Gr 12 afrikaans eerste addisionele taal handleiding taalkunde

Í2,È-E-EAT-SG01^Î

1

8

1

2

-

E

-

E

A T -

S

G

0

1

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL HANDLEIDING: TAALKUNDE Graad 12

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding: Taalkunde

1 8 1 2 - E - E AT- S G 0 1

Í2,È-E-EAT-SG01^Î

Graad 12

Aangepas vir KABV

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

INHOUDSOPGAWE VOORWOORD .................................................................................................................... 3 LESELEMENTE .................................................................................................................. 5 JAARPLAN ......................................................................................................................... 6 EENHEID 1: ’n Gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees .......................................... 7 Les 1: Taal in konteks ...................................................................................................... 7 AKTIWITEIT 1 .............................................................................................................. 8 AKTIWITEIT 2.1 ........................................................................................................... 9 AKTIWITEIT 2.2 ......................................................................................................... 10 AKTIWITEIT 3 ............................................................................................................ 10 AKTIWITEIT 4 ............................................................................................................ 11 Les 2: Taal in konteks .................................................................................................... 12 AKTIWITEIT 5 ............................................................................................................ 12 AKTIWITEIT 6 ............................................................................................................ 13 AKTIWITEIT 7 ............................................................................................................ 13 AKTIWITEIT 8 ............................................................................................................ 14 AKTIWITEIT 9 ............................................................................................................ 14 AKTIWITEIT 10 .......................................................................................................... 14 AKTIWITEIT 11 .......................................................................................................... 14 Les 3: Taal in konteks .................................................................................................... 15 AKTIWITEIT 12 .......................................................................................................... 15 AKTIWITEIT 13 .......................................................................................................... 16 AKTIWITEIT 14 .......................................................................................................... 16 AKTIWITEIT 15 .......................................................................................................... 17 Les 4: Visuele geletterdheid ........................................................................................... 17 AKTIWITEIT 16 .......................................................................................................... 17 AKTIWITEIT 17 .......................................................................................................... 18 EENHEID 2: Die toekoms wag ........................................................................................ 20 Les 5: Taal in konteks .................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 18 .......................................................................................................... 21 AKTIWITEIT 19 .......................................................................................................... 22 AKTIWITEIT 20 .......................................................................................................... 23 Les 6: Leesbegrip, taal, opsomming en visuele geletterdheid ........................................ 24 AKTIWITEIT 21 .......................................................................................................... 24 AKTIWITEIT 22 .......................................................................................................... 25 AKTIWITEIT 23 .......................................................................................................... 26 AKTIWITEIT 24 .......................................................................................................... 27 Les 7: Taal in konteks .................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 25 .......................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 26 .......................................................................................................... 29 AKTIWITEIT 27 .......................................................................................................... 30 Les 8: Skryf .................................................................................................................... 32

© Impaq

1

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

EENHEID 3: Feeste en plesierighede ............................................................................. 33 Les 9: Taal in konteks .................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 28 .......................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 29 .......................................................................................................... 34 AKTIWITEIT 30 .......................................................................................................... 35 AKTIWITEIT 31 .......................................................................................................... 36 AKTIWITEIT 32 .......................................................................................................... 37 Les 10: Korter transaksionele tekste .............................................................................. 37 AKTIWITEIT 33 .......................................................................................................... 37 AKTIWITEIT 34 .......................................................................................................... 38 EENHEID 4: En nou is ons amper groot ........................................................................ 39 Les 11: Taal in konteks .................................................................................................. 39 AKTIWITEIT 35 .......................................................................................................... 39 AKTIWITEIT 36 .......................................................................................................... 40 Les 12: Taal in konteks .................................................................................................. 41 AKTIWITEIT 37 .......................................................................................................... 41 AKTIWITEIT 38 .......................................................................................................... 42 Les 13: Opsomming ....................................................................................................... 43 AKTIWITEIT 39 .......................................................................................................... 43 Les 14: Leesbegrip en taal in konteks ............................................................................ 44 AKTIWITEIT 40 .......................................................................................................... 44 AKTIWITEIT 41 .......................................................................................................... 47 AKTIWITEIT 42 .......................................................................................................... 49 BYLAE A: TAALSTRUKTURE ......................................................................................... 52 BYLAE B: SKRYFWERK .................................................................................................. 62

© Impaq

2

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

VOORWOORD Welkom by Afrikaans Eerste Addisionele Taal graad 12.

Al die werk vir die jaar word in die handleidings vervat. Taalkunde en letterkunde het aparte handleidings en fasiliteerdersgidse. Al die werk in beide handleidings moet behandel word soos in die jaarplan aangedui.

Die taalaspekte van graad 12-werk word op grond van kennis gedoen. Jy het reeds vanaf graad 8 taalkennis begin opbou en nou moet die kennis net toegepas word. Die moeiliker aspekte van die taal sal egter weer behandel word. Elke eenheid dek ’n kwartaal.

Voltooi elke aktiwiteit in die handleiding getrou nadat die gegewe leerwerk behandel is. Jou fasiliteerder sal al die antwoorde met jou kontroleer en hersiening doen waar nodig.

PORTEFEULJEWERK Jou jaarpunt word deur portefeuljetake bepaal, wat in die portefeuljeboek gevind kan word.

Die take in die portefeuljeboek moet betyds voltooi en aan Impak gestuur word teen die bepaalde datums op die puntestaat (in die portefeuljeboek).

Die take sal dan by Impak nagesien word. Jy sal jou punte in ’n vorderingsverslag/puntestaat ontvang, maar die take word nie teruggestuur nie. Jy moet dus ’n gewaarmerkte afskrif vir jouself maak en by jou hou. Die take sal by Impak in jou persoonlike portefeulje gehou word – die portefeuljes van alle kandidate moet te alle tye beskikbaar wees vir moderering deur die eksamenraad.

Afrikaans het ook ’n praktiese gedeelte, naamlik die mondelingtake. Hierdie take tel as individuele take, maar die punt maak ook vraestel 4 van die Eindeksamen se punt op.

Fasiliteerders evalueer nie die mondelinge nie. Reëlings vir die evaluering van mondelinge sal deur Impaq getref word.

