Gr 12-Lewensoriëntering-Fasiliteerdersgids 1

Í2,È-A-LIO-FG01fÎ 1

8

1

2

-

A

-

L

I

O

-

F

G

0

1

LEWENSORIËNTERING FASILITEERDERSGIDS

Graad 12

A member of the FUTURELEARN group

Lewensoriëntering Fasiliteerdersgids

1812-A-LIO-FG01

Í2,È-A-LIO-FG01fÎ

Graad 12

Aangepas vir KABV

Dr M Koen Prof R Niemann

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE...................................................................................................................4 INLEIDING...........................................................................................................................5 ROOSTER EN TYDSBESTUUR .......................................................................................6 VOORGESTELDE BYKOMENDE LEESWERK...............................................................7 HULPBRONVEREISTES....................................................................................................7 TYDSTOEDELING..............................................................................................................7 STUDIEWENKE EN -METODES.......................................................................................8 AANBEVOLE JAARPLAN.................................................................................................9 Selfontwikkeling: Begrip en hantering van stres.......................................................... 12 Les 1: Stres........................................................................................................................ 12 Onderwerp 1.1 Stres...............................................................................................13 Les 2................................................................................................................................... 18 Onderwerp 1.2 Liggaamlike Opvoeding: ’n Gebalanseerde lewenstyl ..................18 Aktiwiteit 1.1 ...........................................................................................................19 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 19 Aktiwiteit 1.2............................................................................................................20 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 21 Selfontwikkeling: Verhoudings....................................................................................... 22 Les 1: Verhoudings ............................................................................................................ 22 Onderwerp 2.1 Verhoudings en kommunikasie......................................................23 Aktiwiteit 2.1............................................................................................................24 Les 2................................................................................................................................... 26 Onderwerp 2.2 Liggaamsopvoeding: Veiligheidsmaatreëls vir fisiese fiksheid.......26 Aktiwiteit 2.2............................................................................................................28 Aktiwiteit 2.3............................................................................................................28 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 29 Aktiwiteit 2.4............................................................................................................29 Aktiwiteit 2.5............................................................................................................31 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 33 Selfontwikkeling: Kommunikasie................................................................................... 34 Les 1: Kommunikasie......................................................................................................... 34 Onderwerp 3.1 Kommunikasie...............................................................................34 Aktiwiteit 3.1............................................................................................................36 Les 2................................................................................................................................... 37 Onderwerp 3.2: Liggaamsopvoeding: Deelname aan programme vir persoonlike fiksheid en gesondheid..............................................................................37 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 37 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 38

1

© Impaq

Fasiliteerdersgids G12 ~ LewensoriĂŤntering

Selfontwikkeling: Konflik en konflikhantering............................................................... 39 Les 1: Konflik en konflikbestuur.......................................................................................... 39 Onderwerp 4.1 Konflik en konflikbestuur................................................................40 Aktiwiteit 4.1............................................................................................................41 Aktiwiteit 4.2............................................................................................................45 Les 2 .................................................................................................................................. 46 Onderwerp 4.2: Liggaamlike Opvoeding................................................................46 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 46 Aktiwiteit 4.3............................................................................................................47 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 47 Studievaardighede .......................................................................................................... 48 Les 1: Studievaardighede en voorbereiding vir die eksamen............................................. 48 Onderwerp 5.1 Studievaardighede en voorbereiding vir die eksamen...................49 Les 2 .................................................................................................................................. 51 Onderwerp 5.2 Liggaamlike Opvoeding.................................................................51 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 51 Aktiwiteit 5.2............................................................................................................51 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 51 Aktiwiteit 5.3...........................................................................................................52 Verandering en oorgang ................................................................................................. 54 Les 1: Oorgang van skool na naskool en die arbeidsmark................................................ 54 Onderwerp 6.1 Verander van skool na naskool, en hantering van verandering.....55 Onderwerp 6.2 Die arbeidsmark: Die waarde van werk.........................................57 Aktiwiteit 6.1............................................................................................................57 Les 2................................................................................................................................... 59 Onderwerp 6.3 Liggaamlike Opvoeding.................................................................59 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 59 Aktiwiteit 6.2............................................................................................................59 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 61 Aktiwiteit 6.3............................................................................................................61 Projek................................................................................................................................ 63 Les 1, 3 en 4....................................................................................................................... 63 Onderwerp 7.1 Projek.............................................................................................63 Les 2................................................................................................................................... 63 Onderwerp 7.2 Liggaamlike Opvoeding: Inheemse speletjies van Suid-Afrika......63 Aktiwiteit 7.1............................................................................................................64 Loopbane en loopbaankeuses........................................................................................ 65 Les 1: Loopbane en loopbaankeuses................................................................................ 65 Onderwerp 8.1 Loopbane en loopbaankeuses.......................................................65 Aktiwiteit 8.1...........................................................................................................66 Les 2................................................................................................................................... 71 Onderwerp 8.2 Liggaamlike Opvoeding.................................................................71 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 71 Aktiwiteit 8.2............................................................................................................71 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 74 Š Impaq

