Gr 10-Eerste Addisionele Taal-Handleiding

Í2*È-E-EAT-SG01ZÎ

1

8

1

0

-

E

-

E

A T -

S

G

0

1

AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL HANDLEIDING Graad 10

A member of the FUTURELEARN group

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding

1 8 1 0 - E - E AT- S G 0 1

Í2*È-E-EAT-SG01ZÎ

Graad 10

Aangepas vir KABV

M Keyter

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE ............................................................................................................................. 7 VOORWOORD ............................................................................................................................... 9 JAARPLAN .................................................................................................................................. 11 EENHEID 1 In die sportwêreld ................................................................................................... 17 1.1 Les 1: Praat oor sportfoto’s ....................................................................................... 18 AKTIWITEIT 1: .......................................................................................................... 20 1.2 Les 2: Taal: Hoofletters en spelling ........................................................................... 22 AKTIWITEIT 2: .......................................................................................................... 23 1.3 Les 3: Leesbegrip: Koerantartikel.............................................................................. 23 AKTIWITEIT 3: .......................................................................................................... 25 1.4 Les 4: Skryf ............................................................................................................... 26 AKTIWITEIT 4: .......................................................................................................... 26 1.5 Les 5: Luisterbegrip................................................................................................... 27 AKTIWITEIT 5: .......................................................................................................... 28 1.6 Les 6: Taal in konteks (samestelling) ........................................................................ 29 AKTIWITEIT 6: .......................................................................................................... 29 1.7 Les 7: Woordeskat .................................................................................................... 30 AKTIWITEIT 7: [www.google.co.za] .......................................................................... 31 1.8 Les 8: Taal in konteks ............................................................................................... 31 AKTIWITEIT 8: .......................................................................................................... 32 1.9 Les 9: Lees en kyk .................................................................................................... 32 AKTIWITEIT 9: .......................................................................................................... 32 1.10 Les 10: Skryf ............................................................................................................. 33 AKTIWITEIT 10: ........................................................................................................ 33 Assesseringsrubriek lang transaksionele tekste eerste addisionele taal [30 punte] .............. 35 1.11 Les 11: Lees.............................................................................................................. 36 AKTIWITEIT 11: ........................................................................................................ 36 Selfvertroue is ‘n keuse ............................................................................................. 37 1.12 Les 12: Taal .............................................................................................................. 37 AKTIWITEIT 12: ........................................................................................................ 39 Fikse blitse op wiele .................................................................................................. 39 1.13 Les 13: Lees: Letterkunde – ‘n Kortverhaal .............................................................. 40 AKTIWITEIT 13: ........................................................................................................ 48 1.14 Les 14: Taal .............................................................................................................. 49 AKTIWITEIT 14: ........................................................................................................ 50 1.15 Les 15: Lees.............................................................................................................. 52 AKTIWITEIT 15: Gedig – Die ou bokser (Peter Blum) .............................................. 57 1.16 Les 16: Taal in konteks: Stelsinne, feite en menings in die teenwoordige tyd ........... 59 AKTIWITEIT 16 ......................................................................................................... 60 1.17 Les 17: Taal: Selfstandige naamwoorde (meervoud, verkleining, geslag) ................ 61 AKTIWITEIT 17.1 ...................................................................................................... 64 © Impaq

1

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1.18

1.19 1.20 1.21 1.22 1.23 1.24

1.24.2 1.24.3 1.24.4 1.25

1.26 1.27 1.28 1.29 1.30 1.30.2

1.31

AKTIWITEIT 17.2 ...................................................................................................... 67 Les 18: Taal in konteks: Byvoeglike naamwoorde (intensiewe vorme, attributief en predikatief, letterlike en figuurlike betekenis, idiomatiese taalgebruik, vergelykings) 67 AKTIWITEIT 18 ......................................................................................................... 71 Les 19: Skryf ‘n verbeeldingsteks: ‘n Gedig ............................................................. 72 AKTIWITEIT 19 ......................................................................................................... 73 Les 20: Luister en praat: Groepbespreking ............................................................... 74 AKTIWITEIT 20 ......................................................................................................... 75 Les 21: Skryf ............................................................................................................. 76 Les 22: Taal in konteks: Gevoelstaal, stereotipering en veralgemening ................... 82 AKTIWITEIT 22 ......................................................................................................... 82 Les 23: Taal in konteks: Direkte en indirekte rede (korrekte leestekens) .................. 83 AKTIWITEIT 23 ......................................................................................................... 84 Les 24: Soorte werkwoorde ...................................................................................... 84 AKTIWITEIT 24.1 (a) ................................................................................................. 85 AKTIWITEIT 24.1 (b) ................................................................................................. 86 Verwarrende werkwoorde ......................................................................................... 86 AKTIWITEIT 24.2 ...................................................................................................... 87 Hulpwerkwoorde ....................................................................................................... 87 AKTIWITEIT 24.3 ...................................................................................................... 88 Skeibare werkwoorde (deeltjiewerkwoorde) .............................................................. 88 AKTIWITEIT 24.4 ...................................................................................................... 88 Les 25: Luister en praat – Literêre teks: Drama ........................................................ 89 AKTIWITEIT 25.1 ...................................................................................................... 95 Aktiwiteit 25.2 Karakterisering ................................................................................... 97 Les 26: Skryf ............................................................................................................. 99 AKTIWITEIT 26 ......................................................................................................... 99 Les 27: Luister en praat .......................................................................................... 103 Aktiwiteit 27 ............................................................................................................. 103 Les 28: Lees: ’n Advertensie .................................................................................. 105 AKTIWITEIT 28 ....................................................................................................... 105 Les 29: Skryf: ‘n Resensie ..................................................................................... 107 AKTIWITEIT 29 ....................................................................................................... 107 Les 30: Taal in konteks: Deelwoorde, homofone en homonieme ........................... 110 AKTIWITEIT 30.1 .................................................................................................... 110 Homofone ............................................................................................................... 111 AKTIWITEIT 30.2 .................................................................................................... 112 AKTIWITEIT 30.3 .................................................................................................... 113 Les 31: Skryf: Ontwerp ‘n plakkaat........................................................................ 113 AKTIWITEIT 31 ....................................................................................................... 113

EENHEID 2 Suid-Afrikaanse musiek rock! ............................................................................. 116 2.1.

