Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 4 Handleiding 4/4

Intermediêre Fase Graad 4 • Handleiding 4/4

Afrikaans Eerste Addisionele Taal IEB KABV Afrikaans Eerste Addisionele Taal

complete guide with all the texts and explanations included.

• AComprehensive explanations of language aspects.

• Step-by-step guidelines in plain language.

• Fun, engaging and practical • Interesting themes for Gradeactivities.

4s to expand general knowledge and • inspire curiosity. independent thinking and develops reasoning skills.

• Encourages for learners on all levels.

• Suitable • Use in school or at home.

home classroom college workplace

9 781990

947872

Handleiding 4/4

2104-E-EAT-SG04

4

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding 4/4 Graad 4

2104-E-EAT-SG04

9 781990

947872

Aangepas vir KABV

L van Niekerk

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Inhoudsopgawe

LESELEMENTE..............................................................................................................................................1 JAARPLAN......................................................................................................................................................2 EENHEID 4: Week 1 – 2..............................................................................................................................4 Les 15: Wonderhonde................................................................................................................................................... 4 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT.............................................................................................5 Aktiwiteit 319: Gesels met ander............................................................................................................. 5 Aktiwiteit 320: Vertel jou eie storie........................................................................................................ 7 Aktiwiteit 321: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................... 8 Aktiwiteit 322: Lees hardop....................................................................................................................... 8 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................... 10 Aktiwiteit 323: Lees ’n storie...................................................................................................................10 Aktiwiteit 324: Beantwoord vrae...........................................................................................................13 Aktiwiteit 325: Woordsoorte...................................................................................................................14 Aktiwiteit 326: Bedrywende en lydende vorm................................................................................15 Aktiwiteit 327: Voornaamwoorde.........................................................................................................18 Aktiwiteit 328: Lees dagboekinskrywings.........................................................................................19 Aktiwiteit 329: Tydsvorme.......................................................................................................................21 Aktiwiteit 330: Woordorde en volgorde van sinne........................................................................22 Aktiwiteit 331: Spelpatrone.....................................................................................................................23 Aktiwiteit 332: Selfstandige lees............................................................................................................24 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................... 25 Aktiwiteit 333: Skryf ’n storie (verhalende opstel)........................................................................25 Aktiwiteit 334: Skryf dagboekinskrywings.......................................................................................25 Aktiwiteit 335: Skryf ’n dialoog..............................................................................................................26 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................... 27 Aktiwiteit 336: Hersiening........................................................................................................................27 Aktiwiteit 337: Speltoets...........................................................................................................................29 Aktiwiteit 338: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................30

EENHEID 4: Week 3 – 4........................................................................................................................... 31 Les 16: Besoedeling om ons.....................................................................................................................................31 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT.......................................................................................... 32 Aktiwiteit 339: Luister na ’n onderhoud.............................................................................................32 Aktiwiteit 340: Luister na boodskappe...............................................................................................33 Aktiwiteit 341: Gee mondelingse boodskappe.................................................................................34 Aktiwiteit 342: Lees hardop.....................................................................................................................35 Aktiwiteit 343: Speel ’n taalspeletjie....................................................................................................36 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................... 36 Aktiwiteit 344: Lees ’n inligtingsteks...................................................................................................36 Aktiwiteit 345: Beantwoord vrae...........................................................................................................38 Aktiwiteit 346: Sinonieme, antonieme, homonieme en homofone.........................................40 Aktiwiteit 347: Voornaamwoorde.........................................................................................................42 Aktiwiteit 348: Sinsoorte...........................................................................................................................43

i

© Optimi

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 349: Bedrywende en lydende vorm................................................................................43 Aktiwiteit 350: Lees boodskappe...........................................................................................................44 Aktiwiteit 351: Direkte en indirekte rede..........................................................................................47 Aktiwiteit 352: Lees ’n plakkaat.............................................................................................................48 Aktiwiteit 353: Ontkenning......................................................................................................................50 Aktiwiteit 354: Punktuasie.......................................................................................................................50 Aktiwiteit 355: Idiome................................................................................................................................52 Aktiwiteit 356: Selfstandige lees............................................................................................................53 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................... 53 Aktiwiteit 357: Skryf ’n paragraaf en ’n opstel.................................................................................53 Aktiwiteit 358: Skryf boodskappe.........................................................................................................54 Aktiwiteit 359: Voltooi ’n breinkaart....................................................................................................55 Aktiwiteit 360: Maak ’n plakkaat...........................................................................................................57 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................... 58 Aktiwiteit 361: Hersiening........................................................................................................................58 Aktiwiteit 362: Speltoets...........................................................................................................................59 Aktiwiteit 363: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................60

