Gr 12-Afrikaans Eerste Addisionele Taal-Fasiliteerdersgids Taalkunde 1

Í2,È-E-EAT-FG016Î 1

8

1

2

-

E

-

E

A T -

F

G

0

1

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL FASILITEERDERSGIDS: TAALKUNDE Graad 12

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Fasiliteerdersgids: Taalkunde

1 8 1 2 - E - E AT- F G 0 1

Í2,È-E-EAT-FG016Î

Graad 12

Aangepas vir KABV

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

INHOUDSOPGAWE VOORWOORD .................................................................................................................... 3 LESELEMENTE .................................................................................................................. 5 JAARPLAN ......................................................................................................................... 6 EENHEID 1: ’n Gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees .......................................... 7 Les 1: Taal in konteks ...................................................................................................... 7 AKTIWITEIT 1 .............................................................................................................. 7 AKTIWITEIT 2.1 ........................................................................................................... 8 AKTIWITEIT 2.2 ........................................................................................................... 8 AKTIWITEIT 3 .............................................................................................................. 8 AKTIWITEIT 4 ............................................................................................................ 10 Les 2: Taal in konteks .................................................................................................... 11 AKTIWITEIT 5 ............................................................................................................ 11 AKTIWITEIT 6 ............................................................................................................ 12 AKTIWITEIT 7 ............................................................................................................ 12 AKTIWITEIT 8 ............................................................................................................ 12 AKTIWITEIT 9 ............................................................................................................ 13 AKTIWITEIT 10 .......................................................................................................... 13 AKTIWITEIT 11 .......................................................................................................... 13 Les 3: Taal in konteks .................................................................................................... 14 AKTIWITEIT 12 .......................................................................................................... 14 AKTIWITEIT 13 .......................................................................................................... 14 AKTIWITEIT 14 .......................................................................................................... 14 AKTIWITEIT 15 .......................................................................................................... 15 Les 4: Visuele geletterdheid ........................................................................................... 15 AKTIWITEIT 16 .......................................................................................................... 15 AKTIWITEIT 17 .......................................................................................................... 15 EENHEID 2: Die toekoms wag ........................................................................................ 17 Les 5: Taal in konteks .................................................................................................... 17 AKTIWITEIT 18 .......................................................................................................... 17 AKTIWITEIT 19 .......................................................................................................... 19 AKTIWITEIT 20 .......................................................................................................... 19 Les 6: Leesbegrip, taal, opsomming en visuele geletterdheid ........................................ 20 AKTIWITEIT 21 .......................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 22 .......................................................................................................... 20 AKTIWITEIT 23 .......................................................................................................... 21 AKTIWITEIT 24 .......................................................................................................... 22 Les 7: Taal in konteks .................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 25 .......................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 26 .......................................................................................................... 23 AKTIWITEIT 27 .......................................................................................................... 24 Les 8: Skryf .................................................................................................................... 25

© Optimi

1

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

EENHEID 3: Feeste en plesierighede ............................................................................. 26 Les 9: Taal in konteks .................................................................................................... 26 AKTIWITEIT 28 .......................................................................................................... 26 AKTIWITEIT 29 .......................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 30 .......................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 31 .......................................................................................................... 28 AKTIWITEIT 32 .......................................................................................................... 28 Les 10: Korter transaksionele tekste .............................................................................. 29 AKTIWITEIT 33 .......................................................................................................... 29 AKTIWITEIT 34 .......................................................................................................... 29 EENHEID 4: En nou is ons amper groot ........................................................................ 30 Les 11: Taal in konteks .................................................................................................. 30 AKTIWITEIT 35 .......................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 36 .......................................................................................................... 30 Les 12: Taal in konteks .................................................................................................. 31 AKTIWITEIT 37 .......................................................................................................... 31 AKTIWITEIT 38 .......................................................................................................... 31 Les 13: Opsomming ....................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 39 .......................................................................................................... 32 Les 14: Leesbegrip en taal in konteks ............................................................................ 32 AKTIWITEIT 40 .......................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 41 .......................................................................................................... 33 AKTIWITEIT 42 .......................................................................................................... 33 BYLAE A: TAALSTRUKTURE ......................................................................................... 35 BYLAE B: SKRYFWERK .................................................................................................. 45 BYLAE C: RUBRIEKE ...................................................................................................... 52

© Optimi

2

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

VOORWOORD Welkom by Afrikaans Eerste Addisionele Taal graad 12.

Al die werk vir die jaar word in die handleidings vervat. Taalkunde en letterkunde het aparte handleidings en fasiliteerdersgidse. Al die werk in beide handleidings moet behandel word soos in die jaarplan aangedui.

Die taalaspekte van graad 12-werk word op grond van kennis gedoen. Die kandidate het reeds vanaf graad 8 taalkennis begin opbou en nou moet die kennis net toegepas word. Die moeiliker aspekte van die taal sal egter weer behandel word.

Die kandidate moet elke aktiwiteit in die handleiding getrou voltooi nadat die gegewe leerwerk hanteer is. Gaan al die antwoorde saam met die kandidate na en doen hersiening waar nodig.

PORTEFEULJEWERK Die jaarpunt word deur portefeuljetake bepaal, wat in die portefeuljeboek gevind kan word.

