Gr 10-Landboubestuurspraktyke-Handleiding

Í2*È-A-AMP-SG01fÎ

1

8

1

0

-

A

-

A

M

P

-

S

G

0

1

LANDBOUBESTUURSPRAKTYKE HANDLEIDING Graad 10

A member of the FUTURELEARN group

Landboubestuurspraktyke Handleiding

1810-A-AMP-SG01

Í2*È-A-AMP-SG01fÎ

Graad 10

Aangepas vir KABV

JC Zandberg

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE .................................................................................................................. 3 INLEIDING .......................................................................................................................... 4 JAARPLAN ......................................................................................................................... 5 EENHEID 1: Gewasseproduksie ....................................................................................... 6 Les 1.1: Inleiding ........................................................................................................... 6 AKTIWITEIT 1.1 ................................................................................................ 15 Les 1.2: Boerderystelsels ............................................................................................ 16 AKTIWITEIT 1.2 ................................................................................................ 31 Les 1.3: Verskillende ondernemings............................................................................ 31 AKTIWITEIT 1.3 ................................................................................................ 43 Les 1.4: Grond- en waterbestuur in gewasproduksie: Basiese grondvereistes ........... 44 AKTIWITEIT 1.4 ................................................................................................ 51 Les 1.5: Grond- en waterbestuur in gewasproduksie: Grondbewerkingsmetodes....... 52 AKTIWITEIT 1.5 ................................................................................................ 66 Les 1.6: Grond- en waterbestuur in diereproduksie ..................................................... 66 AKTIWITEIT 1.6 ................................................................................................ 72 Les 1.7: Waterbronne .................................................................................................. 72 AKTIWITEIT 1.7 ................................................................................................ 77 Les 1.8: Gewasbestuursaspekte ................................................................................. 78 AKTIWITEIT 1.8 ................................................................................................ 82 Les 1.9: Gewasbestuursaspekte: Monokultuur en wisselbou ...................................... 82 AKTIWITEIT 1.9 ................................................................................................ 86 Les 1.10: Gewasbestuursaspekte: Rekordhouding ..................................................... 86 AKTIWITEIT 1.10 .............................................................................................. 93 EENHEID 2: Diereproduksie ..................................................................................... 94 Les 2.1: Diereproduksiepraktyke in Suid-Afrika ........................................................... 94 AKTIWITEIT 2.1 ................................................................................................ 97 Les 2.2: Hoofproduksieareas in Suid-Afrika ................................................................ 98 AKTIWITEIT 2.2 .............................................................................................. 104 Les 2.3: Algemene klassifikasie van plaasdiere ........................................................ 104 AKTIWITEIT 2.3 .............................................................................................. 109 Les 2.4: Beesrasse .................................................................................................... 109 AKTIWITEIT 2.4 .............................................................................................. 117 Les 2.5: Skaaprasse .................................................................................................. 118 AKTIWITEIT 2.5 .............................................................................................. 122 Les 2.6: Varkrasse..................................................................................................... 123 AKTIWITEIT 2.6 .............................................................................................. 125 Les 2.7: Pluimveerasse ............................................................................................. 125 AKTIWITEIT 2.7 .............................................................................................. 131

© Impaq

1

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

EENHEID 3: Dierebestuursaspekte ........................................................................ 133 Les 3.1: Hantering van plaasdiere ............................................................................. 133 AKTIWITEIT 3.1 .............................................................................................. 141 Les 3.2: Versorging van plaasdiere ........................................................................... 142 AKTIWITEIT 3.2 .............................................................................................. 152 Les 3.3: Behuising van plaasdiere ............................................................................. 152 AKTIWITEIT 3.3 .............................................................................................. 159 Les 3.4: Nasorg van plaasdiere ................................................................................. 160 AKTIWITEIT 3.4 .............................................................................................. 165 Les 3.5: Identifikasiemetodes .................................................................................... 165 AKTIWITEIT 3.5 .............................................................................................. 169 Les 3.6: Basiese konsepte van dierevoeding ............................................................ 170 AKTIWITEIT 3.6 .............................................................................................. 179 Les 3.7: Siektes en parasiete .................................................................................... 179 AKTIWITEIT 3.7 .............................................................................................. 187 Les 3.8: Rekordhouding ............................................................................................ 188 AKTIWITEIT 3.8 .............................................................................................. 192 Les 3.9: Basiese beginsels van bestuursprogramme ................................................ 193 AKTIWITEIT 3.9 .............................................................................................. 197 EENHEID 4: Bestuursbeginsels ............................................................................. 198 Les 4.1: Definisie van bestuur ................................................................................... 198 AKTIWITEIT 4.1 .............................................................................................. 203 Les 4.2: Bestuursbeginsels ....................................................................................... 204 AKTIWITEIT 4.2 .............................................................................................. 206 Les 4.3: Verskillende soorte natuurlikehulpbronbestuur ............................................ 207 AKTIWITEIT 4.3 .............................................................................................. 210 Les 4.4: Grondpotensiaal en -bestuur: Grondverbetering.......................................... 211 AKTIWITEIT 4.4 .............................................................................................. 215 Les 4.5: Grondpotensiaal en -bestuur: Bewaringspraktyke ....................................... 215 AKTIWITEIT 4.5 .............................................................................................. 220 Les 4.6: Afvalbestuur: Verskillende soorte afval ........................................................ 221 AKTIWITEIT 4.6 .............................................................................................. 224 BIBLIOGRAFIE EN VERWYSINGS.......................................................................... 225

