Gr 12 afrikaans eerste addisionele taal handleiding letterkunde

Í2,È-E-EAT-SG02lÎ

1

8

1

2

-

E

-

E

A T -

S

G

0

2

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL HANDLEIDING: LETTERKUNDE Graad 12

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding: Letterkunde

1 8 1 2 - E - E AT- S G 0 2

Í2,È-E-EAT-SG02lÎ

Graad 12

Aangepas vir KABV

M du Plessis

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

INHOUDSOPGAWE VOORWOORD .................................................................................................................... 3 LESELEMENTE .................................................................................................................. 4 JAARPLAN ......................................................................................................................... 4 EENHEID 1: Roman – Die Pro ........................................................................................... 6 Les 1: Aantekeninge ......................................................................................................... 6 AKTIWITEIT 1.1 ............................................................................................................. 7 AKTIWITEIT 1.2 ............................................................................................................. 7 Les 2: “Virusse en bakterieë” (bl. 1 – 11) ........................................................................ 13 AKTIWITEIT 2 .............................................................................................................. 15 Les 3: “Mikrofiete en fikofiete” (bl. 12 – 20) ..................................................................... 15 AKTIWITEIT 3 .............................................................................................................. 17 Les 4: “Briofiete” (bl. 21 – 24) ......................................................................................... 17 AKTIWITEIT 4 .............................................................................................................. 18 Les 5: “Pteridofiete” (bl. 28 – 36) .................................................................................... 18 AKTIWITEIT 5 .............................................................................................................. 19 Les 6: “Spermatofiete” (bl. 37 – 45) ................................................................................ 19 AKTIWITEIT 6 .............................................................................................................. 20 Les 7: “Invertebrata” (bl. 46 – 47) ................................................................................... 21 AKTIWITEIT 7 .............................................................................................................. 21 Les 8: “Invertebrata (nog ’n paar)” (bl. 48 – 58) .............................................................. 21 AKTIWITEIT 8 .............................................................................................................. 22 Les 9: “Vertebrata” (bl. 59 – 63) ...................................................................................... 23 AKTIWITEIT 9 .............................................................................................................. 23 Les 10: “Vertebrata (Aves)” (bl. 64 – 66)......................................................................... 23 AKTIWITEIT 10 ............................................................................................................ 24 Les 11: “Vertebrata (Mammalia)” (bl. 67) ........................................................................ 24 AKTIWITEIT 11 ............................................................................................................ 24 Les 12: “Selkerne en nukleïensure” (bl. 68 – 73) ............................................................ 25 AKTIWITEIT 12 ............................................................................................................ 25 Les 13: “Seldeling” (bl. 74 – 82) ...................................................................................... 26 AKTIWITEIT 13 ............................................................................................................ 26 Les 14: “Genetika” (bl. 83 – 89) ...................................................................................... 27 AKTIWITEIT 14 ............................................................................................................ 27 Les 15: “Voortplanting van die mens (st. 10-werk)” (bl. 90 – 100) .................................. 27 AKTIWITEIT 15 ............................................................................................................ 28 EENHEID 2: Poësie .......................................................................................................... 29 Les 16: “Thumela” (Elmé Barnard) ................................................................................. 30 AKTIWITEIT 16 ............................................................................................................ 36 Les 17: “Woonstelbewoner” (Sheila Cussons) ................................................................ 37 AKTIWITEIT 17 ............................................................................................................ 40

© Impaq

1

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Les 18: “Kontak” (Theo de Jager) ................................................................................... 41 AKTIWITEIT 18 ............................................................................................................ 43 Les 19: “Kinderland” (S.V. Peteren) ................................................................................ 44 AKTIWITEIT 19 ............................................................................................................ 46 Les 20: “Things that go bump in the night” (Rosa Keet).................................................. 47 AKTIWITEIT 20 ............................................................................................................ 49 Les 21: “Bicycle sonder ’n slot” (Koos Kombuis) ............................................................. 49 AKTIWITEIT 21 ............................................................................................................ 52 Les 22: “Woorde” (Vincent Oliphant) .............................................................................. 52 AKTIWITEIT 22 ............................................................................................................ 55 Les 23: “Skoolseunblues” (Johan van Wyk).................................................................... 56 AKTIWITEIT 23 ............................................................................................................ 58 Les 24: “Die hanswors” (S.J. Pretorius) .......................................................................... 59 AKTIWITEIT 24 ............................................................................................................ 61 Les 25: “Wespark” (Elisabeth Eybers) ............................................................................ 62 AKTIWITEIT 25 ............................................................................................................ 65 BYLAE: LITERÊRE TERME ............................................................................................. 67 BRONNELYS .................................................................................................................... 70

© Impaq

2

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

VOORWOORD Welkom by Afrikaans Eerste Addisionele Taal graad 12.

Al die werk vir die jaar word in die handleidings vervat. Taalkunde en letterkunde het aparte handleidings en fasiliteerdersgidse. Al die werk in beide handleidings moet behandel word soos in die jaarplan aangedui is.

In letterkunde word daar tien gedigte asook ’n roman, Die pro, behandel. Dit is belangrik om al die gedigte se ontledings, asook alle aspekte van die roman, goed te ken.

Die letterkundehandleiding is in twee eenhede verdeel: een vir prosa en een vir poĂŤsie. Al die letterkunde-aspekte moet teen die einde van kwartaal 2 behandel wees, soos in die jaarplan aangedui is.

Verwys na die taalkundehandleiding en portefeuljeboek vir inligting rakende portefeuljetake en eksamens. Let wel dat jy slegs kontekstuele vrae in vraestel 2 (letterkunde) van die eksamen sal moet beantwoord (geen langvrae word gegee nie).

Š Impaq

3

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van die les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken. Vir die begaafde leerder: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik

AKTIWITEIT Vrae wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING Ter afsluiting van die spesifieke eenheid. Formatiewe assessering.

KERNINHOUD Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les; moet verstaan word.

STUDEER/HERSIENING Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.

© Impaq

4

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

JAARPLAN WEEK

DATUM BEGIN

LES KWARTAAL 1

1

2

3 4 5 6 7 8

Prosa: Die Pro: Les 1 Poësie: Les 16: “Thumela” (Elmé Barnard) Prosa: Die Pro: Les 2 Poësie: Les 17: “Woonstelbewoner” (Sheila Cussons) Prosa: Die Pro: Les 3 Poësie: Les 18: “Kontak” (Theo de Jager) Prosa: Die Pro: Les 4 Poësie: Les 19: “Kinderland” (S.V. Petersen) Prosa: Die Pro: Les 5 Prosa: Die Pro: Les 6 Poësie: Les 20: “Things that go bump in the night” (Rosa Keet) Prosa: Die Pro: Les 7

9

Prosa: Die Pro: Les 8 Poësie: Les 21: “Bicycle sonder ’n slot” (Koos Kombuis) Prosa: Die Pro: Les 9

10

Prosa: Die Pro: Les 10 en 11

11

Prosa: Die Pro: Les 12

12

Poësie: Les 22: “Woorde” (Vincent Oliphant)

9

KWARTAAL 2 1

2 3 4 5 6

Prosa: Die Pro: Les 13 Poësie: Les 23: “Skoolseunblues” (Johan van Wyk) Prosa: Die Pro: Les 14 Poësie: Les 24: “Die hanswors” (S.J. Pretorius) Prosa: Die Pro: Les 15 Poësie: Les 25: “Wespark” (Elisabeth Eybers) TOETS Prosa: Die Pro: Hersiening (les 1 – 7) Poësie: Hersiening (les 16 – 20) Prosa: Die Pro: Hersiening (les 8 – 15) Poësie: Hersiening (les 21 – 25)

Slegs hersiening word in kwartaal 3 en 4 gedoen.