2

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

Demokrasie en menseregte............................................................................................. 76 Les 1: Verantwoordelike burgerskap en menseregte......................................................... 76 Onderwerp 9.1: Verantwoordelike burgerskap en menseregte..............................77 Aktiwiteit 9.1...........................................................................................................78 Aktiwiteit 9.2............................................................................................................79 Les 2................................................................................................................................... 82 Onderwerp 9.2 Die rol van die media in ’n demokratiese bestel............................82 Aktiwiteit 9.3............................................................................................................82 Aktiwiteit 9.4............................................................................................................83 Les 3: Los die uitdaging op................................................................................................ 86 Aktiwiteit 9.5............................................................................................................86 Les 4: Reflekteer en pas toe.............................................................................................. 89 Aktiwiteit 9.6............................................................................................................89 Sosiale en omgewingsverantwoordelikheid ................................................................. 91 Les 1: Verantwoordelikheid teenoor die samelewing en die omgewing............................. 91 Onderwerp 10.1 Verantwoordelikheid teenoor die samelewing en die omgewing.92 Les 2................................................................................................................................... 92 Onderwerp 10.2 Formuleer ’n persoonlike missie- en visieverklaring vir die lewe.92 Les 3................................................................................................................................... 96 Onderwerp 10.3 Liggaamlike opvoeding................................................................96 Les 4: Oplossing, toepassing en hersiening....................................................................... 96 Aktiwiteit 10.1..........................................................................................................96 Selfontwikkeling in die samelewing............................................................................... 98 Les 1: Fisiese, persoonlike, sosiale en omgewingstoestande............................................ 98 Onderwerp 11.1 Fisiese, persoonlike, sosiale en omgewingstoestande................99 Les 2.... ............................................................................................................................. 101 Onderwerp 11.2 Liggaamlike Opvoeding..............................................................101 Les 3: Los die uitdaging op.............................................................................................. 102 Les 4: Reflekteer en pas toe............................................................................................ 102 VERWYSINGS................................................................................................................. 104

3

© Impaq

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

LESELEMENTE Elke eenheid (voorgestelde tyd: 2 weke) bestaan uit die volgende leeraktiwiteite: • ’n Uitdaging • Lewensoriëntering-inhoud • Liggaamlike opvoeding maak deel uit van meeste eenhede, maar is nie noodwendig verwant aan die uitdaging nie.

• Aktiwiteite om die uitdaging op te los • Toepassing en hersiening Asook: • • • • • •

Leeruitkomste Bykomende aktiwiteite Definisies Verrykende aktiwiteite (Vir die nuuskieriges) Opsommings Aktiwiteite vir selfassessering

IKONE

BAIE BELANGRIK Gegewe die bogenoemde leerorde word geïmpliseer dat leerders betrokke moet raak by die aktiwiteite en die oplossing van aksies, om die inhoud en insig te versamel, asook die vermoë om probleme op te los ten einde suksesvol te wees in hierdie vak.

© Impaq

4

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

INLEIDING Lewensoriëntering is die studie van die self in verhouding tot ander en tot die samelewing.

Dit spreek vaardighede, kennis en waardes rakende die self aan, asook die omgewing, verantwoordelike burgerskap, ’n gesonde en produktiewe lewe, sosiale betrokkenheid, ontspanning en fisiese aktiwiteit, loopbane en loopbaankeuses. Hierdie sluit die geleentheid in om ’n verskeidenheid lewensvaardighede te ontwikkel en toe te pas om sodoende probleme op te los, ingeligte besluite en keuses te maak, en gepaste aksies te neem om ’n betekenisvolle en suksesvolle lewe te lei in ’n samelewing wat vinnig verander.

