Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 4 Fasiliteerdersgids 1/2

Intermediêre Fase Graad 4 • Fasiliteerdersgids 1/2

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

home classroom college workplace

9 781990

Fasiliteerdersgids 1/2

2104-E-EAT-FG01

IEB KABV Afrikaans Eerste Addisionele Taal

complete guide with all the texts and explanations included.

• AComprehensive explanations of language aspects.

• Step-by-step guidelines in plain language.

• Fun, engaging and practical • Interesting themes for Gradeactivities.

4s to expand general knowledge and • inspire curiosity. independent thinking and develops reasoning skills.

• Encourages for learners on all levels.

• Suitable • Use in school or at home.

947773

4

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Fasiliteerdersgids 1/2 Graad 4

2104-E-EAT-FG01

9 781990

947773

Aangepas vir KABV

L van Niekerk

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Inhoudsopgawe

LESELEMENTE..............................................................................................................................................................1 VOORWOORD...............................................................................................................................................................2 JAARPLAN......................................................................................................................................................................9 EENHEID 1: Week 1 – 2...........................................................................................................................................10 Les 1: Jy is ’n reënboog................................................................................................................................................................ 10 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT............................................................................................................11 Aktiwiteit 1: Gesels met ander.................................................................................................................................... 11 Aktiwiteit 2: Dra ’n gedig voor.................................................................................................................................... 12 Aktiwiteit 3: Luister na ’n storie................................................................................................................................. 13 Aktiwiteit 4: Beantwoord vrae.................................................................................................................................... 16 Aktiwiteit 5: Speel ’n taalspeletjie............................................................................................................................. 17 Aktiwiteit 6: Gee ’n eenvoudige vertelling............................................................................................................. 19 Aktiwiteit 7: Alfabetiese volgorde, en vokale en konsonante........................................................................ 19 AFDELING 2: LEES EN KYK........................................................................................................................21 Aktiwiteit 8: Gebruik ’n woordeboek....................................................................................................................... 21 Aktiwiteit 9: Maak jou eie woordeboek.................................................................................................................. 24 Aktiwiteit 10: Lees ’n storie......................................................................................................................................... 24 Aktiwiteit 11: Beantwoord vrae................................................................................................................................. 28 Aktiwiteit 12: Vertel die storie oor............................................................................................................................ 31 Aktiwiteit 13: Selfstandige naamwoorde............................................................................................................... 32 Aktiwiteit 14: Meervoud en verkleining................................................................................................................. 36 Aktiwiteit 15: Sinonieme............................................................................................................................................... 39 Aktiwiteit 16: Idiome...................................................................................................................................................... 41 Aktiwiteit 17: Hoofletters............................................................................................................................................. 44 Aktiwiteit 18: Leestekens.............................................................................................................................................. 46 Aktiwiteit 19: Selfstandige lees.................................................................................................................................. 48 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...........................................................................................................49 Aktiwiteit 20: Skryf oor die storie............................................................................................................................. 49 Aktiwiteit 21: Skryf ’n eenvoudige vertelling....................................................................................................... 51 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.............................................................................52 Aktiwiteit 22: Hersiening.............................................................................................................................................. 52 Aktiwiteit 23: Speltoets.................................................................................................................................................. 54 Aktiwiteit 24: Skryf in jou eie woordeboek........................................................................................................... 54 EENHEID 1: Week 3 – 4...........................................................................................................................................55 Les 2: Waar wil jy woon?............................................................................................................................................................ 55 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT............................................................................................................56 Aktiwiteit 25: Luister na ’n inligtingsteks.............................................................................................................. 56 Aktiwiteit 26: Reageer op mondelingse aanwysings......................................................................................... 60 Aktiwiteit 27: Lees hardop............................................................................................................................................ 62 Aktiwiteit 28: Gee ’n feitelike vertelling.................................................................................................................. 63 Aktiwiteit 29: Speel ’n taalspeletjie........................................................................................................................... 64 AFDELING 2: LEES EN KYK.........................................................................................................................65 Aktiwiteit 30: Lees ’n inligtingsteks.......................................................................................................................... 65 Aktiwiteit 31: Beantwoord vrae................................................................................................................................. 68 Aktiwiteit 32: Lettergrepe............................................................................................................................................. 70

i

© Optimi

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 33: Spelpatrone: Verdubbeling van vokale en konsonante....................................................... 72 Aktiwiteit 34: Verkleining............................................................................................................................................. 75 Aktiwiteit 35: Voornaamwoorde................................................................................................................................ 77 Aktiwiteit 36: Lees ’n inligtingsteks.......................................................................................................................... 80 Aktiwiteit 37: Voorsetsels............................................................................................................................................. 82 Aktiwiteit 38: Voegwoorde........................................................................................................................................... 85 Aktiwiteit 39: Telwoorde............................................................................................................................................... 87 Aktiwiteit 40: Dink na oor tekste............................................................................................................................... 90 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED............................................................................................................91 Aktiwiteit 41: Skryf ’n nuusberig............................................................................................................................... 91 Aktiwiteit 42: Vul besonderhede op ’n kaart in................................................................................................... 93 Aktiwiteit 43: Skryf aanwysings................................................................................................................................. 93 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.............................................................................94 Aktiwiteit 44: Hersiening.............................................................................................................................................. 94 Aktiwiteit 45: Speltoets.................................................................................................................................................. 97 Aktiwiteit 46: Skryf in jou eie woordeboek........................................................................................................... 97