© Impaq

5

DATUM VOLTOOI

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

EENHEID 1: Roman – Die Pro LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy die volgende kan doen: Die roman, Die Pro, bestudeer ten einde kontekstuele vrae te voltooi.

Jy moet die hele roman lees. Kyk na alle aspekte van die antwoorde in die fasiliteerdersgids.

Wanneer jy die roman klaar gelees het, kan jy ook die film oor die roman kyk.

Neem kennis: Jy kan nie slegs die film kyk en verwag om die roman te verstaan en in die eksamen te slaag nie! Die film se feite stem nie ooreen met dié van die boek nie.

Jy moet die roman lees en al die aktiwiteite voltooi.

Les 1: Aantekeninge LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  In staat te wees om die belangrikheid van die boekomslag en flapteks van ’n literêre teks te verstaan.  Agtergrondkennis oor die skrywer te verbreed.

BIOGRAFIE: Leon de Villiers Leon de Villiers is op 25 Julie 1960 in Pretoria gebore. Hy studeer aan die Universiteit van Pretoria waar hy sy BA- en BAHons-graad in politieke wetenskappe en internasionale politiek verwerf. Hy voltooi sy diploma in Hoër Onderwys waarna hy ’n geskiedenisonderwyser word.

Hy besluit egter in 1993 dat hy eerder ’n voltydse skrywer wil word.

Sy eerste jeugroman Aliens en engele word in 1996 gepubliseer en ontvang die Sanlam Debuut-prys, Scheepers-prys vir Jeugliteratuur.

Hy ontvang die M.E.R.-prys vir sy tweede roman, Die pro (1997).

© Impaq

6

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 1.1 Die lees van ’n roman (enige literêre teks) begin reeds met die buiteblad. Sommige mense koop juis boeke omdat hulle van die omslag hou. Ons gaan dus eers na die omslag van die boek (voorblad en agterblad) kyk. Daar is nie noodwendige ’n regte en verkeerde interpretasie van die omslag nie. Wees egter bedag daarop dat hierdie eerste interpretasie jou leeservaring kan beïnvloed.

Beantwoord die vrae oor die buiteblad en omslag van Die Pro. 1.

Wat dink jy van die boek se voorblad en agterblad? Lyk dit vir jou soos ’n roman wat jongmense sal wil lees?

2.

Wat op die voorblad gee vir jou ’n aanduiding dat die verhaal in ’n seeruimte afspeel?

3.

Kan jy die gesig van ’n persoon op die voorblad sien? Watter emosies dink jy kan die persoon dalk in die roman ervaar?

4.

Wat dink jy beteken die woord “Pro” in die titel?

5.

Waarom dink jy word die pryse waarmee die boek bekroon is op die voorblad geplaas?

6.

Evalueer die omslag op grond van die kriteria hieronder. Motiveer waarom jy die omslag so evalueer.

Kriteria Oorspronklikheid Trefkrag Kleur Beelde (images)

1

2

3

AKTIWITEIT 1.2 Die flapteks is soms deel van die omslag van ’n boek en dit verwys na die gedeelte wat vir die leser ’n kort opsomming oor die inhoud van die boek gee, sonder om die storie te verklap. By Die Pro is dit ’n uittreksel uit die verhaal wat op die eerste bladsy verskyn.

Lees die uittreksel.

1.

2.

3.

4.

© Impaq

Stem hierdie uittreksel ooreen met sommige van die aspekte wat in aktiwiteit 1.1 bespreek is?

Watter gevolgtrekkings maak jy van Tiaan? Hoe sal jy sy gemoedstoestand evalueer?

Wie is Dirkie?

Watter belangrike tema in die roman word in die laaste paragraaf uitgelig?

7

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Die onderstaande inligting sal jou help om die roman beter te verstaan. Al die aspekte wat bespreek word, sal egter eers duidelik verstaanbaar wees as jy die roman klaar gelees het.

ALGEMENE BEGRIPPE BY DIE ROMAN LITERÊRE TEORIE Fiksie staan direk teenoor die realiteit. Wanneer ons ’n storie lees, beteken dit ons is besig met ’n narratief wat deur die skrywer opgemaak is en nie die realiteit as basis het nie.

Skrywers laat ons ’n nuwe wêreld betree wanneer ons ’n boek lees – ’n wêreld waarvan ons nooit sou geweet het nie. ’n Skrywer kan hierdie betrokkenheid van die leser verder voer en die leser tot nadenke stem wanneer dit by politieke, ekonomiese, sosiale of maatskaplike kwessies kom.

JEUGLITERATUUR Jeugliteratuur is die literatuur waar die protagonis gewoonlik ’n tiener is. Jeugliteratuur het ’n paar kenmerke: die verhaal is nie te lank nie en dit beskryf wat die tiener beleef wanneer hy die “grootmenswêreld” moet betree. Hierdie oorgang van tiener na ’n volwassene word gewoonlik op die protagonis afgedwing.

INTRIGE Aan die begin van die roman leer die leser vir Tiaan Nothnagel ken deur middel van ’n dagboek wat hy in sy Biologiewerkboek skryf. Hy vertel van sy lewe in graad 11 en ook van die tye saam met sy vriend, Dirkie. Die omstandighede rakende Dirkie se dood word eers aan die einde van die roman geopenbaar. Tiaan gaan deur ’n rouproses ná Dirkie se dood.

Die rouproses behels ontkenning, woede, onderhandeling, depressie en uiteindelik aanvaarding. Geyer help Tiaan deur die proses van dagboekinskrywings indirek aan die gang te sit. Yvette is aan die begin ’n simpatieke vriendin en word later Tiaan se meisie.

KONFLIK  Tiaan en sy ma: Sy wil hê hy moet sy gedrag verander en meer sosiaal wees. Tiaan wil eerder onttrek.  Albert en sy pa: Albert wil vir Jasmine en Kevin na die plaas nooi, maar sy pa sal dit nie duld nie omdat hulle bruin is, en Moslems daarby.

VERTELLER Die vertelperspektief is die hoek waaruit die verteller die karakters, ruimte en gebeure waarneem.