EKSAMENS Daar is drie eksamens wat in die jaar afgelê moet word. Die vraestelle is as volg:  Vraestel 1 fokus op leesvaardigheid, kennis van visuele tekste, vermoë om op te som en taalkennis.  Vraestel 2 is letterkunde, wat poësie en prosa behels.  Vraestel 3 is uitsluitlik ’n skryfvraestel waar alle vorme van geskrewe werk (opstelle en transaksionele tekste) geassesseer word.  Vraestel 4 word voor die Eindeksamen afgehandel – dit is eintlik net ’n samestelling van al jou mondelingpunte deur die jaar.

© Impaq

3

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

ADDISIONELE BRONNE Indien jy ekstra oefeninge wil doen, word die volgende boeke aanbeveel (let wel: die nodige werk word in die handleidings gedek en enige addisionele boeke dien slegs as verryking): Gouws, R., Gouws, S. en Lätti, M. 2013. Afrikaans sonder grense, 12 Eerste Addisionele Taal. Maskew Miller Longman Lutrin, B. 2004. Afrikaans Handbook & Study Guide. Berlut Books Vosloo, R., Viljoen, H., Prinsloo, B., Stevens. H. en Ras, B. 2013. Piekfyn Afrikaans Graad 12. Best Books

Š Impaq

4

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van die les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken. Vir die begaafde leerder: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik

AKTIWITEIT Vrae wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING Ter afsluiting van die spesifieke eenheid. Formatiewe assessering.

KERNINHOUD Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les; moet verstaan word.

STUDEER/HERSIENING Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.

© Impaq

5

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

JAARPLAN DATUM DATUM BEGIN VOLTOOI EENHEID 1: ’n Gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees Les 1: Taal in konteks Les 2: Taal in konteks Les 3: Taal in konteks Les 4: Visuele geletterdheid EENHEID 2: Die toekoms wag Les 5: Taal in konteks Les 6: Leesbegrip, taal, opsomming en visuele geletterdheid Les 7: Taal in konteks Les 8: Skryf EENHEID 3: Feeste en plesierighede Les 9: Taal in konteks Les 10: Korter transaksionele tekste EENHEID 4: En nou is ons amper groot Les 11: Taal in konteks Les 12: Taal in konteks Les 13: Opsomming Les 14: Leesbegrip en taal in konteks LES

© Impaq

6

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

EENHEID 1: ’n Gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy die volgende kan doen:    

Geïntegreerde taaloefeninge voltooi. ’n Opsomming van ’n leesstuk maak.

Visuele geletterdheid kan interpreteer en vrae daaroor beantwoord. ’n Begripsleesaktiwiteit voltooi.

Les 1: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy:  ’n Artikel te lees en vrae daaroor beantwoord.  Sinskonstruksie te verstaan en reg toepas.  Die proses van om ’n opsomming te maak, te verstaan en toepas.



 

Tydens die leesproses moet jy die volgende stappe volg:  Vluglees en soeklees vir belangrike woorde, opskrifte, subopskrifte, lettertipes en nommers.

Onderstreep onbekende woorde en kyk of jy die betekenis uit die sin kan aflei en konteks waarin dit gebruik word. Omdat hierdie klaswerk is, mag jy ’n woordeboek gebruik om onbekende woorde op te soek. Dit sal ook help om jou woordeskat uit te brei.

Kry ’n aktiewe begrip van die teks.

Eers nadat jy die teks gelees het en verstaan waaroor dit gaan, moet jy die vrae beantwoord.    

© Impaq

Feit: Iets wat vasstaan, dit kan nie verander word nie/kan bewys word.

Mening: Iemand se sienswyse/opinie, nie noodwendig waar nie.

Denotatief: Letterlike taalgebruik.

Konnotatief: Figuurlike taalgebruik.

7

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 1 Lees die artikel en beantwoord die vrae wat volg.

Sport verminder sosiale probleme by tieners Godfrey Madanhire, ’n motiveringspreker, glo daar word nie genoeg gedoen om skoolkinders aan sport te laat deelneem nie.

“Skole fokus meestal op akademie en vergeet dat as jy op sport fokus, baie van die sosiale probleme sal verbeter. Die sosiale voordele en lewenslesse wat kinders in sport leer, sal hulle bybly tot in hulle volwasse lewens, en kan keer dat hulle by bendes en misdaad betrokke sal raak. Om kinders betrokke te kry, sal leerkragte betrokke moet raak. Aktiewe ouers inspireer ook kinders om deel te neem en gesinne wat saam aktief is, vorm hegte bande.”

Tien lesse om uit sport te leer 1.

Positiewe selfbeeld: Kinders sal leer om hulle teen hulself te meet en goed te voel oor hulle vordering.

2.

Selfdissipline: In die moderne samelewing is ons so gefokus op korttermynbevrediging.

Sport sal kinders leer dat toegewyde oefening oor ’n langer tydperk vrugte kan afwerp.

3.

Volharding: Dis ’n harde les om te leer om met grasie te verloor. Dit leer jou om aan te hou en volgende keer harder te probeer.

4.

Sosiale vaardighede: Om in ’n span te werk, leer ’n mens om na ander se standpunte ook te luister. Dit is die ideale plek om vriende te maak.

5.

Verdraagsaamheid: Kinders leer om saam te werk om die beste uit ’n span te haal. Hulle leer ook om geduld met ander mense te hê.

6.

Konsentrasie: Hulle leer om te fokus en dit het ’n positiewe uitwerking op akademiese prestasie.

7.

Verduur kritiek: Mense sukkel oral in die samelewing daarmee. Mense moet kritiek eerder positief as negatief sien, maar dit moet ook op ’n positiewe manier oorgedra word deur die ouer en onderwyser.

8.

Behou perspektief: Dis belangrik om te wen, maar sport leer kinders dat ’n mens nie altyd kan wen nie. Daar is altyd ’n volgende keer om weer te probeer. Beskou ’n nederlaag as ’n geleentheid om iets te leer.

9.

Vasbyt: Sport leer jou om aan te hou lank nadat jy nie meer lus is nie.

