Gr 11-Afrikaans Huistaal-Fasiliteerdersgids Taalkunde 1

Í2+È-A-AHT-FG01<Î

1

8

1 1

-

A

-

A

H

T -

F

G

0

1

AFRIKAANS HUISTAAL FASILITEERDERSGIDS: TAALKUNDE Graad 11

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Huistaal Fasiliteerdersgids: Taalkunde

1 8 11 - A - A H T- F G 0 1

Í2+È-A-AHT-FG01<Î

Graad 11

Aangepas vir KABV

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

INHOUDSOPGAWE

1. Voorwoord ............................................. 3 2. Afrikaans Huistaal – Inhoud .................. 4 3. Portefeuljewerk ...................................... 6 4. Toetse en eksamens ............................. 6 5. Onderrigplan vir taalkunde .................... 6 6. Inhoudsopgawe .................................... 9

© Impaq

1

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

6. INHOUDSOPGAWE KWARTAAL 1 EENHEID 1: Skryfvaardighede LES 1 .................................................................................................................... 13 Aktiwiteit 1 .............................................................................................. 14 Aktiwiteit 2 .............................................................................................. 14 Aktiwiteit 3 .............................................................................................. 15 Aktiwiteit 4 .............................................................................................. 16 Aktiwiteit 5 .............................................................................................. 16 Aktiwiteit 6 .............................................................................................. 18 LES 2 .................................................................................................................... 19 Aktiwiteit 7 .............................................................................................. 20 Aktiwiteit 8 .............................................................................................. 21 EENHEID 2: Afrikaanse spelling LES 3 .................................................................................................................... 22 LES 4 .................................................................................................................... 23 Aktiwiteit 9 .............................................................................................. 24 Aktiwiteit 10 ............................................................................................ 24 LES 5 .................................................................................................................... 26 Aktiwiteit 11 ............................................................................................ 27 Aktiwiteit 12 ............................................................................................ 28 Aktiwiteit 13 ............................................................................................ 29 EENHEID 3: Skryftekens LES 6 .................................................................................................................... 30 Aktiwiteit 14 ............................................................................................ 31 Aktiwiteit 15 ............................................................................................ 32 KWARTAAL 2 EENHEID 4: Woordvorming (Morfologie) LES 7 .................................................................................................................... 33 Aktiwiteit 16 ............................................................................................ 33 Aktiwiteit 17 ............................................................................................ 34 Aktiwiteit 18 ............................................................................................ 36 EENHEID 5: Afrikaanse woordeskat LES 8 .................................................................................................................... 37 Aktiwiteit 19 ............................................................................................ 38 Aktiwiteit 20 ............................................................................................ 38 Aktiwiteit 21 ............................................................................................ 39

© Impaq

9

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

EENHEID 6: Kommunikatiewe skryfstukke LES 9 .................................................................................................................... 40 Aktiwiteit 22 ............................................................................................ 40 LES 10 .................................................................................................................. 41 Aktiwiteit 23 ............................................................................................ 42 Aktiwiteit 24 ............................................................................................ 43 KWARTAAL 3 EENHEID 7: Spelling: Lettergrepe LES 11 .................................................................................................................. 44 Aktiwiteit 25 ............................................................................................ 45 EENHEID 8: Transaksionele skryfstukke LES 12 .................................................................................................................. 47 Aktiwiteit 26 ............................................................................................ 47 EENHEID 9: Woordsoorte LES 13 .................................................................................................. 49 Aktiwiteit 27 ............................................................................................ 50 KWARTAAL 4 EENHEID 10: Korter skryfstukke, Woordsoortonderskeiding LES 14 .................................................................................................................. 52 Aktiwiteit 28 ............................................................................................ 53 Aktiwiteit 29 ............................................................................................ 53 Aktiwiteit 30 ............................................................................................ 55 EENHEID 11: Nog woordsoorte LES 15 .................................................................................................................. 57 Aktiwiteit 31 ............................................................................................ 58