Daar word tussen drie soorte vertellers onderskei:  Eerstepersoonsverteller: Self ’n karakter in die verhaal (gewoonlik die hoofkarakter) Gebruik voornaamwoorde “ek”, “ons”, “my”

© Impaq

8

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde





Eenheid

1

Tweedepersoonsverteller: Hierdie perspektief is nie algemeen nie en is wanneer die verteller die leser by die teks betrek en die verhaal in die tweede “ jy”-persoon vertel word.

Derdepersoonsverteller/alomwetende verteller: Is nie ’n karakter in die verhaal nie. Die verteller verwys na die karakters deur hul name of voornaamwoorde (hy, sy, of hulle) te gebruik. Hierdie soort verteller ken al die karakters se gedagtes en ook hulle geskiedenis.

NB: Onthou dat die outeur nie die verteller is nie. Die verteller is die persoon wat aan die woord is.

In Die Pro is ’n eerstepersoonsverteller aan die woord.

SIMBOLIEK  See voor Dirkie se dood: Simbool van pret, vryheid en vriendskap.  See na Dirkie se dood: Simbool van verlies, hartseer en bedreiging.  Biologiehandboek: Simbool van Tiaan se ontwikkeling – die inskrywings van Henko Wiese ontwikkel van “beginner” tot “amateur”.

KONTRAS  Dirkie: Ekstrovert, praat maklik met mense.  Tiaan: Introvert, praat nie sommer met mense nie.

TEMAS Die tema van ’n roman verwys na die sentrale idee van die roman. Dit is die algemene insig oor die lewe wat die roman by die leser wil aanwakker. Met ander woorde, wat kan ons uit die roman leer? Dit is belangrik om die boodskappe en temas in tekste te kan identifiseer om sodoende die teks beter te kan verstaan. In Die Pro word die leser tot sekere insigte gebring ten opsigte van verlies en hoe om dit te verwerk.

Wat is die hooftemas in Die Pro? 

Liefde Tiaan se verliefdheid op Jasmin: Dit is gebaseer op ’n fisieke aantrekking omdat Jasmine ’n baie mooi meisie is. Tiaan het haar glad nie geken toe hy op haar verlief geraak het nie. Dit is dus die uiterlike wat sy aandag getrek het en nie haar persoonlikheid nie. Tiaan en Albert steek hulle gevoelens vir Jasmine weg omdat die gemeenskap baie konserwatief is oor romantiese verhoudings wat die kleur-, taal- en godsdiensgrense oorskry. Hulle is ook doodgewone tieners wat bang is vir verwerping en spot.

Tiaan se verhouding met Yvette: Hulle verhouding is gebaseer op gedeelde ervarings: die verlies van ’n baie goeie vriend, Dirkie. Die kanse dat hulle verhouding meer suksesvol sou wees as bv. Tiaan en Jasmine s’n, is as gevolg van vriendskap

© Impaq

9

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

en ’n emosionele band wat later tot wedersydse fisiese aangetrokkenheid groei.

Hulle agtergrond is dieselfde en hulle verhouding sou die gemeenskap se goedkeuring wegdra. 

Vriendskap Dirkie: Hy was ’n waaghals, het gemaklik met mense oor die weg gekom en het daarvan gehou om die middelpunt van die geselskap te wees.

Tiaan: Hy waag nie maklik kanse nie en reik ook nie sommer na mense uit nie. Hy verkies om eerder op die agtergrond te wees.

Hermann: Hy help Tiaan om uit sy dop te kruip omdat hy ook ’n buitestander is (hy kom eers laat in sy skoolloopbaan op Vlakberg aan). Hy het ’n ongekompliseerde geaardheid en sy vriendskap met Tiaan help vir Tiaan om te sien dat die lewe aangaan en dat vriendskappe met ander mense moontlik is.



Verlies Die tema van verlies word deurgaans deur die roman volgehou. Dirkie se dood dwing Tiaan, sy beste vriend, en Corré, sy broer, om verlies te verwerk. Kyk weer na die karaktereienskappe van jeugliteratuur en hoe hierdie tema daarby aansluit.

Die tema van verlies dra by tot die intrige omdat die leser wonder of Tiaan ooit weer branderplank sal ry. Tiaan kyk ook anders na die see ná Dirkie se dood en moet hierdie siening verander om Dirkie se dood te verwerk.

Corré probeer om Dirkie se dood te verwerk deur dinge te doen om soos Dirkie te wees: hy dra ’n oorbel, skeer al sy hare af en luister na Dirkie se musiek. Hy trek in Dirkie se kamer in en gebruik Dirkie se bodyboard. Dit laat Corré nader aan Dirkie voel.

TYD ’n Geskrewe werk speel altyd binne ’n bepaalde tyd en agtergrond af. Tydsverloop in ’n verhaal dra daartoe by om die stemming, ironiese wendings en die afloop van die verhaal uit te wys.

Daar is drie tye teenwoordig: 1.

Leestyd: Hoe lank duur dit om ’n verhaal te lees.

2.

Verteltyd: Letterlike aantal bladsye waaruit ’n teks bestaan.

3.

Vertelde tyd: Die tyd waarin die verhaal afspeel; die totale gebeure van die verhaal.

Dit sluit die hede, verlede en toekoms in en kan deur middel van terugflitse wys hoe die verlede ’n invloed op die hede of toekoms het.

KARAKTERS Karakters speel nie almal ’n ewe groot rol in ’n verhaal nie. Die protagonis – die hoofkarakter – dra die fokus en kom dikwels teen ’n antagonis te staan. Daar is karakters wat met die ontwikkeling van die verhaal help en stereotipies voorgestel word (plat karakters) en dan is daar karakters wat meer op die voorgrond is en wat wel uniek kan wees en selfs deur die verhaal kan verander (ronde karakters). © Impaq

10

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Karakters word as volg uitgebeeld:  Voorkoms  Persoonlikheid  Agtergrond  Motivering  Verhoudings  Konflik  Groei en verandering DIE PRO – KARAKTERS KARAKTERS Albert Bambi Branderplankryers Christien Corré Dirkie Lawrence Dokter Gouws Dominee Jordaan Dominee Oberholzer Dustin Ed Nothnagel

Geyer Henko Wiese Hermann Hugo Jasmine

© Impaq

KARAKTERTREKKE Hy sit langs Tiaan in die bus. Hy kom glad nie met sy pa oor die weg nie. Hy loop weg van die huis af. Hy doen dinge saam met Tiaan en Yvette. Hy verklap ook Tiaan se geheim.

Sy reël die matriekafskeid en trek “pouerig” aan.

James, Alex en Attie.

Sy was Dirkie se vriendin ten tye van sy dood.

Hy is Dirkie se jonger broer. Hy begin rook, skeer sy hare poenskop, luister die hele dag na Dirkie se musiek en baklei met sy ma ná Dirkie se dood.

Hy is Tiaan se beste vriend wat in ’n fratsongeluk in die see sterf.

Die dokter wat Dirkie dood verklaar het.

Tiaan wens hy kon eerder by hom katkiseer. Dit is ook die dominee wat Dirkie se begrafnis hanteer het.