© Impaq

2

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

JAARPLAN

4 BESTUURSBEGINSELS

3 DIEREBESTUURSASPEKTE

2 DIEREPRODUKSIE

1 GEWASSEPRODUKSIE

EENHEID

Š Impaq

LES

1.1 1.2 1.3 1.4

Inleiding Boerderystelsels Verskillende ondernemings Grond- en waterbestuur in gewasproduksie: Basiese grondvereistes 1.5 Grond- en waterbestuur in gewasproduksie: Grondbewerkingsmetodes 1.6 Grond- en waterbestuur in diereproduksie 1.7 Waterbronne 1.8 Gewasbestuursaspekte 1.9 Gewasbestuursaspekte: Monokultuur en wisselbou 1.10 Gewasbestuursaspekte: Rekordhouding 2.1 Diereproduksiepraktyke in Suid-Afrika 2.2 Hoofproduksieareas in Suid-Afrika 2.3 Algemene klassifikasie van plaasdiere 2.4 Beesrasse 2.5 Skaaprasse 2.6 Varkrasse 2.7 Pluimveerasse 3.1 Hantering van plaasdiere 3.2 Versorging van plaasdiere 3.3 Behuising van plaasdiere 3.4 Nasorg van plaasdiere 3.5 Identifikasiemetodes 3.6 Basiese konsepte van dierevoeding 3.7 Siektes en parasiete 3.8 Rekordhouding 3.9 Basiese beginsels van bestuursprogramme 4.1 Definisie van bestuur 4.2 Bestuursbeginsels 4.3 Verskillende soorte natuurlikehulpbronbestuur 4.4 Grondpotensiaal en -bestuur: Grondverbetering 4.5 Grondpotensiaal en -bestuur: Bewaringspraktyke 4.6 Afvalbestuur: Verskillende soorte afval.

5

DATUM

DATUM

BEGIN

VOLTOOI

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

EENHEID 1: Gewasseproduksie Les 1.1: Inleiding LEERDOELWITTE: Nadat jy hierdie les voltooi het, moet jy kennis dra oor die volgende: Vier gewasproduksieondernemings: • Algemene gewasproduksiepraktyke en -faktore • Oorsig oor die ekonomiese belangrikheid van gewasse • Algemene oorsig en vergelyking van gewasverbouing in Suid-Afrika: o Potensiële rol en belangrikheid van die bedryf o Hoofproduksieareas van verskillende gewasse • Vereistes vir suksesvolle gewasproduksie, met verwysing na: o land (grond, water, klimaat en ander natuurlike hulpbronne) o arbeid o kapitaal o bestuur

INLEIDING Gewasproduksie is ’n komplekse besigheid wat baie vaardighede vereis (soos biologie, akkerbou, meganika en bemarking) en dek ’n verskeidenheid bedrywighede.

Gewasse is plante wat vir voedsel of ander gebruike gekweek word.

Ons onderskei tussen vier basiese kategorieë: • Tuinbougewasse • Akkerbougewasse • Voergewasse • Bosbougewasse

Nampo 2014 © Impaq

6

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

BELANGRIKE TERMINOLOGIE Agri: Dit wat met landbou verband hou.

Bruto Binnelandse Produk (BBP): Die TOTAALe waarde van goedere geproduseer en dienste gelewer in een jaar.

Gewasse: Plante wat vir voedsel of ander gebruike gekweek word, veral graan.