EENHEID 4: Week 5 – 6........................................................................................................................... 61 Les 17: Die towertrui...................................................................................................................................................61 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT.......................................................................................... 62 Aktiwiteit 364: Luister na ’n storie........................................................................................................62 Aktiwiteit 365: Speel ’n taalspeletjie....................................................................................................63 Aktiwiteit 366: Lees hardop.....................................................................................................................64 Aktiwiteit 367: Speel ’n taalspeletjie....................................................................................................64 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................... 64 Aktiwiteit 368: Lees ’n storie...................................................................................................................64 Aktiwiteit 369: Beantwoord vrae...........................................................................................................68 Aktiwiteit 370: Rolspel...............................................................................................................................69 Aktiwiteit 371: Woordsoorte...................................................................................................................70 Aktiwiteit 372: Sinsoorte...........................................................................................................................71 Aktiwiteit 373: Enkelvoudige, veelvoudige en saamgestelde sinne........................................72 Aktiwiteit 374: Direkte en indirekte rede..........................................................................................73 Aktiwiteit 375: Lees dagboekinskrywings.........................................................................................74 Aktiwiteit 376: Bedrywende en lydende vorm................................................................................76 Aktiwiteit 377: Woordorde.......................................................................................................................77 Aktiwiteit 378: Ontkenning......................................................................................................................78 Aktiwiteit 379: Punktuasie.......................................................................................................................78 Aktiwiteit 380: Idiome................................................................................................................................79 Aktiwiteit 381: Selfstandige lees............................................................................................................80 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................... 81 Aktiwiteit 382: Skryf ’n storie (verhalende opstel)........................................................................81 Aktiwiteit 383: Skryf ’n beskrywende opstel....................................................................................81 Aktiwiteit 384: Skryf ’n boekresensie..................................................................................................82 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................... 83 Aktiwiteit 385: Hersiening........................................................................................................................83 © Optimi

ii

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 386: Speltoets...........................................................................................................................85 Aktiwiteit 387: Skryf in jou eie woordeboek....................................................................................85

EENHEID 4: Week 7 – 8........................................................................................................................... 86 Les 18: Vakansie!...........................................................................................................................................................86 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT.......................................................................................................87 Aktiwiteit 388: Gesels met ander...........................................................................................................87 Aktiwiteit 389: Luister na ’n kort praatjie (verslag)......................................................................89 Aktiwiteit 390: Lees hardop.....................................................................................................................89 Aktiwiteit 391: Speel ’n taalspeletjie....................................................................................................90 Aktiwiteit 392: Dra ’n gedig voor...........................................................................................................91 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................... 93 Aktiwiteit 393: Lees ’n inligtingsteks...................................................................................................93 Aktiwiteit 394: Beantwoord vrae...........................................................................................................95 Aktiwiteit 395: Woordbou........................................................................................................................96 Aktiwiteit 396: Woordsoorte...................................................................................................................98 Aktiwiteit 397: Spelpatrone.....................................................................................................................99 Aktiwiteit 398: Sinsoorte........................................................................................................................100 Aktiwiteit 399: Enkelvoudige, veelvoudige en saamgestelde sinne.....................................100 Aktiwiteit 400: Lees ’n plakkaat..........................................................................................................101 Aktiwiteit 401: Direkte en indirekte rede.......................................................................................103 Aktiwiteit 402: Bedrywende en lydende vorm.............................................................................104 Aktiwiteit 403: Tydsvorme....................................................................................................................105 Aktiwiteit 404: Selfstandige lees.........................................................................................................106 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.......................................................................................106 Aktiwiteit 405: Skryf ’n paragraaf.......................................................................................................106 Aktiwiteit 406: Maak ’n plakkaat........................................................................................................106 Aktiwiteit 407: Skryf dagboekinskrywings....................................................................................107 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.........................................................107 Aktiwiteit 408: Hersiening.....................................................................................................................107 Aktiwiteit 409: Hersiening.....................................................................................................................111 Aktiwiteit 410: Speltoets........................................................................................................................113 Aktiwiteit 411: Skryf in jou eie woordeboek.................................................................................114

WOORDELYSTE.......................................................................................................................................115 BOEKVERSLAE........................................................................................................................................133 BIBLIOGRAFIE.........................................................................................................................................135 BYLAE VIR AKTIWITEITE....................................................................................................................137

iii

© Optimi

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Leselemente

LEERDOELWITTE Wat jy aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

AKTIWITEIT

Bevat die kerninhoud en vrae om jou kennis te toets.