10. Aanhouer wen: ’n Kind leer om daaraan te werk om te verbeter.

(Verwerk uit Rooi Rose, Julie 2013)

1.

2.

3.

4.

5.

© Impaq

Volgens Godfrey Madanhire, watter aktiwiteit sal ’n positiewe uitwerking op sosiale probleme hê?

(1) Wat doen ’n persoon as hy/sy ’n motiveringspreker is?

(1) Waarom dink jy sal aktiewe ouers hulle kinders beter kan motiveer om aan sport deel te neem?

(1) Voltooi die idioom: Woorde wek maar voorbeelde ______.

(1) Verduidelik die bogenoemde idioom in jou eie woorde.

(1)

8

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

6.

7.

8.

9.

Eenheid

Hoe kan deelname aan sport bydra tot ’n leerder se goeie selfbeeld?

Noem twee sosiale vaardighede wat spansport ’n mens kan leer.

Noem twee spansportsoorte waaraan mens kan deelneem.

Dink jy ’n gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees? Bespreek.

1

(1) (2) (2) (2)

AKTIWITEIT 2.1 Hierdie aktiwiteit dien as ’n taalhersieningsoefening. Kies die korrekte woord tussen hakies of gee die korrekte vorm van die onderstreepte woorde.

Wanneer ek terugkyk 1. (op/na) my sportloopbaan, was daar baie 2. verander. Dit is regtig 3. stres. Wanneer ’n mens aktief is, 4. (wens/hoop) 5. (hy/jy) dat jy groot dinge sal bereik.

Die tyd 6. vlug verby en jy sal altyd 7. (onthou/herinner) hoe lekker dit was om baie 8. verantwoordelikheid te hê en deel te wees van ’n span. Elke keer is dit 9. opgewonde wanneer jy ’n bekende plek moet 10. (verhuis/verlaat) om aan sport deel te neem.

Sinskonstruksie Die korrekte woordorde in Afrikaans is seker die belangrikste ding wat jy moet leer. Dit verskil van sinskonstruksie in Engels.

Belangrik: Woordorde in die enkelvoudige (simple) sin (stelsin) met een gedagte lyk só: Wie (subjek/onderwerp) doen (werkwoord 1) wanneer (tyd) wat (objek/voorwerp) hoe (manier) waar (plek) (werkwoord 2) om ... te (infinitief) = SwwTOMPwwI VOORBEELDE Die gesin / oefen / elke jaar / baie hard / by die dam / om fiks te word vir die Comrades.

Wie doen wanneer hoe waar om ... te       Subjek ww. 1 tyd manier plek infinitief Die deelnemer / het / verlede week / met ’n ligte hart / van Durban af / gehardloop Wie doen wanneer hoe waar       Subjek ww. tyd manier plek ww. (hulpww.) (hoofwerkwoord) Jy kan met enige bywoord of bywoordelike frase (woorde wat vir ons sê wanneer, hoe of waar) begin, MAAR die WERKWOORD/E bly op dieselfde plek.

© Impaq

9

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 2.2 Kyk na die volgende voorbeeld: Die seun het gister sy sokkerbal mooi in die doelhok geskop om te oefen.

S v1 T O M P v2 I Doen nou dieselfde met die volgende sinne.

1.

2.

3.

4.

5.

Die kat jaag elke oggend muise in die tuin.

Die seun wil elke middag televisie in die sitkamer kyk.

Die mense vra baie mooi om huis toe te gaan.

Die juffrou skree elke Maandag op die kinders in die klas om hulle huiswerk te doen.

Die seuns speel elke Vrydag sokker op die sokkerveld om die meisies te beïndruk.

AKTIWITEIT 3

Voltooi die volgende sinne.

1.

Die gesin oefen elke jaar baie hard by die dam om fiks te word vir die Comrades.

Begin met: Elke jaar oefen ...

Begin met: By die dam word ...

2.

Die deelnemer het verlede week met ’n ligte hart van Durban af gehardloop.

Begin met: Verlede week ...

Met ’n ligte hart ...

Van Durban af ...

Skryf die volgende sinne in die korrekte woordorde.

3.

Die kinders staan (by die ’49-Dodge, daardie dag, baie trots).

4.

Die vrou het gesit (met groot afwagting, langs die pad, ure lank).

5.

Haar ouma bak (in die oond, koekies, elke vakansie).

6.

Hy sal jaag (met sy rooi fiets, in die straat af, op die dag van die Comrades).

Skryf nou die sinne 3 – 6 oor, maar begin telkens met die onderstreepte woorde.

© Impaq

10

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Opsomming Kom ons kyk weer na die belangrikste aspekte van opsommings maak. Dit is belangrik dat die belangrikste feite van die teks in die opsomming gegee word.

Moet nie net woorde en dele van sinne verwyder om dit korter te maak nie. Jy mag daarmee die hele tema en konteks van die teks verloor.

Volg die volgende stappe: 1.

Lees die teks aandagtig deur.

2.

Skryf jou opsomming neer.

3.

Lees weer deur die teks en maak seker dat alle taalgebruik en sinskonstruksie korrek is.

1.

Lees  Lees die teks ten minste twee keer.  Terwyl jy lees, identifiseer die sentrale tema of onderwerp waaroor die teks gaan.  Besluit wat is relevant tot die onderwerp/tema van die teks.

2.

Skryf  Skryf jou eerste poging eers rofweg neer.  Lees deur jou opsomming en maak seker dat die kern met die oorspronklike teks ooreenstem.  Verkort jou opsomming verder en skryf jou finale weergawe.

3.

Hersien opsomming  Nadat jy jou opsomming gemaak het, kyk dat daar geen spelfoute is nie en dat die sinskonstruksie reg is.  Tel die getal woorde en skryf dit onderaan jou opsomming tussen hakies neer.  

’n Volsin het ten minste een werkwoord.

Onthou om altyd eers beplanning in potlood te doen. Dit help jou om jou gedagtes te orden en jou woordtelling reg te kry. (Dit is egter nie ’n vereiste om jou beplanning in die eksamen in te handig nie.)

AKTIWITEIT 4 Oefen hoe om op te som. Veel langer tekste sal in toetse/eksamens gegee word.

1.

3.

4.