EENHEID 1: Week 5 – 6...........................................................................................................................................98 Les 3: Onder my bed … ............................................................................................................................................................... 98 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT............................................................................................................99 Aktiwiteit 47: Luister na ’n storie.............................................................................................................................. 99 Aktiwiteit 48: Beskryf karakters uit die storie...................................................................................................103 Aktiwiteit 49: Vertel die storie oor..........................................................................................................................103 Aktiwiteit 50: Lees hardop..........................................................................................................................................105 Aktiwiteit 51: Dra ’n gedig oor..................................................................................................................................106 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................................... 108 Aktiwiteit 52: Lees ’n storie........................................................................................................................................108 Aktiwiteit 53: Die elemente van ’n storie.............................................................................................................111 Aktiwiteit 54: Beantwoord vrae...............................................................................................................................112 Aktiwiteit 55: Antonieme............................................................................................................................................114 Aktiwiteit 56: Samestellings.......................................................................................................................................115 Aktiwiteit 57: Byvoeglike naamwoorde................................................................................................................118 Aktiwiteit 58: Werkwoorde en tydsvorme...........................................................................................................120 Aktiwiteit 59: Letterlike en figuurlike taalgebruik...........................................................................................125 Aktiwiteit 60: Skryftekens: Die afkappingsteken..............................................................................................128 Aktiwiteit 61: Spelpatrone: Woorde wat op d/t eindig..................................................................................129 Aktiwiteit 62: Spelpatrone: Woorde met i/ie.....................................................................................................131 Aktiwiteit 63: Woordsoorte........................................................................................................................................131 Aktiwiteit 64: Spelling en punktuasie: Afkortings............................................................................................132 Aktiwiteit 65: Selfstandige lees.................................................................................................................................133 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................... 134 Aktiwiteit 66: Skryf oor die storie...........................................................................................................................134 Aktiwiteit 67: Skryf beskrywings.............................................................................................................................134 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 135 Aktiwiteit 68: Hersiening............................................................................................................................................135 Aktiwiteit 69: Speltoets................................................................................................................................................137 Aktiwiteit 70: Skryf in jou eie woordeboek.........................................................................................................138 © Optimi

ii

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 1: Week 7 – 8........................................................................................................................................ 139 Les 4: In die winkel.....................................................................................................................................................................139 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................... 140 Aktiwiteit 71: Gesels met ander...............................................................................................................................140 Aktiwiteit 72: Volg instruksies..................................................................................................................................143 Aktiwiteit 73: Gee en volg instruksies...................................................................................................................144 Aktiwiteit 74: Gee instruksies...................................................................................................................................146 AFDELING 2: LEES EN KYK...................................................................................................................... 149 Aktiwiteit 75: Lees instruksies..................................................................................................................................149 Aktiwiteit 76: Beantwoord vrae...............................................................................................................................154 Aktiwiteit 77: Woordeskat..........................................................................................................................................156 Aktiwiteit 78: Sinsoorte...............................................................................................................................................158 Aktiwiteit 79: Lidwoorde.............................................................................................................................................159 Aktiwiteit 80: Bywoorde..............................................................................................................................................161 Aktiwiteit 81: Lees ’n resep........................................................................................................................................164 Aktiwiteit 82: Voorvoegsels en agtervoegsels....................................................................................................167 Aktiwiteit 83: Skryftekens: Die kappie..................................................................................................................170 Aktiwiteit 84: Skryftekens: Die deelteken............................................................................................................172 Aktiwiteit 85: Meervoud en verkleining...............................................................................................................174 Aktiwiteit 86: Voornaamwoorde..............................................................................................................................175 Aktiwiteit 87: Leestekens............................................................................................................................................177 Aktiwiteit 88: Woordsoorte........................................................................................................................................177 Aktiwiteit 89: Selfstandige lees.................................................................................................................................179 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED......................................................................................................... 179 Aktiwiteit 90: Maak ’n lys............................................................................................................................................179 Aktiwiteit 91: Skryf instruksies................................................................................................................................180 Aktiwiteit 92: Maak ’n plakkaat................................................................................................................................182 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 183 Aktiwiteit 93: Hersiening............................................................................................................................................183 Aktiwiteit 94: Speltoets................................................................................................................................................185 Aktiwiteit 95: Skryf in jou eie woordeboek.........................................................................................................186 EENHEID 1: Week 9 – 10..................................................................................................................................... 187 Les 5: Taai tongknopers............................................................................................................................................................187 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................... 188 Aktiwiteit 96: Luister na gedigte.............................................................................................................................188 Aktiwiteit 97: Dra ’n gedig voor...............................................................................................................................190 Aktiwiteit 98: Speel ’n taalspeletjie........................................................................................................................191 Aktiwiteit 99: Lees hardop.........................................................................................................................................192 Aktiwiteit 100: Speel ’n taalspeletjie......................................................................................................................193 AFDELING 2: LEES EN KYK..................................................................................................................... 194 Aktiwiteit 101: Kenmerke van gedigte..................................................................................................................194 Aktiwiteit 102: Lees gedigte......................................................................................................................................197 Aktiwiteit 103: Beantwoord vrae............................................................................................................................200 Aktiwiteit 104: Trappe van vergelyking...............................................................................................................202 Aktiwiteit 105: Intensiewe vorme...........................................................................................................................206 Aktiwiteit 106: Los woordraaisels op....................................................................................................................208 Aktiwiteit 107: Voorsetsels........................................................................................................................................209 Aktiwiteit 108: Lees gedigte......................................................................................................................................210

iii

© Optimi

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 109: Meervoud en verkleining............................................................................................................213 Aktiwiteit 110: Leestekens: Vraagteken en uitroepteken.............................................................................215 Aktiwiteit 111: Tydsvorme.........................................................................................................................................216 Aktiwiteit 112: Sinonieme en antonieme.............................................................................................................218 Aktiwiteit 113: Dink na oor tekste..........................................................................................................................219 Aktiwiteit 114: Selfstandige lees..............................................................................................................................219 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED........................................................................................................ 220 Aktiwiteit 115: Oefen alliterasie en assonansie................................................................................................220 Aktiwiteit 116: Skryf sinne wat rym......................................................................................................................220 Aktiwiteit 117: Skryf ’n eenvoudige gedig...........................................................................................................221 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 221 Aktiwiteit 118: Hersiening.........................................................................................................................................221 Aktiwiteit 119: Speltoets.............................................................................................................................................224 Aktiwiteit 120: Skryf in jou eie woordeboek......................................................................................................224