WOORDESKAT

Betekenis van moeiliker woorde in tekste.

KERNINHOUD Die inhoud wat verstaan moet word; verduideliking van begrippe.

DEFINIEER Definisies van sommige begrippe.

BELANGRIK

Belangrike aspekte om van kennis te neem.

WENKE

Om die begrippe beter te verstaan; om in die leerproses te help.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud na te vors of navorsing om algemene kennis uit te brei.

1

© Optimi

Jaarplan Eenheid

1

Les

Week

LES 1: Jy is ’n reënboog

1–2

LES 3: Onder my bed ...

5–6

LES 2: Waar wil jy woon?

3–4

LES 4: In die winkel

7–8

LES 5: Taai tongknopers

9 – 10

LES 7: Voor hulle vir ewig verdwyn

3–4

LES 6: Ware vriende

2

LES 8: Wees werklik, wees jouself

9 – 10

LES 10: Geheime skatte

1–2

LES 12: Boomhuise

5–6

LES 11: Vreemde vlieënde voorwerpe

3–4 7–8

LES 14: By die teater

9 – 10

LES 16: Besoedeling om ons

3–4

LES 15: Wonderhonde

1–2

LES 17: Die towertrui

5–6

LES 18: Vakansie!

7–8

Novembereksamen

9 – 10

Elke eenheid (dus elke kwartaal) is in ’n aparte boek.

© Optimi

5–6 7–8

LES 13: Grawe die geskiedenis op

4

1–2

LES 9: Speel met sintuie

Junie-eksamen

3

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

2

Datum begin

Datum voltooi

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Hallo! My naam is Zak. Ek gaan Afrikaans saam met jou aanpak!

• Vra die fasiliteerder as daar iets is wat jy nie verstaan nie.

• Doen altyd jou huiswerk.

• Soek in die woordeboek as daar

’n woord is wat jy nie verstaan nie.

• Lees soveel as moontlik in Afrikaans.

3

© Optimi

Eenheid

4

Les 15: Wonderhonde

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 4: Week 1 – 2

Leerdoelwitte In hierdie les gaan jy: • met ander gesels • jou eie storie vertel • ’n taalspeletjie speel • hardop lees • ’n storie lees en vrae beantwoord • dagboekinskrywings lees • selfstandig lees • ’n storie skryf • dagboekinskrywings skryf • ’n dialoog skryf • woordsoorte oefen • oor die bedrywende en lydende vorm leer • voornaamwoorde en voegwoorde oefen • tydsvorme oefen • woordorde en volgorde van sinne oefen • spelling oefen, en ander taalwerk hersien

© Optimi

4

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 1

SECTION 1:

Eenheid

4

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 319: Gesels met ander

Interessante feit: Honde help mense op baie maniere – soos in die polisie, brandweer, as gidshonde en honde wat kan waarsku voor sy eienaar ’n aanval (seizure) kry.

Hierdie les gaan oor honde en hoe honde mense help. Gesels saam.

• • • • • •

Hou jy van honde? Waarom of waarom nie?

Het jy ’n hond? Vertel almal oor jou hond.

Voltooi die sin: Die hond word as die mens se______ ______ beskryf.

Waarom dink jy word honde so beskryf?

Het ’n hond of ’n ander dier jou al gehelp? Of weet jy van enige stories?

Weet jy van “werke” wat honde doen? Ons noem hulle “dienshonde”.

Werk saam met ’n maat. Wat sal julle wil hê moet ’n wonderhond vir julle doen? Gesels hieroor en maak ’n lys in jou werkboek.

Gesels met jou maat oor die volgende. Skryf julle antwoorde dan in jou werkboek.