5.

Lees die paragraaf en som dit in 50 woorde op.

Jou opsomming moet puntsgewys in volsinne geskryf word.

Nommer die sinne van 1 tot 7.

Skryf die getal woorde onderaan jou opsomming tussen hakies neer.

© Impaq

11

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Lag is goed vir jou Hulle beweer lag kan toestande soos diabetes, ekseem, hartkwale en asma verbeter.

Boonop gebruik jy vyftig spiere om te lag, baie minder as wanneer jy huil. Vyftien minute se lag verbrand 40 kalorieë en tien minute se uit die maag lag, kan chroniese pyn verlig. Kom jy nie by oefen uit nie? Oefen jou lagspiere want jou hele lyf kan daarby baat. As jy ’n glimlag op jou bakkies plak, kan dit jou laat beter voel en pyn beheer, sê Britse navorsers. Huil en jy huil alleen, lag en die wêreld lag saam met jou. Lag laat jou dus vriende maak.

Die puntetoekenning vir ’n opsomming is as volg: 7 punte = 7 feite 3 punte = taalgebruik = 10 in totaal Jy word gepenaliseer vir taalfoute, spelfoute en as jy meer as die vereiste getal woorde gebruik.

Les 2: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy: Deeglike hersiening van al die taalstrukture te doen: verwarrende woorde, doeblette, paronieme, die toekomende, teenwoordige en verlede tye, woordorde, verkleinwoorde, koppelteken, een woord vir ’n beskrywing.

Die volgende aktiwiteite dien as hersiening. Verwys na bylae A agter in die handleiding, waarin al die taalaspekte verduidelik word.

AKTIWITEIT 5 Die woorde in die sinne hieronder kan maklik verwar word. Kies telkens die regte woord tussen hakies.

1.

2.

3.

4.

5.

6. © Impaq

Langs die pad het die mense (kortliks/binnekort/kort-kort) hande geklap.

Die wenners word (binnekort/kortliks/kort-kort) aangekondig.

Vertel my (binnekort/kort-kort/kortliks) van jou oefenprogram.

Die deelnemers sal die wedloop (onthou/herinner).

As sy daardie blomme sien, (onthou/herinner) dit haar aan haar tuin.

Die (ruik/reuk) van laventel kalmeer ’n mens.

12

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Eenheid

1

(Ruik/Reuk) aan laventel as jy lekker wil slaap.

Die deelnemers kan op die verkeerspolisie (vertrou/getrou), want hulle is (vertrou/getrou) op hulle pos.

Die afsitter vra (doodse/dodelike) stilte.

Sommige siektes is (doodse/dodelike) siektes terwyl ander genees kan word.

(Tabak/Twak) is baie nadelig vir mense, veral vir atlete.

Die man praat sommer (twak/tabak).

Die bokser is reg vir die volgende (ronde/rondte).

Die ballerina draai in die (ronde/rondte).

Die organiseerders van die skou het baie (relings/reëlings) om te tref.

Daar is altyd (relings/reëlings) by trappe.

Wanneer jy ’n vraag soos hierdie aktiwiteit in ’n toets/eksamen beantwoord, maak seker dat jy nie jou antwoorde met hoofletters skryf nie. Jou antwoord mag net ’n hoofletter wees as die woord wat jy moet korrigeer aan die begin van die sin staan, soos by vraag 7.

AKTIWITEIT 6 Voltooi die paragraaf deur die korrekte woord met “lief” as basis/stam uit die blokkie te kies. liefde lief

liefling verlief

geliefde liefgehad

liefhê verliefdes

My ouers is baie 1. ______ vir my. Ek hoef nooit te twyfel aan hulle 2. ______ nie. Ek weet dat hulle my altyd sal 3. ______. My ouma, wat oorlede is, het my ook baie 4. _____. Ek was haar 5.______ kleinkind. Op die oomblik is ek en my een vriend/in 6. ______ op mekaar.

Ons loop soos 7. _______ hand aan hand. Hy/sy is my 8. _______.

AKTIWITEIT 7 Voltooi die paragraaf deur die voorsetsels in die blokkie op die regte plekke in te vul. van

voor

in

op

na

aan

met

af

Wanneer jy verkoue het, moet jy mooi na jouself kyk. Smeer jou bors 1. ______ kamferolie.

Jou bors raak seer 2. ______ al die hoes. Omdat dit gewoonlik koud is, moet jy 3. ______ ’n warmwatersak 4. ______ die verwarmer sit. Wanneer jy beter voel, moet jy 5. _____ jou gunsteling-vriende skryf en 6. ______ jou briewe vir hulle vertel hoe dit 7. ______ jou gaan.

Vriende sal altyd uitsien 8. ______ ’n brief 9. ______ jou 10. ______. Moenie jouself later verwyt dat jy opgehou het om 11.______ hulle te skryf nie. © Impaq

13

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 8 Herskryf die sinne in die toekomende en verlede tyd. Begin soos aangedui.

1.

2.

3.

4.

Joga hou jou jonk en soepel. a) In die toekoms sal ... b) In die verlede ...

Sy het longontsteking gehad.

Vandag ..., daarom is sy in die hospitaal.

Joga is ’n doeltreffende manier om jou rustig te maak. a) Deur die eeue ... b) In die toekoms ...

Almal kan joga doen. a) In die toekoms ... b) Honderd jaar gelede ...

AKTIWITEIT 9 Herskryf die sinne soos tussen hakies aangedui. Begin met die woorde wat gegee word.

1.

2.

3.

4.

5.

Daar is verskillende soorte sweet. (Verander na die ontkennende vorm) Daar is nie ...

Termiese sweet is die normale sweet wat jy het. (Verander na ’n vraagsin) Is ...?

Sweet reguleer jou liggaam se temperatuur. (Lydende vorm) Jou liggaam se temperatuur ...

Emosies veroorsaak stressweet. (Lydende vorm) Stressweet ...

Gee die meervoud en verkleining van die volgende woorde: a) Liggaam b) Lewe c) Klier d) Hand e) Voet

AKTIWITEIT 10 ’n Koppelteken word soms gebruik om woorde te vervang waar dit herhaal word, bv. oggend- en middagsessie.