EENHEID 2: Week 1 – 2........................................................................................................................................ 225 Les 6: Ware vriende....................................................................................................................................................................225 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................... 226 Aktiwiteit 121: Gesels met ander............................................................................................................................226 Aktiwiteit 122: Luister na ’n storie.........................................................................................................................227 Aktiwiteit 123: Gee ’n vertelling..............................................................................................................................229 Aktiwiteit 124: Speel ’n taalspeletjie......................................................................................................................230 Aktiwiteit 125: Lees hardop......................................................................................................................................230 Aktiwiteit 126: Speel ’n taalspeletjie......................................................................................................................231 AFDELING 2: LEES EN KYK..................................................................................................................... 232 Aktiwiteit 127: Lees ’n storie.....................................................................................................................................232 Aktiwiteit 128: Beantwoord vrae............................................................................................................................235 Aktiwiteit 129: Voornaamwoorde...........................................................................................................................237 Aktiwiteit 130: Woordsoorte.....................................................................................................................................238 Aktiwiteit 131: Meervoud en verkleining............................................................................................................239 Aktiwiteit 132: Punktuasie.........................................................................................................................................241 Aktiwiteit 133: Werkwoorde en tydsvorme........................................................................................................242 Aktiwiteit 134: Woordorde in sinne.......................................................................................................................245 Aktiwiteit 135: Lees boodskappe............................................................................................................................249 Aktiwiteit 136: Idiome.................................................................................................................................................251 Aktiwiteit 137: Selfstandige lees..............................................................................................................................252 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED........................................................................................................ 252 Aktiwiteit 138: Skryf boodskappe...........................................................................................................................252 Aktiwiteit 139: Skryf ’n oorvertelling....................................................................................................................253 Aktiwiteit 140: Skryf ’n storie (verhalende opstel).........................................................................................254 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 255 Aktiwiteit 141: Hersiening.........................................................................................................................................255 Aktiwiteit 142: Speltoets.............................................................................................................................................258 Aktiwiteit 143: Skryf in jou eie woordeboek......................................................................................................258 EENHEID 2: Week 3 – 4........................................................................................................................................ 259 Les 7: Voor hulle vir ewig verdwyn......................................................................................................................................259 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................... 260 Aktiwiteit 144: Luister na ’n inligtingsteks.........................................................................................................260

© Optimi

iv

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 145: Beskryf ’n dier..................................................................................................................................264 Aktiwiteit 146: Speel ’n taalspeletjie......................................................................................................................265 Aktiwiteit 147: Lees hardop......................................................................................................................................266 AFDELING 2: LEES EN KYK..................................................................................................................... 267 Aktiwiteit 148: Lees ’n inligtingsteks.....................................................................................................................267 Aktiwiteit 149: Beantwoord vrae............................................................................................................................271 Aktiwiteit 150: Bywoorde...........................................................................................................................................272 Aktiwiteit 151: Byvoeglike naamwoorde.............................................................................................................274 Aktiwiteit 152: Gebruik ’n woordeboek...............................................................................................................277 Aktiwiteit 153: Homofone..........................................................................................................................................278 Aktiwiteit 154: Spelpatrone.......................................................................................................................................280 Aktiwiteit 155: Leestekens: Aanhalingstekens en dubbelpunte................................................................281 Aktiwiteit 156: Lees ’n plakkaat...............................................................................................................................282 Aktiwiteit 157: Voorsetsels in vaste verbindings.............................................................................................284 Aktiwiteit 158: Selfstandige lees..............................................................................................................................286 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED........................................................................................................ 287 Aktiwiteit 159: Som ’n inligtingsteks op...............................................................................................................287 Aktiwiteit 160: Maak plakkate..................................................................................................................................288 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 290 Aktiwiteit 161: Hersiening.........................................................................................................................................290 Aktiwiteit 162: Speltoets.............................................................................................................................................291 Aktiwiteit 163: Skryf in jou eie woordeboek......................................................................................................292

EENHEID 2: Week 5 – 6........................................................................................................................................ 293 Les 8: Wees werklik, wees jouself.........................................................................................................................................293 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................... 294 Aktiwiteit 164: Luister na ’n storie.........................................................................................................................294 Aktiwiteit 165: Vertel die storie oor......................................................................................................................297 Aktiwiteit 166: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................................298 Aktiwiteit 167: Dra ’n gedig voor............................................................................................................................299 Aktiwiteit 168: Lees hardop......................................................................................................................................301 AFDELING 2: LEES EN KYK..................................................................................................................... 302 Aktiwiteit 169: Lees ’n storie....................................................................................................................................302 Aktiwiteit 170: Beantwoord vrae............................................................................................................................304 Aktiwiteit 171: Rolspel................................................................................................................................................307 Aktiwiteit 172: Direkte en indirekte rede...........................................................................................................308 Aktiwiteit 173: Afleidings en samestellings.......................................................................................................312 Aktiwiteit 174: Lees dagboekinskrywings..........................................................................................................313 Aktiwiteit 175: Woordsoorte....................................................................................................................................315 Aktiwiteit 176: Voornaamwoorde..........................................................................................................................316 Aktiwiteit 177: Verbindingswoorde.......................................................................................................................317 Aktiwiteit 178: Spelpatrone: f-/v-woorde...........................................................................................................318 Aktiwiteit 179: Meervoud en verkleining............................................................................................................320 Aktiwiteit 180: Selfstandige lees.............................................................................................................................322 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED........................................................................................................ 322 Aktiwiteit 181: Skryf ’n storie (verhalende opstel).........................................................................................322 Aktiwiteit 182: Skryf dagboekinskrywings........................................................................................................323 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 324 Aktiwiteit 183: Hersiening.........................................................................................................................................324

v

© Optimi

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 184: Speltoets............................................................................................................................................327 Aktiwiteit 185: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................................327

EENHEID 2: Week 7 – 8........................................................................................................................................ 329 Les 9: Speel met sintuie.............................................................................................................................................................329 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT......................................................................................................... 330 Aktiwiteit 186: Luister na instruksies...................................................................................................................330 Aktiwiteit 187: Klassifiseer dinge...........................................................................................................................333 Aktiwiteit 188: Gee en volg instruksies................................................................................................................335 Aktiwiteit 189: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................................336 Aktiwiteit 190: Lees hardop......................................................................................................................................336 AFDELING 2: LEES EN KYK..................................................................................................................... 337 Aktiwiteit 191: Lees instruksies..............................................................................................................................337 Aktiwiteit 192: Beantwoord vrae............................................................................................................................339 Aktiwiteit 193: Selfstandige naamwoorde..........................................................................................................341 Aktiwiteit 194: Meervoud en verkleining............................................................................................................344 Aktiwiteit 195: Enkelvoudige sinne.......................................................................................................................345 Aktiwiteit 196: Lees ’n plakkaat..............................................................................................................................347 Aktiwiteit 197: Voornaamwoorde..........................................................................................................................350 Aktiwiteit 198: Woordsoorte....................................................................................................................................351 Aktiwiteit 199: Tydsvorme........................................................................................................................................352 Aktiwiteit 200: Leestekens........................................................................................................................................353 Aktiwiteit 201: Sinonieme, antonieme en homofone.....................................................................................354 Aktiwiteit 202: Selfstandige lees.............................................................................................................................356 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED........................................................................................................ 357 Aktiwiteit 203: Skryf instruksies.............................................................................................................................357 Aktiwiteit 204: Maak ’n plakkaat............................................................................................................................358 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.......................................................................... 359 Aktiwiteit 205: Hersiening.........................................................................................................................................359 Aktiwiteit 206: Speltoets............................................................................................................................................361 Aktiwiteit 207: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................................362 WOORDELYSTE...................................................................................................................................................... 363 RUBRIEKE................................................................................................................................................................ 384 BOEKVERSLAE....................................................................................................................................................... 388 OEFENVRAESTELLE.............................................................................................................................................. 390 BIBLIOGRAFIE........................................................................................................................................................ 408 BYLAE VIR AKTIWITEITE................................................................................................................................... 411