Les 32: Praat: Pas en bespreek foto’s en beskrywings ........................................... 117 2.2 Les 33: Luister en praat: ’n Liedjie: Beloofde land (Die Heuwels Fantasies) ......... 119 AKTIWITEIT 33: ...................................................................................................... 120 2.3 Les 34: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die slot van die verhaal ....................... 120 © Impaq

2

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

2.4 2.5

2.6 2.7 2.8

2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 2.21 2.22 2.22

2.23

© Impaq

AKTIWITEIT 34: ...................................................................................................... 121 Les 35: Skryf ‘n paragraaf oor ‘n literêre teks .......................................................... 124 AKTIWITEIT 35: ...................................................................................................... 124 Les 36: Taal in konteks: Stam, afleiding, samestelling, samestellende afleiding en soorte sinne............................................................................................................. 126 AKTIWITEIT 36 ....................................................................................................... 126 Les 37: Lees-en luisterbegrip: Gedig ..................................................................... 128 AKTIWITEIT 37 ....................................................................................................... 131 Les 38: Skryf van ‘n voorbereide toespraak ............................................................ 132 AKTIWITEIT 38 ....................................................................................................... 132 Les 39: Taal in konteks: Enkelvoudige sinne: bywoordelike bepalings van tyd, wyse en plek .................................................................................................................... 133 AKTIWITEIT 39 ....................................................................................................... 133 Les 40: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die sokkie ............................................ 134 AKTIWITEIT 40: ...................................................................................................... 138 Les 41: Skryf: Skep ‘n advertensie ......................................................................... 139 AKTIWITEIT 41: ...................................................................................................... 139 Les 42: Luister en praat: Hardoplees ...................................................................... 140 Les 43: Lees: Visuele teks – spotprent .................................................................. 141 AKTIWITEIT 43: ...................................................................................................... 142 Les 44: Skryf ‘n aanbeveling/verslag....................................................................... 143 AKTIWITEIT 44: ...................................................................................................... 143 Les 45: Taal in konteks: Spelling: los of vas.......................................................... 143 AKTIWITEIT 45: ...................................................................................................... 143 Les 46: Taal in konteks: Woordorde en woordkeuse ............................................. 144 AKTIWITEIT 46: ...................................................................................................... 145 Les 47: Taal in konteks: Ontkenning ...................................................................... 145 AKTIWITEIT 47: ...................................................................................................... 146 Les 48: Lees: Letterkunde – ‘n Gedig: Knipmes (Lochner de Kock) ..................... 146 AKTIWITEIT 48 ....................................................................................................... 149 Les 49: Taal in konteks: Hersiening ....................................................................... 150 AKTIWITEIT 49: ...................................................................................................... 150 Les 50: Luister en praat: Onderhoud...................................................................... 150 AKTIWITEIT 50: ...................................................................................................... 151 Les 51: Aandagtige lees .......................................................................................... 152 AKTIWITEIT 51: ...................................................................................................... 153 Les 52: Skryf: ’n Persoonlike ervaring .................................................................... 153 AKTIWITEIT 52: Voer die onderstaande opdragte uit. .......................................... 153 Les 53.1: Lees: ’n Inligtingteks ............................................................................... 156 Les 53.2: Taal in konteks (sinonieme, antonieme, paronieme en woorde wat verwar).............................................................................................................. 156 AKTIWITEIT 53: ...................................................................................................... 156 Les 54: Lees-en luisterbegrip: Gedig ..................................................................... 159 AKTIWITEIT 54: ...................................................................................................... 163

3

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

2.24 2.25

Les 55: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die brief ............................................... 164 AKTIWITEIT 55: ...................................................................................................... 167 Les 56: Skryf ‘n formele brief (vra verskoning) ....................................................... 168 AKTIWITEIT 56: ...................................................................................................... 169