© Impaq

14

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Maak een begrip van die volgende deur ’n koppelteken te gebruik.

1.

Voordele en nadele 2.

Hoogtepunte en laagtepunte

AKTIWITEIT 11 Gee een woord vir die volgende frases, bv. Ons oefen gewoonlik bedags. Bedags is een woord vir gedurende die dag.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Gedurende die oggend.

Gedurende die middag.

Gedurende die aand.

Gedurende die nag.

Een keer ’n dag.

Een keer ’n maand.

Een keer ’n jaar.

Een keer ’n week.

Leer die taalaspekte in bylae A.

Les 3: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy: Deeglike hersiening van al die taalstrukture te doen: die infinitief, sinskonstruksie en woordvorme.

Die volgende aktiwiteite dien as hersiening. Verwys na bylae A agter in die handleiding, waarin al die taalreëls verduidelik word.

AKTIWITEIT 12 Kies die korrekte antwoord, gee die regte vorm van die woorde tussen hakies of voer die opdrag uit. Skryf net die vraagnommer en antwoord neer.

© Impaq

15

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Tieners moet gedissiplineerd wees om ’n gesonde gees te hê Leerders 1. (lei/lui/ly) aan 2. (stress/stres) en is 3. (nie seker nie: gee een woord) oor die toekoms. Kenners sê eksamentyd is die 4. (belangrik) tyd vir leerders om gesond te leef en te 5. (weet/ken) hoe om die 6. (span) tydens die eksamentyd te 7. (hanteer/ behandel). 8. Stresvlakke is (hoog) as tevore met al die druk.

AKTIWITEIT 13 Skryf die sinne aan die linkerkant oor. Gebruik telkens die infinitief sonder om die betekenis van die sinne te verander.

1.

Studeer binne ’n goed georganiseerde omgewing.

1.

Dit sal jou help om ______

2.

Analiseer hoeveel werk jy moet leer.

2.

Stap 2 is om ________

3.

Stel ’n rooster op sodat jy genoeg tyd vir elke afdeling het.

3.

Deur ______, sal jy genoeg tyd vir elke afdeling hê.

4.

Stel realistiese doelwitte.

4.

Jy behoort _______

5.

Moenie met ander leerders kompeteer nie.

5.

Jy hoef nie ________

6.

Kompeteer met jouself.

6.

Jy behoort net met jouself _____

(Verwerk uit: Beeld bylae, 27/09/1998)

AKTIWITEIT 14 Verbind die sinne soos aangedui. Gee die korrekte woordorde.

Jy moet studeer. Jy moet ook ’n sosiale lewe geniet.

Nie net _______, ________.

© Impaq

16

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 15 Gee een woord vir die omskrywing/frase tussen hakies.

Die meeste mense voel onseker en 1. (sonder moed), veral as hulle sien hoe baie 2. (mense wat die skool verlaat) maak 3. (planne vir die toekoms), maar die jongmense is 4. (sonder werk). 5. ’n (Iemand wat in matriek is) moet dus nie huiwer om met ’n voorligter te gaan praat nie.

Les 4: Visuele geletterdheid LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy: Visuele tekste te kan interpreteer.

AKTIWITEIT 16 Bestudeer die inligting en beantwoord die vrae wat volg.

Hoeveel koolhidrate is in jou vrugte?

Die aanbevole hoeveelheid koolhidrate vir ’n vrou per dag is 130 tot 180 gram.

Perske 100 g/ 2 klein perskes 1.

2.

3.

4.

© Impaq

Pynappel 40 g/ 3 dik skywe

Appel 120 g/ 1 klein appel

Piesang 70 g/ 1 klein piesang

Hoeveel piesangs mag ’n vrou per dag eet om haar aanbevole daaglikse koolhidrate in te kry?

Watter vrug bevat die meeste koolhidrate per porsie?

Watter twee porsies vrugte kan gekombineer word sodat die daaglikse hoeveelheid nie oorskry word nie?

As ’n persoon lief is vir al die bogenoemde vrugte, wat kan sy doen om van alles te eet?

17

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 17 Lees die teks en beantwoord die vrae wat volg.

Oefen om depressie te oorbrug Depressie is ’n ernstige siekte wat derduisende mense wêreldwyd beïnvloed. Kan dit wees dat oefening en die beoefening van stokperdjies depressielyers help om beter te voel?

Baie mense sê depressie is die siekte van ons tyd, maar dit is nie heeltemal waar nie.

Bybelfigure soos Job, Dawid en Saul het ook aan depressie gely.

Daar is heelwat maniere om depressie te behandel en hok te slaan, veral as jy die regte medikasie gebruik. Moet nooit medikasie verander sonder om jou dokter te raadpleeg nie.

Oefening en ander belangstellings, soos stokperdjies, kan help om ’n depressielyer se gedagtes te stimuleer. ’n Gereelde oefenprogram help om van buierigheid ontslae te raak, ’n persoon voel meer positief oor homself en het meer energie. Oefening stimuleer jou brein om endorfiene vry te stel wat ’n gevoel van behaaglikheid by jou skep.

(Geskryf deur Linda Kriel op www.voelgoed.co.za)

Begripslees 1.

Waarom is depressie nie ’n moderne siekte nie?

2.

Noem vier redes waarom dit vir ’n depressielyer goed is om aktief te wees.

3.

Sal jy ’n persoon wat ’n depressielyer is, aanraai om net te oefen en sy medikasie te los? Bespreek jou antwoord.

(1) (4) (2)

Taal in konteks Lees die sinne en begin soos aangedui.

1.

Sy het gesê: “Oefening is belangrik om jou brein te stimuleer.”

Sy het gesê dat ...

(2) 2.

Hy het geantwoord: “Gereelde oefening help om van buierigheid ontslae te raak.”

Hy het geantwoord dat ...

(1) Gee die korrekte vorm van die woord tussen hakies.

3. ’n (Energie) persoon is meer positief. (Korrigeer die byvoeglike nw.)

4.

(Stimuleer) is belangrik vir alle mense. (Gee die selfstandige nw.)

5. © Impaq

Die uitdrukking “om hok te slaan” beteken ...