© Impaq

10

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

KWARTAAL 1 EENHEID 1: SKRYFVAARDIGHEDE LES 1 DIE WÊRELD IS ONS WONING LESDOELWITTE: Aan die einde van hierdie les behoort jy die volgende vaardighede te bemeester: Skryfvaardighede ten opsigte van: • die gebruik van die korrekte woord • hoofgedagtes van sinne • effektiewe sinsbou • skakeling van sinne onderling • kerngedagtes van paragrawe • verband tussen paragrawe • ondersoek van paragrawe in leesstuk

FASILITEERDER: • Berei voor deur om die ‘Die Wêreld is ons Woning’ in die handleiding deur te lees.

• Gesels met die leerder oor die inhoud.

© Impaq

13

1

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

1

VAARDIGHEID: TAALSTRUKTUUR FASILITEERDER: • Lees die leesstuk, Oor afsaak en opsit deur Jacqueline Leuvennink, saam met die leerder.

• Laat die leerder AKTIWITEIT 1 in sy/haar werkboek voltooi.

• Merk volgens die onderstaande memorandum.

MEMORANDUM AKTIWITEIT 1

EENHEID 1: LES 1

1.1 Nie gebonde aan een spesifieke land nie./ Daar het globalisering Plaasgevind. Met die druk van ‘n knoppie kan jy nou met iemand aan die anderkant van die wêreld praat.

1.2. Afsaal: kuier by ʼn nooi.

Opsit: vry met ʼn nooi.

1.3. 1.3.1 1.3.2 1.3.3

ʼn Vryer Die wêreld Die opsitkers

FASLITEERDER: • Werk nou saam met die leerder deur die aantekeninge oor sinsleer en laat die leerder AKTIWITEIT 2 in sy/haar werkboek voltooi.

• Merk volgens die onderstaande memorandum.

MEMORANDUM 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5

EENHEID 1: LES 1 AKTIWITEIT 2

Stelsin Bevelsin Vraagsin Uitroepsin Stelsin

2.2.1 Begin ʼn mens se glimlag van muur tot muur loop?

2.2.2 Maak sommige hulle makliker los as ander?

2.2.3 Kan ʼn mens vir jou ʼn plek op ʼn nuwe webwerf oopskop?

© Impaq

2.3

Vandag gaan dit begin bars om die leisels vir die uitlê van familie bymekaar te hou.

2.4

Naby hulle strandhuis stap ons verby.

14

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

1

VAARDIGHEID: TAALGELETTERDHEID EN SKRYF FASILITEERDER: • Bespreek nou die inligting oor die belangrikheid van goeie taalgeletterdheid wanneer die paragraaf geskryf word, met die leerder. (Bl. 7 – 9 van taalkundegids.)

• Die leerder voltooi nou AKTIWITEIT 3 in sy/haar stelwerkskrif.

• Merk na aanleiding van die assesseringsrubriek.

Dupliseer dit en plak dit onderaan die leerder se skryfwerk.

• Voltooi daarna AKTIWITEIT 4 in die leerder se taalleerskrif.

• Merk volgens die onderstaande memorandum.

AKTIWITEIT 3 5

4

3

2

1

(Uitstekend)

(Baie goed)

(Goed)

(Gemiddeld)

(Swak)

Taalversorging • • • • •

5 punte vir drie/vier foute; 4 punte vir vyf/ses/sewe foute; 3 punte vir agt/nege foute; 2 punte vir tien/elf/twaalf foute; 1 punt vir meer as twaalf foute.

Inhoud Formaat (sinne volg logies op mekaar; 8 – 10 reëls lank) Kreatiwiteit en versorging (moeite) Totaal

© Impaq

20 / 2 = 10

15

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

1

ASSESSERINGSTABEL VIR DIE PARAGRAAF

MEMORANDUM 4.1.

4.2.

4.3.

4.4.