Tiaan is in die dominee se katkisasieklas. Hulle sit baie vas omdat Tiaan voel hy verstaan hom nie.

Hy is ’n baie aantreklike seun wat saam met Gustav fiets ry.

Hy is ook Jasmine se vriend.

Tiaan se pa wat baie min praat. Hy besit sy eie boumateriaalwinkel.

Hy is ’n afgetrede joernalis wat Tiaan aanmoedig om opsommings te maak om sy Biologiepunte te verbeter. Hy moedig ook vir Tiaan aan om nie van sy probleme weg te hardloop nie.

Tiaan het twee jaar in ’n ry sy Biologiehandboek gekry.

Hy is die nuwe inwoner in die dorp wat aan die einde van graad 11 Tiaan se vriend word.

Dit is Tiaan se hond, ’n Weimaraner.

Sy is die Moslem-meisie op wie Tiaan verlief raak in sy graad 9-jaar.

11

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Kevin Farat Klein Dawid Kruiwa Louis Ma Nothnagel Meneer Brits Meneer en mevrou Farat Mevrou Beukes Oom Francois Stoffel Tannie Ella Tiaan Nothnagel Tryna Welma Voges “Windgat” Marius Yvette

Eenheid

1

Hy is Jasmine Farat se broer teen wie Tiaan skaak speel. Hy leen ook sy boeke vir Tiaan.

Hy is Tiaan se neef.

Hy is die onderhoof en Tiaan se vorige Biologie-onderwyser in graad 10. Hy en Tiaan is gedurig in konflik. Hy het ook voor Dirkie se dood met hom konflik gehad.

Hy is ’n leerling by die skool wat Tiaan se wetsuit wil koop.

Tiaan se ma, wat baie praat. Sy karring aan Tiaan om meer uit te kom.

Hy is die atletiekafrigter en aardrykskunde-onderwyser.

Jasmine se oupa en ouma.

Tiaan se nuwe Biologie-onderwyseres in graad 11. Tiaan hou baie van haar.

Tiaan se oom en Dewald se pa.

Dit was Dirkie Lawrence se hond, ’n Jack Russell.

Sy is Louis se ma.

Tiaan is die verteller. Hy rou oor sy beste vriend se dood. Hy sukkel om dit te verwerk en om sy lewe weer op dreef te kry.

Sy is die haarkapper.

Sy is ’n leerder by die skool wie se pa aan ’n hartaanval sterf.

Hy is die seun wat ’n meisie met ’n spies raakgegooi het tydens die atletiek.

Sy is aanvanklik Tiaan se vriendin en word later sy meisie.

DIE PRO – WOORDESKAT WOORD bodyboard lift strip surfer wetsuit Barrel-ride Demonies Dreadlocks Flippen IK-toets Krepeer Ontpop Putty

© Impaq

VERDUIDELIKING Lyfplank Saamrygeleentheid Vererg, kwaad word.

Branderplankryer Duikpak Term in branderplankry om die manier te beskryf waarop die brander ’n tonnel vorm wanneer dit breek.

Beteken duiwel of bose gees.

Haarstyl waarvolgens die hare in talle klein poniestertjies gedraai is, veral gewild onder aanhangers van die Rastafariese geloof.

Eufemisme vir ’n vloekwoord.

Toets wat ontwerp is om iemand se verstandelike vermoëns te bepaal.

Beteken om swaar te kry, in ellende te verkeer, agteruitgaan.

Ontwikkeling van moontlike potensiaal begin toon.

Engelse woord vir “stopverf”, ’n sagte buigbare mengsel wat gebruik word om gate toe te stop. Die woord word ook figuurlik gebruik.

12

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Rassis Rondslenter The Hobbit Trieks

Eenheid

1

Aanhanger van rassisme. ’n Denkrigting wat van die veronderstelling uitgaan dat bevoegdheid en karaktereienskappe deur ras bepaal word en dat een ras meerderwaardig is en die reg het om ander te oorheers.

Doelloos ronddwaal.

Die naam van die roman deur J.R.R. Tolkien oor ’n denkbeeldige ras dwergmensies wat in gate woon.

Afgelei van die Engelse woord tricks wat “toertjies” beteken.

DIE PRO – STADIUMS VAN ROU ’n Rouproses volg na die ernstige verlies van ’n geliefde. Dokter Elisabeth Kübler-Ross het die volgende vyf stadiums beskryf wat waargeneem kan word wanneer iemand deur ’n rouproses gaan. Een stadium word nie noodwendig “afgehandel” voor die volgende stadium volg nie. Die proses begin gewoonlik met ontkenning en word grootliks met aanvaarding voltooi.

STADIUM

TER VERDUIDELIKING

Ontkenning Wanneer iemand uitvind dat ’n geliefde gesterf het, volg daar gewoonlik ’n skokreaksie wat kan behels dat die nuus onwerklik voel en dat die wete nie insink nie.

Woede Die mense wat agterbly, is kwaad vir God, die hele wêreld of die persoon wat gesterf het.

Hierdie woede kan baie keer gerig wees op mense of situasies wat onder normale omstandighede nie ’n woede-reaksie sou uitlok nie.

Onderhandeling Die mense wat agterbly probeer om met die noodlot/ God te onderhandel. Vrae word gevra oor wat anders gedoen kon word om die tragedie te verhoed of hoe die verhouding anders kon wees.

Depressie Simptome is lusteloosheid, sosiale onttrekking, versteurde slaappatrone, ens.

Aanvaarding Die verlies word aanvaar en die persoon is daartoe in staat om met sy/haar lewe aan te gaan.

Les 2: “Virusse en bakterieë” (bl. 1 – 11)

© Impaq

13

Tiaan skryf nog vir ’n jaar ná Dirkie se dood aan hom. Hy weier om Dirkie se besittings te gaan haal.

Tiaan skryf vir Dirkie hoe kwaad hy vir hom is omdat hy altyd so windmakerig en waaghalsig was.

Tiaan wonder of hy nie iets kon doen om Dirkie se dood te verhoed nie, bv. om daardie dag die wyn by Dirkie te gevat het.

Tiaan slaap baie en onttrek hom van alles en almal.

Tiaan gaan haal Dirkie se besittings.

Hy skryf vir Dirkie dat hy weer ’n vriend gemaak het. Hy groet Dirkie aan die einde van die roman.

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Ons leer Tiaan, ’n moderne, sewentienjarige seun (wat sy beste vriend, Dirkie aan die dood afgestaan het), ken in die vorm van dagboekinskrywings. Hy raak verlief op ’n Moslemmeisie, Jasmine. Tiaan worstel met sy skoolwerk, onderwysers en het selfverwyte oor Dirkie se dood. Die vak Biologie (dit beteken “die studie van die lewende wêreld”) speel ’n belangrike rol in die roman en word die metafoor vir Tiaan se ontwikkeling. Vir die afgelope twee jaar kry Tiaan elke keer Henko Wiese se Biologiehandboek en probeer hy deur middel van humor die “lewende wêreld” baas te raak.