1. Kyk na die redes in die blokkie waarom mense dienshonde het. Pas die redes by die prentjies. Gesels oor waarom julle die rede by die spesifieke prentjie pas. noodgevalle

blind/siggestremd

doof/hardhorend

polisie

diabetes

beperkte beweeglikheid (mobiliteit)

5

© Optimi

Eenheid

4

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1.

2.

3.

4.

5.

6.

2.

Pas die prentjies in vraag 1 by die scenario’s oor waar hierdie honde sal “werk”. Skryf die nommer van die prentjies in die blokkies hier onder.

a) Die hond weet as jou bloedsuiker val.

d) Die hond help om mense te vind.

c) Die tannie kan nie so goed hoor nie, so die hond laat weet haar as die klokkie lui.

f) Daar was ’n aardbewing en die hond soek na mense wat vasgevang is.

e) Die man kan nie sien nie en kort hulp.

b) Die persoon kan nie self die deur oopmaak nie.

© Optimi

6

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

3.

• • • • • •

Eenheid

4

Pas die prentjies in vraag 1 by honde se “werke” hier onder. Skryf die nommer van die prentjies in die blokkies.

Die name word só uitgespreek:

diabeteshulphond – “die-ja-bee-tis-hulp-hond” gehoorhond – “gi-hoor-hond” gidshond – “gids-hond” mobiliteitshulphond – “moe-bie-lie-teits-hulp-hond” polisiehond – “poe-lie-sie-hond” reddingshond – “re-dings-hond” Diabeteshulphond

Mobiliteitshulphond

Gehoorhond

Polisiehond

Gidshond

Reddingshond

Gesels oor die volgende oor elke prentjie: • Watter werk doen die hond?

• Watter vaardighede (skills) dink julle gebruik die hond om die werk te doen?

Gee dan terugvoer oor julle antwoorde: • Begin by die honde se werk (opdragnommer 3 hier bo).

• Vertel wat die hond doen deur die scenario’s in nommer 2 te gebruik (julle kan ander voorbeelde ook gee).

• Vertel watter mense die hond help (nommer 1).

Watter ander “werke” dink jy doen honde?

3 2 1

Aktiwiteit 320: Vertel jou eie storie

Vertel jou eie storie met die prentjies op die volgende bladsy. Jy kan al die prentjies gebruik of net een kies om ’n storie oor te vertel.

• • •

Dit kan enige storie wees, solank dit duidelik met die prentjies verband hou.

Die storie moet minstens 30 sekondes lank wees.

Jy moet verbindingswoorde en beskrywende woorde gebruik.

7

© Optimi

Eenheid

4

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Beplan eers met die volgende in jou werkboek: 1. Wie is die karakters?

5. Hoe word die konflik opgelos?

2. Waar speel dit af?

6. Wat gebeur op die einde?

7. Watter beskrywende woorde kan jy gebruik?

3. Wat gebeur?

8. Is daar ’n les wat ons daaruit kan leer?

4. Watter konflik is daar?

Skryf die storie en vertel dit dan. Tydens die vertelling mag jy nie aflees nie – jy moet vertel.

Aktiwiteit 321: Speel ’n taalspeletjie Luister na die fasiliteerder se instruksies en speel saam.

Aktiwiteit 322: Lees hardop Lees die teks op die volgende bladsy hardop sonder om te oefen. Die fasiliteerder gaan vir jou sê hoe goed jy gelees het.

© Optimi

Kriteria Het jy die woorde reg uitgespreek?

Het jy vlot en met gevoel gelees?

Het jy die leestekens gehoorsaam?

8

Punt (omkring) 1 | 2 | 3 | 4 | 5 1 | 2 | 3 | 4 | 5 1 | 2 | 3 | 4 | 5

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

4

Wenke vir hardop lees • • •

Spreek die woorde reg uit.

Lees vlot en met gevoel.

Gehoorsaam die leestekens.

Kyk mooi: • Die afkorting (akroniem) PTSV staan vir “posttraumatiese stresversteuring” en elke letter word afsonderlik uitgespreek.

• “Diabetes” word uitgespreek as “die-ja-bee-tis”.

• Die eerste i in “spesifieke” klink soos ’n – “spe-si-fie-ki”.