Lewensoriëntering fokus dus nie slegs op kennis nie, maar benadruk ook die belangrikheid van die praktiese toepassing van vaardighede en waardes in ons daaglikse lewens, asook in deelname aan fisiese aktiwiteite, gemeenskapsorganisasies en -inisiatiewe.

Lewensoriëntering in die VOO-fase is daarop gemik om: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

leerders te lei en voor te berei om gepas te reageer op die verantwoordelikhede en geleenthede van die lewe; leerders toe te rus om optimaal te kommunikeer op ’n persoonlike, sielkundige, kognitiewe, motoriese, fisiese, morele, geestelike, kulturele en sosio-ekonomiese vlak; leerders te lei om ingeligte en verantwoordelike besluite te neem rakende hulle eie gesondheid en welstand, asook die gesondheid en welstand van ander; leerders bloot te stel aan hulle grondwetlike regte en verantwoordelikhede, die regte van ander, en kwessies van diversiteit; leerders toe te rus met kennis, vaardighede en waardes om ingeligte besluite te maak oor vakkeuses, loopbane, bykomende en naskoolse studiegeleenthede en die arbeidsmark; leerders bloot te stel aan verskillende studiemetodes en -vaardighede met betrekking tot assesseringsprosesse; en leerders bloot te stel aan die waardes van gereelde deelname aan fisiese aktiwiteite.

Lewensoriëntering in graad 10 – 12 fokus op die volgende ses onderwerpe: • Ontwikkeling van die self in die samelewing • Verantwoordelikheid teenoor die samelewing en die omgewing • Demokrasie en menseregte • Loopbane en loopbaankeuses • Studievaardighede • Liggaamlike opvoeding Die vakmateriaal en verwante assesseringselemente is gebaseer op die temas soos in die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) uiteengesit.

5

© Impaq

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

ROOSTER EN TYDSBESTUUR Daar is drie kwartale in graad 12 omdat die Rekordeksamen in September die finale evaluering vir graad 12 Lewensoriëntering is. Die onderwerpe wat in die eenhede behandel word, bestaan uit ’n uitdaging, inhoud oor die onderwerp, liggaamsoefeninge, aktiwiteite om die uitdaging op te los, asook toepassing en hersiening. Die volgende diagram verteenwoordig die raamwerk om die inhoud baas te raak.

© Impaq

6

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

VOORGESTELDE BYKOMENDE LEESWERK Nel, M. 2014. Life Orientation for South African teachers. Pretoria: Van Schaik.

Van Heerden-Pieterse. 2015. Life Skills: My journey, my destiny, 2nd ed. Pretoria: Van Schaik.

HULPBRONVEREISTES Die volgende hulpbronne word vereis om die vak suksesvol te voltooi: • Impaq-handleiding • Impaq-portefeuljetake • Halfjaareksamen • Rekordeksamen • Rekordeksamen (dit is die Eindeksamen vir Lewensoriëntering, aangesien die NSS nie ’n vraestel vir Lewensoriëntering insluit nie) • Klere, skoene en toerusting wat nodig is vir fisieke aktiwiteite.

TYDSTOEDELING Die voorgestelde tydstoedeling vir Lewensoriëntering graad 12 is soos volg: Aantal eenhede per jaar Totale aantal weke beskikbaar om inhoud te bestudeer in graad 12 Tydsduur van elke eenheid Aantal eenhede (hersiening vir finale assessering uitgesluit) Voorgestelde tydstoedeling per eenheid Aantal lesse per eenheid Tydsduur per les Totale voorgestelde tydstoedeling per jaar

11 eenhede/jaar 22* 2 weke 11 3 ure/eenheid 4 45 minute 33 ure/jaar

*Die aantal weke is verminder om tyd te maak vir die Rekordeksamen, wanneer die finale assessering in Lewensoriëntering vir die jaar sal plaasvind. Dit beteken dat dieselfde hoeveelheid werk in ’n korter tydperk bemeester moet word.