© Optimi

vi

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Leselemente

LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

AKTIWITEIT

Bevat die kerninhoud en vrae om die leerder se kennis te toets.

WOORDESKAT

Betekenis van moeiliker woorde in tekste.

KERNINHOUD Die inhoud wat verstaan moet word; verduideliking van begrippe.

DEFINIEER Definisies van sommige begrippe.

BELANGRIK Belangrike aspekte om van kennis te neem.

WENKE

Om die begrippe beter te verstaan; om in die leerproses te help.

VIR DIE NUUSKIERIGES

Aansporing om die inhoud na te vors of navorsing om algemene kennis uit te brei. Brei die aktiwiteit tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken.

1

© Optimi

Voorwoord

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Die handleiding en fasiliteerdersgids dek al die werk van graad 4 Afrikaans Eerste Addisionele Taal (EAT). Die boek is opgestel in lyn met die KABV-riglyne wat die Departement van Basiese Onderwys vereis.

Die KABV gee ’n uiteensetting van die minimum werk wat gedek moet word. Die handleiding en fasiliteerdersgids bevat soms meer inligting as wat die KABV vereis.

Die boeke is in vier eenhede en 18 lesse verdeel. Elke les word oor ’n tydperk van twee weke behandel (10 uur), en elke eenheid strek oor ’n kwartaal. Eenheid 1 en 2 is in fasiliteerdersgids 1/2, en eenheid 3 en 4 is in fasiliteerdersgids 2/2. (Die handleiding is in vier boeke verdeel, elke eenheid op sy eie.)

Aan die einde van eenheid 2 en eenheid 4 (kwartaal 2 en 4) skryf die leerders eksamen (verwys na die portefeuljeboek).

Eenheid 1 bestaan uit vyf lesse.

• Les 1: Jy is ’n reënboog!

• Les 2: Waar wil jy woon?

• Les 3: Onder my bed ...

• Les 4: In die winkel • Les 5: Taai tongknopers

Eenheid 3 bestaan uit vyf lesse.

• Les 10: Geheime skatte • Les 11: Vreemde vlieënde voorwerpe • Les 12: Boomhuise • Les 13: Grawe die geskiedenis op • Les 14: By die teater Eenheid 4 bestaan uit vier lesse.

• Les 15: Wonderhonde • Les 16: Besoedeling om ons • Les 17: Die towertrui • Les 18: Vakansie!

Eenheid 2 bestaan uit vier lesse.

• Les 6: Ware vriende • Les 7: Voor hulle vir ewig verdwyn • Les 8: Wees werklik, wees jouself • Les 9: Speel met sintuie

Die lesse is in aktiwiteite opgedeel, wat die leerinhoud en vrae daaroor bevat.

Elke les bestaan uit vier afdelings: • Luister en praat • Lees en kyk • Skryf en aanbied • Taalstrukture en -konvensies

Afdeling 1: Luister en praat Luister en praat is integraal in alle tale. Hoe meer ’n nuwe taal gehoor en gepraat word, hoe makliker word dit aangeleer. Elke les begin met die bespreking van ’n onderwerp, wat die les inlei. Dit is belangrik dat leerders in die tweede taal praat en dit hoor. Hulle selfvertroue sal verbeter hoe meer hulle die taal praat.

Dit is belangrik om woorde duidelik en korrek uit te spreek wanneer tekste hardop gelees word. Help leerders ook reg indien hulle sinskonstruksie of woordgebruik verkeerd is wanneer hulle praat. Moedig leerders aan om een keer ’n week ’n Afrikaanse televisieprogram te kyk of na ’n Afrikaanse radioprogram te luister.

Dit is verder belangrik om kennis van die luisterproses te neem, wat veral in hoër grade tydens © Optimi

2

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

luistertoetse toegepas word. Die luisterproses word in aktiwiteit 1 uiteengesit. Neem kennis van wanneer die leerders notas mag neem.

•

•

Luisterproses: Volg die luisterproses vir die eerste paar weke en kyk hoe die leerders vorder.

Indien dit nie vir hulle nodig is om drie keer na die teks te luister nie, hoef die teks nie vir ’n derde keer gelees te word nie. Die proses moet egter in take/eksamens gevolg word.

Lees hardop: Leerders gee soms vir mekaar ’n informele punt met die rubriek by die aktiwiteit en ander kere assesseer jy hulle informeel. Die rubriek in die bylae (addendum) kan ook hiervoor gebruik word. Let wel dat leerders wat minder gevorderd is dalk nie die hele teks sal kan lees nie – neem altyd die leerder se leesvaardigheid in ag. Die doel van die informele assessering is om leerders se lees te verbeter.

Afdeling 2: Lees en kyk Hoe meer leerders met Afrikaanse tekste omgaan, hoe makliker gaan hulle die taalgebruik verstaan en dinge soos spelpatrone optel.

Indien leerders die leesteks in afdeling 2 self kan lees en verstaan sonder dat jy dit eers vir hulle lees, is dit goed.

Dit is belangrik dat leerders Afrikaanse tekste selfstandig lees. Verleen altyd hulp met die uitspraak of betekenis van woorde wanneer leerders selfstandig lees.

Leerders moet aangemoedig word om elke kwartaal ’n boek selfstandig te lees (sien “selfstandige lees”aktiwiteite). Moedig hulle aan om meer as een boek per kwartaal te lees, en om boeke in hul huistaal te lees (en in Engels, indien dit nie hul moedertaal is nie).

