Gr 5-Life Skills-Study Guide

Í2’È-A-LIO-SG01ÈÎ 1

8

0

5

-

A

-

L

F S -

S

s

G

0

LEWENSVAARDIGHEDE HANDLEIDING

Graad 5

A member of the FUTURELEARN group

1

Lewensvaardighede Handleiding

1805-A-LFS-SG01

Í2%È-A-LFS-SG01%Î

Graad 5

Aangepas vir KABV

LM van der Walt

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 9 VOORWOORD .................................................................................................................. 10 JAARPLAN ....................................................................................................................... 11 EENHEID 1: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ..................................................... 13 Les 1: Positiewe selfbeeldvorming ..................................................................................... 14 AKTIWITEIT 1 ..................................................................................................... 15 AKTIWITEIT 2 ..................................................................................................... 16 AKTIWITEIT 3 ..................................................................................................... 16 AKTIWITEIT 4 ..................................................................................................... 17 AKTIWITEIT 5 ..................................................................................................... 18 AKTIWITEIT 6 ..................................................................................................... 19 Les 2: Gee en ontvang terugvoer ...................................................................................... 19 AKTIWITEIT 7 ..................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 8 ..................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 9 ..................................................................................................... 21 AKTIWITEIT 10 ................................................................................................... 21 AKTIWITEIT 11 ................................................................................................... 22 Les 3: Hantering van emosies ........................................................................................... 22 AKTIWITEIT 12 ................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 13 ................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 14 ................................................................................................... 25 AKTIWITEIT 15 ................................................................................................... 25 Les 4: Verhoudinge met vriende, ouer persone en vreemdelinge...................................... 27 AKTIWITEIT 16 ................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 17 ................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 18 ................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 19 ................................................................................................... 30 HERSIENING: KWARTAAL 1 ............................................................................................ 33 EENHEID 2: UITVOERENDE KUNSTE ............................................................................ 34 Les 5: Opwarming en spel ................................................................................................. 35 AKTIWITEIT 20 ................................................................................................... 37 Les 6: Improviseer en skep ................................................................................................ 38 AKTIWITEIT 21 ................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 22 ................................................................................................... 40 AKTIWITEIT 23 ................................................................................................... 42 Les 7:Lees, interpreteer en opvoer .................................................................................... 42 AKTIWITEIT 24 ................................................................................................... 42 AKTIWITEIT 25 ................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 26 ................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 27 ................................................................................................... 44 1

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Les 8: Waardeer en nadenke............................................................................................. 44 AKTIWITEIT 28 ................................................................................................... 46 AKTIWITEIT 29 ................................................................................................... 46 EENHEID 3: SKEPPENDE KUNSTE ................................................................................ 47 Les 9: Visuele geletterdheid............................................................................................... 48 AKTIWITEIT 30 ................................................................................................... 49 AKTIWITEIT 31 ................................................................................................... 50 Les 10: Ontwerp in 2D ....................................................................................................... 50 AKTIWITEIT 32 ................................................................................................... 51 AKTIWITEIT 33 ................................................................................................... 52 AKTIWITEIT 34 ................................................................................................... 52 Les 11: Skep in 3D ............................................................................................................ 53 EENHEID 4: LIGGAAMLIKE OPVOEDING ...................................................................... 55 Les 12: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van bewegingskombinasies .............................. 56 Les 13: Deelname aan bewegingskombinasies ................................................................. 59 AKTIWITEIT 35 ................................................................................................... 60 AKTIWITEIT 36 ................................................................................................... 60 AKTIWITEIT 37 ................................................................................................... 60 AKTIWITEIT 38 ................................................................................................... 61 AKTIWITEIT 39 ................................................................................................... 61 Les 14: Uitvoer van bewegingskombinasies ...................................................................... 62 AKTIWITEIT 40 ................................................................................................... 62 AKTIWITEIT 41 ................................................................................................... 63 AKTIWITEIT 42 ................................................................................................... 63 EENHEID 5: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ..................................................... 64 Les 15: Diskriminasie, stereotipering en vooroordeel ........................................................ 65 AKTIWITEIT 43 ................................................................................................... 66 AKTIWITEIT 44 ................................................................................................... 68 AKTIWITEIT 45 ................................................................................................... 69 Les 16: Kindermishandeling............................................................................................... 69 AKTIWITEIT 46 ................................................................................................... 70 AKTIWITEIT 47 ................................................................................................... 72 AKTIWITEIT 48 ................................................................................................... 73 Les 17: Hantering van geweld ........................................................................................... 76 AKTIWITEIT 49 ................................................................................................... 77 AKTIWITEIT 50 ................................................................................................... 78 Les 18: Kwessies van ouderdom en geslag in verskillende kulture ................................... 80 AKTIWITEIT 51 ................................................................................................... 81 AKTIWITEIT 52 ................................................................................................... 82 AKTIWITEIT 53 ................................................................................................... 83 HERSIENING: KWARTAAL 2 ............................................................................................ 86