Weeklikse skedule Die voorgestelde weeklikse skedule van temas vir die volle graad 12-program: Vak Aantal lesse per week Tydstoedeling per week (ure)* 1. Huistaal 6 4,5 2. Eerste Addisionele Taal 6 4,5 3. Wiskunde 6 4,5 4. Lewensoriëntering 2 1,5 5. Addisionele vak 1 5 3,75 6. Addisionele vak 2 5 3,75 7. Addisionele vak 3 5 3,75 Totaal 35 26,25 *Tydsduur van les is 45 minute.

7

© Impaq

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

STUDIEWENKE EN -METODES Onthou dat studiewerk nie tot die aand voor die eksamen of toets uitgestel kan word nie. Dit is nooit te vroeg om goeie studiegewoontes te kweek nie. Almal is verskillend, en vir sommige leerders kom studeer en motivering vanself. Maar, net soos ’n atleet of sokkerspeler moet oefen om sy/haar vaardighede te ontwikkel, moet doeltreffende studievaardighede ingeoefen word as die kandidaat goed wil presteer. Hoe gouer die kandidaat goeie studiegewoontes verstaan en begin toepas, hoe makliker gaan toetse en eksamens wees en hoe beter sal die kanse wees om goeie punte te behaal. Hier is ’n paar wenke om die leerder te help om die meeste van sy/haar studies te maak: • • • • • • • • •

© Impaq

Alhoewel jy op enige plek kan studeer, moet die plek waar jy studeer niks hê wat jou aandag sal aftrek nie.

Tyd is die kosbaarste hulpbron wat jy het. As jy sukkel om tyd te vind om te studeer, moet jy begin prioritiseer en ’n rooster opstel. Dit is belangrik dat jy nie jouself in hierdie belangrike graad 12-jaar met werk oorlaai nie.

Wanneer jy vir toetse en eksamens voorberei, moet jy tyd daaraan spandeer om die werk te hersien. Begin deur die werk te hersien terwyl dit nog vars in jou geheue is.

As jy te lank wag, mag jy dalk vind dat die materiaal nie meer sin maak nie.

Maak seker jy verstaan al die materiaal. Moenie feite probeer memoriseer as jy dit nie verstaan nie.

Toets jouself deur die selfassesseringsvrae en -aktiwiteite aan die einde van die eenheid te hersien. Gebruik die leeruitkomste as riglyn.

Dit is belangrik om gereelde ruspouses te neem – as jy te hard werk, kan dit jou prestasie verminder.

Bly gemotiveerd. Versier jou studeerplek met inspirerende aanhalings of foto’s van die mense wat jy trots wil maak deur goeie punte te behaal.

Beloon jouself.

Sien eenheid 5 vir meer inligting.

8

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

AANBEVOLE JAARPLAN Inhoud

Kwartaal 1

Teikendatum*

Eenheid 1: Selfontwikkeling: Begrip en hantering van stres 1.1 Stres 1.2 Liggaamlike Opvoeding: ’n Gebalanseerde lewenstyl Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Eenheid 2: Selfontwikkeling: Verhoudings 2.1 Verhoudings en kommunikasie 2.2 Liggaamlike Opvoeding: Veiligheidsmaatreëls in fisiese fiksheid Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Eenheid 3: Selfontwikkeling: Kommunikasie 3.1 Kommunikasie 3.2 Liggaamlike Opvoeding: Deelname aan programme vir persoonlike fiksheid en gesondheid Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Eenheid 4: Selfontwikkeling: Konflik en konflikhantering 4.1 Konflik en konflikhantering 4.2 Liggaamlike Opvoeding Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Eenheid 5: Studievaardighede 5.1 Studievaardighede en voorbereiding vir die eksamen 5.2 Liggaamlike Opvoeding

9

© Impaq

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

Inhoud Los die uitdaging op

Teikendatum*

Reflekteer en pas toe

Kwartaal 2 Eenheid 6: Verandering en oorgang 6.1 Oorgang vanaf skool na naskool, en hantering van verandering 6.2 Die arbeidsmark: Die waarde van werk 6.3 Liggaamlike Opvoeding Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Eenheid 7: Projek 7.1 Projek 7.2 Liggaamlike Opvoeding: Inheemse speletjies van Suid-Afrika Eenheid 8: Loopbane en loopbaankeuses 8.1 Loopbane en loopbaankeuses 8.2 Liggaamlike Opvoeding Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Eenheid 9: Demokrasie en menseregte 9.1 Verantwoordelike burgerskap en menseregte 9.2 Die rol van die media in ’n demokratiese samelewing 9.3 Liggaamlike Opvoeding Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Halfjaareksamen