Die take in die portefeuljeboek moet betyds voltooi en aan Impak gestuur word teen die bepaalde datums op die puntestaat (in die portefeuljeboek).

Die take sal dan by Impaq nagesien word. Die punte sal in ’n vorderingsverslag/puntestaat gegee word, maar die take word nie teruggestuur nie. Die kandidate moet dus ’n gewaarmerkte afskrif vir hulself maak en hou. Die take sal by Impaq in die kandidate se persoonlike portefeulje gehou word – die portefeuljes van alle kandidate moet te alle tye beskikbaar wees vir moderering deur die eksamenraad.

Afrikaans het ook ’n praktiese gedeelte, naamlik die mondelingtake. Hierdie take tel as individuele take, maar die punt maak ook vraestel 4 van die Eindeksamen te punt op.

Fasiliteerders evalueer nie die mondelinge nie. Reëlings vir die evaluering van mondelinge sal deur Impaq getref word.

EKSAMENS Daar is drie eksamens wat in die jaar afgelê moet word. Die vraestelle is as volg:  Vraestel 1 fokus op leesvaardigheid, kennis van visuele tekste, vermoë om op te som en taalkennis.  Vraestel 2 is letterkunde, wat poësie en prosa behels.  Vraestel 3 is uitsluitlik ’n skryfvraestel waar alle vorme van geskrewe werk (opstelle en transaksionele tekste) geassesseer word.  Vraestel 4 word voor die Eindeksamen afgehandel – dit is eintlik net ’n samestelling van al die kandidaat se mondelingpunte deur die jaar.

© Optimi

3

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

ADDISIONELE BRONNE Indien julle ekstra oefeninge wil doen, word die volgende boeke aanbeveel (let wel: die nodige werk word in die handleidings gedek en enige addisionele boeke dien slegs as verryking): Gouws, R., Gouws, S. en Lätti, M. 2013. Afrikaans sonder grense, 12 Eerste Addisionele Taal. Maskew Miller Longman Lutrin, B. 2004. Afrikaans Handbook & Study Guide. Berlut Books Vosloo, R., Viljoen, H., Prinsloo, B., Stevens. H. en Ras, B. 2013. Piekfyn Afrikaans Graad 12. Best Books

© Optimi

4

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

LESELEMENTE LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit KABV.

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Nuwe terminologie om die begrip van die vak as deel van die les uit te brei.

DEFINIEER Definisies van konsepte om die inhoud te verstaan.

BELANGRIK Verduidelik misverstande; moontlike verwarring met betrekking tot bestaande kennis.

WENKE Enige inligting anders as die inhoud, om die leerder deur die leerproses te begelei.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud in diepte na te vors. Brei die aktiwiteit en oefening tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken. Vir die begaafde leerder: uitgebreide oefeninge. Vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes* (LSOB): verduidelik die noodsaaklikheid om die basiese vrae te voltooi om ’n slaagpunt te behaal. *LSEN in algemene taalgebruik

AKTIWITEIT Vrae wat voltooi moet word ten einde die kennis van die voltooide les te toets.

OEFENING Ter afsluiting van die spesifieke eenheid. Formatiewe assessering.

KERNINHOUD Beklemtoon die kern van die inhoud, in-diepte verduideliking van ’n spesifieke afdeling van die les; moet verstaan word.

STUDEER/HERSIENING Tyd wat spandeer word om die inhoud te bestudeer in die afsluiting van die eenheid en ter voorbereiding vir die toets of eksamen.

© Optimi

5

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

JAARPLAN DATUM DATUM BEGIN VOLTOOI EENHEID 1: ’n Gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees Les 1: Taal in konteks Les 2: Taal in konteks Les 3: Taal in konteks Les 4: Visuele geletterdheid EENHEID 2: Die toekoms wag Les 5: Taal in konteks Les 6: Leesbegrip, taal, opsomming en visuele geletterdheid Les 7: Taal in konteks Les 8: Skryf EENHEID 3: Feeste en plesierighede Les 9: Taal in konteks Les 10: Korter transaksionele tekste EENHEID 4: En nou is ons amper groot Les 11: Taal in konteks Les 12: Taal in konteks Les 13: Opsomming Les 14: Leesbegrip en taal in konteks LES

© Optimi

6

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

EENHEID 1: ’n Gesonde liggaam huisves ’n gesonde gees LEERDOELWITTE

   

Nadat die kandidate hierdie eenheid voltooi het, moet hulle die volgende kan doen: Geïntegreerde taaloefeninge voltooi. ’n Opsomming van ’n leesstuk maak.

Visuele geletterdheid kan interpreteer en vrae daaroor beantwoord. ’n Begripsleesaktiwiteit voltooi.

Les 1: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate:  ’n Artikel lees en vrae daaroor beantwoord.  Sinskonstruksie verstaan en reg toepas.  Die proses van om ’n opsomming te maak, verstaan en toepas.

Gaan saam die kandidate deur die antwoorde. Hersien waar nodig.

AKTIWITEIT 1

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

© Optimi

Sportbeoefening sal positief wees. ’n Motiveringspreker praat met mense en motiveer hulle om die beste van ’n situasie te maak.