Indien daar nie genoeg tyd is om al die taalaktiwiteite in ’n les te doen nie, maak seker nuwe werk word behandel voordat vorige taalwerk ingeoefen word.

Afdeling 3: Skryf en aanbied Hoe meer die leerders Afrikaans skryf, hoe beter. Wanneer ’n mens skryf, is jy meer geneig om grammatika beter te verstaan en spelling te oefen. Let op die skryfproses, wat in die handleiding en fasiliteerdersgids uiteengesit word. Moedig leerders aan om soveel as moontlik in Afrikaans te skryf.

Hulle kan byvoorbeeld elke dag, apart van ander aktiwiteite in die handleiding, ’n paragraaf skryf oor wat hulle die vorige dag ná skool gedoen het, of dit kan met die aktiwiteite van die dag skakel.

Die leerders word ook aan ’n verskeidenheid soorte tekste blootgestel, elk met sy eie formaat (byvoorbeeld stories, dialoë, artikels, plakkate en gedigte).

Afdeling 4: Taalstrukture en -konvensies Deur in interaksie met Afrikaans in gesproke of geskrewe formaat te kom, word die grondslag vir grammatika gelê. Alhoewel al die inhoud vereis deur die KABV in die handleiding gedek word, is dit raadsaam om bykomende taaloefeninge vir die leerders te gee. Dit hoef nie ’n aktiwiteit te wees nie, dit kan informele hersiening van die vorige dag se werk wees (byvoorbeeld ’n oefening waar die leerders sinonieme moet gee, of laat hulle die vertaling van Afrikaanse woorde gee).

Dit is uiters belangrik dat taalaspekte goed vasgelê word – dit vorm die basis vir alle taalwerk tot in graad 12 (die werk word in elke graad net moeiliker). Hoe meer leerders met die verskeie taalaspekte in aanraking kom, hoe beter word dit vasgelê.

3

© Optimi

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Let ook op dat leerders meer selfstandig begin werk soos die jaar vorder. Verleen hulp indien nodig.

As hulle byvoorbeeld die teks in afdeling 2 selfstandig kan lees sonder dat jy dit eers vir hulle lees, is dit goed – dit hang af van die leerders se vaardigheidsvlak.

TYDSTOEKENNING

Volgens die KABV moet leerders 5 uur per week in Afrikaans EAT onderrig word, dus 10 uur per les (wat oor twee weke strek). Dit beteken dat huiswerk nie by hierdie tyd ingesluit is nie. Indien leerders dus die aktiwiteite nie tydens onderrigtyd klaarkry nie, moet hulle dit as huiswerk voltooi.

Verder moet daar 2 uur aan luister en praat spandeer word, 5 uur aan lees en kyk, 2 uur aan skryf en aanbied en 1 uur aan taalstrukture en -konvensies. Soos reeds genoem, vereis die KABV dat taalstrukture en -konvensies binne konteks aangeleer word, dus is die tyd hiervoor ingesluit in die KABV se voorgestelde tye vir die verskillende afdelings.

Let wel dat die tydstoekenning by die aktiwiteite nie noodwendig tot 10 uur per tweeweeksiklus optel nie. Dit is omdat die tyd wat aan ’n aktiwiteit afgestaan word deur die getal leerders in die klas bepaal word. Sommige aktiwiteite vat ook langer, waar die fasiliteerder die leerders se lees assesseer, die voordra van ’n gedig, mondelinge, ensovoorts. Hier kan die aktiwiteit oor ’n paar dae strek sodat alle leerders kans kry om die aktiwiteit te voltooi.

Gebruik eie oordeel om seker te maak dat leerders deur al die werk kom. In sommige gevalle strek werk oor meer as een periode – wees oordeelkundig in hoe om hierdie lesse aan te pak.

BEPLANNING

Die boeke is só saamgestel dat die fasiliteerder so min as moontlik beplanning hoef te doen. Dit is wel nodig om goed vir die aanbieding van die lesse voor te berei (veral omdat die tyd wat aan aktiwiteite afgestaan word deur die getal leerders in die klas bepaal word).

Gaan deur die les en kyk wat jy moet voorberei (soos om die hardop lees van ’n teks te oefen, die klas te versier om by die tema te pas, die nodige voorbereiding vir taalspeletjies en ander aktiwiteite te doen, om vir die leerders te sê dat hulle die volgende dag items klas toe moet bring, ensovoorts). Beplan ook watter aktiwiteite jy op watter dag van die tweeweeksiklus gaan behandel (dag 1 tot 10). (Dit sal ook afhang van die leerders se skedule in ander vakke.)

Die aktiwiteite kan behandel word in die volgorde waarin dit in die boek is, maar dit is nie nodig om al die luister en praat-aktiwiteite aan die begin van die les te doen nie. Begin elke les met die eerste aktiwiteit en die aktiwiteite wat volg wat met die eerste aktiwiteit te doen het. Dit word aanbeveel om les 1 te behandel in die volgorde waarin die aktiwiteite is. In ander lesse kan die taalspeletjie byvoorbeeld eers later in die week gedoen word.

Indien leerders sekere taalaspekte goed bemeester het, is dit nie nodig om al die aktiwiteite in die klas te doen nie (of leerders hoef nie al die vrae in die klas te beantwoord nie). Indien hulle byvoorbeeld verstaan hoe afkortings werk, kan hulle die aktiwiteit oor afkortings as hersiening by die huis doen (wat dan in die klas gemerk word).

© Optimi

4

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

WOORDESKAT EN SPELLING

Leerders maak in les 1 hul eie woordeboek. Waar aangedui, moet hulle die woorde met hul betekenis, die Engelse woord gee, of ’n sin of prentjie in die woordeboek skryf/teken (sien meer besonderhede in les 1).

Leerders kan verder enige woorde wat vir hulle nuut of moeilik is in die woordeboek skryf. Hulle moet seker maak dat die woorde korrek gespel is.

Die leerders skryf ’n speltoets aan die einde van elke les. In plaas hiervan kan hulle elke dag of aan die einde van elke week ’n speltoets skryf.

Nadat lettergrepe in les 2 behandel is, moet leerders vir elke speltoets met ’n glimpen (highlighter) uitlig waar hulle moontlik verkeerd kan spel. Dit help hulle om vir lokvalle (traps) uit te kyk.