2

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

EENHEID 6: UITVOERENDE KUNSTE ............................................................................ 87 Les 19: Opwarming en spel ............................................................................................... 88 AKTIWITEIT 54 ................................................................................................... 88 AKTIWITEIT 55 ................................................................................................... 89 AKTIWITEIT 56 ................................................................................................... 91 AKTIWITEIT 57 ................................................................................................... 92 AKTIWITEIT 58 ................................................................................................... 92 AKTIWITEIT 59 ................................................................................................... 93 Les 20: Improviseer en skep .............................................................................................. 95 AKTIWITEIT 60 ................................................................................................... 95 AKTIWITEIT 61 ................................................................................................... 95 AKTIWITEIT 62 ................................................................................................... 96 Les 21: Lees, interpreteer en opvoer ................................................................................. 96 AKTIWITEIT 63 ................................................................................................... 96 AKTIWITEIT 64 ................................................................................................... 97 AKTIWITEIT 65 ................................................................................................... 98 Les 22: Waardeer en nadenke........................................................................................... 98 AKTIWITEIT 66 ................................................................................................. 102 EENHEID 7: VISUELE KUNSTE ..................................................................................... 103 Les 23: Visuele geletterdheid........................................................................................... 104 AKTIWITEIT 67 ................................................................................................. 107 Les 24: Ontwerp in 2D ..................................................................................................... 108 AKTIWITEIT 68 ................................................................................................. 108 AKTIWITEIT 69 ................................................................................................. 108 Les 25: Skep in 3D .......................................................................................................... 109 AKTIWITEIT 70 ................................................................................................. 110 AKTIWITEIT 71 ................................................................................................. 111 EENHEID 8: LIGGAAMLIKE OPVOEDING .................................................................... 113 Les 26: Opwarming en afkoeling – veiligheid tydens speletjies ....................................... 113 Les 27: Deelname aan teikenspeletjies ........................................................................... 114 AKTIWITEIT 72 ................................................................................................. 114 AKTIWITEIT 73 ................................................................................................. 114 AKTIWITEIT 74 ................................................................................................. 115 AKTIWITEIT 75 ................................................................................................. 115 AKTIWITEIT 76 ................................................................................................. 115 AKTIWITEIT 77 ................................................................................................. 116 Les 28: Uitvoer van bewegingspeletjies ........................................................................... 116 AKTIWITEIT 78 ................................................................................................. 117 AKTIWITEIT 79 ................................................................................................. 118 AKTIWITEIT 80 ................................................................................................. 119 AKTIWITEIT 81 ................................................................................................. 120

3

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

EENHEID 9: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ................................................... 123 Les 29: Feeste en gebruike van ‘n verskeidenheid religieë in Suid-Afrika ....................... 124 AKTIWITEIT 82 ................................................................................................. 129 AKTIWITEIT 83 ................................................................................................. 129 AKTIWITEIT 84 ................................................................................................. 133 Les 30: Veiligheidsmaatreëls by die huis en in die omgewing ......................................... 133 AKTIWITEIT 85 ................................................................................................. 134 AKTIWITEIT 86 ................................................................................................. 135 AKTIWITEIT 87 ................................................................................................. 136 AKTIWITEIT 88 ................................................................................................. 137 AKTIWITEIT 89 ................................................................................................. 140 AKTIWITEIT 90 ................................................................................................. 141 Les 31: Water as belangrike basiese behoefte ................................................................ 146 AKTIWITEIT 91 ................................................................................................. 148 AKTIWITEIT 92 ................................................................................................. 148 AKTIWITEIT 93 ................................................................................................. 150 Les 32: Gesonde eetgewoontes vir kinders ..................................................................... 152 AKTIWITEIT 94 ................................................................................................. 152 AKTIWITEIT 95 ................................................................................................. 153 AKTIWITEIT 96 ................................................................................................. 155 AKTIWITEIT 97 ................................................................................................. 156 AKTIWITEIT 98 ................................................................................................. 157 AKTIWITEIT 99 ................................................................................................. 159 AKTIWITEIT 100 ............................................................................................... 160 HERSIENING: KWARTAAL 3 .......................................................................................... 163 EENHEID 10: UITVOERENDE KUNSTE ........................................................................ 164 Les 33: Opwarming en spel ............................................................................................. 165 AKTIWITEIT 101 ............................................................................................... 165 AKTIWITEIT 102 ............................................................................................... 165 AKTIWITEIT 103 ............................................................................................... 166 AKTIWITEIT 104 ............................................................................................... 167 Les 34: Improviseer en skep ............................................................................................ 168 AKTIWITEIT 105 ............................................................................................... 168 AKTIWITEIT 106 ............................................................................................... 168 AKTIWITEIT 107 ............................................................................................... 169 AKTIWITEIT 108 ............................................................................................... 169 Les 35: Lees, interpretasie en opvoer .............................................................................. 170 AKTIWITEIT 109 ............................................................................................... 170 AKTIWITEIT 110 ............................................................................................... 170 AKTIWITEIT 111 ............................................................................................... 172 AKTIWITEIT 112 ............................................................................................... 172 AKTIWITEIT 113 ............................................................................................... 172 AKTIWITEIT 114 ............................................................................................... 173