Aktiewe ouers besef die waarde van oefening, hulle is self gemotiveerd, ens.

Woorde wek maar voorbeelde trek.

Dit is maklik om vir ander mense te sê wat om te doen, maar deur iets self te doen, motiveer jy ander mense.

Kinders kan hulle eie vordering meet sonder om hulself met ander te vergelyk. ’n Mens leer om vriende te maak en na ander mense se standpunte te luister.

Dit leer jou om geduldig met ander te wees.

Rugby, netbal, tennis, sagtebal, sokker, ens.

Kandidaat se eie antwoord. (Moet ja/nee antwoord. Dit moet ook duidelik wees dat die kandidaat die gesegde duidelik verstaan.)

7

(1) (1) (1) (1) (1) (1) (2) (2) (2)

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 2.1

Wanneer ek terugkyk na my sportloopbaan, was daar baie veranderings/veranderinge.

Dit is regtig stresvol. Wanneer ’n mens aktief is, hoop jy dat jy groot dinge sal bereik. Die tyd vlieg verby en jy onthou hoe lekker dit was om baie verantwoordelikhede te hê. Elke keer is dit opwindend wanneer jy van ’n bekende plek verlaat om aan sport deel te neem.

AKTIWITEIT 2.2 1.

Die kat jaag elke oggend muise in die tuin.

S v1 T O P (Slegs een werkwoord, geen manner en geen infinitive)

2.

Die seun wil elke middag televisie in die sitkamer kyk.

S v1 T O P v2 (Hulpwerkwoord in posisie 1, geen manner en geen infinitive)

3.

Die mense vra mooi om huis toe te gaan.

S v1 M I (Slegs een werkwoord, geen time, geen object, met ’n volle infinitive)

4.

Die juffrou skree elke Maandag op die kinders in die klas om hul huiswerk te doen.

S v1 T O P I (Slegs een werkwoord, geen manner, met ’n volle infinitive)

5.

Die seuns speel elke Vrydag sokker op die sokkerveld om die meisies te beïndruk.

S v1 T O P I

AKTIWITEIT 3 Kandidate moet hersiening oor sinskonstruksie doen voordat hulle die vrae beantwoord.

Sinskonstruksie Die korrekte woordorde in Afrikaans is seker die belangrikste ding wat jy moet leer. Dit verskil van sinskonstruksie in Engels. © Optimi

8

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Belangrik: Woordorde in die enkelvoudige (simple) sin (stelsin) met een gedagte lyk só: Wie (subjek/onderwerp) doen (werkwoord 1) wanneer (tyd) wat (objek/voorwerp) hoe (manier) waar (plek) (werkwoord 2) om ... te (infinitief) = SwwTOMPwwI VOORBEELDE Die gesin / oefen / elke jaar / baie hard / by die dam / om fiks te word vir die Comrades.

Wie doen wanneer hoe waar om ... te       Subjek ww. 1 tyd manier plek infinitief Die deelnemer / het / verlede week / met ’n ligte hart / van Durban af / gehardloop Wie doen wanneer hoe waar       Subjek ww. tyd manier plek ww. (hulpww.) (hoofwerkwoord) Jy kan met enige bywoord of bywoordelike frase (woorde wat vir ons sê wanneer, hoe of waar) begin, MAAR die WERKWOORD/E bly op dieselfde plek.

Voltooi die volgende sinne.

1.

Elke jaar oefen die gesin baie hard by die dam om fiks te word.

By die dam word elke jaar baie hard geoefen om fiks te word.

2.

Verlede week het die deelnemer met ’n ligte hart van Durban af gehardloop.

Met ’n ligte hart het die deelnemer verlede week van Durban af gehardloop.

Van Durban af het die deelnemer verlede week met ’n ligte hart gehardloop.

Skryf die volgende sinne in die korrekte woordorde.

3.

Die kinders het daardie dag (tyd – wanneer) baie trots (manier – hoe) by die ’49Dodge gestaan.

4.

Die vrou het ure lank (T) met groot afwagting (M) langs die pad (P) gesit.

5.

Haar ouma bak elke vakansie (T) koekies (O) in die oond (P).

6.

Hy sal op Kersdag (T) met sy fiets (M) in die straat af (P) jaag.

Skryf nou die sinne 3 – 6 oor, maar begin telkens met die onderstreepte woorde.

3.

Daardie dag het die kinders baie trots by die ’49-Dodge gestaan.

4.

Met groot afwagting het die vrou ure lank langs die pad gesit.

5.

Elke vakansie bak haar ouma koekies in die oond.

6.

In die straat af sal hy op die dag van die Comrades met sy rooi fiets jaag.

© Optimi

9

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 4 Maak seker dat die kandidate die belangrike aspekte van opsommings verstaan.

Daar is ’n opsomming in elke eksamenvraestel (vraestel 1).

Die puntetoekenning vir ’n opsomming is as volg: 7 punte = 7 feite 3 punte = taalgebruik = 10 in totaal Die kandidaat word gepenaliseer vir taalfoute, spelfoute en as meer as die vereiste getal woorde gebruik is.

Opsomming Kom ons kyk weer na die belangrikste aspekte van opsommings maak. Dit is belangrik dat die belangrikste feite van die teks in die opsomming gegee word.