EENHEID 3 Slaan misdaad hok! ....................................................................................... 171 3.1 Les 57: Praat: Bespreek prente.............................................................................. 172 3.2 Les 58: Praat: Gesels oor eie ervaringe ................................................................. 174 3.3 Les 59: Praat: Lees hardop .................................................................................... 175 3.4 Les 60: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die beursie .......................................... 175 AKTIWITEIT 60: ...................................................................................................... 178 3.5 Les 61: Skryf: Beskrywende opstel ........................................................................ 179 AKTIWITEIT 61: ...................................................................................................... 181 3.6 Les 62: Taal: Voornaamwoorde (persoonlike, besitlike en betreklike) ................... 183 AKTIWITEIT 62.1 .................................................................................................... 183 AKTIWITEIT 62.2 .................................................................................................... 184 3.7 Les 63: Lees-en luisterbegrip: Gedig: Die gesteelde TV ....................................... 185 AKTIWITEIT 63 ....................................................................................................... 188 3.8 Les 64: Luister: ’n Toespraak ................................................................................. 189 AKTIWITEIT 64 ....................................................................................................... 189 3.9 Les 65: Taal: Byvoeglike naamwoorde .................................................................. 190 AKTIWITEIT 65.1 .................................................................................................... 191 AKTIWITEIT 65.2 .................................................................................................... 192 AKTIWITEIT 65.3 .................................................................................................... 193 3.10 Les 66: Luister en Praat: ’n Debat (debatprosedures) ............................................ 193 3.11 Les 67: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Sticks and stones ................................ 195 AKTIWITEIT 67: ...................................................................................................... 199 3.12 Les 68: Skryf: ‘n Uitnodiging................................................................................... 200 AKTIWITEIT 68: ...................................................................................................... 200 3.13 Les 69: Taal in konteks: Hersiening (direkte en indirekte rede, lydende en bedrywende vorm, veralgemening en stereotipering, woordsoorte en ontkenning) 203 AKTIWITEIT 69: ...................................................................................................... 203 3.14 Les 70: Praat: Hou ’n vergadering.......................................................................... 204 3.15 Les 71: Lees: Letterkunde – ‘n Gedig: Om groot te word (Maryke Heyns) ............ 205 AKTIWITEIT 71 ....................................................................................................... 208 3.16 Les 72: Skryf: Kennisgewing van ′n vergadering, agenda en notule ...................... 209 AKTIWITEIT 72 ....................................................................................................... 212 3.17 Les 73: Taal: Die infinitief ....................................................................................... 214 AKTIWITEIT 73: ...................................................................................................... 214 3.18 Les 74: Taal in konteks: Woordeboekgebruik ........................................................ 214 3.19 Les 75: Taal in konteks: Afkortings en akronieme ................................................. 215 EENHEID 4 Die lewe is ’n strokie .......................................................................................... 217 4.1 Les 76: Praat: Bespreek strokies .......................................................................... 217 AKTIWITEIT 76: ...................................................................................................... 217 4.2 Les 77: Aandagtige lees: ’n koerantberig ............................................................... 218 © Impaq

4

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

4.3 4.4

4.5 4.6 4.7 4.8

AKTIWITEIT 77: ...................................................................................................... 220 Les 78: Skryf: ‘n Brief aan die pers ........................................................................ 221 AKTIWITEIT 78: ...................................................................................................... 222 Les 79: Taal in konteks: Woordeskat en lettergrepe .............................................. 224 AKTIWITEIT 79.1 .................................................................................................... 224 AKTIWITEIT 79.2 .................................................................................................... 224 Les 80: Luister vir waardering: ‘n Liedjie ............................................................... 225 AKTIWITEIT 80: ...................................................................................................... 226 Les 81: Lees en kyk: Lees strokiesprente aandagtig ............................................. 226 Les 82: Skryf: ‘n Brief van waardering/bedanking .................................................. 228 AKTIWITEIT 82: ...................................................................................................... 229 Les 83: Taalhersiening ............................................................................................ 231 AKTIWITEIT 83 ....................................................................................................... 231

EENHEID 5 Hersieningsvraestelle ........................................................................................ 233 HERSIENINGSVRAESTEL 1 (Lees- en Taalbegrip) ........................................................... 234 HERSIENINGSVRAESTEL 2 (Letterkunde) ........................................................................ 243 HERSIENINGSVRAESTEL 3 (Skryf) ................................................................................... 253 BIBLIOGRAFIE EN VERWYSINGS ........................................................................................ 258

© Impaq

5

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

JAARPLAN

KWARTAAL 1

EENHEID 1: IN DIE SPORTWÊRELD LES 1: Praat AKTIWITEIT 1 2: Taal: hoofletters en spelling AKTIWITEIT 2 3: Leesbegrip: koerantartikel AKTIWITEIT 3 4: Skryf: paragraaf AKTIWITEIT 4 5: Luisterbegrip AKTIWITEIT 5 6: Taal in konteks (samestelling) AKTIWITEIT 6 7: Woordeskat AKTIWITEIT 7 8: Taal in konteks (voorsetsels) AKTIWITEIT 8 9: Lees en kyk (visuele lees) AKTIWITEIT 9 10: Skryf (vriendskaplike brief) AKTIWITEIT 10 11: Die opsomming (precis) AKTIWITEIT 11 12: Taal (voegwoorde) AKTIWITEIT 12 13: Lees: Letterkunde – ‘n Kortverhaal: Sweef (Jaco Jacobs)

AKTIWITEIT 13 14: Taal (woordvorming) AKTIWITEIT 14 15: Lees: Letterkunde – Gedig: Die ou bokser (Peter Blum) AKTIWITEIT 15 16: Taal in konteks: stelsinne, feite en menings in die teenwoordige tyd AKTIWITEIT 16

© Impaq

11

DATUM BEGIN

DATUM VOLTOOI

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

17: Taal: selfstandige naamwoord (meervoud, verkleining en geslag)

18:

19:

20:

21: 22:

23:

24:

25:

26: 27: 28: 29:

© Impaq

AKTIWITEIT 17.1 AKTIWITEIT 17.2 Taal in konteks: (byvoeglike naamwoorde) AKTIWITEIT 18 Skryf ‘n verbeeldingsteks: ‘n gedig AKTIWITEIT 19 Luister en praat (groepbesprekings) AKTIWITEIT 20 Skryf: Invul van ‘n vorm AKTIWITEIT 21 Taal in konteks (gevoelstaal, stereotipering en veralgemening) AKTIWITEIT 22 Taal in konteks (direk en indirekte rede en korrekte leestekens) AKTIWITEIT 23 Soorte werkwoorde: AKTIWITEIT 24.1 Tye AKTIWITEIT 24.2 Verwarrende werkwoord AKTIWITEIT 24.3 Hulpwerkwoord AKTIWITEIT 24.4 Skeibare werkwoord (deeltjiewerkwoord) Luister en praat: Literêre teks: Drama: Goed, beter, Basjan AKTIWITEIT 25 Skryf: verhalende opstel AKTIWITEIT 26 Luister en praat: Liriek AKTIWITEIT 27 Lees: ‘n Advertensie AKTIWITEIT 28 Skryf: ‘n Resensie AKTIWITEIT 29

12

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

KWARTAAL 2

© Impaq

30: Taal in konteks: AKTIWITEIT 30.1 Deelwoorde AKTIWITEIT 30.2 Homofone AKTIWITEIT 30.3 Homonieme 31: Skryf: ontwerp ‘n plakkaat AKTIWITEIT 31 EENHEID 2: SUID-AFRIKAANSE MUSIEK ROCK! 32: Praat: pas en bespreek foto’s AKTIWITEIT 32 33: Luister en praat: ‘n Liedjie (Beloofde land) AKTIWITEIT 33 34: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die slot van die verhaal AKTIWITEIT 34 35: Skryf ‘n paragraaf oor ‘n literêre teks AKTIWITEIT 35 36: Taal in konteks: stam, afleiding, samestellende afleiding en soorte sinne AKTIWITEIT 36 37: Lees en luisterbegrip: Kô laat ons sing (Adam Small) AKTIWITEIT 37 38: Skryf van ‘n voorbereide toespraak AKTIWITEIT 38 39: Taal in konteks: Enkelvoudige sinne (Bywoordelike bepalings) AKTIWITEIT 39 40: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die sokkie AKTIWITEIT 40 41: Skryf: Skep ‘n advertensie AKTIWITEIT 41 42: Luister en praat: Hardoplees AKTIWITEIT 42 43: Lees: Visuele teks – spotprent AKTIWITEIT 43

13

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

KWARTAAL 3

© Impaq

44: Skryf ‘n aanbeveling/verslag AKTIWITEIT 44 45: Taal in konteks: Spelling: Los of vas AKTIWITEIT 45 46: Taal in konteks: Woordorde en woordkeuse AKTIWITEIT 46 47: Taal in konteks: Ontkenning AKTIWITEIT 47 48: Lees: Letterkunde – ‘n Gedig: Knipmes AKTIWITEIT 48 49: Taal in konteks: Hersiening AKTIWITEIT 49 50: Luister en praat: Onderhoud AKTIWITEIT 50 51: Aandagtige lees AKTIWITEIT 51 52: Skryf: ‘n persoonlike ervaring AKTIWITEIT 52 53: Lees en taal in konteks: AKTIWITEIT 53.1 Inligtingteks AKTIWITEIT 53.2 Taal 54: Lees-en luisterbegrip: Gedig: Sprokie vir ‘n stadskind AKTIWITEIT 54 55: Lees: Letterkunde – kortverhaal: Die brief AKTIWITEIT 55 56: Skryf ‘n formele brief (vra verskoning) AKTIWITEIT 56 EENHEID 3: SLAAN MISDAAD HOK! 57: Praat: bespreek prente AKTIWITEIT 57 58: Praat: gesels oor eie ervaringe AKTIWITEIT 58 59: Praat: Lees hardop AKTIWITEIT 59 60: Lees: Letterkunde – Kortverhaal: Die beursie AKTIWITEIT 60

14

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

61: Skryf: beskrywende opstel AKTIWITEIT 61 62: Taal: voornaamwoorde AKTIWITEIT 62.1 AKTIWITEIT 62.2 63: Lees-en luisterbegrip: Gedig: Die gesteelde TV AKTIWITEIT 63 64: Luister: ‘n Toespraak AKTIWITEIT 64 65: Taal: byvoeglike naamwoord AKTIWITEIT 65.1 AKTIWITEIT 65.2 AKTIWITEIT 65.3 66: Luister: debatprosedures AKTIWITEIT 66 67: Lees: letterkunde – kortverhaal: Sticks and stones AKTIWITEIT 67 68: Skryf: ‘n uitnodiging AKTIWITEIT 68 69: Taal in konteks: hersiening AKTIWITEIT 69 70: Luister en praat: Hou ‘n vergadering AKTIWITEIT 70 71: Lees: Letterkunde: ‘n Gedig: Om groot te word AKTIWITEIT 71 72: Skryf: Kennisgewing van ‘n vergadering, agenda en notule AKTIWITEIT 72 73: Taal: Teenwoordige, verlede, toekomende tyd en infinitiewe vorm AKTIWITEIT 73 74: Taal in konteks: Woordeboekgebruik AKTIWITEIT 74 75: Taal in konteks: Afkortings en akronieme AKTIWITEIT 75

© Impaq

15

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

KWARTAAL 4

76: 77:

78: 79:

80:

81:

82:

83:

KWARTAAL 4

© Impaq

EENHEID 4: DIE LEWE IS ‘N STROKIE Praat: bespreek strokies AKTIWITEIT 76 Aandagtige lees: ‘n Koerantberig AKTIWITEIT 77 Skryf: ‘n Brief aan die pers AKTIWITEIT 78 Taal in konteks: Woordeskat en lettergrepe AKTIWITEIT 79.1 AKTIWITEIT 79.2 Luister vir waardering: ‘n Liedjie “Spietkop” AKTIWITEIT 80 Lees en kyk: lees strokiesprente aandagtig AKTIWITEIT 81 Skryf: ‘n Brief van waardering/ bedanking AKTIWITEIT 82 Taalhersiening AKTIWITEIT 83 EENHEID 5: HERSIENINGSVRAESTELLE HERSIENINGSVRAESTEL 1: Lees- en Taalbegrip HERSIENINGSVRAESTEL 2: Letterkunde HERSIENINGSVRAESTEL 3: Skryf

16

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

EENHEID 1 In die sportwêreld LEERDOELWITTE: Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: 

Luister en praat

       

Lees en kyk: Begrip en letterkunde

    

Skryf en aanbied



   

Taalstrukture en -konvensies

 

   

© Impaq

oor sport en die rol van sport in die samelewing praat; na ‘n teks luister en ontbrekende woorde invul; ‘n visuele teks in kan verduidelik; na ‘n liedjie luister om betekenis te verstaan; deelneem aan ‘n groepbespreking om eie mening en standpunt in te neem; na ‘n literêre teks te luister en karakters te identifiseer; na ‘n liriek te luister vir waardering; tekens en beskrywings by mekaar pas; ‘n artikel vir inligting en begrip lees en vrae daaroor beantwoord; inligting op te som; letterkundige begrippe lees en toepas in ‘n kortverhaal en beantwoord; literêre tekste aandagtig te lees en te bestudeer; advertensies te lees en te geniet; in ‘n paragraaf kan verduidelik hoe ‘n stophorlosie werk; skryf van ‘n vriendskaplike brief, ‘n verbeeldingteks (gedig); invul van ‘n vorm; ‘n verhalende opstel; ‘n resensie; en die ontwerp van ‘n plakkaat; spelling en hoofletters inoefen; voegwoorde reg gebruik en woordeskat uitbrei; met voorsetsels werk; met woordvorming deur afleiding, samestelling en samestellende afleiding werk; samestellings vorm; stelsinne, feite en menings in die teenwoordige tyd, selfstandige naamwoord (meervoud, verkleining en geslag), byvoeglike naamwoorde; gevoelstaal, stereotipering en veralgemening; direk en indirekte rede en korrekte leestekens; soorte werkwoorde (tye, verwarrende werkwoord, hulpwerkwoord, deeltjiewerkwoord); homofone en homonieme.

17

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

INLEIDING In graad 10 – 12 gaan jy voortbou op die mondelinge vaardighede wat in vroeër grade ontwikkel is. Die doel is om meer selfvertroue te kry en makliker te reageer op vrae. Jy sal ook beter verstaan wat gepas is en wat nie. Hierdie aktiwiteit is ontwikkel om informele en formele praataktwiteite te oefen. Die nodige woordeskat en taalstrukture word ontwikkel sodat alle leerders aan hierdie praatvorme kan deelneem. Die leeromgewing of klas moet ondersteunend en ontspanne wees.

1.1

Les 1: Praat oor sportfoto’s KERNINHOUD: Hierdie aktiwiteit is ‘n informele bespreking/gesprek. Die doel hiervan is om idees, opinies en standpunte te deel. Die fasiliteerder sal sekere vrae stel om jou te help om kommunikasie vol te hou. Let op na taal, gebare en oogkontak. Toon belangstelling deur om op ‘n gepaste wyse te reageer. Let op na die daaglikse taalhandelinge in sekere situasies.

Sien die volgende ikoon: VIR DIE NUUSKIERIGES.

1.1.1 Voorbeelde van taalhandelinge VIR DIE NUUSKIERIGES: Lees die onderstaande voorbeelde van taalhandelinge. Dit kan jou help om daaglikse mondelinge kommunikasie in Afrikaans te verbeter.

VRA TOESTEMMING/VERSOEK • Kan ek ...?

• Mag ek ...?

• Is dit moontlik om ...?

• Is dit reg as ...?

• Is dit goed as ek ...?

• Gee jy om as ...?

• Ek vra toestemming om ...

• Laat my asseblief toe ...

• Vergun my om ...

• Veroorloof my ...

• Sal jy my toelaat om ...?

© Impaq

GESPREK ONDERBREEK • Verskoon my, mag ek ...?

• Jammer, dink jy ek kan ...?

• Verskoon my, weet jy dalk ...?

• Ekskuus, maar kan jy my help ...?

18

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

HULP AANBIED • Mag ek jou help?

• Kan ek jou help?

• Soek jy iets?

• Het jy hulp nodig?

• Wat kan ek vir jou doen?

HULP VRA • Kan jy my asseblief help met ...?

• Sal jy my asseblief help om ...?

• Ek het hulp nodig met ...

• Ek benodig hulp ...

• Help my asseblief ...

• Verleen hulp aan ...

• Help my om asseblief ...

KLA OOR IETS • Ek is jammer, maar ...

• Jammer om jou te pla, maar ...

• Dalk het jy vergeet om ...

• Ek dink jy het vergeet om ...

• Verskoon my, maar ...

• Moontlik bestaan daar ‘n misverstand oor ...

• Moenie my verkeerd verstaan nie, maar ek dink ons behoort ...

APOLOGIE / VERSKONING AANBIED • Jammer.

• Ek is jammer omdat ...

• Ek is spyt omdat ...