Volume van landbouproduksie: Die hoeveelheid produkte wat op enige gegewe tyd geproduseer word.

Tuinbougewasse Tuinbougewasse is die afdeling van landbou wat handel oor die kuns, wetenskap, tegnologie en besigheid van plantkweking. Dit sluit in die verbouing van medisinale plante, vrugte, groente, neute, sade, kruie, spruite, sampioene, alge, blomme, seewiere en nievoedselgewasse soos gras en ornamentele bome en plante. Dit sluit ook plantbewaring, landskaprestourasie, landskap- en tuinontwerp, konstruksie en instandhouding in.

Akkerbougewasse Akkerbougewasse (buiten vrugte of groente) word vir landboudoeleindes gekweek; katoen, hooi en graan is voorbeelde van akkerbougewasse.

Voergewasse Voergewasse word hoofsaaklik vir veevoer verbou. Natuurlike grasveld en weiding word ingesluit, hetsy dit gekweek word of nie. Voergewasse kan as óf tydelike óf permanente gewasse geklassifiseer word. Dit word verbou en geoes soos enige ander gewas.

Bosbougewasse Bosbouboerdery is die verbouing van hoë-waarde spesialiteitsgewasse onder ’n blaredak wat doelbewus aangepas of onderhou word om skaduwee en habitat te verskaf wat groei en produksievlakke verbeter. Dit kombineer landbou- en bosboutegnologieë om meer diverse, produktiewe, winsgewende, gesonde en volhoubare grondgebruikstelsels te skep.

ALGEMENE GEWASPRODUKSIEPRAKTYKE EN -FAKTORE Grond- en klimaatstoestande moet in ag geneem word en goeie bestuurspraktyke moet toegepas word om ’n optimale oes te verseker.

Faktore vir suksesvolle gewasproduksie: • Neem die klimaat van die gebied in ag.

• Kies gewasse wat geskik is vir die spesifieke klimaat- en grondtoestande.

• Plant die gewasse op die regte tyd van die jaar.

• Kies en plant hoë gehalte saad wat siektevry is.

• Kies die regte kunsmis om die spesifieke voedingsbehoeftes te verskaf wat die plant nodig het om te groei.

• Neem die waterbehoeftes van die gewas in ag.

• Pas geïntegreerde plaagbeheer toe. © Impaq

7

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

TUINBOUGEWASSE VRUGTE Vrugte word hoofsaaklik in drie groepe geklassifiseer: • Tropiese vrugte soos piesangs, papajas, mango’s en pynappels.

• Subtropiese vrugte soos avokadopere, sitrusvrugte, grenadellas, lietsjies en neute.

• Sagtevrugte soos druiwe, appels, pere en pitvrugte soos perskes en kersies.

www.zastavki.com/eng/Food/Berries_and_fruits_and_nuts/wallpaper-33749.htm

Basiese klimaat- en grondvereistes vir vrugte: Soort gewas

Tropiese vrugte

Subtropiese vrugte

Sagtevrugte

© Impaq

Klimaatsvereistes

Grondvereistes

•

Groei goed in temperature wat wissel tussen 13 en 38 °C.

•

Verkies diep, ryk, leemagtige grond met ’n pH tussen 6 en 7,5.

•

Het ’n relatiewe vogtigheid van 75 – 85%.

•

Grond moet goed gedreineer wees met voldoende vog.

•

Hoë temperature veroorsaak sonskroei.

•

Moet ryk wees aan stikstof met genoeg fosfor en baie potas.

•

Sterk winde beskadig gewasse.

•

Vereis ’n klimaat sonder ryp en met min wind.

•

•

Optimale groeitemperatuur is tussen 20 en 24 °C.

Benodig goeddeurlugte, goedgedreineerde grond wat dieper as 1 m is.

•

Benodig ’n klei-inhoud van 20 – 40%; indien minder het die grond ’n beperkte waterhouvermoë.

•

Benodig goeddeurlugte grond met goeie organiese inhoud.

•

Benodig goedgedreineerde grond met ’n diepte van 1 m.

•

Die ideale klei-inhoud moet tussen 10 en 35% wees.

•

Jaarlikse reënval moet 1 000 mm oorskry.

•

Vereis warm, droë toestande.

•

Groei in matige klimaatstreke.

•

Koel, nat winters met min ryp.

•

Warm, droë somers.

8

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

Produksiestreke

Kern

Steen

Subtropies

Sitrus

Druiwe

Ander

www.ppecb.com/index.php/production-map.html

GROENTE Groente word in vyf groepe verdeel volgens die plantorgaan waarin die plant se voedsel geberg word.