Moet nie net woorde en dele van sinne verwyder om dit korter te maak nie. Jy mag daarmee die hele tema en konteks van die teks verloor.

Volg die volgende stappe: 1.

Lees die teks aandagtig deur.

2.

Skryf jou opsomming neer.

3.

Lees weer deur die teks en maak seker dat alle taalgebruik en sinskonstruksie korrek is.

1.

Lees  Lees die teks ten minste twee keer.  Terwyl jy lees, identifiseer die sentrale tema of onderwerp waaroor die teks gaan.  Besluit wat is relevant tot die onderwerp/tema van die teks.

2.

Skryf  Skryf jou eerste poging eers rofweg neer.  Lees deur jou opsomming en maak seker dat die kern met die oorspronklike teks ooreenstem.  Verkort jou opsomming verder en skryf jou finale weergawe.

3.

Hersien opsomming  Nadat jy jou opsomming gemaak het, kyk dat daar geen spelfoute is nie en dat die sinskonstruksie reg is.  Tel die getal woorde en skryf dit onderaan jou opsomming tussen hakies neer.

© Optimi

10

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

 

Eenheid

1

’n Volsin het ten minste een werkwoord.

Onthou om altyd eers beplanning in potlood te doen. Dit help jou om jou gedagtes te orden en jou woordtelling reg te kry. (Dit is egter nie ’n vereiste om jou beplanning in die eksamen in te handig nie.)

AKTIWITEIT 4: MEMORANDUM 1.

Lag help vir asma, diabetes en ekseem.

2.

Jy gebruik vyftig spiere om te lag.

3.

Vyftien minute se lag verbrand 40 kalorieë.

4.

Lag kan chroniese pyn verlig.

5.

Wanneer jy lag, baat jou hele lyf daarby.

6. ’n Glimlag kan jou beter laat voel.

7.

Lag laat jou nuwe vriende maak.

(47 woorde)

Les 2: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate: Deeglike hersiening van al die taalstrukture te doen: verwarrende woorde, doeblette, paronieme, die toekomende, teenwoordige en verlede tye, woordorde, verkleinwoorde, koppelteken, een woord vir ’n beskrywing.

Die volgende aktiwiteite dien as hersiening. Verwys na bylae A agter in die handleiding/fasiliteerdersgids, waarin al die taalaspekte verduidelik word.

AKTIWITEIT 5 Die woorde in die sinne hieronder kan maklik verwar word. As jy weet wat elkeen beteken, is dit makliker om die regte woord te gebruik.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7. © Optimi

kort-kort binnekort kortliks onthou herinner reuk Ruik

(Dikwels, met ’n kort tussenpose) (Oor ’n kort rukkie) (In min woorde) (Nie vergeet nie) (Laat jou dink aan) (Iets wat jy ruik – naamwoord) (Wat jy met jou neus doen – aksiewoord) 11

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

(op) ... vertrou is getrou doodse dodelike Tabak twak ronde rondte

15.

16.

reëlings relings

Eenheid

1

(Op jou reken -rely); getrou (lojaal/hou jou woord) (Soos die dood) (Kan jou laat doodgaan) (Binne ’n sigaret) (Nonsens, kaf) (Verbuiging van “rond”) (Kring, omtrek, besoek wat gereeld afgelê word, deel van ’n wedstryd/beurt) (Handeling van te reël, bepaling, skikking) (Tralie, omheining, leuning van ’n trap)

Let wel: Indien so ’n vraag in ’n toets/eksamen gevra word, moet die antwoorde slegs met hoofletters wees indien die gevraagde woord met ’n hoofletter begin, soos in vraag 7 en 11 hierbo.

AKTIWITEIT 6 My ouers is baie lief vir my. Ek hoef nooit te twyfel aan hulle liefde nie. Ek weet dat hulle my altyd sal liefhê. My ouma, wat oorlede is, het my ook baie liefgehad. Ek was haar geliefde kleinkind. Op die oomblik is ek en my vriend verlief op mekaar. Ons loop soos verliefdes hand aan hand. Hy is my liefling.

AKTIWITEIT 7 Wanneer jy verkoue het, moet jy mooi na jouself kyk. Smeer jou bors met kamferolie. Jou bors raak seer van al die hoes. Omdat dit gewoonlik koud is, moet jy met ’n warmwatersak voor die verwarmer sit. Wanneer jy beter voel, moet jy aan jou gunstelingvriende skryf en in die briewe vir hulle vertel hoe dit met jou gaan. Vriende sal altyd uitsien na ’n brief van jou af. Moenie jouself later verwyt dat jy opgehou het om aan hulle te skryf nie.

AKTIWITEIT 8

1.

2.

3.

© Optimi

a) In die toekoms sal joga jou jonk en soepel hou. b) In die verlede het joga jou jonk en soepel gehou.

Vandag het sy longontsteking, daarom is sy in die hospitaal. a) Deur die eeue was joga ’n doeltreffende manier om jou rustig te maak. b) In die toekoms sal joga ’n doeltreffende manier wees om jou rustig te maak.

12

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

4.

a) b)

Eenheid

In die toekoms sal almal joga kan doen.

Honderd jaar gelede kon almal joga doen. OF Honderd jaar gelede kon almal joga gedoen het.