• Vergewe my, asseblief.

• Ek bied verskoning aan vir ...

• Ek vra om verskoning vir ...

• Vergewe my.

• Verskoon my.

• Ekskuus.

• Verskoon my, asseblief.

ADVIES/RAAD GEE • Ek dink nie jy moet ...

• Jy behoort dit ...

• Jy behoort dit nie ...

• As ek jy was, sou ek ...

• As ek in jou posisie was, sou ek ...

• As ek in jou skoene was, sou ek ...

• Jy moet dit maar liewer doen ...

• Jy moenie ...

• Wat jy ook al doen, moet net nie ...

VERMOEDE UITSPREEK • Dit mag .... nodig hê.

• Hy mag daar wees.

• Dit lyk soos ‘n ....

• Miskien het hy ...

• Miskien sal hulle ...

• Dit is moeilik om te sê, maar ek dink hulle ...

• Ek is nie baie seker nie, maar ...

© Impaq

VOORKEUR UITSPREEK • Sal jy daarvan hou ...

• Ek wil liewer / liefs ...

• Hoekom het ons nie ...?

• Wel, ek verkies ... Wat dink jy?

• Wat dink jy moet ons doen?

• As dit van my afhang, moet ons ...

• Ek dink ons moet na .... gaan.

NIE PRESIESE INLIGTING GEE NIE • Daar is omtrent ...

• Daar is ongeveer ...

• Daar is ‘n groot aantal ...

• Voorspel dat ...

• Dit is ‘n voorbeeld van ...

• Hulle is soort van ...

• Dit is moeilik om te bepaal, maar ...

• Ek is nie seker nie, maar ek dink ...

19

1

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

IEMAND GROET • Voor ‘n lang reis, vakansie of uitstappie • Geniet die reis / vakansie.

• Veilig reis.

• Geniet jou vakansie.

• Geniet dit in / by (plek se naam).

•

EVALUEER/BEOORDEEL JOUSELF • Dit het goed gewerk / was effektief omdat ...

• Ek het dit goed gedoen omdat ...

• Dit sou beter gewees het indien ek ...

• Dit kan verbeter word deur ...

• Vooruitgang is / is nie sigbaar / voor die hand liggend omdat ...

• Dit slaag omrede ...

Wanneer vriende of familie van ‘n reis terugkom

• Hoe was julle vakansie?

• Het julle dit in ... geniet?

• Hoe was die reis / uitstappie / toer?

AKTIWITEIT 1: Kyk vlugtig na die foto’s op bl. 22 en 23 en beantwoord die onderstaande vrae in jou werkboek.

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8

Watter sportsoort verteenwoordig elke spreker?

Noem soveel ander sportsoorte as waaraan jy kan dink?

Aan watter bekende Suid-Afrikaanse sportsterre kan jy dink?

Noem uitmuntende sportpersone van ander lande van wie jy weet.

Het jy ‘n spesifieke sportheld of rolmodel? Indien wel, hoekom bewonder jy hierdie persoon?

Uitmuntende beroepsportpersone verdien besonder baie geld. Dink jy hulle behoort soveel betaal te word. Hoekom sê jy so?

Wat is die vernaamste redes waarom daar geld is om beroepspelers soveel te betaal?

Sê ook of jy met die sprekers saamstem of nie. ONTHOU: menings moet goed gemotiveer word.

Alle leerders moet regdeur die skooljaar verplig word om aan een skoolsport deel te neem.

[www.google.co.za]

© Impaq

Sport gee jou geleentheid om jou talente te ontwikkel.

Dit leer spanwerk, dissipline,

20

[www.google.co.za]

1

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Ek dink nie boks moet as sport beskou word nie.

1

Sportsterre word rolmodelle en inspireer mens om hoog te mik en nie tou op te gooi nie.

[www.google.co.za] [www.google.co.za]

Sport op TV motiveer jong mense om deel te neem en om hulle gesondheid en fiksheid te verbeter.

Sport verenig mense en bou nasietrots. Dit gee mense hoop.

[www.google.co.za]

Š Impaq

[www.google.co.za]

21

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1.2

Eenheid

1

Les 2: Taal: Hoofletters en spelling

1.2.1 Bestudeer die onderstaande reëls KERNINHOUD: 1.

2.

© Impaq

HOOFLETTERS Hoofletters word aan die begin van sinne gebruik: indien ’n die eerste woord van ‘n sin is, begin die volgende woord met ’n hoofletter, byvoorbeeld: ’n Atleet was in ’n motorongeluk.

Kyk ook na die aanhef van die volgende: Geagte Mevrou; Liewe Pa Geagte mnr. Botha; Beste tannie Sarah Geagte prof. Van der Bank; Beste mev. Du Plessis Geagte mnr. Petrus van der Merwe Geagte dr. Van der Westhuizen Geagte dr. Janse van Rensburg

WOORDE WAT VAS AANMEKAAR GESKRYF WORD (SAMESTELLINGS) • Twee of meer selfstandige naamwoorde wat met mekaar verbind word om ‘n ander selfstandige naamwoord te vorm. Die samestelling dui op EEN begrip (mens, dier of voorwerp), byvoorbeeld: skool + hoof = skoolhoof klas + kamer + sleutel = klaskamersleutel televisie + stel = televisiestel sport + motor = sportmotor • Intensiewe vorme, byvoorbeeld: vuurwarm spierwit hondmak skatryk dolgelukkig stroopsoet • Woorde wat spesifieke soort aandui: rooibok blouaap groenboontjies geelperske suurlemoen (lemon) MAAR suur lemoen (sour orange) • Werkwoorde wat uit twee dele bestaan uithaal wegloop agtervolg aangee • Werkwoorde met ge- in die middel ingekom opgespring agtergebly binnegekom gelukgewens weggehardloop uitgeskop • Die volgende woorde word altyd vas geskryf: vorentoe agtertoe vyfuur buitentoe binnetoe tienrandnoot vyfrandstuk goeiemôre goeienaand dieselfde 22