Ons onderskei tussen: • • • • •

© Impaq

wortelgroente bv. wortels en beet blaargroente bv. spinasie en kool stingelgroente bv. aartappels vruggroente bv. tamaties blomgroentes bv. blomkool

TOTAALfruitandvegetable.com

9

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

Basiese klimaat- en grondvereistes vir groente: Soort gewas

Wortelgroente

Blaargroente

Klimaatvereistes •

Wintergewasse.

•

Diep, ligte, sanderige leem is ideaal.

•

Vroeë oeste het volle sonskyn nodig.

•

Hoofoeste het beskerming teen die son nodig.

•

Verdra nie droë toestande nie.

•

Groei nie goed in versuipte of swak gedreineerde grond nie.

•

Vereis vrugbare, sanderige leem met hoë organiese materiaalvlakke.

•

Die grond se pH moet tussen 6,4 en 6,8 wees.

•

Grond wat te suur of te alkalies is laat plante vrek.

Die optimale grondtemperatuur om knolgroei te inisieer is tussen 16 en 19 °C.

•

Vereis ’n ligte, sanderige grond.

•

•

Grond moet goed omgespit wees.

Koel nagtemperature is belangrik vir die opbou van koolhidrate in die knolle.

•

Gebruik ’n matige hoeveelheid misstof of kompos.

•

Opbrengs is hoër wanneer gemiddelde dagtemperature ongeveer 21 °C is.

•

Vir maksimum sonlig moet aartappelrye van noord na suid loop.

•

Benodig klimaat.

•

Vereis ryk grond.

•

Baie kunsmis moet by arm grond aangevul word.

•

Word verbou in sanderige tot swaar, goedgedreineerde grond wat ryk is aan organiese materiaal.

•

’n pH van 5,5 tot 7,0 word

•

Vereis ’n gematigde klimaat.

•

Kool is uiters gehard.

•

Ontkiem teen 18 – 28 °C

•

Hoë grondtemperature verminder en benadeel ontkieming.

•

Stingelgroente

Vruggroente

Grondvereistes

’n redelike warm, droë

•

Benodig baie sonlig.

•

Geen oormatige skaduwee nie.

•

Oorleef nie ryp nie.

•

Vereis ’n koel, klam klimaat.

•

Temperature tussen 10 en 21 °C is nodig vir goeie saadontkieming.

•

Hoë temperature veroorsaak gelerige blare.

Blomgroente

vereis.

BLOMGEWASSE Die belangrikste blomgewasse wat op grootskaal in Suid-Afrika geproduseer word, is fynbos, tuinblomme en snyblomme. Fynbos is ’n unieke plantegroei wat hoofsaaklik in die Suidwes-Kaap voorkom, in ’n beskermde gebied wat die Kaapse Floraryk genoem word.

Die Kaapse Floraryk is een van Suid-Afrika se agt UNESCO Wêrelderfenisgebiede, en staan ook as die Kaapse Blommeryk/Fynboskoninkryk bekend. Tuinblomme en snyblomme word regoor Suid-Afrika geproduseer, hoofsaaklik naby stedelike gebiede en dus naby markte. Agritoerisme is ’n belangrike bydrae tot die ekonomie van die WesKaap. Ekotoerisme stel mense in staat om die verstommende blomdiversiteit van fynbos te ervaar.

© Impaq

10

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

FYNBOS Fynbos word op grond van hul blaarsoort in drie groepe verdeel: • Restios • Proteas • Ericas

VIR DIE NUUSKIERIGES Die bekendste fynbosplant is die protea.

TUINBLOMME Tuinblomme word plaaslik en internasionaal gebruik om landskappe, tuine, dorpe en stede te verfraai. https://starkeayresgc.wordpress.com/

SNYBLOMME ’n Snyblom is enige blom wat van die plant afgesny en in rangskikkings van vars blomme gebruik kan word. Snyblomme kan in die buitelug of in kweekhuise gekweek word.

Basiese klimaat- en grondvereistes vir blomgewasse: Soort gewas • Fynbos

•

•

Snyblomme

© Impaq

•

•

• Tuinblomme

Klimaatsvereistes Pas goed aan in ’n kouer klimaat met nat winters en warm, droë somers.

•

Grondvereistes Meeste fynbosplante het effense suur grond nodig met ’n pH tussen 5 en 6.

Groei goed in mineraalgebaseerde grondsoorte wat laag is in fosfate en vinnig dreineer.