WOORDELYSTE

Die woordelyste in die bylae agterin die boek is vir verwysing. Daar is lyste met trappe van vergelyking, sinonieme en antonieme, geslag, vergelykings, ensovoorts. Dit is ’n goeie idee dat die leerders sover moontlik die inligting in die bylae leer (nadat die werk in die handleiding behandel is). Dit brei hul woordeskat uit en dit is kennis wat hulle tot in graad 12 gaan gebruik, asook in die alledaagse lewe.

OOR DIE TEKSTE • • •

Die nodige toestemming is verkry om die gedigte, stories en spotprente in die boek te gebruik.

Waar daar nie erkenning gegee word nie, het die skrywer van die boek self die stories/gedigte geskryf.

Alle ander tekste, soos koerant- en tydskrifartikels, instruksies en plakkate is deur die skrywer van die boek geskryf/saamgestel. By koerant- en tydskrifartikels is die joernaliste se name fiktief (fictional).

ANDER • •

•

•

Regdeur die handleiding verskyn Zak die taalmonster. Hy gee vir leerders wenke en gaan saam met hulle op die reis deur graad 4 EAT.

Elke les het ’n tema. Probeer om die tema so lewendig as moontlik vir die leerders te maak – die klas/vertrek kan byvoorbeeld volgens die tema van die les versier word. Leerders kan ook byvoorbeeld prentjies oor die tema inkleur (indien daar nog tyd ná onderrigtyd oor is) en dit kan in die klas opgesit word.

Daar is ’n tabel aan die begin van elke les in die fasiliteerdersgids. Hierdie tabel bevat die aktiwiteite waarin die aspekte hoofsaaklik behandel word, saam met die tydstoekenning.

Hierdie aspekte (byvoorbeeld sinonieme en antonieme) kan ook in ander aktiwiteite in die les voorkom (soos in die leesbegripvrae), maar dit is nie die hoofaktiwiteit nie en word nie in die tabel gelys nie. Waar verskillende aspekte in een aktiwiteit voorkom, word die tydstoekenning slegs die eerste keer gegee waar die aktiwiteitnommer voorkom.

Baie aktiwiteite vereis dat leerders in pare, groepe of as ’n klas werk. Indien daar slegs een leerder is, moet die fasiliteerder instaan.

5

© Optimi

•

•

•

• • • • • •

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Daar word by sommige aktiwiteite ’n rubriek vir informele assessering gegee. Die rubrieke vir take en eksamens is in die bylae. Dit is jou keuse oor watter rubriek om te gebruik – leerders moet gewoond raak aan die rubrieke waarvolgens hulle geassesseer word, maar dit hoef nie vir elke aktiwiteit gebruik te word nie.

Soos genoem, moet die leerders vir sommige aktiwiteite items klas toe bring – lees vooruit en gee die leerders genoeg tyd om die items te kry. Hulle moet byvoorbeeld soms tydskrifte/koerante klas toe bring of ’n rekwisiet (prop) om rolspel mee te doen. Gee hulle byvoorbeeld ’n week of twee om die items te kry. Jy kan natuurlik ook tydskrifte/koerante en rekwisiete in die klas vir sulke aktiwiteite hou.

Die woordeskat van sommige woorde in die tekste word gegee. In die eerste paar lesse word definisies gegee, en later word meer vertalings gegee en definisies van slegs die moeiliker woorde.

Die woorde wat ’n definisie/vertaling het, is in vetdruk in die teks. Die woorde in die woordeskat verskyn in die volgorde waarin die woorde in die teks voorkom. Dit word ook binne konteks van die teks en in die tydsvorm van die teks gegee.

By sommige tekste word die uitspraak van woorde gegee, byvoorbeeld: Duidelik word uitgespreek as “dui-dlik”. Hierdie klanke tussen aanhalingstekens is Afrikaans, nie Engels nie.

Leerders kan tussendeur die aktiwiteite kort, informele toetse oor taalaspekte skryf, byvoorbeeld oor geslagsvorme, intensiewe vorme, ensovoorts.

Waar die leerders sukkel om die antwoord op ’n vraag te bepaal, moenie die antwoord weggee nie. Lei hulle tot die antwoord (vra vrae wat hulle tot die antwoord lei), of vra die vraag terug vir hulle (soos “Wat dink jy is ...?”).

Die opskrifte in die handleiding is sover moontlik volgens die KABV se opskrifte. Al staan daar “dra ’n gedig voor”, moet die teks in die handleiding gebruik word (tensy anders vermeld). ’n Voorbeeld van eksamenvraestelle word in die bylae gegee. Laat leerders dit ter voorbereiding op die eksamens skryf sodat hulle die formaat kan sien. Soek addisionele vraestelle op die internet.

Meer gevorderde leerders kan deur die jaar navorsing doen, ’n plakkaat oor die les se tema maak en vir die klas daarvan vertel. Byvoorbeeld, hulle doen navorsing wat by “vir die nuuskieriges” gegee word. Hulle kan ook opdrag gegee word om inligting oor ’n spesifieke digter of skrywer te doen.

Byvoorbeeld: Doen navorsing oor A.G. Visser. Kry een van sy gedigte en vertel vir die klas daarvan. o Wie was A.G. Visser? o Waaroor gaan die gedig? o Wat is die rymskema? o Is daar vergelykings in die gedig? Wat beteken dit?

WERKBOEK

Elke leerder moet ’n lyntjiesboek (’n skrif) met 72 bladsye hê om die aktiwiteite in te doen. (Hulle mag dalk later die jaar nóg ’n werkboek benodig.) Dit kan ook ’n swart hardebandboek wees.

© Optimi

6

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Daar word aanbeveel dat leerders belangrike aspekte in hul werkboek oorskryf en nie net die opdragte in die aktiwiteite volg en die vrae beantwoord nie (laat hulle byvoorbeeld neerskryf wat ’n sinoniem is of hoe ons ’n selfstandige naamwoord uitken). Hulle kan ook die antwoorde van elke bespreking in afdeling 2 in hul werkboek skryf ná die bespreking afgehandel is.

Leerders moet ook ’n A5-lyntjiesboek (of ’n A4-boek) vir hul eie woordeboek hê (sien “Woordeskat en spelling”).