“Pro” verwys na ’n professionele, vaardige persoon. Tiaan praat van dinge wat hy en Dirkie gedoen het en die groot verlies waarmee hy moet saamleef.

Die roman is aan twee families opgedra: “Die Van Tonders, die Standers en die siele van die see”. Hierdie families is vir die skrywer bekend en belangrik. “Die siele van die see” verwys na mense wat baie lief vir die see is, wat sorgvry is en die natuur geniet.

Waardes Die letterkundeteks weerspieël sekere waardes (ras, klas, kultuur, omgewingsbewaring, vryheid van spraak, kultuur, ens.). Hoe meer jy met die teks vertroud raak, hoe meer sal jy van hierdie aspekte bewus raak. Voer ’n gesprek oor hierdie aspekte, bv. Is dit moeilik om met iemand ’n verhouding te hê wat ’n ander kultuur as jy het? Wat is jou standpunt rondom omgewingsbewaring?

Opsomming Op 25 Januarie begin Tiaan met dagboekinskrywings in sy Biologiewerkboek. Hy en sy ma het baklei omdat hy sy duikpak aan sy vriend Louis wou verkoop. Tiaan laat sy hond Hugo, wat ’n Weimaraner is, skelm in die nag in sy kamer slaap. Die gewese joernalis Geyer het hom op Vlakberg kom vestig sonder sy vrou. Hy maak aan Tiaan die voorstel dat hy humor by sy opsommings moet voeg. Tiaan en Geyer het op die strand ontmoet en begin gesels oor Tiaan se hond. Tiaan vind uit dat sy pa en Geyer gedurende ’n visvangsessie begin gesels het. Geyer gaan teen Tiaan se pa kom skaak speel.

Tiaan is bly dat sy Biologie-onderwyseres mevrou Beukes is. Sy vorige onderwyser, die nuwe adjunkhoof, word Kruiwa genoem. Toe Tiaan in graad 10 was, het hy Henko Wiese se graad 10-biologiehandboek gekry. Binne die handboek het daar gestaan: “Biologie vir Beginners”. In graad 11 kry Tiaan weer toevallig Henko Wiese se handboek. Binne die

© Impaq

14

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

handboek staan daar: “Biologie vir Amateurs”. Tiaan wonder of daar in sy matriekhandboek die boodskap: “Biologie vir Pro’s” sal staan.

Albert, Yvette en Tiaan was daardie middag saam na die vlei om vir Yvette die flaminke te gaan wys. Dit herinner Tiaan aan die keer toe hy en Dirkie as gevolg van die hooggety geforseer was om deur die bosse huis toe te loop. Dirkie was baie mal oor Yvette. Tiaan besef hoekom – Yvette is regtig ’n baie mooi meisie. Hy wonder of Yvette en Riaan ’n verhouding het.

Tiaan wil nie langs die see gesien word nie, want sy vriende karring aan hom dat hy moet kom branderplank ry. Tiaan en Albert sit altyd langs mekaar in die skoolbus. Tiaan kom agter dat Albert op ’n manier anders is daardie jaar. Welma Voges se pa sterf aan ’n hartaanval en Tiaan is nie baie gelukkig met die manier hoe die skoolhoof die afkondiging in die saal gemaak het nie. Tiaan vergelyk die adjunkhoof, Kruiwa, met ’n virus omdat hy kinders so graag verneder.

Die kinders praat oor alles wat Desember gebeur het, maar bly stil sodra hulle Tiaan sien.

Tiaan weet nie of hy aan die slaap gaan raak nie, want sy kamer ruik pure see.

AKTIWITEIT 2

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Die skuinsgedrukte deel op bladsy 1 bevat feite en humor oor Biologie. Gee ’n voorbeeld van humor uit die stuk.

Wie se idee was dit dat Tiaan Biologie interessant vir homself moet probeer maak? Waar het Tiaan hierdie persoon ontmoet? Wie is hierdie persoon?

Kyk na die verskillende tipografieë van die hoofstuk. Wat is die inhoud van die volgende?

3.1 Vetgedrukte opskrif en paragrawe aan die begin van die hoofstuk.

3.2 Die teks wat ná die datum volg.

3.3 Die skuinsgedrukte dialoog (bl. 7).

Op wie het Tiaan ’n ogie?

Waarom hou Tiaan nie van Kruiwa nie?

Wat is vreemd oor die feit dat Tiaan nie saam met Albert-hulle wil gaan surf nie?

Vanuit watter karakter se perspektief word die verhaal vertel? Watter soort verteller is dit?

Les 3: “Mikrofiete en fikofiete” (bl. 12 – 20)

© Impaq

15

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Daar is stories in die dorp oor perlemoenstropery, smokkelaars en bendes wat moontlik daaragter sit. James en Alex smeek Tiaan om te gaan duik, maar hy wil nie. Tiaan onthou die dag toe hy en Dirkie drie ekstra perlemoene uitgehaal het en Dirkie hom skrikgemaak het. Albert het vir Tiaan gesê hy dink sy pa smokkel met perlemoen.

Tiaan wens die atletiek wil klaarkry. Hy dink aan die ongeluk by die atletiekbyeenkoms of Franschhoek, toe Marius ’n spies deur ’n meisie se voorarm gegooi het. Hy het opgegooi weens skok en geweier om die 800 m daarna te hardloop.

Tiaan word weer kwaad as hy terugdink aan Kruiwa wat hom en Dirkie die vorige jaar van dwelmssmokkelary op die skoolterrein beskuldig het. Tiaan is bly dat hy en mevrou Beukes goed oor die weg kom. Sy dink nie hy is dom omdat sy hare blond is en hy branderplank ry nie. Hy kry 65% vir sy Biologietoets.

Tiaan kan nie ophou om aan Jasmine te dink nie. Hy dink nie sy ma sal daarvan hou as die Farats by hom kom kuier nie, aangesien hulle ’n ander geloof beoefen.

Tiaan is nie gelukkig met die katkisasieklasse by dominee Oberholzer nie, want hy voel hy kan nie met hom oor dinge praat nie. Tiaan kan nie verstaan hoekom mense nie kan praat oor goed wat werklik belangrik is nie – goed soos ongelukke en hoekom party vroeg doodgaan. Tiaan wil hierdie dinge weet. Die dominee dink weer Tiaan probeer snaaks wees met sy vrae oor God wat hy nie verstaan nie.

Albert is in dieselfde katkisasieklas maar lyk soos ’n dikbek blaasoppie oor naweke. Net Yvette dink nie die katkisasieklas is simpel nie en Tiaan voel sy is die enigste wat darem ’n bietjie dink oor wat in die lewe aangaan.

© Impaq

16

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 3

1.

2.

3.

4.

5.

Wat dink Tiaan sal sy ma se reaksie wees as hy vir Jasmine huis toe nooi?

Om watter rede dink Tiaan is Yvette nie te simpel nie?

Tiaan is nie baie positief ingestel teenoor die lewe en mense nie. Noem ses voorbeelde om hierdie stelling te bewys.