© Impaq

10

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

Inhoud

Teikendatum*

Kwartaal 3 Eenheid 10: Sosiale en omgewingsverantwoordelikheid 10.1 Sosiale en omgewingsverantwoordelikheid 10.2 Ontwikkeling ’n persoonlike visie- en missieverklaring vir die lewe 10.3 Liggaamlike Opvoeding Oplossing, reflekteer en pas toe Eenheid 11: Selfontwikkeling in die samelewing 11.1 Fisiese, persoonlike, sosiale en omgewingstoestande 11.2 Liggaamlike Opvoeding Los die uitdaging op Reflekteer en pas toe Hersiening Eindeksamen (tydens Rekordeksamen)

11

© Impaq

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

Selfontwikkeling: Begrip en hantering van stres Les 1: Stres Dié eenheid fokus op die begrip en hantering van stres as ’n belangrike element van selfontwikkeling, ’n onderwerp wat ons sedert graad 10 bespreek. Selfontwikkeling behels die strewe na en bemeestering van vaardighede wat individue kan help om die beste te doen met dit wat hulle het. Dit gaan oor die vervulling van ons volle potensiaal as mens.

Stres het ’n integrale deel van ons alledaagse lewens geword. Die moderne lewe is vol uitdagings, eise, rompslomp en sperdatums wat ons nie altyd kan vermy nie. Die manier waarop ons stres hanteer, het ’n invloed op ons liggame en siele. Gevolglik moet ons onsself beskerm deur die simptome van stres te herken en stappe te neem om die newe-effekte te verminder.

Fisiese aktiwiteite kan ook help om ’n positiewe lewenstyl te handhaaf, en fisiese beweging en geestesgesondheid te bevorder. Dit versterk ook die immuunstelsel, vertraag die verouderingsproses en help om stres te verlig.

Die vermoë om stres doeltreffend te bestuur, is uiters belangrik vir beide persoonlike en professionele sukses. Die doel van die eenheid is dus om jou toe te rus met kennis, waardes, vaardighede en aktiwiteite om stresvolle situasies en uitdagings in die lewe te herken en te hanteer, om te floreer in die lewe en die wêreld daarbuite.

LEERDERS MOET DIE UITDAGING KONFRONTEER: Wat kan ek doen om my eie stresvlakke te verlig?

Dit is noodsaaklik om te verstaan dat hierdie uitdaging teen die einde van die eenheid opgelos moet wees.

• • • • • • •

© Impaq

LEERUITKOMSTE Nadat leerders hierdie eenheid voltooi het, moet hulle in staat wees om die volgende te kan doen: die konsep van stres verduidelik; verskillende reaksies tot stres identifiseer; die algemene oorsake van stres in jou lewe ontleed; kritiese ondersoek van maniere om stres in die daaglikse lewe te hanteer; die belangrikheid van fisiese aktiwiteite bespreek asook die waarde wat dit het vir ’n mens se lewe en die verligting van stres; oefeninge wat stres teenwerk, identifiseer; bespreek waarom sekere aktiwiteite veral waardevol is in die verligting van stres.

12

1

DEFINEER (Leerders moet die volgende begrippe verstaan) Angs: Bekommernis, senuweeagtigheid of ongemak.

Eustres: Die term eustres verwys na twee konsepte. Die voorvoegsel eu- is afgelei van die Griekse woord wat beteken “goed” of “wel”. Wanneer dit aan die woord “stres” gekoppel word, beteken dit letterlik “goeie stres”.

Hanteringsmeganismes: Enige doelbewuste of onbewuste poging wat ’n individu in staat stel om by omstandighede aan te pas om balans te vind.

Nood: Die term verwys na uiterste angs, hartseer of pyn.

Stres: Stres is ’n reaksie tot ’n stimulus wat die fisiese of geestelike ewewig versteur.

Stresbestuursplan: Fisiese en/of emosionele reaksies wat die liggaam help om stres te verwerk.

Stressor: ’n Stressor is ’n prikkel of stimulus wat stres veroorsaak, byvoorbeeld geraas, ’n voortsnellende motor, die skryf van ’n toets, of om vir die eerste keer uit te gaan met iemand wat jy nog nie voorheen ontmoet het nie (toe-oë-afspraak).