4

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Les 36: Waardeer en nadenke......................................................................................... 173 AKTIWITEIT 115 ............................................................................................... 173 EENHEID 11: VISUELE KUNSTE ................................................................................... 175 Les 37: Visuele geletterdheid........................................................................................... 175 AKTIWITEIT 116 ............................................................................................... 176 AKTIWITEIT 117 ............................................................................................... 177 Les 38: Skep in 2D .......................................................................................................... 177 AKTIWITEIT 118 ............................................................................................... 177 Les 39: Skep in 3D .......................................................................................................... 178 EENHEID 12: LIGGAAMLIKE OPVOEDING .................................................................. 179 Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese bewegings .................................. 179 Les 41: Deelname aan ritmiese bewegings ..................................................................... 180 AKTIWITEIT 119 ............................................................................................... 180 AKTIWITEIT 120 ............................................................................................... 180 AKTIWITEIT 121 ............................................................................................... 181 AKTIWITEIT 122 ............................................................................................... 181 Les 42: Uitvoer van ritmiese bewegings .......................................................................... 182 AKTIWITEIT 123 ............................................................................................... 182 AKTIWITEIT 124 ............................................................................................... 182 EENHEID 13: PERSOONLIKE EN SOSIALE WELSYN ................................................. 184 Les 43: Plaaslike omgewingsgesondheidsprobleme ....................................................... 185 AKTIWITEIT 125 ............................................................................................... 188 AKTIWITEIT 126 ............................................................................................... 190 AKTIWITEIT 127 ............................................................................................... 191 AKTIWITEIT 128 ............................................................................................... 192 AKTIWITEIT 129 ............................................................................................... 193 AKTIWITEIT 130 ............................................................................................... 196 Les 44: MIV- en Vigsopvoeding ....................................................................................... 201 AKTIWITEIT 131 ............................................................................................... 201 AKTIWITEIT 132 ............................................................................................... 203 AKTIWITEIT 133 ............................................................................................... 203 LES 45: MISBRUIK VAN MIDDELS ................................................................................ 206 AKTIWITEIT 134 ............................................................................................... 208 HERSIENINGSOEFENING VIR KWARTAAL 4 ............................................................... 210 EENHEID 14: UITVOERENDE KUNSTE ........................................................................ 212 LES 46: OPWARMING EN SPEL .................................................................................... 213 AKTIWITEIT 135 ............................................................................................... 214 AKTIWITEIT 136 ............................................................................................... 214 AKTIWITEIT 137 ............................................................................................... 214 AKTIWITEIT 138 ............................................................................................... 215 AKTIWITEIT 139 ............................................................................................... 215 5

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 140 ............................................................................................... 215 AKTIWITEIT 141 ............................................................................................... 216 AKTIWITEIT 142 ............................................................................................... 216 AKTIWITEIT 143 ............................................................................................... 216 AKTIWITEIT 144 ............................................................................................... 217 Les 47: Improviseer en skep ............................................................................................ 217 AKTIWITEIT 145 ............................................................................................... 217 AKTIWITEIT 146 ............................................................................................... 217 AKTIWITEIT 147 ............................................................................................... 218 Les 48: Lees, Interpreteer en opvoer ............................................................................... 219 AKTIWITEIT 148 ............................................................................................... 219 AKTIWITEIT 150 ............................................................................................... 219 Les 49: Waardeer en nadenke......................................................................................... 220 AKTIWITEIT 151 ............................................................................................... 220 EENHEID 15: VISUELE KUNSTE ................................................................................... 221 Les 50: Visuele geletterdheid........................................................................................... 222 AKTIWITEIT 152 ............................................................................................... 222 AKTIWITEIT 153 ............................................................................................... 223 AKTIWITEIT 154 ............................................................................................... 224 Les 51: Skep in 2D .......................................................................................................... 224 AKTIWITEIT 155 ............................................................................................... 225 AKTIWITEIT 156 ............................................................................................... 225 AKTIWITEIT 157 ............................................................................................... 226 AKTIWITEIT 158 ............................................................................................... 226 Les 52: Skep in 3D .......................................................................................................... 227 AKTIWITEIT 159 ............................................................................................... 227 AKTIWITEIT 160 ............................................................................................... 227 EENHEID 16: LIGGAAMLIKE OPVOEDING .................................................................. 229 Les 53: Veiligheidsmaatreëls tydens baan- en velditems ................................................ 230 Les 54: Deelname aan ‘n verskeidenheid baan- en velditems ......................................... 231 AKTIWITEIT 161 ............................................................................................... 232 AKTIWITEIT 162 ............................................................................................... 232 AKTIWITEIT 163 ............................................................................................... 232 AKTIWITEIT 164 ............................................................................................... 233 AKTIWITEIT 165 ............................................................................................... 234 AKTIWITEIT 166 ............................................................................................... 234 AKTIWITEIT 167 ............................................................................................... 235 AKTIWITEIT 168 ............................................................................................... 236 AKTIWITEIT 169 ............................................................................................... 236 AKTIWITEIT 170 ............................................................................................... 237 AKTIWITEIT 171 ............................................................................................... 238 Les 55: Uitvoer van bewegings in atletiek ........................................................................ 238 AKTIWITEIT 172 ............................................................................................... 238 6

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

AKTIWITEIT 173 ............................................................................................... 239 AKTIWITEIT 174 ............................................................................................... 239 AKTIWITEIT 175 ............................................................................................... 239 AKTIWITEIT 176 ............................................................................................... 239 BRONNELYS .................................................................................................................. 240 BYLAE A: KLEURAKTIWITEITE .................................................................................... 241 Les 9: Komplementêre kleure .......................................................................................... 243 AKTIWITEIT 30 ................................................................................................. 243 AKTIWITEIT 31 ................................................................................................. 243 Les 10: Kleurwiele ........................................................................................................... 244 AKTIWITEIT 68 ................................................................................................. 245 AKTIWITEIT 116 ............................................................................................... 245 AKTIWITEIT 117 ............................................................................................... 246 AKTIWITEIT 154 ............................................................................................... 246

7

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

JAARPLAN EENHEID 1

2

3

4

5

6

7

8

LES

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

Les 1: Les 2: Les 3: Les 4:

Positiewe selfbeeldvorming Gee en ontvang terugvoer Hantering van emosies Verhoudings met vriende, ouer persone en vreemdelinge Formele assessering Les 5: Opwarming en spel Les 6: Improviseer en skep Les 7: Lees, interpreteer en skep Les 8: Waardeer en nadenke Les 9: Visuele geletterdheid Les 10: Skep in 2D Les 11: Ontwerp in 3D Formele assessering Les 12: VeiligheidmaatreĂŤls ten opsigte van bewegingskombinasies Les 13: Deelname aan bewegingskombinasies Les 14: Uitvoer van bewegingskombinasies Formele assessering Les 15: Diskriminasie, stereotipering en vooroordeel Les 16: Kindermishandeling Les 17: Hantering van geweld Les 18: Kwessies van ouderdom en geslag in verskillende kulture Formele assessering Les 19: Opwarming en spel Les 20: Improviseer en skep Les 21: Lees, interpreteer en opvoer Les 22: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 23: Visuele geletterdheid Les 24: Ontwerp in 2D Les 25: Skep in 3D Formele assessering Les 26: Opwarming en afkoeling Les 27: Deelname aan teikenspeletjies 11

Š Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

9

10

11

12

13

14

15

16

Les 28: Uitvoer van bewegingspeletjies Formele assessering Les 29: Feeste en gebruike van verskeie religieë Les 30: Veiligheidsmaatreëls by die huis en in die omgewing Les 31: Water as belangrike basiese behoefte Les 32: Gesonde eetgewoontes vir kinders Formele assessering Les 33: Opwarming en spel Les 34: Improviseer en skep Les 35: Lees, interpreteer en opvoer Les 36: Waardeer en nadenke Les 37: Visuele geletterdheid Les 38: Skep in 2D Les 39: Skep in 3D Formele assessering Les 40: Veiligheidsmaatreëls ten opsigte van ritmiese bewegings Les 41: Deelname aan ritmiese bewegings Les 42: Uitvoer van ritmiese bewegings Formele assessering Les 43: Plaaslike omgewingsprobleme Les 44: MIV- en vigsopvoeding Les 45: Misbruik van middels Les 46: Opwarming en spel Les 47: Improviseer en skep Les 48: Lees, interpreteer en opvoer Les 49: Waardeer en nadenke Formele assessering Les 50: Visuele geletterdheid Les 51: Skep in 2D Les 52: Skep in 3D Les 53: Veiligheidmaatreëls tydens baanen velditems Les 54: Deelname aan ‘n verskeidenheid baan- en velditems Les 55: Uitvoer van bewegings in atletiek Formele assessering

12

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

1

Eenheid

EENHEID 1: Persoonlike en sosiale welsyn LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te kan doen: • Jy moet weet watter invloed ander mense het op jou selfbeelden selfbeeldvorming.

• Bewus wees van hoe persoonlike suksesse kan bydrae tot ‘n positiewe selfbeeld.

• Hoe om ‘n aksieplan op te stel vir deurlopende positiewe selfbeeldvorming.

• Hoe om terugvoer van ander ontvang te hanteer, asook hoe om terugvoer aan ander te gee.

• Jy moet weet hoe om verskillende emosies te hanteer.

• Vaardighede te kan toepas om emosies positief te bestuur.

• Jou vriende kan waardeer in moeilike tye.

• Kan onderskei tussen veilige en onveilige verhoudings met ander persone.

INLEIDING Jou selfbeeld is baie belangrik omdat dit bepaal hoe jy oor jouself voel. Dit is belangrik in jou optrede teenoor ander mense. Jou selfbeeld bepaal ook of jy suksesvol sal wees in dit wat jy aanpak. Die terugvoer wat jy van ander persone kry kan positief of negatief wees. Dit is belangrik om dié terugvoer op die regte wyse te kan hanteer. Jy moet ook weet hoe om terugvoer te gee aan ander persone op die korrekte wyse.

Emosies is baie belangrik in die fase van jou lewe. Jou emosies is baie sensitief en soms voel jy deurmekaar. Dit is daarom belangrik om te weet hoe om jou emosies korrek te bestuur en uit te druk. Dit is belangrik om in die moeilike tye op jou vriende te kan staatmaak.

13

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

1

Eenheid

Laastens gaan ons kyk na jou verhoudings met ander persone. Jy moet leer hoe om te onderskei tussen slegte en goeie verhoudings. Die ondervindinge kan jou later in jou lewe help wanneer jy belangrike besluite met betrekking tot verhoudings moet neem.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE • • • • •

• • •

Selfbeeld: Wat jy van jouself dink.

Ambisie: Die begeerte wat jy binne-in jou het om te presteer en suksesvol te wees.

Selfrespek: Om in jouself te glo en nie dinge te doen wat jou benadeel nie.

Vasberadenheid: Iemand wat nie opgee nie, wat uithou en aanhou – ongeag die omstandighede.

Terugvoering: Inligting wat deur iemand aan jou gegee word, om aan jou te sê of jy iets goed of sleg gedoen het. Jy kan ook ander persone terugvoer gee oor hulle aksies.

Strategie: ʼn Plan van aksie uitwerk.

Emosies: Die gevoelens wat jy voel, bv. kwaad, hartseer, vrolik ens.

Simpatie: As jy jammer voel vir ʼn ander persoon.

Les 1: Positiewe selfbeeldvorming Voorgestelde hulpbronne: Handboek, plakkate oor die onderwerp en boeke oor die onderwerp 1.1

Die invloed op ander met betrekking tot selfbeeld: volwassenes en vriende

Jou selfbeeld is die prentjie wat jy van jouself sien. Dit sluit in: • Jou sosiale karakter Is jy gesellig?