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

•

Eenheid

1

Hierdie soort plekname word altyd vas geskryf: Tafelberg Kaapstad Robbeneiland Plettenbergbaai Citrusdal Pelgrimsrus Mooirivier Dullstroom Vishoek AKTIWITEIT 2: Skryf die volgende sinne oor met die nodige hoofletters. Raadpleeg die bogenoemde reëls indien nodig.

2.1

2.2

2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9

2.10

1.3

die suid-afrikaanse rugbyspan word die springbokke genoem. hulle het die wêreldbeker meer as een keer gewen – een keer in johannesburg en een keer in parys, frankryk. my neef, johny van der walt, is ‘n provinsiale rugbyspeler. hy woon in die weskaap, maar hy is in pretoria gebore. in 2010 het hy aan die statebondspele deelgeneem. die hoërskool waterkloof en die afrikaanse hoër meisieskool in pretoria het albei baie goeie netbalspelers wat jaarliks provinsiale speelsters oplewer. nadat professor tim noakes die spanne oor oefenmetodes toegespreek het, het natalie du toit, ons beroemde swemmer, gepraat.

Op menseregtedag is ‘n groot sportbyeenkoms in port elisabeth by die nelson mandela stadion gehou.

Bergklimmers en stappers hou graag in die drakensberge vakansie.

Volgende jaar wil dr. shafiek moosa aan die bergrivier-kanowedvaart deelneem. ‘n groot skare het die rugbywedstyd tussen die stormers en die blou bulle bygewoon. ons gaan saam pa, oupa en oom abel visvang. my broer is nie by die huis nie. hy moes saam met mnr. de wet van die skool na ‘n vergadering van die nasionale sokkerliga gaan. daar was vrydag ‘n groot rugby wedstryd te loftus versfeld in pretoria.

Les 3: Leesbegrip: Koerantartikel

Dis belangrik om in die leesproses gelei te word. Let op na die stappe 1 – 3 (pre-lees, tydens lees en post-lees).

STAP 1: PRE-LEES • Is sport vir almal goed?

• Hoe dink jy voel mens wanneer die media met jou ‘n onderhoud voer?

STAP 2: TYDENS LEES • Jy gaan nou ‘n koerantartikel lees van ‘n onderhoud wat met ‘n kranige atleet gevoer is.

© Impaq

23

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

SPORT IS GOED VIR MY – Thugwane HEIN WILLEMSE het met die marathonatleet aan huis in Middelburg, Mpumalanga gaan gesels.

1. Hy is ses en twintig jaar gelede op Bethal, Mpumalanga gebore. As 'n kind was hy 'n beeswagter en later het hy ’n werkie as 'n skoonmaker op 'n myn gekry en in 'n groen sinkhut gaan woon. Vir 'n jong man wat nie die binnekant van 'n klaskamer geken het nie óf nie kon lees of sy naam skryf nie, was daar min vooruitsigte op 'n beter lewe.

Maar hy het talent gehad. Hy het 'n lang asem en daarom het hy die eerste Olimpiese span onder die nuwe Suid-Afrikaanse vlag gehaal.

WENNER: 2. Op die laaste dag van die Atlanta Spele het die jong man hom in die harte van SuidAfrikaners ingehardloop. Net dié wat atletiek nougeset gevolg het, het daardie dag in Augustus 1996 sy naam geken.

3. Na sy oorwinning het selfs die ingeligte sportskrywers gestry oor hoe sy naam nou eintlik gespel moet word. Is dit Josiah, Josias of Josia?

4. Skaars twee jaar sedert daardie dag op die bopunt van die wennerspodium het hierdie onbekende atleet 'n ver pad gekom.

5. Josia Thugwane lê-sit in sy leunstoel. Alhoewel hy gewoond is aan onderhoude, bly hy skamerig en teruggetrokke. Hy is veel skraler en korter as wat mens van sy foto’s sou verwag.

6. Die sitkamerstel van duursame groen leer, die stewige eetkamerstel, die twee Toyota’s in die garage, die keurig ingerigte huis met die goedversorgde grasperk in 'n Middelburgse voorstad, getuig daarvan dat die Thugwanes se lewe handomkeer verander het na Josia se oorwinning op die Olimpiese Spele.

ATLETIEK: 7. “Atletiek is goed vir ons. Voor my oorwinning was ek arm. Toe het ek in 'n pondok in Bethal gebly, nou bly ek in 'n steenhuis. Toe kon ek nie Engels praat nie, nou het my bestuurder en Zodwa, my vrou, nie meer nodig om vir my te praat nie. Toe kon ek nie lees of skryf nie, nou kan ek al in Zulu skryf.”

8. Inderdaad, atletiek was goed vir Thugwane. In sy kort loopbaan was hy dikwels 'n wenner. Dit sien jy aan die trofeë wat in die uitstalkas in die sitkamer staan of die toekennings wat oral teen die mure hang.