18

(1) (1)

(1)

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

6.

7.

8.

© Impaq

Eenheid

Verduidelik wat ’n stokperdjie is.

Wat sou die woord beteken as dit as twee woorde (stok perdjie) geskryf was?

Gee ’n sinoniem (woord met dieselfde betekenis) vir “behaaglikheid”.

19

1

(1) (1) (1)

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

EENHEID 2: Die toekoms wag LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy die volgende kan doen:   

Geïntegreerde taaloefeninge voltooi. ’n Opsomming van ’n leesstuk maak. ’n Begripsleesaktiwiteit voltooi.

Les 5: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy:  Woordsoorte te kan identifiseer.  Sinne te kan omskakel van direkte na indirekte rede en andersom.

Verwys na bylae A agter in die handleiding, waarin al die taalaspekte verduidelik word.

’n Kort opsomming van woordsoorte (Verwys na bylae A vir ’n meer omvattende verduideliking.) 

     

© Impaq

Selfstandige naamwoord (noun) – Dit is die naam wat ons aan voorwerpe en dinge gee, bv. tafel, stoel, boom, ens. Selfstandige naamwoorde het ook verkleinwoorde, meervoude en kan ’n lidwoord vooraan kry. Ons kry konkrete selfstandige naamwoorde (kan dit sien en voel) of abstrakte selfstandige naamwoorde (begrippe soos liefde, vriendskap, ens.).

Hoofwerkwoorde (verb) – Dit is “aksiewoorde”, bv. sit, loop, aanbid, ens.

Byvoeglike naamwoorde (adjective) – Beskrywende woorde voor ’n selfstandige naamwoord.

Bywoorde (adverb) – Beskrywende woorde voor ’n werkwoord.

Lidwoorde (article) – ’n of die Voornaamwoorde (pronoun) – Dit word gebruik in die plek van ’n selfstandige naamwoord.

Telwoorde (tel = count) – Getalle en woorde wat op getalle dui (bv. hope, paar).

20

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

AKTIWITEIT 18 Lees deur die onderstaande uittreksel uit die kortverhaal “Kaptein Duiwel” en beantwoord dan die vrae.

Kaptein Duiwel Dana Snyman Vyftig myl voor Pofadder ruk die Hillman Vogue ’n paar keer, proes ’n slag en vrek.

Pa haal hom uit rat uit en draai en draai die sleutel, maar hy is dood.

“Wat nou, my hartjie?” vra Ouma. “Is dit die fênbelt?”

Pa byt net op sy tande en swaai die Vogue tot op die gruis langs die teer, regoor die bordjie wat sê: Pofadder 50. Toe klim hy in die warm son uit en maak die enjinkap oop.

Dit is Nuwejaarsdag en ons is vieruur vanoggend al op Daniëlskuil weg, op pad Pofadder toe vir oom Gertjie Niemoller se Nuwejaarsbraai.

Ons ander klim ook uit: eers Ma wat voor sit, dan ek, Oupa en Ouma met haar kierietjie.

Ons gaan staan langs Pa by die enjin.

Ouma wys met haar kierietjie na die battery. “Is dit nie die fênbelt nie, hê?”

“Nee, Mammie, dis nie die fênbelt nie.”

Oupa stap tot in die middel van die pad. Sy hemp natgesweet tussen sy blaaie.

“As die son jou vandag hier alleen kry, brand hy jou dood” sê hy en kyk met skrefiesoë oor die kaal vlakte rondom ons uit. Daar is nie ’n kar in sig nie, net stilte en klippe en telefoonpale en tolbosse wat in die warm wind rol.

Pa skud sy kop en sê: “Ons sal maar moet wag vir hulp. Ek dink sy het bearings geslaat.” ’n Halfuur tik verby op die dashboard se horlosie. ’n Uur. Later begin Pa en Oupa bereken hoe lank sal ons kan oorleef op die water in die Hillman se radiator terwyl ek begin huil en Ma vertel van die storie wat sy in ’n tydskrif gelees het van ’n vliegtuig wat in die Andesgebergte geval het met ’n klomp rugbyspelers in en hoe hulle later die dooies begin eet het.

“Wag, wag, hier kom nou iets.” Oupa beduie na ’n beweging in die verte.

Eers lyk dit na ’n trein, maar dit word ’n tamaaie lorrie wat oor die vlakte aangebewe kom.

En hy gewaar ons, want hy toet. Toe grom hy in ’n laer rat in en kom bewend en blasend langs ons tot stilstand. Die deur swaai oop. ’n Leë bottel val uit en breek op die teerpad. ’n Man in ’n wit stofjas kom agterna, wiegend op sy voete.

“Jis, jis, howzit, dit smaak my julle het troubles! But don't fear when Kleingiel Stols is near – hulle noem my nie verniet die Kaptein Duiwel van De Aar nie."

Hy gaan peuter onder die enjinkap, stap om en draai die Hillman se sleutel. Maar niks gebeur nie.

Ouma loer saam met hom oor die enjin. “Is dit nie die fênbelt nie, Meneer?”

“Klink vir my na die coil, my antie.” Hy kyk op sy horlosie. “En dis Nuwejaar. Jy sal nie nou ’n nugter mechanic kry nie. Ek sal julle moet insleep.”

Pa kyk na Kaptein Duiwel, toe na die gebreekte bottel in die pad en toe die verte in. Hy knik.

“Dit sal gaaf wees. Jy verongeluk ons net nie.”

Kaptein Duiwel bring ’n dik tou en bind dit eers aan die lorrie se agterkant, toe aan die Hillman se stamper. Nie lank nie, toe pluk daai tou styf. En daar gaat ons, al agter die lorrie aan.

“Stadig!” roep Pa en gryp die stuurwiel met albei hande vas. “Ho!” Maar die lorrie gee net ’n brul en spoeg ’n donker rookwolk onder sy maag uit. © Impaq

21

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

“Is die man van sy trollie af!” bulder Oupa. “Toet vir hom!”

Pa lig sy hand om te toet, maar Kaptein Duiwel ruk die lorrie so vinnig oor die witstreep terug dat dit voel asof ons op die Big Dipper by die Randse Paasskou is.