Waarom wil Tiaan nie vir Kruiwa vertel waarom hy nie meer surf nie?

Tiaan kan nie verstaan waarom mense nie kan praat oor goed wat belangrik is nie.

Lees weer die laaste paragraaf op blady 19. Wat sou jy sê pla werklik vir Tiaan?

Les 4: “Briofiete” (bl. 21 – 24) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Biologie is deesdae die enigste vak waarin Tiaan se punte nie meer daal nie.

Tiaan ken Jasmine se rooster uit sy kop uit. Sy is ook slim en speel hokkie baie goed. Sy is ’n stil meisie wat die hele tyd in die bus sit en lees. Tiaan dink hy moet meer gereeld die biblioteek besoek, want dalk sal hy daar vir Jasmine raakloop. Tiaan het dikwels op die strand met Hugo gaan stap in die hoop dat hy Jasmine sou sien.

Tiaan was al vantevore by Geyer se huis en het teen hom skaak gespeel. Geyer raak meer ontspanne wanneer hy drank drink, in teenstelling met Dirkie wat aggressief geword het.

Dirkie se pa het die vorige jaar Bellville toe getrek en sy hond, Stoffel, ’n Jack Russel, is op die strand deur Louis se Dobermann doodgebyt. Tiaan het al twee keer van daardie hondegeveg gedroom.

Tiaan wonder wat Dirkie te sê sou hê as hy hoor Tiaan hou van ’n Engelse Moslem-meisie.

Corré is Dirkie se jonger broer en is in graad 9. Corré het sy hare soos sy boetie s’n geskeer.

Tiaan skrik hom dood toe hy hom sien – hy dink Corré is Dirkie.

© Impaq

17

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Dirkie se ma wil sy duikpak en surfer-tydskrifte vir Tiaan gee, maar hy gaan haal dit nie.

Tiaan voel niemand los hom uit nie. Albert wil hê Tiaan moet ook begin fiets ry, maar hy wil nie. Tiaan voel hy kan niks doen nie, of die hele wêreld weet dit. Hy skryf: “LOS MY NET UIT! LOS JULLE ALMAL MY NET UIT! DIT IS MY LEWE, LOS MY NET UIT!” (bl. 27) Tiaan besef dat hy nie op iemand kan skreeu nie. Hy wens soms dat hy ’n boetie of sussie gehad het wat die aandag van hom kon aflei.

AKTIWITEIT 4

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Waaruit kan jy aflei dat Tiaan dolverlief op Jasmine is?

Waarom het Dirkie “’n boggerop van ’n jaar” gehad?

Hoe reageer Dirkie se broer Corré op sy dood?

Waarom dink jy wil Tiaan nie Dirkie se nuwe duikpak en surfer-tydskrifte gaan haal nie?

Hoe wil Tiaan hê die mense moet hom behandel?

Wat is ironies aan Dirkie se naam?

Waarom dink jy is almal bekommerd oor Tiaan?

Les 5: “Pteridofiete” (bl. 28 – 36) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Tiaan wonder wat van Henko Wiese geword het. Hy steek sy rapport tot aan die einde van die vakansie weg en toe sy ouers die rapport sien, is hulle baie kwaad. Hulle beboet Tiaan met R20 vir elke vak waarin hy minder as 60% gekry het (R100 in totaal).

Tiaan het weer die vakansie by Peet se Pizzas gewerk. Twee ouens van die Paarl nooi hom om te gaan branderplank ry, maar hy wys dit van hand.

Kevin, Dustin en Gustav ry nou almal fiets en speel hokkie. © Impaq

18

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Tiaan skryf aanmekaar briewe vir Jasmine, maar skeur dit elke keer op. Hy gaan gereeld biblioteek toe, maar loop haar nie raak nie. Hy kan nie verstaan dat hy so bang is om met haar te praat nie.

Albert en sy pa sit vas omdat hy eerder hokkie as rugby wil speel. Albert dreig om weg te loop.

Tiaan speel vir die o. 19B-rugbyspan. Hy wou eers ophou rugby speel omdat meneer Duvenhage nie wou hê hy moet meer flank speel nie. Kruiwa konfronteer Tiaan oor sy baadjie se knoop wat weg is en oor sy swak punte. Tiaan vererg hom toe Kruiwa op die rugbyveld sê dat Dirkie te veel van ’n James Small-karakter was wat net vir die skool moeilikheid sou maak indien hy Craven-week sou kry. Dominee Oberholzer dreig om Tiaan nie aan te neem nie, as gevolg van sy rebelse houding. Corré begin al hoe vreemder optree.

AKTIWITEIT 5 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Hoe straf Tiaan se ouers hom oor sy rapport?

Watter beroepe beoefen Tiaan se ouers?

Waar werk Tiaan tydens vakansies?

Waarom dink jy is Tiaan bang om met Jasmine kontak te maak?

Tiaan dink allerhande verskonings uit om nie meer aan sport deel te neem nie.

Waarom dink jy wil hy nie meer flank speel nie?

Waarom word Tiaan so kwaad vir Kruiwa op bladsy 34?

Wat lei jy af uit Tiaan se woede toe Kruiwa sê Dirkie sou dalk net moeilikheid vir die skool veroorsaak het?

Waarom wens Tiaan dat Dirkie se graf eerder onder ’n duin moes wees en nie tussen die spul graniet en marmerversierings nie?

Les 6: “Spermatofiete” (bl. 37 – 45) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

© Impaq

19

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Opsomming Albert sê vir Tiaan dat Yvette van hom hou. Hy glo dit nie, want Yvette het die vorige jaar vir Dirkie nee gesê toe hy haar na ’n sokkie genooi het. Albert loop van die huis af weg en almal dink Tiaan weet waar hy is. Vrydag bel Albert vir Tiaan en sê dat hy in Pietersburg is en dat hy nie kan deurkom na sy ouers se huis nie. Tiaan en sy pa laat weet Albert se ouers waar hy is. Tiaan dink Albert was gek om weg te loop.

Tiaan dink terug aan die uitstappie na Victoriabaai wat hy en Dirkie beplan het, en wat toe nooit gebeur het nie. Hy dink terug hoe hy en Dirkie die vorige Junie by Dirkie se tannie in George gebly het en hoe Dirkie se ma hulle elke dag Victoriabaai toe geneem het om branderplank te ry. Dit was drie van die lekkerste dae in Tiaan se lewe. Attie het nog nie die nuus van Dirkie se dood gehoor nie. Tiaan se ouers verplig hom om Sondagaande KJA toe te gaan.

Tiaan dink aan die jaar wat hy en Dirkie beplan het om Amerika toe te gaan en hoe die droom skielik verwoes is. Tiaan dink aan die onregverdigheid van die lewe: Dirkie is dood, Dino Petersen het sy sleutelbeen gebreek en hy is heimlik verlief op Jasmine. Tiaan is jaloers omdat Dustin en Gustav vir Jasmine langs die hokkieveld kan aanmoedig en hy nie kan nie. Hy voel magteloos en smag daarna om sterker te wees om met meer selfvertroue op te tree.