Vereis ’n matige klimaat met koel, nat toestande, gevolg deur ’n warm, droë seisoen.

Uiterste temperature en oorvloedige reënval kan blomgewasse beskadig.

•

Vereis ligte, goedgedreineerde, vrugbare, leemagtige grondmengsels wat ryk is aan organiese materiaal.

Klimaatsvereistes sal wissel volgens die spesie.

Sommige spesies groei goed in koel klimate, terwyl ander verkies warm klimate verkies.

•

Ideale grond is goed belug, dreineer maklik, effens suur, en ryk aan organiese materiaal met ’n hoë bergingskapasiteit.

Grond moet gesteriliseer word om teen grondgedraagde siektes, patogene en plae te beskerm.

11

•

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

EKONOMIESE WAARDE VAN TUINBOUGEWASSE: Die bruto waarde van tuinbougewasse dra ongeveer 25,7% tot die TOTAALe bruto waarde van landbouproduksie by.

• Kommersiële produksie van vrugte vir beide inmaak en vars vrugtegebruik.

Ongeveer 48,7% van sagtevrugte word uitgevoer, wat dit ’n groot verdiener van buitelandse valuta vir Suid-Afrika maak.

• Kommersiële produksie van groente lewer ook ’n belangrike bydrae tot die ekonomie van Suid-Afrika.

• Proteas en rose is gesogte uitvoerprodukte en verdien ’n groot inkomste vir ons ekonomie.

VEREISTES VIR SUKSESVOLLE GEWASPRODUKSIE:

KERNINHOUD Grond is nodig vir die produksie van alle stowwe vir alle aspekte van menslike lewe en verskillende menslike aktiwiteite. Vanuit ’n ekonomiese oogpunt is grond die mees basiese hulpbron. In die konteks van landbou verwys grond na ’n stuk aarde wat vir boerdery en landbouproduksie gebruik word.

• Grond sluit alle natuurlike hulpbronne in.

• Arbeid sluit alle menslike hulpbronne in.

• Kapitaal sluit alle mensgemaakte hulpbronne in, insluitend geld.

• Bestuur sluit al die strukture in wat die vorige hulpbronne byeenbring om uitsette doeltreffend te produseer.

GROND Die mees basiese funksie van grond is om lewe te onderhou.

DEFINIEER Hulpbron: Iets wat deur mense gebruik word om te oorleef, ’n bestaan te maak of rykdom te skep.

Kommoditeit: Iets wat waarde het, wat geruil kan word of teen ’n prys verkoop kan word, gewoonlik op ’n basis van ’n gewillige verkoper en ’n gewillige koper.

Die belangrikste funksies van grond: • Dit maak die produksie van voedsel, veselstof, brandstof en ander biotiese materiaal vir menslike gebruik moontlik.

• Dit verskaf fisieke ruimte vir menslike nedersettings.

• Dit verskaf fisieke ruimte vir nywerhede, ontspanning en vervoernetwerke.

© Impaq

12

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

Voorbeelde van grondgebruik vir landboudoeleindes: • Natuurlike weiding • Droëlandlandbou • Besproeiingsboerdery • Plantasies • Boorde • Wingerde • Voerkrale

af.wikipedia.org

ARBEID Arbeid verwys na mense en die werk wat hulle doen. Dit kan beskryf word as die somtotaal van menslike, fisiese en verstandelike pogings om goedere en dienste te produseer. Daar is twee soorte arbeid: • Fisiese inspanning • Verstandelike inspanning Landbou speel ’n belangrike rol in die verskaffing van werksgeleenthede en help dus om werkloosheid in Suid-Afrika te verminder. smithfield-news.com/ 2009/ 08/ 02/

KAPITAAL Kapitaal sluit enigiets in wat nodig is om die plaasonderneming te bedryf. Kapitaal is een van die pilare van landbouproduksie. Kapitaal verwys oor die algemeen na geld.

BATES Bates is fisieke artikels wat ekonomiese waarde het en in kontant omgeskakel kan word as dit verkoop word. Grond is ’n bate, asook al die masjinerie op die plaas, die vee en die gewasse op die lande in.

KONTANTVLOEI Kontantvloei verwys na die in- en uitvloei van geld in die boer se bankrekening. Geld is nodig om krediteure te betaal en die boer moet produkte vanaf die plaas verkoop om kontant in te bring. Die boer kan ook geld by die bank leen.