AKTIWITEIT 4

Sin 1 Sin 1 Sin 3 Sin 1

FASILITEERDER: • Die leerder gaan AKTIWITEIT 5 ook in sy/haar stelwerkskrif doen.

• Dupliseer eers die rubrieke in die taalkundehandleiding.

• Gebruik die blokkie as die opskrif van spesifieke opdrag. Plak dit in die stelwerkskrif voordat die leerder met die beplanning begin.

• Nadat die finale poging geskryf is, plak dan die assesseringsrubriek in.

• Merk die opdrag sodat die leerder kan sien hoe hy/sy verbeter het • Let asseblief op na die skryfproses. Hoe vinniger die leerder daaraan gewoond raak, hoe beter vir alle ander skryfopdragte.

AKTIWITEIT 5 5

4

3

2

1

(Uitstekend)

(Baie goed)

(Goed)

(Gemiddeld)

(Swak)

Taalversorging • • • • •

5 punte vir drie/vier foute; 4 punte vir vyf/ses/sewe foute; 3 punte vir agt/nege foute; 2 punte vir tien/elf/twaalf foute; 1 punt vir meer as twaalf foute.

Inhoud Formaat (sinne volg logies op mekaar; 8 – 10 reëls lank) Kreatiwiteit en versorging (moeite) Totaal

© Impaq

20 / 2 = 10

16

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

1

VAARDIGHEID: LUISTER EN PRAAT FASILITEERDER: • Bespreek die kenmerke van luister met die leerder op bl. 14 van die taalkundegids.

• Voer die instruksies by FASE 1 uit.

• Lees dan die onderstaande teks aan die leerder voor. Die EERSTE keer is slegs om agtergrondinligting te bekom.

• Lees die teks nou vir die TWEEDE keer voor. Die leerder mag aantekeninge maak op ‘n rofwerk papier. Bespreek die vrae met hom/haar. Indien nodig, kan die teks vir ‘n DERDE keer voorgelees word. Laat die leerder die vrae voltooi. Merk volgens die onderstaande memorandum.

• Laat die leerder dan die vrae in sy/haar taalskrif beantwoord.

• Merk volgens die memorandum wat hieronder volg.

Die vergelyking in die Afrikaanse skryf- en spreektaal So groen soos gras, so wit soos was, so rooi soos bloed, so suikersoet ...

Dis ‘n stokou raaisel in die vorm van ‘n volksrympie en dit bevat ‘n aantal vergelykings. Die antwoord van die raaisel is natuurlik ‘n waatlemoen ... met sy groen skil, wit dop, rooi vleis en soetigheid.

Sonder sy kleurryke vergelykings is Afrikaans maar net nie Afrikaans nie. Luister hoe die vergelyking ons taal verlewendig ...

Ken jy iemand met lang wenkbroue soos ‘n skilderkwas? Met waterige oë soos ‘n fontein- padda en wegstaan-ore soos ʼn windskerm? Ons omgangstaal is deurspek met sulke kleurryke uitdrukkings.

Ons kom immers uit die stal van goeie, landelike mense, wat na aan die aarde gelewe het, maar ook nie altyd met finesse na hul medemens gekyk het nie. Die vergelyking vorm gevolglik ‘n groot en onlosmaaklike deel van Afrikaans se ryke skat van idiome.

Baie van die vergelykings – plaaslik geskep of uit Europa hierheen oorgeplaas – het soveel ingang gevind en is so wyd gebruik dat hulle tot vaste uitdrukkings in die taal verhef is. Ontelbare ander is miskien een keer deur ‘n woordkunstenaar of gesprekvoerder gebruik en het net daar gesneuwel omdat geen leer of toehoorder dit die moeite werd geag het om dit self weer te gebruik nie.

