier lewe soos mense van lank gelede.

Etnografie e.

Mense wat rondtrek van plek tot plek agter kos en water aan.

Hulle het nie ’n vaste huis nie.

Nomades (5) Sê of die stellings waar of onwaar is. a.

Water was gewoonlik skaars waar die San gebly het.

Waar b.

Die Khoikhoi is nie beskou as nomades nie.

Onwaar c.

Water is gestoor/gebêre in klein rietjies.

Onwaar d.

Die Khoikhoi het in groepe van 200 tot 300 mense beweeg.

Waar e.

Vee was die Khoikhoi se waardevolste besitting.

Waar f.

Die San het ook ’n hoofman gehad soos die Khoikhoi.

Onwaar g.

Die San en Khoikhoi het plante as medisyne gebruik.

Waar h. ’n Argeoloog bestudeer voorwerpe van mense wat lank gelede geleef het.

Waar i.

Die San het dinge in die natuur gebruik om rotstekeninge te maak.

Waar j.

Die San en die Khoikhoi kon nie goed spoorsny nie.

Onwaar (10) Bestudeer die prentjie. Sê of dit die San, Khoikhoi of albei voorstel en beskryf wat jy hier sien in jou eie woorde.

Dit kan albei voorstel. Die vroue soek plantkos en die man jag.

(2)

19

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

4.

Eenheid

Bestudeer die onderstaande prentjie. Verduidelik in jou eie woorde wat die proses is wat hy alles moet doen en waarin hy die water op die ou einde stoor.

Hy krap eers die sand weg en dan druk hy ’n rietjie diep onder in die grond in.

Hy suig dan die vog onder die grond op, maar om te keer dat die sand saam met die vog opgesuig word sit hy eers ’n bolletjie gras onderaan die riet. Dit dien as filter. Soos hy die water opsuig sit hy dit in ’n leë volstruiseierdop. As die eierdop vol is dan maak hy die gaatjie met ’n klei- of grasproppie toe.

20

3

(3) [20]

© Impaq

Fasiliteerdersgids G05 ~ Sosiale Wetenskappe: Geskiedenis

Eenheid

4

EENHEID 4: Die eerste landbouers in Suider-Afrika LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: • • •

’n Verskeidenheid soorte inligting oor die verlede vind.

Inligting insamel, vanaf teks, foto’s en prente.

Inligting kry vanaf liedjies, gedigte en onderhoude met mense. Gebruik meer as een soort skriftelike inligting (boeke, tydskrifte, koerante en webruimtes.

INLEIDING Hierdie eenheid bestudeer ons die eerste landbouers in Suid-Afrika. ’n Landbouer is iemand wat die land gebruik om vir homself te sorg. Die fokus hier is om van die boere te leer en ook hoe ons meer van hulle te wete gekom het.

Tussen 1 700 – 2000 jaar gelede het die eerste boere in Suider-Afrika ingekom. Hulle het in krale en dorpe gewoon en het gewasse geplant waarvan hulle vir hulle kos gemaak het.

Les 14: Interaksie met die Khoisan

HERSIENINGSOEFENING EENHEID 4 Skryf ’n paragraaf van vyf sinne wat handel oor die interaksie tussen die Khoisan en die eerste landbouers in Suider-Afrika.

Min of meer dieselfde tyd wat die herders in Suider-Afrika aangekom het, het Afrika-boere uit die noorde na die oostelike dele van Suider-Afrika getrek. Dit het baie veranderinge veroorsaak.

Die Afrika-boere het in vaste hutte of krale gewoon. Hulle het ook vee aangehou soos die Khoikhoi, maar die groot verskil was dat die Afrika-boere ook gewasse aangeplant het. Gewasse is soos mielies en sorghum wat geplant is en versorg moes word sodat dit behoorlik kan groei en kos op die tafel kon word.

21

© Impaq