VOORGESKREWE EN AANBEVOLE BOEKE

Daar word geen addisionele boeke vir Afrikaans Eerste Addisionele taal voorgeskryf nie.

Leerders moet toegang tot ’n goeie, verklarende woordeboek (soos die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal – HAT) hê, asook ’n tweetalige woordeboek. ’n Tesourus is ook voordelig.

Soos reeds genoem, word leerders aangemoedig om minstens een leesboek per kwartaal te lees. Dit kan enige toepaslike boek van die leerder se keuse (en op sy/haar leesvlak) wees. Soos reeds gestel, hoe meer daar gelees word, hoe makliker en beter word die taal aangeleer. As leerders lees, brei hulle woordeskat uit en hul spelling verbeter.

Aanbevole leesboeke (van makliker na meer gevorderd) • Tippie-reeks (vir leerders wat baie met lees en/of Afrikaans sukkel) • Z is vir Zackie-reeks – Jaco Jacobs • Wiskunde gee my maagpyn – Jaco Jacobs • Blou Maandag – Jaco Jacobs • Oupa se medalje – Phil Earle • Slym se stories – Fanie Viljoen • Olivia se olifant – Sylvia Bishop • Haasdas se nuuskas-reeks – Louise Smit • Vakansiepret-reeks – Theresa van Baalen • Liewe Heksie-reeks – Verna Vels • Cowboy Koekemoer-reeks – Henry Ferreira • Zinzi en Saffraan-reeks – Asia Citro

Gaan snuffel tussen die boekrakke van die biblioteek in julle omgewing rond, of enige goeie boekwinkel.

FORMELE ASSESSERING

Geen aktiwiteit in die handleiding word as formele assessering gedoen nie. Raadpleeg die portefeuljeboek vir alle formele assessering.

Eksamens Daar is twee eksamens in graad 4 – die Junie-eksamen en Novembereksamen. Die uiteensetting van die vraestelle verskil van die vorige uiteensetting (waar die leerders al drie vraestelle tydens eksamentyd skryf).

• • •

Vraestel 1: Mondeling (lees hardop / luisterbegrip / toespraak / rolspeel, ens.)

Vraestel 2: Reageer op tekste (leesbegrip van ’n teks, leesbegrip van ’n visuele teks, opsomming, taalstruksture en -konvensies) Vraestel 3 (word voor die eksamen geskryf): Skryf (opstel en transaksionele teks, soos dialoog, dagboekinskrywing, boodskap, ens.)

7

© Optimi

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Daar is voorbeelde van elke vraestel in die bylae (hoewel die leerders nie noodwendig sulke vraestelle gaan skryf nie, kan dit vir oefening gebruik word).

© Optimi

8

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Jaarplan

Werk volgens die jaarplan om seker te maak dat al die werk betyds behandel word sodat leerders gereed is vir die eksamens.

Eenheid

1

Les

Week

LES 1: Jy is ’n reënboog

1–2

LES 3: Onder my bed ...

5–6

LES 2: Waar wil jy woon?

7–8

LES 5: Taai tongknopers

9 – 10

LES 7: Voor hulle vir ewig verdwyn

3–4

LES 6: Ware vriende

1–2

LES 8: Wees werklik, wees jouself

5–6

LES 9: Speel met sintuie

7–8

Junie-eksamen

3

9 – 10

LES 10: Geheime skatte

1–2

LES 12: Boomhuise

5–6

LES 11: Vreemde vlieënde voorwerpe LES 13: Grawe die geskiedenis op LES 14: By die teater

9 – 10

LES 16: Besoedeling om ons

3–4

1–2

LES 17: Die towertrui

5–6

LES 18: Vakansie!

7–8

Novembereksamen

3–4 7–8

LES 15: Wonderhonde

4

Datum voltooi

3–4

LES 4: In die winkel

2

Datum begin

9 – 10

9

© Optimi

Eenheid

1

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Les 1: Jy is ’n reënboog

EENHEID 1: Week 1 – 2

Vaardighede

Aktiwiteit

Tydstoekenning

Aktiwiteit 1

15 minute

Luister en praat Gesels met ander

Dra ’n gedig voor

Aktiwiteit 2

Luister na ’n storie

Aktiwiteit 3

Beantwoord vrae

Aktiwiteit 4

Speel ’n taalspeletjie

Aktiwiteit 5

Gee ’n eenvoudige vertelling

Aktiwiteit 6

Lees en kyk

Gebruik ’n woordeboek

Aktiwiteit 19

Aktiwiteit 20

Skryf ’n eenvoudige vertelling

Aktiwiteit 21

Taalstrukture en -konvensies Werk met woorde

Alfabetiese volgorde, en vokale en konsonante

Maak en skryf in jou eie woordeboek Selfstandige naamwoorde Idiome

Meervoud en verkleining

Aktiwiteit 17

Leestekens

Aktiwiteit 18

Speltoets

Aktiwiteit 23

Hersiening

Aktiwiteit 22

Persoonlike woordeboek

Skryf in jou eie woordeboek

© Optimi

Aktiwiteit 24

10

1 uur

1 uur

20 minute

Aktiwiteit 14

Hoofletters

30 minute

Aktiwiteit 13

Aktiwiteit 16

Spelling en punktuasie

20 minute

20 minute

Aktiwiteit 15

Werk met sinne

40 minute

Aktiwiteit 7

Aktiwiteit 9, 24

Sinonieme

20 minute

20 minute

Selfstandige lees

Skryf oor die storie

20 minute

Aktiwiteit 12

Aktiwiteit 11

Skryf en aanbied

15 minute

15 minute

Aktiwiteit 10

Vertel die storie oor

30 minute

Aktiwiteit 8

Lees ’n storie

Beantwoord vrae

20 minute

15 minute

10 minute

15 minute

20 minute

20 minute

20 minute 5 minute

20 minute

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 1

SECTION 1:

Eenheid

1

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 1: Gesels met ander 15 minute

Aangesien dit die eerste aktiwiteit van die jaar is, kan jy vir die leerders vra om hulself voor te stel en te sê watter kleur hul gunsteling (favourite) is.