Dienshonde Dienshonde help mense wat dit nodig het. Daar is honde wat mense help wat nie kan sien of hoor nie, mense wat aan PTSV ly nadat hulle byvoorbeeld in ’n oorlog was, en daar is honde wat mense help wat aan diabetes ly. Maar om ’n dienshond te wees is baie harde werk. Hulle kry baie intensiewe opleiding. Dit kan maande, soms jare, neem om ’n hond op te lei om spesifieke take te doen.

Dit is belangrik om te onthou dat dienshonde nie troeteldiere is nie. Hulle is daar om ’n werk te doen, daarom dra baie dienshonde ’n jassie wat wys dat dit ’n dienshond is. Dit is nie ’n vereiste nie, maar dit help mense om te weet dat dit ’n dienshond is.

Vertalings opleiding – training

Woordeskat

PTSV (posttraumatiese stresversteuring, PTSD): ’n toestand van verstandelike en emosionele stres wat voorkom weens erge psigologiese skok, soos om in ’n oorlog te wees intensiewe (intensief, intensive): wat baie inspanning en aandag vat, baie in ’n kort tydperk doen vereiste (requirement): wat nodig is Vir die nuuskieriges: Wat beteken die homofoon van “ly”?

9

© Optimi

Eenheid

4

AFDELING 2

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

LEES EN KYK

Aktiwiteit 323: Lees ’n storie Onthou jy nog die leesstrategieë?

Leesstrategieë Prelees (pre-read)

Vluglees Soeklees (skim) (scan) Lees vinnig Soek spesifieke Waaroor gaan die (vlugtig) om ’n idee inligting en kyk uit teks as jy na die titel te kry van waaroor vir ’n sleutelwoord. en prentjies kyk? die teks gaan.

Begripslees (comprehension) Lees die hele teks deeglik om te verstaan.

Gesels saam oor die storie voor jy dit lees.

• • • • •

Waaroor dink jy gaan die storie as jy na die titel en prentjies kyk?

Kan jy raai watter dier die hoofkarakter is deur na die prentjies te kyk?

Kan jy raai wat aan die einde van die storie gebeur as jy na die laaste prentjie kyk?

Weet jy wat ’n boelie is (bully)?

Het jy al ’n boelie teëgekom? Hoe het jy dit hanteer?

Vluglees die storie – het jy reg geraai oor die vrae hier bo? Lees die storie dan vir begrip.

Lappies, die wonderhond!

Anrica Mills

Ek is ’n wonderhond! Glo jy my nie? Wag net, jy sal nog sien. Dis my mens daai. Sy naam is Robbie. Sy vriende dink ook nie ek is ’n wonderhond nie.

“Kan hy poot skud?” Net as daar ’n koekie of lekkerny vir my wag.

“Sit hy as jy vir hom sê hy moet?” Ja, as ek lus is.

“Sit, Lappies!” Oe, my stert! Ek begin in sirkels draai. Waar’s ek nou weer?

“Nee, Lappies! Sit!” Ek gaan sit en jaag ’n vlooi op my sy.

© Optimi

10

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

4

“Ha-ha! Ek kan sien hoekom hy ’n wonderhond is – hy wonder wat om te doen!”

Ek kan sien die seun begin om Robbie te pla. Ek’s ook sommer omgekrap en begin kwaai raak. Ek staan op.

“Lappies, wat doen goeie honde?” Ek ruik die koekie in sy baadjiesak, en ek sit.

“Sien? Hy sit!” Ek kan hoor Robbie is bly, dis sy jy’s-die-beste-hond-in-die-hele-wêreld-stem.

“Ook net as jy hom omkoop!” Die groot seun lag en kyk rond na die kinders om hom.

Die ander begin ook lag. Hulle almal lag vir Robbie en ek kan sien hy is hartseer.

“En hoeveel het jy nogal vir jou wonder-wat-om-te-doen-hond betaal?”

Almal lag harder. Ek staan regop en krul my stert ekstra mooi. Ek kyk na Robbie en sy lip bewe. Ek weet wat dit beteken.

“Wat maak dit in elk geval saak?” Robbie se stem kraak.

Ek hou glad nie van hierdie seun nie. Hy maak Robbie hartseer. En niemand maak mý mens seer nie.

Ek gee ’n tree vorentoe en glimlag op my mooiste, sodat al my tande wys. Oe, daar gaan hy! Ja, hardloop weg! Ek blaf my kwaaiste blaf. Almal spat nou in rigtings. Wat? O, dis Robbie wat my ’n drukkie gee.