SOORTE KAPITAAL: • Bedryfskapitaal is die geld wat beskikbaar is om die boerdery te bedryf. Die boer het bedryfskapitaal nodig om lone te betaal, vee, saad en kunsmis aan te koop, en om enige ander skuld wat die plaas aangaan, te betaal.

• Vastekapitaal sluit toerusting, geboue en enige vorm van tegnologie in wat ontwerp is om die sakeonderneming se produksiepotensiaal te verhoog. © Impaq

13

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

• •

Eenheid

1

Roerende kapitaal is kapitaal wat minder permanent van aard is, bv. vee, plaasimplemente, toerusting en masjinerie.

Natuurlike kapitaal is deel van die natuurlike wêreld en sy ekologiese stelsels.

Die riviere waaruit die boer water pomp, die grond van die lande en die reën wat val is alles deel van natuurlike kapitaal.

BESTUUR Bestuur is die algemene term wat gebruik word vir metodes wat in plek gestel word om ’n plaas produktief en winsgewend te maak.

DEFINIEER

Risiko is die kans of bedreiging van skade of enige ander negatiewe gebeurtenis.

Vyf basiese beginsels van doeltreffende bestuur: • Stel doelwitte.

• Beplan hoe om die doelwitte te bereik.

• Allokeer verantwoordelikheid deur te besluit wie wat gaan doen.

• Gee leiding hoe dinge gedoen moet word.

• Maak seker dat resultate behaal word en dat doelwitte bereik word.

HERSIENING •

• • • • • •

© Impaq

Die belangrikste produksiefaktore in landbou is: o Grond o Arbeid o Kapitaal o Bestuur Arbeid en kapitaal kan nie sonder grond bestaan nie.

Arbeid is een van die hoekstene van landbouproduksie.

Kapitaal verwys na geld.

Kontantvloei verwys na geld wat in, deur en uit die boerdery beweeg.

Kapitaal word aan produksie gekoppel.

Risiko is altyd ’n kwessie in boerdery.

14

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

AKTIWITEIT 1.1 1.1 1.2

Bespreek die faktore vir suksesvolle gewasproduksie.

Voltooi die volgende tabel:

Soort gewas Tropiese vrugte

Klimaatsvereistes

Subtropiese vrugte Sagtevrugte 1.3 1.4 1.5 1.6

1.7

1.8

(7) (14) Grondvereistes













Verduidelik die ekonomiese waarde van tuinbougewasse.

(3) Verduidelik die stelling: “Fynbos is hoogs diverse plategroei.”

(2) Lys die grondvereistes wat nodig is vir die produksie van snyblomme.

(4) In die konteks van landbou verwys grond na ’n stuk aarde wat vir boerdery en landbouproduksie gebruik word.

Verduidelik hierdie stelling en verwys na die hulpbronne wat gebruik word.

(4) Definieer die terme: 1.7.1 Hulpbron 1.7.2 Kommoditeit 1.7.3 Risiko 1.7.4 Bestuur (4 x 2) = (8) Bespreek die VIER soorte kapitaal.

(8) TOTAAL: 50

© Impaq

15

Handleiding G10 ~ Landboubestuurspraktyke

Eenheid

1

Les 1.2: Boerderystelsels LEERDOELWITTE: Nadat jy hierdie les voltooi het, moet jy kennis dra oor die volgende: Boerderystelsels gebaseer op: A. UITSET: • Bestaansboerdery • Kommersiële boerdery • Kontantboerdery • Saadprodusente B. INSET: • Arbeidsintensiewe boerdery • Kapitaalintensiewe boerdery C. GRONDGEBRUIK: • Intensiewe boerdery • Ekstensiewe boerdery D. KOMPONENTE: • Gewasboerdery • Diereboerdery • Gemengde boerdery • Gespesialiseerde boerdery E. TEGNOLOGIE EN ENERGIE: • Handaangedrewe • Dieraangedrewe • Gemeganiseerd

INLEIDING Produktiwiteit is belangrik op enige plaas. ’n Produktiewe plaas moet beskou word as ’n funksionele eenheid waar lewensbestaan belangrik is.

Boerderymetodes verskil van boer tot boer en van land tot land. In ontwikkelende lande, gaan baie tradisionele boere voort om hul gebruiklike praktyke toe te pas, maar in hoogs geïndustrialiseerde lande is intensiewe verbouing en gemeganiseerde boerdery algemeen, soos in die geval van groot plantasies wat bedryf word deur multinasionale maatskappye en individue wat voldoende kapitaal het.

© Impaq

16