AKTIWITEIT 6 1.

2.

3.

4.

5.

© Impaq

Wat beteken die woorde “besoedeling” en “ekosisteme” (bl. 37)?

Waarheen het Albert weggeloop? Waarom dink jy het hy weggeloop van die huis af?

Tiaan beskryf Albert se pa as ’n “pure landmyn”. Wat beteken dit?

Op bladsy 41 en 42 beleef Tiaan weer ’n terugflits uit die verlede waaruit ons die aard van die verhouding tussen Tiaan en Dirkie kan aflei. Beskryf hierdie verhouding.

Hoe kontrasteer Dirkie en Tiaan se geaardhede?

20

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Les 7: “Invertebrata” (bl. 46 – 47) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Tiaan vind fout met alles in sy lewe: waar hulle bly, die weer, sy ouers en rugby.

Hy begin wonder of dit nie beter sal wees as hy liewer ophou skryf nie.

AKTIWITEIT 7

1.

2.

3.

4.

Hierdie is ’n baie kort dagboekinskrywing. Tot watter gevolgtrekking kom jy oor Tiaan se gemoedstoestand op hierdie stadium? Lees weer die laaste paragraaf op bladsy 45.

Waar het Tiaan-hulle eers gewoon?

Hoe beskryf Tiaan die Kaap?

Verduidelik die woord “ruggraatloos”. Dink jy Tiaan dink aan homself as sonder ’n ruggraat?

Les 8: “Invertebrata (nog ’n paar)” (bl. 48 – 58) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

© Impaq

21

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Opsomming Tiaan het weer ’n droom oor Dirkie. Dirkie lyk hierdie keer soos Corré. Corré vra vir Tiaan om saam met hom mossels te gaan uithaal, maar hy wil eerder fokus op die eksamen, want hy wil nie weer boetes aan sy ouers betaal oor sy swak punte nie. Tiaan dink aan Dirkie wat nie Biologie wou neem nie, omdat hy nie van Kruiwa gehou het nie. Dan onthou Tiaan die keer toe Dirkie Slopper die anemoon vir hom gewys het.

Tiaan is vies vir Kruiwa omdat hulle nie gedurende die eksamentyd tuis mag studeer nie.

Tiaan dink oor wat hy met sy lewe na skool gaan doen en voel onseker oor die toekoms.

Dit is Tiaan se sewentiende verjaarsdag. Sy ma dwing hom om te gaan uiteet. Albert en Yvette gaan ook saam uiteet. Yvette kom vir die eerste keer in Tiaan se kamer en dan bewonder sy een van die plakkate teen sy muur – ’n plakkaat wat ’n verjaarsdaggeskenk van Dirkie was. Tiaan wonder oor die woorde wat Dirkie agter op die plakkaat geskryf het en of Dirkie geweet het hy gaan doodgaan.

Tiaan kry sy leerlinglisensie. Hy begin vordering maak in sy poging om nader aan Jasmine te kom. Jasmine se boetie, Kevin, nooi Tiaan na hulle huis toe. Daar ontmoet Tiaan vir Jasmine se oupa en ouma, maar Jasmine is nie daar nie. Tiaan is opgewonde oor die moontlikheid dat hy met Jasmine sal kan praat wanneer hy Kevin se boeke terugneem of as hy daar gaan skaak speel. Tiaan vorder goed op skool en sy punte verbeter.

AKTIWITEIT 8

1.

2.

3.

4.

5.

6.

© Impaq

Waarom sê Dirkie dat Tiaan liewer verlede jaar die skool kon los en heeldag by die see rondgehang het?

Wie of wat was Slopper?

Watter belangrike suggestie kom daar op bladsy 55 van Dirkie voor? (“Maar jy kon nie geweet het, kon jy? Niemand kon geweet het nie. Niemand nie!”)

Om watter rede het Tiaan gewonder of Dirkie ’n voorgevoel gehad het dat iets met hom gaan gebeur?

Spreek jou uit oor die funksionaliteit van woorde soos “learners” en “surfbord” wat Tiaan gebruik.

Wat is die twee positiewe dinge wat in Junie met Tiaan gebeur het?

22

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Les 9: “Vertebrata” (bl. 59 – 63) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Tiaan raak bevriend met Hermann, ’n graad 11-leerling wat ’n Duitser van Namibië is. Hermann sit langs Tiaan in die skoolbus. Albert ry deesdae met sy motorfiets skool toe. Tiaan gaan speel skaak saam Kevin en hy besef dat Jasmine ook baie skaam is. Tiaan se pa is bekommerd oor Geyer. Tiaan vermoed dat Geyer elke dag en ook snags drink.

Tiaan dink terug aan die dag toe hy en Dirkie vir Stoffel begrawe het. Hy wonder waarom Dirkie nooit weer ’n hond wou hê nie. Tiaan wonder of daar iets fout is met hom omdat hy nog nooit oor Dirkie se dood gehuil het nie. Tiaan vra Jasmine uit na die sokkie en vind uit dat sy van Dustin hou. Sy wou saam met Dustin na die skokkie gaan, maar Jasmine se oupa het nee gesê. Tiaan voel dat alles verlore is – alles wat mooi is, breek of verdwyn.

AKTIWITEIT 9

1.

2.

3.

4.

Wie is Hermann?

Waarom dink jy hou Tiaan van Hermann?

Het Tiaan al ooit oor Dirkie gehuil?

Sou jy sê Tiaan het skuldgevoelens? Verduidelik jou antwoord.

Les 10: “Vertebrata (Aves)” (bl. 64 – 66) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

© Impaq

23

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Opsomming Tiaan gaan besoek Geyer op sy ma se versoek en kom op hom af wat probeer selfmoord pleeg. Tiaan is kwaad vir alles en almal – maar veral vir Dirkie wat baie kon “afshow” en dood is as gevolg daarvan. Hy voel hy kan niemand vertrou nie.

AKTIWITEIT 10

1.

2.

3.

Wat het Geyer aan Tiaan oor sy lewe gesê?

Waarom reageer Tiaan so heftig teenoor Geyer se selfmoordpoging?

Sou jy sê dat Tiaan kwaad is vir Dirkie? Motiveer.

Les 11: “Vertebrata (Mammalia)” (bl. 67) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Tiaan se pa bevestig dat Geyer sal lewe. Tiaan wonder oor baie dinge: of Jasmin al vir enige iemand vertel het dat hy haar uitgevra het en of hy mal is om nog met Dirkie te praat. Tiaan erken dat hy steeds elke dag aan Dirkie dink en dat daar elke dag iets is wat hom aan Dirkie herinner.

AKTIWITEIT 11 1.

2.

3.

© Impaq

Waarom dink jy wil Tiaan nooit weer iets van Geyer hoor nie?

Tiaan begin dink hy is heeltemal mal om nog met Dirkie te praat. Dink jy ook so?

Wanneer dink Tiaan nog aan Dirkie?