Stresvlakke: Die erns van geestelike of fisiese stres as gevolg van faktore wat die ewewig van ’n persoon omverwerp.

Stresweerstand: Stresverdraagsaamheid is die vermoë om te ontspan en te kalmeer ondanks probleme.

Terapie: Deskundige ingrypings om ’n persoon te verander, of om die effek van ’n negatiewe toestand of ondervinding om te keer.

Veg-en-vlug-reaksie: Wanneer jy bedreig voel, vind ’n chemiese reaksie in die liggaam plaas wat jou in staat stel om op ’n manier te reageer wat besering voorkom.

Onderwerp 1.1 Stres Leerders moet die probleemvrae oplos: • Wat is die hoofoorsake van stres in my lewe?

• Watter uitwerking het stres op my?

• Hoe gespanne is ek?

• Wat kan ek doen om my stres te bestuur?

Inleiding Die fokus hierdie les is om die verskillende oorsake van stres en die invloed wat dit op ons welsyn het, te herken; en om die verskillende maniere te ondersoek om stres te hanteer.

Spreek die volgende sake aan: • Konseptualisering van stres • Die invloed van stres op die liggaam • Vlakke van stres • Bestuur stres

13

© Impaq

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids G12 ~ Lewensoriëntering

(Die dele gemerk “Vir die nuuskieriges” is opsioneel, maar kan ’n waardevolle bydrae tot die bemeestering van die onderwerp lewer.)

VIR DIE NUUSKIERIGES • Mense van alle vlakke van die samelewing gebruik stres om beter te presteer.

• Atlete ervaar tipies hoë vlakke van stres voor ’n wedren. Goeie atlete leer om die veg-en-vlug-reaksie te gebruik om beter as hulle teenstanders te presteer.

• Sakelui voel baie keer gespanne weens werksdruk, maar baie beweer dit laat hulle harder werk en dryf hulle om beter te presteer.

• Kunstenaars (musikante, dansers) ervaar ook hoë vlakke van stres, maar gebruik dit dikwels om beter te presteer.

• Kandidate voel ook baie keer gespanne oor hulle akademiese prestasie.

Dit kan dramaties verhoog voor ’n toets, maar stres kan ’n belangrike rol speel in die voorbereiding van ’n toets.

• Kan jy aan nog voorbeelde dink waar mense stres op ’n positiewe manier gebruik het?

• Kan jy dink aan ’n voorval waar jy baie gespanne gevoel het voor die tyd, maar waar die energie as gevolg van die stres jou beter laat presteer het? Dink hoe stres jou laat voel, en hoe jy tog positief kan reageer met betrekking tot dié gevoelens.

Vlakke van stres

Voordat jy iets oor stres in jou lewe kan doen, moet jy eers die vlakke van stres in jou lewe bepaal en verstaan. Daar is verskeie metodologieë wat jy kan gebruik om dit te doen. Hierdie metodologieë strek van die hoogs-gespesialiseerde – dikwels onder leiding van ’n opgeleide professionele persoon soos ’n dokter of ’n sielkundige – tot die mees eenvoudigste, wat jy self kan doen.

Een so ’n metodologie is ontwikkel deur Didato (2003:182, 183). Dit behels ’n toets met twaalf vrae, elk met ’n verklaring wat as Waar of Onwaar beantwoord kan word. Om uit te vind of jy gespanne is, beantwoord die volgende vrae: Vraag 1.

Ek is ’n ligte slaper.

2.

Ek is geneig tot ’n sterk persoonlikheid.

3.

Ek glo ek is meer buierig as die gemiddelde persoon.

4.

Ek is dikwels uitgeput.

5.

Ek reageer dikwels met woede.

6.

Ek is geneig om die aantal aktiwiteite te vermeerder wanneer ek onder druk is.

7.

Ek is meer perfeksionisties as die meeste van my vriende.

8.

Ek steur my gewoonlik nie veel aan my gesondheid nie.

9.

Ek eet meer as gewoonlik wanneer ek gespanne is.

10. Ek voel soms naar.

© Impaq

14

Antwoord Waar Onwaar Waar Onwaar Waar Onwaar Waar Onwaar Waar Onwaar Waar Onwaar Waar Waar Waar Waar

Onwaar Onwaar Onwaar Onwaar