Is jy skaam?

Is jy selfversekerd?

•

Jou fisiese voorkoms Is jy lank?

Is jy vet?

Is jy mooi?

•

Jou denke Is jy positief of negatief?

Is jy gelukkig?

Kan jy maklik besluite neem?

14

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

Jou selfbeeld is jou begrip van jou eie, unieke kenmerke. Jou selfbeeld word egter nie net deur jou eie siening van jouself beïnvloed nie. Die dinge wat ander mense van ons sê en hoe ander mense teenoor ons optree, beïnvloed ook ons selfbeeld. Persone wat jou selfbeeld kan afbreek of opbou sluit die volgende in: • Jou gesin Wat verwag jou gesin van jou?

Ondersteun jou gesin jou of kraak hulle jou af?

Voel jy soms dat jy nie aan jou gesin se verwagtinge voldoen nie?

•

Jou vriende en portuurgroep Laat hulle jou soms minderwaardig voel?

Voel jy dat jy nie so sterk/mooi/slim soos ander is nie?

Aanvaar jou vriende jou vir wie jy is?

•

Media Die media plaas ook druk op tieners om op ‘n sekere wyse op te tree of hoe jy moet lyk.

Voel jy vet en lelik teen die perfekte filmsterre? Dit is die media se hele doel. Hulle adverteer veral hulle produkte met die belofte dat dit jou beter oor jouself sal laat voel.

•

Skoolverwagtinge Jy voel dalk dat jou skool en die onderwysers te hoë verwagtinge aan jou stel. Dit laat jou baie stresvol voel en as jy nie aan hulle verwagtinge voldoen nie, voel jy soos ‘n mislukking.

AKTIWITEIT 1 1.

Maak ‘n lys van enige VYF dinge wat iemand al vir jou gesê het, wat jou selfbeeld negatief beïnvloed het.

2.

Bespreek met jou fasiliteerder/maat/ouer hoe dit jou laat voel het.

3.

Hoe het jy die situasies hanteer? Bespreek dit met jou fasiliteerder/maat/ouer.

1.2

Persoonlike suksesse as ‘n bydraende faktor tot ‘n positiewe selfbeeld

Voordat jy sukses kan bereik, moet jy ‘n goeie selfbeeld hê. ‘n Suksesvolle persoon voel goed oor hom/haarself, omdat hulle hul doelwitte bereik het. Jy moet aan ‘n goeie selfbeeld werk. Die volgende elemente kan daartoe bydrae: • Staan en loop met ‘n goeie liggaamspostuur. Dit sal jou dadelik beter laat voel oor jouself.

• Leer uit jou foute en bou positief daarop.

• Kweek ‘n positiewe lewenshouding.

• Wees lief vir jouself.

• Spandeer tyd met mense wat jou bemoedig en positief beïnvloed.

15

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

• •

Eenheid

1

Leef gesond – eet reg en oefen gereeld.

Bederf jouself ook soms deur iets lekker te doen.

As jy om jou kyk na al die mees suksesvolle persone, sal jy sien almal van hulle oor sekere eienskappe beskik. Dit maak hulle meer geneig om sukses te behaal as ander persone. Die eienskappe is: • Die toewyding om by jou plan van sukses te hou.

• Die ambisie om te presteer en dinge beter as ander te doen.

• Die toepassing van goeie probleemoplossing om oplossings te vind vir probleme.

• Die persone glo in hulle eie vermoëns en het baie selfrespek.

• Suksesvolle persone is vasberade en gooi nie tou op nie.

• Suksesvolle persone kan goeie en vinnige besluite neem.

• Suksesvolle mense is nie bang vir nuwe situasies nie en het baie moed.

Wanneer jy goed voel oor jouself, is jou kanse groter om alles te bereik wat jy graag wil. Dit laat jou ook goed voel oor jouself as jy suksesvol is.

AKTIWITEIT 2 1.

Maak ‘n lys van ten minste VYF eienskappe waaroor jy beskik wat jy dink jou kan help om suksesvol te wees.

2.

Maak ‘n lys van ten minste VYF eienskappe waaroor jy graag sou wou beskik.

3.

Hoe sal jy te werk gaan om die eienskappe wat jy in nr. 2 genoem het, te verkry?

4.

Bespreek jou antwoorde met jou maats/fasiliteerder of ouer.

AKTIWITEIT 3 1.

Gebruik jou antwoorde in aktiwiteit 2 vraag 1 en maak ‘n collage van jou positiewe eienskappe wat gaan bydrae tot jou sukses.

2.

Gebruik foto’s of prente uit tydskrifte om jou collage te maak.

1.3

Aksieplan vir deurlopende positiewe selfbeeldvorming

Jy gaan nie elke dag dieselfde voel nie. Party dae voel jy positief en ander dae voel jy weer baie negatief. Dit is dus belangrik om deurlopend te werk aan jou selfbeeld, al voel jy nie so positief nie. Daarom is dit belangrik om ‘n aksieplan daar te stel om jou te motiveer. Kom ons kyk eerstens na selfmotivering.

Wat is selfmotivering?

Dit is die vermoë om goed te doen wat jy moet doen sonder die invloed van ander mense.

Mense met selfmotivering kan op hulle eie die rede en die krag vind om ‘n taak te voltooi, self wanneer dit uitdagend is en selfs sonder die aanmoediging van ander mense.

16

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

1

Eenheid

Hoe kan ek self gemotiveerd word?