Ma kyk nie eens op nie, sy lees een van haar Mills & Boon-boekies.

“Ek sê, toet vir die fool!” beveel Oupa weer.

Pa toet, maar bokant die lorrie se gebrul kan niemand iets hoor nie. En die Hillman se speedometer staan klaar op 60 myl per uur.

Toe opeens, kom iets van voor af deur die lug gevlieg. Dit val op die klippe langs die pad en spat in stukkies.

“Dis ’n wynbottel!” roep Pa en gryp weer na die stuurwiel, want Kaptein Duiwel is al weer met ons aan die verkeerde kant van die pad.

Identifiseer die volgende woordsoorte uit die uittreksel.

1.

10 selfstandige naamwoorde (Gee ook hulle verkleining, meervoude en Engelse vertaling.)

2.

10 werkwoorde 3.

Vyf byvoeglike naamwoorde 4.

Twee lidwoorde 5.

Twee bywoorde 6.

Vyf voornaamwoorde 7.

Een telwoord

AKTIWITEIT 19

1.

Kyk na die onderstaande strokiesprent en skryf die ontbrekende woorde in die paragraaf, wat in die indirekte rede is, neer.

UM…UM...UM...SAL JY MÔREAAND SAAM MET MY GAAN FLIEK?

Die seun het 1.1______ (emosie) gevra 1.2 _______die meisie 1.3 _________ saam met 1.4_______ sou gaan fliek. Die meisie het 1.5 _______ (emosie) geantwoord dat 1.6 ______ al so lank wag dat 1.7__________ moet vra. © Impaq

22

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

2.

Herskryf die sinne met die nodige leestekens.

2.1 Die student vra Moet ons al hierdie werk leer mevrou Kotze 2.2 Ja Peter julle skryf mos môre ’n toets antwoord mevrou Kotze

3.

Herskryf die sinne oor in die direkte rede.

3.1 Die seun het ontsteld uitgeroep dat hy sy beursie verloor het.

3.2 Sy vriend het gevra of hy nie dalk sy beursie daardie oggend by die huis gelos het nie.

4.

Herskryf die sinne deur met die woorde tussen hakies te begin.

4.1 “Het jy gisteraand gewerk, Thabo?” het Ben gevra.

(Ben het vir Thabo gevra ...)

4.2 Die vrou sê: “Maak gou, kinders, anders gaan ons laat wees!”

(Die vrou beveel ...)

4.3 Die matrikulant het gesê: “Ons werk is vanjaar baie moeiliker as verlede jaar.”

(Die matrikulant het gesê dat ...)

AKTIWITEIT 20 Gebruik die onderstreepte woord(e) in ’n sin sodat die ander betekenis (antonieme) na vore kom.

1.

2.

3.

4.

5.

© Impaq

Kaptein Duiwel vier Kersfees.

Hulle ry deur die dorp.

Dit het geen sin om te jaag nie.

Die motorwerktuigkundige werk dat dit klap.

Hy sak langs die kar neer.

23

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

Les 6: Leesbegrip, taal, opsomming en visuele geletterdheid LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy:  Leesbegrip te oefen.  Taaloefeninge te voltooi.  Oefen om ’n opsomming te maak.  Vrae oor visuele geletterdheid te beantwoord.

AKTIWITEIT 21 Lees die teks en beantwoord die vrae wat volg.

Interessante beroepe vir die volgende generasie 1.

2.

3.

4.

5.

Baie van ons geniet flieks met diere as hoofkarakters. The Life of Pi, Lassie come home, Operation Dumbo Drop en selfs Tarzan of the Apes het heelwaarskynlik die reuse-sukses by die loket te danke aan die dierekarakters wat hoofrolle vertolk het in dié legendariese films.

Suid-Afrika is besig om te ontluik in die filmwêreld. Al wat ons nou nodig het, is ’n fliek met ’n viervoetige of ’n geveerde hoofkarakter wat die ganse wêreld sal laat skater of beangs aan mekaar laat vasklou. Is jy dalk die nuwe Cesar Millan wat dieregedrag kan beheer en verander? Indien wel, dan het die SA filmbedryf jou nodig.

Diere het hulle eie geaardhede, hulle gedra hulle soos hulle wil totdat hulle met ’n diere-afrigter te doen kry. ’n Diere-afrigter is iemand wat baie lief is vir alle diere en ook baie geduldig is, iemand wat bereid is om baie tyd saam met diere deur te bring en wat die potensiaal in hulle raaksien sonder om die diere se natuurlike geaardhede te verander.

Om diere af te rig, moet jy definitief eers ’n matrieksertifikaat hê. Jy sal dieregedrag moet bestudeer. Die gedrag moet onder gunstige en minder gunstige omstandighede bestudeer word. Hierdie kennis kan slegs deur navorsing opgedoen word. Dit mag beteken dat jy as vrywilliger in dieretuine, skuilings vir hawelose diere of by marine sentrums moet gaan werk oor naweke en vakansies. Dieregedrag kan ook nie net in die daglig bestudeer word nie, so weet maar dat jy nie meer elke nag jou gewone agt zzzz gaan inkry nie. Jy sal ook self baie fiks moet bly.

Diere word soms beseer wanneer hulle op die stel van ’n rolprent is of hulle word siek. Dit sal tot jou voordeel wees om ook kennis te hê van die behandeling van siek of beseerde diere.

1.

2.

© Impaq

Weet jy watter diere in die films gebruik is wat in par. 1 genoem word? Indien nie, doen navorsing en noem hierdie diere.

Kies die regte antwoord. “geveerde” (par. 2) verwys na _____.

A. seediere B. roofdiere C. plaasdiere D. voëls 24

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

Watter soort films sal jou “beangs aan mekaar laat vasklou” (par. 2)?

Gee ’n sinoniem vir die woord “potensiaal” in paragraaf 3. Kies uit die volgende moontlikhede: A. moontlikheid B. geleentheid C. talent D. almal hierbo “Abnormaal” (par. 4) is die teenoorgestelde van “normaal” (par. 4). Wat is die teenoorgestelde van “fiks” (par. 4)?

Wat beteken dit as ’n dier “haweloos” is?