24

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Les 12: “Selkerne en nukleïensure” (bl. 68 – 73) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Tiaan is kwaad vir Albert omdat Albert ’n vertroulike storie oral verkondig het. Dit het gebeur toe Tiaan by Albert op die plaas gaan kuier het en hulle met ’n veldfiets tot naby die kranse gery het. Van daar af het hulle verder geloop. Tiaan vra vir Albert waarom hy weggeloop het. Nadat Tiaan belowe om vir niemand te sê nie, vertel Albert dat hy Kevin en Jasmine na die plaas wou nooi, maar sy pa wou dit nie toelaat nie. Dan besef Tiaan dat Albert verlief is op Jasmine. Tiaan probeer Albert troos deur vir hom te vertel dat Jasmine van Dustin hou. Tiaan vertel egter ook vir Albert dat hy van Jasmine hou en haar saam gevra het na die sokkie. Albert belowe om vir niemand te vertel nie, maar het toe vir Gustav gaan vertel. Nou weet almal dat Tiaan van Jasmine hou, daarom noem hy Albert ’n slangbek.

Tiaan verwyt homself oor Dirkie: hy voel hy moes meer met Dirkie gepraat het; dat hy die papsak wyn uit Dirkie se hande moes gryp; dat hy nie Dirkie moes uitlos en stilgebly het nie.

Tiaan vra Dirkie om verskoning dat nie ’n beter vriend vir hom was nie.

AKTIWITEIT 12

1.

2.

3.

© Impaq

Tiaan wil nie vir Hermann leer hoe om branderplank te ry nie, en vra: “Wat as ek weer te laat is?” Waarna verwys Tiaan?

Watter suggestie skuil hierin (verwys na vraag 1)?

Wat is die twee dinge rakende Dirkie waaroor Tiaan skuldig voel?

25

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Les 13: “Seldeling” (bl. 74 – 82) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming In die Biologieklas gee Yvette vir Tiaan ’n nota waarin sy skryf dat sy Dirkie verskriklik baie mis. Vir die eerste keer huil Tiaan oor Dirkie. Tiaan steur hom nie daaraan dat almal kan sien hoe hartseer hy oor Dirkie is nie.

Tiaan beskryf wat die aand van Dirkie se dood gebeur het: hulle is ná middagete strand toe en al die bekende branderplankryers was daar. Hulle het op ’n duin gesit en wyn drink terwyl Dirkie grappe vertel. Hulle het later weer branderplank gery. Die see was rof en almal het besluit om op te hou branderplank ry, maar Dirkie wou nog ’n laaste paar golwe ry. Later sien hulle vir Dirkie met sy gesig in die water dryf. Hulle het hom gaan haal en Tiaan het mond-tot-mond-asemhaling toegepas om Dirkie by te bring. Dokter Gouws het Tiaan van Dirkie af weggetrek en gesê dat Dirkie dood is en dat dit ’n fratsongeluk was.

AKTIWITEIT 13

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

© Impaq

Hoe lank is dit ná Dirkie se dood?

Wat het gebeur dat Tiaan in die Biologieklas begin huil het?

Wat is die twee foute wat Dirkie gemaak het wat sy dood veroorsaak het?

Waarom skryf Tiaan nou aan Dirkie oor die gebeure rondom sy dood?

Waaroor verwyt Tiaan homself?

Waarom is die skoolkinders nou vriendeliker teenoor Tiaan nadat hulle gehoor het dat hy in die Biologieklas gehuil het?

Met wie begin Tiaan nou vriende word?

Wat gee jou die idee dat Tiaan besig is om weer homself te word?

26

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Les 14: “Genetika” (bl. 83 – 89) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

Opsomming Tiaan was ’n kelner by Kruiwa se tafel tydens die matriekafskeid. Hermann sê vir Tiaan dat hy hom nie aan Kruiwa moet steur nie.

Geyer is by sy suster in Alberton en kry behandeling vir sy drankprobleem. Tiaan kry nagmerries en wil nie vir sy ouers daarvan sê nie omdat hy bang is hulle begin weer praat oor Tiaan wat ’n sielkundige moet besoek.

Tiaan is vir die eerste keer weer na Dirkie se dood in die see. Hy leer Dawid om te snorkel.

Dawid raak verstrengel in die kelp en Tiaan en Corré help hom. Dawid verdrink amper vir Tiaan omdat hy paniekerig is, maar gelukkig help Corré deur Dawid te klap om hom so tot sy sinne te bring. Die laaste naweek van die vakansie het Tiaan saam met Hermann, Dawid en Yvette gaan duik. Dawid begin ook dink dat daar iets aan die gang is tussen Tiaan en Yvette.

AKTIWITEIT 14 1.

2.

3.

Wat is die progressie in die Biologie-aantekeninge wat Tiaan skryf?

Verduidelik wat Tiaan met die uitdrukking: “Pêrels voor die swyne” bedoel.

Watter verandering is daar by Tiaan (bladsy 84) en wat suggereer dit?

Les 15: “Voortplanting van die mens (st. 10-werk)” (bl. 90 – 100) LEERDOELWITTE Aan die einde van die les behoort jy:  Die hoofstuk deeglik te lees.  Die opsomming te lees.  Die kontekstuele vrae in jou werkboek te beantwoord.  Die aantekeninge by les 1 te lees en te verstaan.

© Impaq

27

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Letterkunde

Eenheid

1

Opsomming Kevin word as onderhoofseun verkies en Dustin en Yvette as prefekte. Tiaan en Yvette raak ’n paartjie tydens die katkisasiekamp. Dit is vir hulle maklik om oor enige iets te praat – selfs Dirkie se dood. Tiaan het nie meer ’n haat vir die see nie, maar voel dit is moeite om daarheen te gaan.

Tiaan speel krieket vir die tweede span. Die eksamen kom nader en Tiaan wil goed presteer eksamen omdat Yvette en Hermann se punte altyd goed is. Tiaan ontvang ’n brief van Geyer. Hy moedig hom aan om op te hou weghardloop en om weer branderplank te begin ry.

Dirkie se ma vra weer vir Tiaan om Dirkie se goed te kom haal. Corré en Dirkie se ma het ’n uitval hieroor. Uiteindelik word vrede bewerkstellig en Tiaan en Corré gaan ry branderplank. James en Alex is die enigste ander branderplankryers op die strand en juig toe hulle besef dat Tiaan weer surf. Tiaan laat gaan van sy skuldgevoelens. Sy ma begin huil toe sy sien haar seun ry weer branderplank. Tiaan besluit dat hy ’n pro moet word en skool moet klaarmaak. Tiaan neem afskeid van Dirkie.

AKTIWITEIT 15 1.

2.

3.

4.

© Impaq

Tot watter besef kom Tiaan by die katkisasiekamp?

Wat het gebeur toe Tiaan Dirkie se goed by sy huis gaan haal?

Noem ses bewyse dat Tiaan Dirkie se dood verwerk het.

Wie, sou jy sê, is die pro in hierdie verhaal? Motiveer jou antwoord.

28