Hier volg ‘n lys van ‘n klompie van die bekendste vergelykings in Afrikaans: • So bang soos die duiwel vir ‘n slypsteen; • So dood soos ʼn kwartel; • So geel soos borrie; • So koppig soos ‘n muil; • So skaars soos hoendertande; • So vet soos ‘n vark; • Lieg soos ‘n tandetrekker; • Skop soos ‘n volstruis; • Skree soos ‘n maer vark; • ‘n Geheue soos ‘n olifant hê (gesê van iemand wat baie goed kan onthou); en • ‘n Maag soos ‘n volstruis hê (gesê van iemand wat alles kan eet).

Baie maal hoor ʼn mens in die spreektaal ʼn vergelyking wat (nog) nie die vaste uitdrukkings in jou taal behoort nie, maar wat so raak is dat ʼn mens daaroor moet glimlag. Die lysie hieronder is ‘n paar wat al opgeteken is: • Skurwe hakskene soos ‘n vleipatat; • Wegstaantande soos ʼn stalvurk; • ‘n Stem soos ‘n koffiemeul; • Deurskyn-ore soos ‘n vlakhaas.

(Verkort uit: www.mieliestronk.com) © Impaq

17

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

MEMORANDUM AKTIWITEIT 6

Eenheid

1

EENHEID 1: LES 1

6.1.

waatlemoen

(1)

6.2.

Letterlik = vol kleur; Figuurlik = Soos ongewone raak

(2)

6.3.1 skilderkwas 6.3.2 fonteinpadda 6.3.3 windskerm

(3)

6.4.

Dit is mense wat na aan die aarde gelewe het.

(1)

6.5.

Baie vergelykings uit Europa is hierheen oorgeplaas.

(1)

6.6.

6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.6.4 6.6.5

(5)

6.3.

6.7.

6.8.

slypsteen goud/borrie hoendertande tandetrekker volstruis

6.7.1 ‘n Geheue soos ‘n olifant.

6.7.2 ‘n Maag soos ‘n volstruis hê.

(2)

6.8.1 hakskene ... vleipatat 6.8.2 tande ... stalvurk 6.8.3 koffiemeul

(2) (2) (1) [20]

© Impaq

18

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

1

LES 2 LESDOELWITTE: Aan die einde van hierdie les behoort jy die volgende vaardighede te bemeester: • Die identifisering en toepassing van leestekens • Die tegnieke van soeklees, vluglees, studielees • Woordherkenning • Oordeel oor die geldigheid van argumente binne teksverband • Die maak van afleidings en gevolgtrekkings • Onderskei tussen feite, menings, bewerings • Herkenning van verwysings

VAARDIGHEID: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES

FASILITEERDER: • In LES 2 gaan die leerder baie aandag aan leestekens moet gee.

• Hoe het dit gegaan met die skryf van die paragrawe?

• Is die leestekengebruik korrek aangewend?

• Bespreek die leestekengebruik met die leerder in die taalkundegids van bl. 19-22.

• Laat die leerder dan AKTIWITEIT 7 in sy/haar werkboek voltooi.

• Merk volgens die onderstaande memorandum.

© Impaq

19

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

MEMORANDUM AKTIWITEIT 7

Eenheid

1

EENHEID 1: LES 2

AKTIWITEIT 7 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.4 7.1.5 7.1.6 7.1.7 7.1.8

My kinders was nog altyd behulpsaam, vriendelik en liefdevol.

“Kinders,” sê sy, “julle moet nie weer so lank wegbly nie.”

Sy sê: “Kinders, julle moet nie weer so lank wegbly nie.”

Die kinders se huis is op ʼn smal, steil werf.

“Julle kan òf gaan, òf bly.”

“Ek sal môre, Saterdag, saam met julle na die speelpark gaan.”

“Abraham, vir julle as gesin, is ek lief.”

Sy het aanvanklik gevoel dat, as sy haar gevoel wys, dit haar weerloos laat.

7.1.9 “Het julle gedink ek hou daarvan om alleen in Suid-Afrika agter te bly?”

7.1.10 “Gaan!”