AKTIWITEIT 9

1.

2.

3.

4.

5.

Daar is nie verskillende soorte sweet nie.

Is termiese sweet die normale sweet wat jy het?

Jou liggaam se temperatuur word deur sweet gereguleer.

Stressweet word deur emosies veroorsaak. a) liggaampie liggame b) lewetjie lewens c) kliertjie kliere d) handjie hande e) voetjie voete

AKTIWITEIT 10

1.

2.

Voor- en nadele Hoogte- en laagtepunte

AKTIWITEIT 11

1.

2.

3.

4.

Soggens Smiddae Saans Snags

5.

6.

7.

8.

Daagliks Maandeliks Jaarliks Weekliks

Die kandidate moet die taalaspekte in bylae A goed ken en verstaan.

© Optimi

13

1

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Les 3: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate: Deeglike hersiening van al die taalstrukture te doen: die infinitief, sinskonstruksie en woordvorme.

AKTIWITEIT 12

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

ly stres onseker (die) belangrikste weet (hoe) spanning hanteer (hanteer: to handle; behandel: to treat) hoër (as) (trappe van vergelyking – vergrotende trap)

AKTIWITEIT 13

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Dit sal jou help om te studeer binne ’n omgewing wat goed georganiseer is. OF Dit sal jou help om binne ’n omgewing wat goed georganiseer is, te studeer.

Stap 2 is om te analiseer hoeveel werk jy moet leer.

Deur ’n rooster op te stel, sal jy genoeg tyd hê om elke afdeling te leer.

Jy behoort realistiese doelwitte te stel.

Jy hoef nie met ander leerders te kompeteer nie.

Jy behoort net met jouself te kompeteer.

Herinner kandidate daaraan dat “behoort” en “hoef” nie ’n “om” in die infinitief het nie.

AKTIWITEIT 14 Nie alleen moet jy studeer nie, maar jy moet ook ’n sosiale lewe geniet.

© Optimi

14

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

AKTIWITEIT 15

1.

2.

3.

4.

5.

moedeloos skoolverlaters toekomsplanne werkloos (-loos: sonder; net soos “moedeloos”) matrikulant (sp) > matriek

Les 4: Visuele geletterdheid LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate: Visuele tekste te kan interpreteer.

AKTIWITEIT 16

1.

2.

3.

4.

’n Vrou mag twee piesangs per dag eet.

Die pynappel.

Kombineer die perskes (twee klein perskes) en ’n klein piesang.

Al die porsies kan gehalveer word, dan sal die aanbevole hoeveelheid koolhidrate nie oorskry word nie.

AKTIWITEIT 17

Begripslees 1.

Bybelfigure soos Job, Dawid en Saul het ook aan depressie gely.

(1) 2.

Dit stimuleer jou gedagtes.

(1) Dit help om van buierigheid ontslae te raak.

(1) ’n Persoon voel meer positief oor homself.

(1) ’n Persoon het meer energie.

(1) 3.

Eie antwoord, bv. Waarskynlik nie, oefening vervang nie die medikasie nie, dit moet aanvullend wees om effektief te wees./Nee, in die teks staan jy moet nie jou medikasie verander sonder om jou dokter te raadpleeg nie.

(2)

© Optimi

15

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

1

Taal in konteks 1.

Sy het gesê dat oefening belangrik was om jou brein te stimuleer.

(2) 2.

Hy het geantwoord dat gereelde oefening gehelp het om van buierigheid ontslae te raak.

(1) 3.

Energieke (1) 4.

Stimulasie (1) 5.

Om hok te slaan beteken om iets te stop.

(1) 6.

Stokperdjies is dinge waarin mense belangstel en wat hulle baie geniet om te doen. (Hobbies) (1) 7. ’n Perk wat van hout gemaak is (wooden horse).

8.

Behaaglikheid – tevredenheid, genotvol, blyheid (1)

© Optimi

16

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

EENHEID 2: Die toekoms wag LEERDOELWITTE

  

Nadat die kandidate hierdie eenheid voltooi het, moet hulle die volgende kan doen: Geïntegreerde taaloefeninge voltooi. ’n Opsomming van ’n leesstuk maak. ’n Begripsleesaktiwiteit voltooi.

Les 5: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate:  Woordsoorte te kan identifiseer.  Sinne te kan omskakel van direkte na indirekte rede en andersom.

Verwys na bylae A agter in die handleiding/fasiliteerdersgids, waarin al die taalaspekte verduidelik word.

AKTIWITEIT 18 Die memorandum is slegs ’n riglyn vir korrekte antwoorde, maar moedig die kandidate aan om soveel as moontlik woorde te kry wat pas.

1.

Selfstandige naamwoorde Selfstandige nw.