Ek het beslis iets reg gedoen! Ek lek Robbie se hand en glimlag oopmond. Ek het sy hartseer weggetoor!

Sien? Ek ís ’n wonderhond!

“Jy’s die beste hond in die hele wêreld, Lappies!

Jy’s beslis my wonderhond!”

Woordeskat stem kraak (voice creaks): hoe jou stem klink as jy hartseer is

Vertalings skud – shake lekkerny – treat omkoop – bribe

krul – curl weggetoor (toor weg) – magicked away

Gesels saam oor die storie en skryf die antwoorde later in jou werkboek.

1.

2.

Wat is die titel van die storie?

Beantwoord die vrae oor die karakters.

2.1 Wie is die drie karakters?

2.2 Uit wie se oogpunt word die storie vertel? Hoe weet jy dit? (Verwys na die keuse van woorde en gee ook ’n ander rede.)

11

© Optimi

Eenheid

3.

4

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Wat dink jy is die sosiale kwessie (social issue) wat in die storie voorkom? (Watter alledaagse probleem word aangeraak?) Skommel die letters reg: b

e

l

i

s

o

e

4.

Vertel in twee sinne wat in die storie gebeur.

6.

Wat het gebeur toe Lappies vorentoe getree en geblaf het? (Wat was die gevolg?)

5.

7.

Waarom dink jy het Robbie nie iets leliks vir die seun gesê of kwaad geword nie?

Sorteer die woorde in die regte kolom – watter gedrag, eienskappe en gevoelens is Robbie s’n en watter is die boelie s’n? Teken ’n tabel soos hier onder. kalm

tartend

Gebruik ’n woordeboek as jy nie weet wat die woorde beteken nie.

dapper

kwaai

Robbie

8.

9.

gemeen

hartseer

Die boelie

Bonus: Gee die woorde se sinonieme.

Waarom dink jy het die seun vir Robbie geboelie?

Waarom sê Lappies hy is ’n wonderhond?

10. Hou jy van die storie? Gee ’n rede vir jou antwoord.

Vir die nuuskieriges • Hoe tree ’n boelie op? Wat doen ’n boelie aan ander?

• Waarom dink jy boelie kinders mekaar soms?

• Wat moet jy doen as iemand jou boelie?

Doen navorsing en maak ’n plakkaat daaroor of skryf ’n opstel (of mondeling) daaroor.

Vir die nuuskieriges: Ons het in die storie gesien dat honde nie dienshonde hoef te wees om mense te help nie. Op watter alledaagse maniere help honde die mens? Maak ’n lys in jou werkboek. © Optimi

12

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

4

Aktiwiteit 324: Beantwoord vrae Lees “Lappies, die wonderhond!” weer en beantwoord die vrae in jou werkboek.

1.

Voltooi die sin en onderstreep die woorde wat jy invul: Lappies is ’n en Robbie is sy of eienaar.

3.

Kies die regte antwoord.

2.

Watter twee toertjies (tricks) moet Lappies doen?

3.1 Lappies gaan sit die eerste keer omdat a) b) c)

hy lus is hy ’n vlooi jaag hy die koekie ruik

a) b) c)

hy lus is hy ’n vlooi jaag hy die koekie ruik

a) b) c)

hy koud kry hy eet hy hartseer is

a) b) c)

die boelie vir Robbie beledig die boelie snaaks is Lappies toertjies doen

3.2 Lappies gaan sit die tweede keer omdat

3.3 Robbie se lip bewe omdat

3.4 Almal lag omdat

4.

5.

.

.

.

.

beledig (insult): sleg praat van iemand, iemand minag

Die woord “wonder” het meer as een betekenis in die storie.

Wat is die twee betekenisse? Maak ook ’n sin met elke woord.

Watter sinsoort is die volgende?

5.1 “Lappies, wat doen goeie honde?”

5.2 “Ek is ’n wonderhond!”

5.3 “Sit, Lappies!”

13

© Optimi

Eenheid

6.

7.

4

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Waarom is daar ’n afkappingsteken in “ek’s”?

Teken die tabel oor en voltooi dit.

Woord poot hond stert blaf

Meervoud

8.

Wat is die woorde in Engels?

9.