7.2.1 Na die dubbelpunt volg ʼn verduideliking wat uitbrei op die gevolge van vlugvoosheid en artritis vir die reisiger.

7.2.2 Dui parentese aan – invoeging van ʼn addisionele gedagte.

7.2.3 Die uitroepteken dui emosie aan – hier vertedering/vreugde.

7.2.4 Die gedagte is nie voltooi nie. Die leser kan nou sy eie opinie vorm oor wat daarop gaan volg.

7.2.5 Daar volg ʼn verduideliking na die dubbelpunt, nl. dit waarvoor hulle hulle doodgelag het.

LET OP: Dit is belangrik om toe te sien dat die vrae VOLLEDIG beantwoord word. Dit is nie voldoende om bv. net te sê dat daar ʼn verduideliking volg nie. Jy sal merk dat hierdie tipe antwoorde altyd uit twee dele bestaan: die funksie en die verklaring. Om bloot net die funksie aan te dui beteken nog glad nie dat die leerling dit verstaan nie – daarom ook die verklaring.

© Impaq

20

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

1

VAARDIGHEID: LEES EN KYK FASILITEERDER: • Ons gaan nou HERSIENING doen oor die inhoud van LES 1 en 2.

• Laat die leerder sy/haar aantekeninge byderhand hou.

• Lees saam met hom/haar die onderstaande leesstuk deur.

• Die leerder voltooi dan AKTIWITEIT 8 in sy/haar werkboek.

• Merk volgens die onderstaande memorandum.

AKTIWITEIT 8 8.1.

8.2.

8.3.

8.4.

8.5.

8.6.

8.7.

8.8.

8.9.

8.10.

8.11.

8.12.

8.13.

8.14.

8.15.

8.16.

8.17.

20 000 mense Soeklees “Bekoorlik” LET OP: Wanneer ʼn antwoord ʼn aanhaling verwag, moet die woord(e) tussen aanhalingstekens geplaas word.

Die woord word beklemtoon om die asemrowendheid van die Taj Mahal te benadruk. “asemrowend” Jaipoer se geboue is van pienk sandsteen gebou.

Al drie dié stede het indrukwekkende forte met ʼn interessante geskiedenis.

8.8.1 Taal van ʼn bepaalde streek of groep.

8.8.2 Ernstige aansteeklike siekte veroorsaak deur inflammasie van die rugmurg of harsingvlies. “marmergraf” Muskietweerder: om malaria te voorkom.

Sonskerm: om sonbrand te voorkom.

Aaneenskakelend 12.1 Uitroepsin 12.2 Stelsin/ Bevelsin Om “Ná sy dood in 1666 …” uit te hef.

(Die gewone volgorde sou so lyk: Hy is na sy dood in 1666 langs sy vrou in die liefdesmonument begrawe.)

Ongeveer 60 Roepees vir 1 Amerikaanse dollar.

18 Die drinkwater kan besmet wees.

Eie antwoord TOTAAL

© Impaq

21

(1) (2) (1)

(2) (1) (1) (2) (2) (2) (1) (2)

(2)

(2) (1) (1) (1) (1) [25]

Fasiliteerdersgids G11 ~ Afrikaans Huistaal: Taalstrukture en -konvensies

Eenheid

EENHEID 2: AFRIKAANSE SPELLING LES 3: LESDOELWITTE: Aan die einde van hierdie les behoort jy die volgende vaardighede te bemeester: • Grondbeginsels van die Afrikaanse spelling

• Wisselvorme • Onderskeid tussen klank en skrif

VAARDIGHEID: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES

FASILITEERDER: • Bespreek die belangrikheid van die Afrikaanse spelling en grondbeginsels met die leerder.

• Wys ook die verskille tussen klank en spelling aan hom/haar uit.

• Beweeg aan na les 4 sodra jy seker is dat die leerder ʼn goeie agtergrondkennis het.

© Impaq

22

2