Meervoud kaptein kapteins duiwel duiwels myle myl ratte rat tand tande bord borde kierie kieries enjin engins battery batterye pad paaie vlakte

© Optimi

Verkleining kapteintjie duiweltje myltjie ratjie tandjie bordjie kierietjie engintjie batterytjie paadjie

vlaktes

vlaktetjie

17

Engels captain devil mile cog/gear tooth board (also plate) walking stick engin battery road terrain (open stretches of land)

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

sleutel hart

sleutels harte

sleuteltjie hartjie

fênbelt

fênbelde

beltjie

son enjinkap hemp skrefiesoog klip telefoonpaal tolbos wind horlosie storie tydskrif vliegtuig wynbottel rugbyspeler rookwolk trein deur man tou

sonne enjinkappe hemde skrefiesoë klippe telefoonpale tolbosse winde horlosies stories tydskrifte vliegtuie wynbottels rugbyspelers rookwolke treine deure mans / manne toue

sonnetjie enjinkappie hempie skrefiesogies klippie telefoonpaaltjie tolbossies windjie horlosietjie storietjie tydskriffie vliegtuigie wynbotteltjie rugbyspelertjie rookwolkie treintjie deurtjie mannetjie toutjie

stofjas

stofjasse

stofjassies

voet stamper hand witstreep stuk iets

voete stampers hande witstrepe stukke -

voetjie stampertjie handjie witstrepie stukkies ietsie

key heart fanbelt (correct Afr: waaierband) sun bonnet shirt slanted eyes stone telephone pole tumbleweed wind/breeze watch/clock story magazine aeroplane wine bottle rugby player cloud of smoke train door man rope (also string) jas = coat stof = dust foot bumper hand white line piece something

2.

Hoofwerkwoorde stap, staan, proes, vrek, draai, byt, inklim, beduie, gewaar, bereken, pluk, toet, grom, noem, oorleef, huil, gelees, geval, knik, skud, eet, brand, byt, sê, sit, wys, peuter, kyk, tik, loer, gevlieg

3.

Byvoeglike naamwoorde warm, kaal, bewend, blasend, nugter, leë, wit, roep, gryp

4.

Lidwoorde die, ’n

© Optimi

18

2

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

5.

Bywoorde vinnig, halfregop, ’n slag

6.

Voornaamwoorde jy, hy, ons, hom, ek

7.

Telwoorde Vyftig

Eenheid

2

AKTIWITEIT 19

1.1 1.2 1.3 1.4

skaam/verleë/huiwerig of die volgende aand hom

2.1 2.2

Die student vra: “Moet ons al hierdie werk leer, mevrou Kotzé?”

“Ja, Peter, julle skryf mos môre ’n toets,” antwoord mevrou Kotzé.

3.1 3.2

Die seun het uitgeroep: “Ag nee, ek het my beursie verloor!”

Sy vriend het gevra: “Het jy nie dalk jou beursie vanoggend by die huis gelos nie?”

1.5 1.6 1.7

opgewonde/gretig/bly/gelukkig sy hy

LW: As die gedeelte buite die aanhalingstekens in die direkte rede in die verlede tyd is, verander tyd- en plekwoorde en die werkwoord gewoonlik.

4.1 Ben het vir Thabo gevra of hy die vorige aand gewerk het.

4.2 Die vrou beveel die kinders om gou te maak, anders gaan hulle laat wees.

4.3 Die matrikulant het gesê dat hulle werk daardie jaar baie moeiliker as die vorige jaar was.

AKTIWITEIT 20

1.

2.

3.

4.

5.

© Optimi

Kandidaat se eie sinne. Die ander betekenis van die onderstreepte woorde moet duidelik wees.

My nefie is vier jaar oud.

Die mense staan in ’n ry.

Die deur staan oop.

Skryf die sin oor, want dit is verkeerd.

My werk is vir my belangrik.

Hy klap die vlieg.

My sak is vol boeke.

19

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

Les 6: Leesbegrip, taal, opsomming en visuele geletterdheid LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate:  Leesbegrip te oefen.  Taaloefeninge te voltooi.  Oefen om ’n opsomming te maak.  Vrae oor visuele geletterdheid te beantwoord.

AKTIWITEIT 21

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Tier, hond, olifant, sjimpansee D Rillers (thrillers), gruverhale (horrors), spanningsverhale D Onfiks Hy bly op straat, hy het nie ’n huis/gesin aan wie hy behoort nie.

Al die diere wat in die see voorkom.

Om te slaap.

Siek diere gaan na ’n veearts.

Suid-Afrikaanse (nie net “Suid-Afrika” nie. In hierdie konteks is dit Suid-Afrikaanse filmbedryf).

AKTIWITEIT 22

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

© Optimi

Dit skep nuwe werksgeleenthede en dit verbeter bestaande tegnologie. ’n Kenner is ’n persoon wat baie weet van ’n spesifieke onderwerp/dit is iemand wat al baie navorsing oor ’n spesifieke onderwerp gedoen het.

C Inligtingstegnologie Twee vlieë met een klap beteken jy doen/bereik twee goed tegelyk.

Op hoogte bly (par. 6) = vertroud raak met (par. 3). onekonomies As jy baie lief is vir iets het jy ’n passie daarvoor.

20

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

AKTIWITEIT 23

1.

Die toekomstige boer moet omgewingskade herstel.

2.

Inheemse plant- en dierspesies moet hervestig word.

3.

Nuwe tegnologie gaan baie noodsaaklik wees.

4.

Die bewaringsboere sal tradisionele take van ’n boer behartig.

5.

Die nuwe bewaringsboere sal met wild ook moet werk.

6.

Hervestigers sal baie divers moet boer/sal die grondkwaliteit moet verbeter.