9. Sy wêreld het groter geword as die atletiekbaan van die Kroonfontein-myn. Die name van wêreldstede soos New York, Londen en Tokio rol maklik van sy tong. Hy was al daar. Deesdae oefen hy nie net in die stof van Bethal of Mpumalanga nie, maar ook in die koue van Albuquerque in die VSA.

© Impaq

24

[www.google.co.za]

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

10. “Sport is goed vir my,” herhaal hy voor ons die onderhoud beëindig, “geleerdheid is ook goed. Met sport het ek al die wêreld gesien en met sport kan ons keer dat die kinders 'n spul misdadigers word.

Bron: Media 24 1.3.1 Woordeskat BELANGRIK: Die lys woorde hieronder kom in die leesstuk voor. Bestudeer die woorde om die inhoud van die leesstuk makliker te verstaan. vooruitsigte: (prospects) – hoop, verwagtinge, moontlikheid nougeset: (conscientious) – stip, noukeurig wennerspodium: (podium; platform) – verhogie waarop wenners staan skamerig: (shy) – geneig om skaam te wees teruggetrokke: (self-contained) – in homself gekeer keurig: (exquisite) – netjies, smaakvol pondok: (shack) – hut, krot, klein woninkie STAP 3: POST-LEES • Jy behoort nou ‘n goeie insig oor die teks te hê.

• Beantwoord nou die kontekstuele vrae in jou werkboek.

AKTIWITEIT 3:

3.1 Watter WOORD sê vir ons aan watter soort wedlope Thugwane deelneem?

(1)

3.2 Noem twee soorte werke wat hy eers gedoen het. Skryf TWEE APARTE WOORDE neer.

(2)

3.3 Is die onderstaande stelling WAAR of ONWAAR? Haal ‘n bewys vanuit die teks aan om jou antwoord te staaf.

Thugwane het skoolopleiding gehad.

(2)

3.4 Watter antwoord PAS NIE? Skryf net die NOMMER en die LETTER neer.

Thugwane het min hoop op 'n beter lewe gehad, want hy ...

A B C D

© Impaq

kon nie lees en skryf nie. kon nie Engels praat nie. het in 'n pondok gebly. was nie 'n wenner nie.

(1)

25

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

3.5 Watter DRIE OPEENVOLGENDE WOORDE sê vir ons watter eienskap vir hom 'n plek in die Olimpiese span verseker het?

(1)

3.6 Hoe het die skrywer van die artikel geweet dat Thugwane heeltemal ontspanne is? Skryf ‘n VOLSIN as antwoord.

(1)

3.7 Is die volgende stelling WAAR of ONWAAR? Haal EEN WOORD aan om jou antwoord te bewys.

Thugwane was ontspanne gedurende die onderhoud.

(2)

3.8 Watter TWEE OPEENVOLGENDE woorde sê vir ons dat Thugwane se lewe heeltemal anders is as voor die Atlanta Spele?

(1)

3.9 Hoe het sy huisvesting verander? Skryf EEN VOLSIN.

(2)

3.10 Op watter manier het sy vrou hom gehelp?

(1)

3.11 Wanneer 'n mens in Thugwane se huis kom is daar duidelike bewyse van sy atletieksuksesse. Wat sien 'n mens? Noem TWEE dinge.

(2)

3.12 Voltooi die volgende stelling: Thugwane oefen in ___________ en nie meer in Mpumalanga nie.

(1)

3.13 Wat is vir Thugwane net so belangrik soos sport? Gee EEN WOORD.

(1)

3.14 Watter rol kan sport in Suid-Afrika speel, volgens Thugwane?

(2) Totaal: [20]

1.4

Les 4: Skryf

1.4.1 ‘n Paragraaf oor hoe ‘n stophorlosie werk AKTIWITEIT 4: Jy gaan nou in ‘n paragraaf van 60 tot 80 woorde verduidelik hoe werk ‘n stophorlosie. Afrigters gebruik altyd ‘n stophorlosie tydens oefeninge of wedstryde.

© Impaq

26

Handleiding G10 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

1.4.2 Let op na die volgende: Voordat jy skryf • Maak seker jy weet hoe ‘n stophorlosie werk.

• Beplan die volgorde van jou verduideling.

Terwyl jy skryf • Skryf in die teenwoordige tyd. [www.google.co.za] • Maak seker dat jou sinne logies op mekaar volg.

• Let op na die begin van elke sin – begin met ‘n werkwoord want dis ‘n instruksie wat die leser moet uitvoer en verduidelik dan wat gebeur na elke instruksie, bv.

• Druk die linkerkantste knoppie en dan weer die regterkantste een.Die skerm sal dan skoongevee wees en die stophorlosie sal op 00:00 staan.

Nadat jy geskryf het • Redigeer jou paragraaf en verbeter alle taal-, leesteken- en spelfoute.

• Skryf dit netjies oor voordat jy dit vir die fasiliteerder gee om na te sien.

1.5

Les 5: Luisterbegrip

1.5.1 Sewe goed wat jy dalk nie geweet het van die Olimpiese Spele nie.

Op die volgende bladsy is ‘n teks met woorde wat uitgelaat is. Jy gaan luister terwyl die volle teks deur die fasiliteerder vir jou voorgelees word en dan die ontbrekende (missing) woorde invul.

Voordat jy luister • Skryf die vraagnommers van 5.1 tot 5.15 onder mekaar neer in jou werkboek.

Terwyl jy skryf • Volg die teks in jou boek, luister hoe dit voorgelees word en skryf die ontbrekende woorde neer.

Nadat jy geluister het • Voltooi die antwoorde wat jy nog nie ingevul het nie.

© Impaq

27