Watter soort diere sal in ’n marine sentrum aangetref word (par. 4)?

Voltooi die sin: “zzzz” (par. 4) beteken ...

Waarheen vat ’n mens siek diere gewoonlik?

Skryf die afkorting SA (par. 2) volledig uit.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

AKTIWITEIT 22 Lees die teks en beantwoord die vrae wat volg.

Digitale argitek 1.

2.

3.

4.

5.

6.

As ons aan tegnologie dink, dink ons net aan selfone, rekenaars, tablette en al die ander katoeters (gadgets) wat ons kan gebruik. Ons vergeet egter van al die nuwe werksgeleenthede wat dit kan meebring. ’n Baie belangrike gebruik van nuwe tegnologie is om bestaande tegnologie te verbeter, m.a.w. om die manier waarop dinge tans gedoen word te verander.

Een voorbeeld van ’n nuwe beroep is ’n digitale argitek.

Shane De Faoite is ’n argitektoniese kenner. Hy sê: “Oor die afgelope dekade is baie van die tradisionele rolle van argitekte oorgeneem deur spesialiste soos landskapsargitekte, binnenshuise ontwerpers en akoestiese ingenieurs. Sommige argitekte sê deur hierdie spesialiste te gebruik, word hulle ook blootgestel aan nuwe vorme van digitale ontwerpe en kan hulle terugkeer na hulle oorspronklike werk, nl. om meesterontwerpers te wees.”

Argitekte moet meer vertroud raak met die nuwe digitale tegnologie wat hulle moet gebruik, want dit bevoordeel ook maatskappye. Tans moet maatskappye twee mense betaal om een mens se werk te doen.

Baie firmas maak digitale modelle van hulle ontwerpe; dit is nie meer net tekeninge op papier nie. Argitekfirmas het nou amper meer IT-spesialiste wat vir hulle werk as argitekte. Dis is egter nie ekonomies nie.

Digitale argitektuur is een van die beroepe wat in die toekoms ’n gesogte beroep gaan wees.

Dus: twee vlieë met een klap as jy kennis van programmering ook het.

Wat het jy nodig om as digitale argitek te werk? ’n Graad en ondervinding in argitektuur. Dit is baie belangrik dat jy ook ’n passie moet hê vir nuwe tegnologie en dat jy op hoogte sal bly met al die nuwe neigings in die bedryf. Jy sal ook baie tyd moet opoffer aan akademiese navorsing oor die gebruike van nuwe tegnologie deur argitekte.

© Impaq

25

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

1.

2.

3.

Eenheid

2

Waarom is dit belangrik om nuwe tegnologie te gebruik? Gee twee redes.

Wat beteken dit om ’n kenner te wees?

Landskapargitekte (par. 2) is mense wat …

A. lande van die wêreld bestudeer.

B. al baie rondgereis het.

C. dorpe en stede beplan.

D. vir boere werk.

Waarvoor staan die afkorting IT (par. 4)?

Wat beteken die gesegde “twee vlieë met een klap” (par. 5)?

Watter uitdrukking in paragraaf 3 beteken dieselfde as “op hoogte bly” in paragraaf 6?

Wat is die teenoorgestelde van “ekonomies” (par. 4)?

Watter woord in paragraaf 6 beteken dat jy baie lief vir iets is?

4.

5.

6.

7.

8.

AKTIWITEIT 23

Instruksies: 1.

Lees die volgende stuk noukeurig deur.

2.

Som die stuk in 70 woorde op.

3.

Nommer jou sinne van 1 tot 7.

4.

Onthou om in volsinne te skryf.

5.

Dui die getal woorde wat jy gebruik het tussen hakies aan die einde van die opsomming aan.

Die rol van boere in die toekoms 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Die toekomstige boer se hoofdoel is nie om voedsel aan te plant en te verbou nie, maar eerder om die omgewingskade wat deur mense in die vorige dekades aan die omgewing gedoen is te herstel.

Van die hooftake wat bewaringsboere/hervestigers sal moet aanpak, is die afbreek van heinings om vlugstrome van voëls te herstel, om paaie op te kap en te verwyder en dit met woude te vervang, en om inheemse plant- en dierspesies te hervestig.

Sulke projekte sal deur die regering van die land gedryf moet word, want die befondsing daarvan sal deur belasting wat gehef word, betaal moet word.

Dit is baie duur om grond aan te skaf. Nuwe tegnologie, soos waterlose en vertikale boerderymetodes gaan al hoe noodsaakliker raak.

Hou jy daarvan om met jou hande te werk? Is jy geïnteresseerd in tuinmaak, die omgewing, of om diere te beskerm? Indien wel, mag jy moontlik belangstel om ’n hervestiger/bewaringsboer te word. Jy sal al die tradisionele eienskappe van ’n boer moet hê soos om lande en gewasse te beheer en te bestuur, maar jy sal ook moet leer hoe om wilde diere te bestuur en te beheer.

Hervestigers sal nie noodwendig betaal word vir die volhoubare gewasse wat hulle plant nie, maar eerder vir die diversiteit en gesondheid van hulle grond en lande. Omdat die gesondheid van die ekosisteem hulle hooftaak is, sal bewaringsboere/hervestigers die grond in beide woestyne en in woude moet rehabiliteer.

© Impaq

26

Handleiding G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

AKTIWITEIT 24 Lees die advertensie en beantwoord die vrae wat volg.

Telebemarker Is jy mal oor mense? Hou jy van ’n telefoon?

Ons het die werk vir jou!

Ons betaal ’n mededingende salaris en jy werk in ’n pragtige omgewing.

Faks jou CV aan 0863984104 gedurende kantoorure.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Wat is ’n telebemarker?

Hoe word die opskrif beklemtoon?

Wat is die funksie van die uitroepteken in die tweede reël?

Hoe kan ’n voornemende werknemer die maatskappy kontak?

Gee twee redes waarom die telebemarkers dit sal geniet om vir die maatskappy te werk.

Waarom hou mense van dié soort werk?

Haal een feit en een mening uit die advertensie aan.

Les 7: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort jy: Al die taalkundige aspekte, bv. woordvorming en sinstrukture, te verstaan.

© Impaq

27