7.

Die nuwe boere sal woude en woestyne moet rehabiliteer.

(57 woorde) MERK VAN DIE OPSOMMING   

      

Lees die hele opsomming om ’n geheelindruk van die opsomming te kry.

Beplanning is nie nodig nie.

Indien rofwerk/beplanning gedoen word, let op die volgende: o Indien die beplanning in potlood aangebied word, word dit as rofwerk beskou en die tweede aanbieding word nagesien. o Indien die eerste poging in pen aangebied word, word daardie poging as die finale antwoord beskou.

Indien daar twee feite in een sin gegee word, word slegs die eerste feit nagesien.

Die tweede feit in daardie sin word geïgnoreer.

Indien daar twee sinne by een punt gegee word, word slegs die eerste sin nagesien.

Direkte aanhalings is nie toelaatbaar nie.

Kandidate hoef nie ’n titel te verskaf nie.

Indien afkortings in die opsomming voorkom, word elke afkorting getel volgens die getal woorde wat dit voorstel, byvoorbeeld, d.w.s. = drie woorde.

Indien die kandidaat die opsomming in paragraafvorm aanbied, word die eerste sewe sinne van hierdie paragraaf nagesien.

Spelfoute/taalfoute moet tydens nasien aangedui word.

Puntetoekenning  7 punte vir 7 korrekte feite (1 punt per korrekte feit)  3 punte vir taal  Totale punt: 10  Die verspreiding van die punte indien die kandidaat nie net aangehaal het nie: o 1 – 3 punte korrek: 1 punt o 4 – 5 punte korrek: 2 punte o 6 – 7 punte korrek: 3 punte  Punteverspreiding indien kandidate verbatim aangehaal het. o 6 – 7 aanhalings: geen punt vir taal nie o 1 – 5 aanhalings: 1 punt vir taal © Optimi

21

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

Let wel: Formaat  Selfs indien die opsomming in die verkeerde formaat aangebied word, moet dit geassesseer word.  Kandidate word nie gepenaliseer indien die opsomming in die verkeerde formaat aangebied is nie.  Geen punte word afgetrek indien die kandidaat nalaat om die getal woorde wat gebruik is, aan te dui nie.

Tel van woorde  Tel die getal woorde indien dit te lank lyk.  Indien die opsomming te lank is, word vyf ekstra woorde toegelaat en die res van die opsomming word nie nagesien nie.  Geen punte word afgetrek indien die kandidaat nalaat om die getal woorde wat gebruik is, aan te dui nie.  Indien die opsomming minder as die voorgeskrewe woorde bevat, maar dit bevat al die hoofgedagtes, word die kandidaat nie gepenaliseer nie.

AKTIWITEIT 24

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

© Optimi

’n Telebemarker bemark produkte oor die telefoon.

Die opskrif is in ’n ander tipe skrif as die advertensie gedruk.

Dit trek die leser se aandag/dit beklemtoon die sin.

Kontak hulle deur jou CV te faks aan 0863984104.

Hulle word ’n mededingende salaris betaal en die werksomgewing is mooi. ’n Mens kan heeldag met ander mense kommunikeer en jy bemark ’n produk waarvan almal waarskynlik van hou.

Feit: “Ons het die werk vir jou!”

“Ons betaal ’n mededingende salaris ...”

Mening: “... jy werk in ’n pragtige omgewing.”

22

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

Les 7: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate: Al die taalkundige aspekte, bv. woordvorming en sinstrukture, te verstaan.

AKTIWITEIT 25

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

lewensgeskiedenis te lees te sien drome ’n Maatskappy word (deur jou) gestig.

Die maatskappy word (deur jou) opgebou.

Die maatskappy word vir miljoene dollars (deur jou) verkoop.

Mark het baie hard gewerk.

Hy kon vir ure aanmekaar werk.

Hy het ’n streng werksprogram gevolg.

Hy het ’n geleentheid raakgesien.

Hy sê dat jy nooit van jou droom moet vergeet nie.

Jy kan vra of dit al is.

Dis maklik omdat jy baie geleenthede het, dus hoef jy nooit te wag nie. deur middel van Jy kan elke dag baie inligting by die biblioteek kry. ryk geslaag

AKTIWITEIT 26

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

© Optimi

Die skrywer van die brosjure vra die leser of hy/sy die volgende jaar universiteit toe wil gaan.

(2) Dit is jou lewensideaal OM aanstaande (=volgende) jaar te gaan studeer.

(1) Jy behoort by elke moontlike plek aansoek te doen om ’n beurs te verkry.

(1) Jy moet ’n CV aan die personeelbestuurder stuur indien (voegwoord – groep 3) jy kommunikasiekunde wil studeer.

(1) Leningspakette word ook deur banke aangebied. (Teenwoordige tyd) (2) Die bank sal ’n afskrif van jou identiteitsdokument vereis.

(1)

23

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

2

1.7

Die bank vereis sowel ’n afskrif van jou identiteitsdokument as ’n bewys van registrasie./Die banke vereis ’n afskrif van jou identiteitsdokument sowel as ’n bewys van registrasie.