• Fokus op wat jy geniet om te doen.

• Maak ‘n lys van dinge wat jy wil verbeter en hoe jy dit gaan doen.

• Hersien al die suksesse wat jy reeds behaal het.

• Beloon jouself vir elke sukses wat jy behaal.

• Lees inspirerend boeke.

• Stel doelwitte vir jouself.

• As jy negatief voel en moed verloor, kontak ‘n vriend wat jou kan positief bemoedig.

Kom ons vat nou ‘n AKSIEPLAN saam om jou te help om deurlopend jou selfbeeld te vorm en te bou op ‘n positiewe wyse: 1.

Vind jou sterkpunte Watter dinge kan jy baie goed doen?

Watter onlangse suksesse is jy baie trots op?

2.

Kweek ‘n positiewe houding teenoor jouself Sê vir jouself positiewe dinge oor jouself Glo dat jy sukses gaan behaal

3.

Werk aan jou swakhede Identifiseer jou swak punte Stel ‘n plan op om die dinge te verander in positiewe punte

4.

Moenie bang wees vir nuwe uitdagings nie Wees positief oor elke nuwe uitdaging, al is dit baie moeilik Deur nuwe uitdagings leer ons om nuwe dinge te doen AKTIWITEIT 4 1.

Maak ‘n lys van al jou sterkpunte.

2.

Maak ‘n lys van al jou suksesse.

3.

Stel vir jouself ‘n aksieplan op.

4.

Plak die lysies op ‘n plek waar jy dit elke dag kan sien.

5.

Herinner jouself dan elke dag dat jy ‘n suksesvolle persoon gaan word!

1.4

Lees oor aktiwiteite en aksies wat positiewe selfbeeld bou

Die volgende is ‘n artikel geneem uit Die Volksblad van Dinsdag 7 Januarie 2014.

Matriekuitslae: Nege onderskeidings

17

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

1

Eenheid

Selfmotivering bepaal jou toekoms, sê Nielda Deur André Botha KIMBERLEY. – Sy het nege verwag, en sy het haar nege gekry.

“Ek hoop maar dit het goed gegaan in die eksamen,” het Nielda Smit van die Hoërskool Diamantveld gister gesê terwyl sy saam met duisende ander matrieks nog op haar uitslae gewag het.

Sy is een van drie leerlinge in die Noord-Kaap wat nege onderskeidings in die eindeksamen behaal het.

Nielda se suksesresep is baie eenvoudig: “Dis die ABC – apply butt to chair. Dit gaan oor selfmotivering, dit bepaal jou toekoms,” sê sy.

Haar gunstelingvak was wiskunde, lewensoriëntering het sy minder gehou.

maar

van Nielda Smit Foto: VERSKAF

Nielda spog met akademiese erekleure. ’n Vereiste hiervoor is onder meer ’n gemiddelde punt van 85% oor ’n tydperk van vier jaar. ’n Hoogtepunt in haar skoolloopbaan was toe sy in gr. 8 die People to People Leadershipprogram aan die Harvard-universiteit in Amerika bygewoon het. “Dit was ongelooflik,” sê sy.

Nielda was ook op die sportveld doenig en sy het onder meer vir haar skool se o/16hokkiespan uitgedraf.

Sy beplan om vanjaar chemiese ingenieurswese aan die Universiteit van Stellenbosch (US) te studeer.

Nielda se ouers is Coenie en Délie Smit van Kuruman, en sy het ’n ouer suster, Marianne.

Sy het onderskeidings vir Afrikaans (Huistaal), Engels (Eerste Addisionele Taal), Duits (Tweede Addisionele Taal), Wiskunde, Lewensoriëntering, Geografie, Lewenswetenskappe, Fisiese Wetenskappe en Wiskunde (derde vraestel) behaal. (www.volksblad.com)

AKTIWITEIT 5 Beantwoord die volgende vrae: 1.

Waaraan skryf Nielda haar sukses toe?

2.

Was sy ook ‘n uitblinker op ander gebiede?

3.

Wat, dink jy, is Nielda se sterk punte?

4.

Wat was vir Nielda die hoogtepunt van haar skoolloopbaan?

5.

Wat beplan sy om te gaan studeer?

18

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

Die volgende is ‘n gevallestudie: Hester is ‘n goeie hokkiespeler. Sy vaar goed by die skool se hokkie wedstryde. Sy wil graag die Gauteng span haal. Sy het nog elke jaar die span gemis, maar sy is vasbeslote om hierdie jaar die span te haal. Sy oefen elke dag baie hard. Sy staan baie vroeg op elke oggend en gaan oefen dan voor skool op die hokkie veld. Sy kry drie middae per week ekstra oefening, buiten haar gewone oefening by die skool. Sy neem ook naweke deel aan wedstryde.

Hester moet baie georganiseerd en gedissiplineerd wees. Sy ruim ook nog tyd in vir haar skoolwerk en skooltake. Sy het ook baie pret saam met haar maats in haar vrye tyd. Sy is dus baie gedissiplineerd. Sy eet gesond en slaap genoeg, want die oefening verg baie energie. Hester sê dat sy baie meer gefokus is vandat sy vir haar ‘n doelwit gestel het. Dit help haar om haar droom te bereik.

AKTIWITEIT 6 Beantwoord die volgende vrae: 1.

Watter spesiale talent het Hester?

2.

Watter doelwit het Hester vir haarself gestel?

3.

Watter sterkpunte het Hester?

4.

Wat kan jy leer by Hester?