Voltooi die trappe van vergelyking: goed,

8.1 blaf 8.2 hardloop

Verkleining

8.3 hond 8.4 drukkie ,

10. Voeg die sinne saam met die voegwoord tussen hakies:

Die boelie en sy vriende hardloop weg.

Lappies wys sy tande en blaf vir hulle. (omdat)

.

Aktiwiteit 325: Woordsoorte Beantwoord die vrae oor woordsoorte in jou werkboek.

1.

Watter woord pas nie en waarom? Kyk na die woordsoorte.

2.

Lees die paragraaf en beantwoord die vrae wat volg.

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

hond, stert, seun, hardloop ’n sak, ’n swerm, ’n hond, ’n groep kwaai, lag, hartseer, gehoorsaam Robbie, boelie, Lappies, Johan het, hardloop, sien, jaag

“Ook net as jy hom omkoop!” Die groot seun lag en kyk rond na die kinders om hom. Die ander begin ook lag. Hulle almal lag vir Robbie en ek kan sien hy is hartseer.

2.1 Identifiseer die woordsoorte.

© Optimi

a) hom b) die c) groot

14

d) na e) almal f) kan

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

2.2 Verbind die sinne met die voegwoord tussen hakies. a)

b)

Die groot seun lag.

Hy kyk rond na die kinders om hom. (terwyl)

Eenheid

4

Daar is nie ’n komma voor alle voegwoorde nie.

Robbie raak hartseer.

Almal lag vir hom. (want)

Aktiwiteit 326: Bedrywende en lydende vorm Het jy al gehoor as iemand sê iets “word deur” iemand gedoen? Byvoorbeeld: Die bal word deur die seun gegooi.

Ons noem dit die lydende vorm.

Pasop om nie verward te raak tussen bedrywende en lydende vorm en direkte en indirekte rede nie.

Bedrywende en lydende vorm (Active and passive voice) Onthou jy wat die onderwerp, voorwerp en gesegde in ’n sin is? Die woordorde is altyd belangrik.

• • •

Onderwerp (subject): Wie of wat die handeling doen. (Wie doen die werkwoord?)

Voorwerp (object): Die persoon of ding waarmee of waaraan die handeling gedoen word. (Waarmee word dit gedoen? / Waaraan word dit gedoen?)

Gesegde (verb): Die aksie wat gedoen word. (Wat word gedoen?)

Onthou, die lidwoord of voornaamwoord gaan altyd saam met die onderwerp of voorwerp, byvoorbeeld ’n bal, sy hond; nie net bal en hond nie.

Bedrywende vorm •

Ons praat gewoonlik in die bedrywende vorm (active voice):

•

Onthou dit só: Om bedrywig te wees beteken om besig of aktief te wees – dit gebeur nou.

•

In die bedrywende vorm word gesê wie doen wat waaraan.

•

Die seun gooi die bal.

In die bedrywende vorm is die woordorde gewoonlik onderwerp, gesegde, voorwerp.

Die seun gooi die bal.

15

© Optimi

Eenheid

4

Handleiding 4/4 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Onderwerp

Gesegde

Voorwerp

Wie doen die aksie?

Wat is die aksie?

Waarmee/waaraan word die aksie gedoen?

Die seun

gooi

die bal

Lydende vorm •

Soms klink dit beter as ’n sin in die lydende vorm gesit word, veral langer sinne.

(Probeer om altyd die bedrywende vorm te gebruik.)

•

In die lydende vorm word gesê waarmee/waaraan deur wie wat gedoen word.

• •

Die hond vang die bal.

Die bal word deur die hond gevang.

In die lydende vorm is die hoofwerkwoord (wat alleen kan staan) altyd in die verlede tyd – gevang, gespeel, opgetel.

Met die lydende vorm swaai die woordorde om: voorwerp, onderwerp, gesegde.

Hoe verander ek die sin?

Bedrywende vorm

Die seun gooi die bal.

Onderwerp (wie)

Gesegde (wat)

Voorwerp (waarmee)

gooi

die bal

Die seun

Verander na die lydende vorm

Voorwerp (waarmee) Die bal

Die bal word deur die seun gegooi. + word deur

Onderwerp (wie) die seun

In die lydende vorm is: • “word deur” die teenwoordige tyd; • “is deur” die verlede tyd; en • “sal deur” die toekomende tyd.

© Optimi

16

Gesegde (wat) gegooi