(1)

2.1 2.2 2.3 2.4

lewensdoel identiteitskrisis; beroepskeuse leningsaansoek universiteitstudent – gewoonlik gebruik ons -s- om die woord universiteit aan ’n ander woord te koppel, byvoorbeeld: universiteitskursus.

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

(5)

3.6

afskrifte dokumente CV’s lewensideale brosjures (Onthou: ’n woord wat op ’n -e eindig, is nie noodwendig ’n meervoudsvorm nie. Nog voorbeelde: ’n dame – baie dames; ’n periode – baie periodes) kursusse (6)

4.1 4.2 4.3 4.4

Vraagsin Bevelsin Bevelsin/uitroepsin Stelsin

(4)

5.1 5.2 5.3 5.4.1 5.4.2

Curriculum vitae Universiteit van Suid-Afrika doktor (’n dokter is ’n mediese dokter) Suid-Afrikaanse Steenkool-, Olie- en Gaskorporasie Elektrisiteitsvoorsieningskommissie

(5)

AKTIWITEIT 27

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

© Optimi

Die aksenttekens (akuuttekens) beklemtoon die woord.

Die afdeling vir hoërskoolleerlinge en studente.

Hy het met ’n nuwe projek begin.

“Positief” en “geesdriftig” Wegneemetes/King Foods.

By Absa.

Hy is nog ’n skolier en kan nie alles alleen behartig nie.

Dit is baie vars, word van gehaltebestanddele gemaak en is gesond.

Franco Birds en FJS Video-opnames.

24

(1) (1) (1) (2) (1) (1) (1) (2) (2)

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

10.1 10.2 10.3

Eenheid

Kandidaat se eie antwoord, bv. Sakeplan. Dit is die begin van ’n goeie besigheid.

Dit is die geld wat jy inkry en wat jy uitgee.

Die bestanddele moet van hoë gehalte wees.

2

(2) (1) (1)

Les 8: Skryf LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate: Die verskil tussen en vereistes van opstelle en transaksionele tekste te verstaan.

Vraestel 3 in die eksamen handel oor skryfwerk. Daar gaan van kandidate verwag word om ’n opstel, ’n langer transaksionele en ’n kort transaksionele teks te skryf. Die vraestel tel 100 punte. Sit ’n paar periodes opsy en bestudeer al die verskillende soorte skryfstukke.

Verwys na bylae B waar al die formate gegee word.

1.

2.

3.

© Optimi

Maak seker die kandidate wat die verskil tussen die verhalende, beskrywende, bespiegelende, argumenterende en beredenerende opstel is.

Die kandidate moet die formaat van ’n vriendskaplike brief, die formele brief, dialoog, ens. goed ken.

Maak seker dat die kandidate weet hoe om aanwysings te skryf, hoe om instruksies te gee, hoe ’n dagboekinskrywing lyk, ens.

25

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

3

EENHEID 3: Feeste en plesierighede LEERDOELWITTE

   

Nadat die kandidate hierdie eenheid voltooi het, moet hulle die volgende kan doen: Geïntegreerde taaloefeninge voltooi. ’n Begripsleesaktiwiteit voltooi.

Die skryf van instruksies en die logiese volgorde van ’n resep verstaan.

Kort transaksionele tekste skryf.

Les 9: Taal in konteks LEERDOELWITTE Aan die einde van hierdie les behoort die kandidate:  ’n Begripsoefening te voltooi.  Taaloefeninge te voltooi, waar die klem op sinskonstruksie val.

AKTIWITEIT 28

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

© Optimi

In Oudshoorn in die Wes-Kaap.

Die groot getal besoekers aan die fees. “amptelik” 2044 Agt dae.

Nuwe verhoogproduksies word eers daar opgevoer voordat dit by ander plekke opgevoer word.

Waar. “Ekonomies is die KKNK ’n bron van inkomste ...” dat dit voordelig is inkomste Moontlike antwoorde: - Die fees is al vir meer 20 jaar aan die gang.

- Baie mense besoek jaarliks die fees.

- Nuwe verhoogproduksies word die eerste keer op die fees opgevoer.

26

Fasiliteerdersgids G12 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal: Taalkunde

Eenheid

3

AKTIWITEIT 29

c)

Aardklop is ’n jaarlikse Suid-Afrikaanse kunstefees wat sedert 1998 in Potchefstroom aangebied word.

Dit word tydens die Septembervakansie aangebied aangesien die fees van koshuise en sale van skole gebruik maak.

Die kosstalletjies is uit die boonste rakke daarom sal jy nie honger ly nie.

2.

a) b) c) d)

Bevelsin Stelsin Uitroepsin Vraagsin

3.

a) b) c) d) e)

bedags Saans weekliks soggens uurliks

4.

a) b) c) d) e) f) g) h) i) j)

vier verlede onbewus weet; wees binnekort swaer klere reis help waardeer

1.

a) b)

AKTIWITEIT 30

1.

a) b)

Die Kaapse Klopse vind jaarliks in die Kaap plaas.

Dit is altyd wonderlik om te aanskou.

2.

a) b) c)

Kaapstad sal deur ons op Tweede Nuwejaar besoek word.

Trompette en fluite is deur hulle in die karnaval gespeel.

Daar word gesê dit is die moeite werd om te sien. OF Daar word gesê dat dit die moeite werd is om te sien.

© Optimi

27