Les 2: Gee en ontvang terugvoer Voorgestelde hulpbronne: Handboek, koerantberigte en tydskrifte.

2.1

Gepaste maniere om terugvoering te gee en te ontvang: positiewe en negatiewe terugvoering

Terugvoering is die inligting wat ons kry van die mense om ons. Dit is die wyse waarop iemand vir ons sê hoe ons gevaar het in ‘n taak. Terugvoering is belangrik om aan jou die inligting te gee wat jy nodig het om te weet waar jy verkeerd gedoen het en hoe jy daarop kan verbeter. Dit kan jou help in jou beplanning vir die toekoms. Dit hou jou gemotiveerd, sodat jy jou beste kan doen.

Lees die volgende gevallestudie: Mareli en Kesha is in dieselfde klas. Mnr. Fourie gee aan die klas ‘n taak wat handel oor die Industriële Rewolusie. Mareli en Kesha besluit om saam te werk aan die taak, as ‘n groep.

Kesha is baie perfeksionisties en kritiseer Mareli se werk die hele tyd. Niks wat Mareli bydrae tot die taak is goed genoeg nie. Mareli raak moedeloos en besluit dat sy nie meer saam met Kesha wil werk nie. Mareli gaan doen die taak op haar eie, maar sê dit nie vir Kesha nie.

Die dag toe die taak ingehandig moet word handig Kesha net die helfte van die taak in en Mareli handig ‘n volledige taak in. Kesha is baie ongelukkig en wil nie meer maats wees met Mareli nie.

19

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

AKTIWITEIT 7 Beantwoord die volgende vrae: 1.

Dink jy dat Kesha reg opgetree het toe hulle met die taak begin het?

2.

Dink jy dat Mareli die situasie beter kon hanteer?

3.

Waarom was Kesha se gevoelens seergemaak?

4.

Wat leer jy oor terugvoering uit die gevallestudie?

Jy kry baie mense wat fyngevoelig is en nie baie goed reageer op terugvoering nie, veral as hulle voel dat hulle gekritiseer word. Jy moet dus let op hóé jy terugvoer gee sodat dit goeie gevolge het. Jy moet nooit ‘n persoon afkraak nie – dit is nie opbouende terugvoer nie. Die terugvoering wat jy gee moet vir die persoon behulpsaam wees. Dit moet die motivering gee om te verbeter.

Hoe kan ek positiewe terugvoer gee aan ‘n persoon?

• Praat altyd op ‘n positiewe wyse. Moet nie net klem plaas op dit wat die persoon nié kan doen nie, maar ook dié dinge wat die persoon goed kan doen.

• Praat duidelik en wees spesifiek met die terugvoer wat jy gee.

• Moenie die persoon as mens kritiseer nie, net die taak wat gedoen is.

• Probeer om aan die persoon raad te gee om sekere aspekte te verbeter.

• Jy moet altyd op só wyse met die persoon handel, dat hulle nog steeds waardig en gerespekteerd voel.

AKTIWITEIT 8 1.

Dink aan iets wat jy en ‘n maat/s onlangs saam gedoen het, bv. rugby gespeel.

2.

Dink aan die foute wat julle gemaak het.

3.

As jy die kaptein/leier van die span/groep was, hoe sou jy te werk gegaan het om opbouende terugvoering te gee?

Dit is natuurlik baie makliker om terugvoer te gee as om dit te ontvang. Jy is dalk baie bang as iemand vir jou terugvoer gee oor iets wat jy gedoen het. Jy word dalk kwaad as iemand jou wys op iets wat jy kan verbeter. Terugvoering is egter belangrik, want dit help jou om te weet waarop kan jy verbeter. As jy nie jou toetspunte terugkry nie, hoe sal jy weet wat jy reg en verkeerd het? Dit is daarom belangrik dat jy sal weet hoe om verskillende tipes terugvoer te hanteer.

Wat is die regte wyse waarop ek terugvoering moet hanteer?

• Jy moet bereid wees om terugvoering te vra. Moenie bang wees vir die uitkoms daarvan nie.

• Moenie kwaad raak vir die persoon nie, dit gaan jou nie help om met die persoon lelik te wees nie.

• Luister na die raad wat die persoon gee en pas die persoon se raad toe in jou volgende poging.

20

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

• •

1

Eenheid

As jy voel dat die terugvoer onbillik is, moet jy daaroor praat met die persoon.

Waardeer alle terugvoer wat jy ontvang, dit help jou om meer suksesvol te wees.

AKTIWITEIT 9 1.

Wees vandag meer oplettend oor die terugvoer wat jy kry.

2.

Wees ook meer oplettend oor jou optrede as jy terugvoering kry.

3.

Dink jy dat jy dit op ‘n gepaste wyse hanteer het?

4.

As jy dink dat jy jou hantering moet verbeter, watter veranderinge sal jy aanbring?

AKTIWITEIT 10 Bestudeer die volgende prentjie en beantwoord die daaropvolgende vrae:

1.

2.

3.

4.

2.2

Watter tipe terugvoering word uitgebeeld in die foto?

Hoe dink jy voel die meisie in die voorgrond?

Wat is die beste manier hoe sy die terugvoer kan hanteer?

Dink jy die tipe terugvoer is opbouend?

Lees oor gepaste maniere om terugvoering te gee en te ontvang

Hoe hanteer ek kritiek?

Feit: Jy is nie altyd reg nie. Feit: ‘n Tweede of derde mening kan jou plan verbeter. Maar dan moet jy bereid wees om te luister en te leer.

Hier is ‘n paar maniere om kritiek te hanteer: 1.

2.

Net omdat jy tekort geskiet het, beteken nie dat jy misluk het nie. Niemand hou van kritiek nie. Niemand hou daarvan om te erken dat daar ‘n beter oplossing is nie.

Daar is altyd beter oplossings. Kritiek is ‘n instrument, want dit gee ander perspektiewe. Leer van ander. Kritiek beteken nie noodwendig dat jy verkeerd is nie; dit beteken wel daar is ander moontlike perspektiewe.

Oop gedagtes; toe mond. Jy gaan partykeer verkeerd wees. Wees bereid om jou denke te verander. Moenie jou plan ten alle koste verdedig nie. Om kennis by ander te kry, is ‘n goeie manier om te leer.

21

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

3.

‘n Negatiewe reaksie op kritiek vererger net dinge. Daar is baie dinge in die lewe wat nie 100% objektief is nie en daarom kan jy nie in 100% van gevalle reg wees nie.

4.

Oorweeg die bron. Wie kritiseer? Ken hy die onderwerp beter as jy?

5.

Wees bereid om van almal te leer. Jy kan leer deur net te luister. Jy hoef nie die ander persoon se siening te aanvaar nie. Kritiek beteken nie dat jou vrye wil nou skielik nie geld nie. As jy genoeg selfvertroue het, is kritiek nie ‘n bedreiging nie – dit is ‘n nuttige instrument. Leer deur te luister. Hoe meer perspektiewe jy sien, hoe beter is jy toegerus as soortgelyke omstandighede hulle weer voordoen.

6.

Moet nooit kritiek persoonlik opneem nie. In gevalle waar jy gekritiseer word, is emosionele intelligensie dikwels belangriker as intellektuele intelligensie.

7.

Nie alle kritiek is konstruktief nie. Daar is mense wat daarvan hou om jou konsepte uit mekaar te skeur – in die proses word jy ook sommer uitmekaar geskeur. Aanvaar dit – moet net nie reageer nie. Dit is nie maklik nie. Aanvaar wat jy nie kan verander nie.

8.

Jy moet alles met ‘n oop gemoed benader. Soms is dit beter om te luister na die kritiek en te verander. Daar is nie net een manier om sukses te behaal nie.

9.

Erken jou eie beperkings. Almal van ons het verskillende sterk- en swakpunte.

Aanvaar jou beperkings en leer van ander.

Kritiek gaan oor die hantering van jou emosies. Dit is ook om te leer hoe mense dink. Plaas altyd die behoeftes van ander voor jou eie behoeftes. (www.eldofam.co.za)

AKTIWITEIT 11 1.

Wat is kritiek?

2.

Hoe hanteer jy kritiek?

3.

Watter van die wenke wat gegee word sal jy kan toepas in jou hantering van kritiek?

4.

Dink jy dit is waar dat jy nie altyd reg kan wees nie?

Les 3: Hantering van emosies Voorgestelde hulpbronne: Handboek, artikels en berigte en boeke oor hantering van emosies 3.1

Vaardighede om emosies op ‘n positiewe manier te bestuur

Ons ervaar in ons lewe baie tipes emosies: empatie, deernis, woede, teleurstelling en hartseer. Jou emosies kan jou soms laat optree op ‘n onvanpaste wyse. Dit is belangrik vir jou emosionele ontwikkeling om te leer om jou emosies op die regte wyse te hanteer. Jy sal enige situasie met ‘n redelike mate van selfvertroue kan hanteer as jy beheer oor jou emosies het. Daar is emosies soos vreugde en opgewondenheid waarvan ons hou en wat maklik is om te hanteer, maar negatiewe emosies soos hartseer is bietjie moeiliker om te

22

© Impaq

Handleiding G05 ~ Lewensvaardighede

Eenheid

1

hanteer. Negatiewe emosies laat jou soms op ‘n verkeerde manier optree. Jy raak dalk bakleierig as jy hartseer is. Dit is ongelukkig so dat die negatiewe emosies deel van die lewe is en jy sal nie altyd net lekker voel nie. Jy moet dus leer om die emosies te identifiseer, verstaan en op die korrekte wyse te hanteer.

Dit is belangrik om die volgende te onthou as dit by emosies kom: • Jy is die enigste persoon wat jou emosies kan hanteer.

• Dit gebeur soms dat jy nie beheer kan hou nie.

• Jy moet die emosie kan identifiseer en weet wat dit veroorsaak.

• Jy moet jou gevoelens beheer, maar moet dit nie onderdruk of ignoreer nie.

• Jy het ‘n keuse hoe jy jou gevoelens hanteer.

• Jy het ‘n keuse ten opsigte van jou gedrag.

• Jy kan groepsdruk hanteer deur “nee” te sê.

• Jy kan in beheer wees deur te stop, te dink en dan te doen.

• Moenie ‘n situasie oordryf nie. Bly redelik en kalm.

As jy in ‘n negatiewe situasie is, onttrek jou van die situasie en doen iets wat jou kalmeer.

Moenie tob oor negatiewe situasies nie. Dit sal jou net meer negatief maak.

Die volgende tegniek word die Verkeersligtetegniek genoem: (Geneem uit: Emosionele Intelligensie vir kinders en tieners deur Dr Rina de Klerk en Dr Ronel le Roux ) Die tegniek help jou om emosionele beheer toe te pas.

1.

STOP : ROOI ROOI

2.

DINK: ORANJE ORANJE

3.

DOEN: GROEN GROEN

23

© Impaq