Vra of die leerders weet wat die kleure van die reënboog is. Wys dan vir hulle hoe ’n reënboog vorm op een van die maniere in die blokkie:

• • •

Vir die nuuskieriges: Het jy geweet jy kan self ’n reënboog maak? Probeer een van hierdie maniere:

Sit ’n glas water op ’n wit papier buite in die son (dit moet in ’n deurskynende glas sonder enige kleur wees [a clear glass you can see through]). ’n Kring met die kleure van die reënboog behoort om die glas op die papier te vorm.

Gebruik ’n CD en laat sonlig op die agterkant val – sien jy die kleure van die reënboog?

Blaas seepbelle (bubbles) in die son – as jy mooi kyk, kan jy ’n reënboog binne-in die seepbel sien. (Jy kan ’n bietjie skottelgoedwasseep [dishwashing liquid] met water meng.)

Weet die leerders waarom ’n reënboog vorm? Gesels vlugtig hieroor.

Interessante feit: As wit lig deur ’n prisma geskyn word, verskyn daar ’n klein reënboog aan die ander kant. Daar is sewe kleure in die reënboog: rooi, oranje, geel, groen, blou, indigo en violet (pers).

Weet jy waarom daar ’n reënboog verskyn? Weet jy waarom ons gewoonlik ’n reënboog sien ná dit gereën het? Doen navorsing en vertel vir die klas.

prisma – prism reënboog – rainbow navorsing – research

Moedig die leerders aan om navorsing te doen. Wit lig breek (refract) wanneer dit deur ’n prisma beweeg. Elke golflengte van lig breek teen ’n hoek van ’n ander grootte, wat dan as die kleure van die reënboog vertoon. Dieselfde gebeur as dit reën: Ligstrale van die son skyn deur waterdruppels in die lug, die ligstrale breek en vertoon as ’n reënboog.

Vir meer inligting, soek gerus op die internet (byvoorbeeld bit.ly/2OamhXZ).

Weet die leerders wat “uniek” beteken? Dit is unique in Engels. “Uniek” beteken iets is enig in sy soort.

As ons sê iemand is uniek, beteken dit daar is nie nog ’n persoon wat presies soos hy/sy is nie.

Daarmee saam het ons elkeen unieke eienskappe (characteristics). Vra vir die leerders watter unieke eienskappe hulle het. Wat maak hulle anders (different)?

11

© Optimi

Eenheid

• •

1

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Leerders kan eers hul fisiese eienskappe (physical characteristics) noem, soos hul haarkleur, of dit krullerig of reguit is, hul lengte (kort of lank), of hulle sproete het, ens. (hair colour, whether it is straight or curly, whether they are short or tall, if they have freckles, etc.).

Die leerders noem dan enige van hul karaktereienskappe (qualities), byvoorbeeld bedagsaam (dink aan ander), geduldig, vriendelik, goedhartig, behulpsaam (jy help ander) en betroubaar (considerate, patient, friendly, kind, helpful and trustworthy).

Die leerders maak beurte om hul eienskappe te noem. Hulle teken dan ’n prentjie van hulself en skryf hul eienskappe langsaan.

Indien die leerders nie weet wat die Afrikaanse woord is nie, kan hulle dit in hulle huistaal gee en sê dan vir hulle wat die regte Afrikaanse woord daarvoor is. Dit is belangrik om die leerders nie te ontmoedig (discourage) nie – help hulle om die regte woord te vind eerder as om te raas.

Let wel: Die leerders doen later in die afdeling ’n aktiwiteit oor hul karaktereienskappe.

Aktiwiteit 2: Dra ’n gedig voor 20 minute

Lees die gedig “Reënboog vang” vir die leerders voor. Hulle gaan dit oefen en die woorde leer, om môre of later die week as ’n klas (of in groepe) voor te dra.

Oefen eers ’n paar keer saam met hulle. Die leerders kan bewegings saam doen, soos tussen hakies aangedui, of hulle kan hul eie bewegings in byvoorbeeld groepies van vier uitdink en die gedig dan in groepe voordra.

Die doel van die aktiwiteit is om die uitspraak van woorde te oefen en om te kyk of hulle ’n eenvoudige gedig kan onthou.

Reënboog vang Philip de Vos

Ons sal vir jou ’n reënboog vang om heeldag bo jou kop te hang.

Die geel en groen die rooi en blou is almal gepluk net vir jou.

(gebruik jou hande om te maak asof jy iets vang) (hou jou hand bo jou kop asof jy iets laat hang)

(hou jou hande teen jou bors by “gepluk” en wys vorentoe met jou wysvingers [index fingers] by “vir jou”)

Woordeskat Gaan ná elke teks saam met die leerders deur die woordeskat. Die woorde is in vetdruk in die teks. Die definisies van moeiliker woorde word gegee, terwyl slegs die Engelse vertaling van makliker woorde gegee word.

© Optimi

12

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Nadat die leerders in aktiwiteit 8 geleer is hoe om ’n woordeboek te gebruik, moedig hulle aan om die woorde hier onder self op te soek, asook ander woorde in die teks wat vir hulle nuut of moeilik is.

Vertalings vang – catch heeldag – the whole day gepluk – (in context) picked

Leerders kan die gedig later in die week of volgende week weer voordra, om te kyk of hulle dit kan onthou.

Aktiwiteit 3: Luister na ’n storie 30 minute

Die storie wat jy vir die leerders gaan voorlees, is ’n oorvertelling van ’n mite wat Amerikaanse Indiane (native Americans) oor die reënboog vertel het. Die storie gaan oor hoe die kleure van die reënboog saam ’n mooi reënboog vorm.

Verduidelik die luisterproses vir die leerders. Dit gaan elke keer gebruik word as luisterbegrip getoets word (tot in graad 12).

Die luisterproses • Lees die teks drie keer voor. Leerders mag die eerste keer net luister.

• Hulle moet luister na hoe die woorde uitgespreek word – spreek dus duidelik en hard met die regte ronding uit (byvoorbeeld “deur” en nie “deer” nie). na – to • Verduidelik moeilike woorde ná die eerste lees. ná – after • Daar is gewoonlik vrae, wat die leerders nou mag lees (lees dit vir hulle).

• Lees die teks ’n tweede en derde keer voor, waartydens die leerders notas mag maak.

• Leerders kan die notas in hul werkboek maak, byvoorbeeld:

15 Januarie 2021

Aktiwiteit 3

Notas Groen – die belangrikste, teken van lewe en hoop, is orals Blou – water en lug is blou ...

Vrae 1.

Lees die teks met gevoel en skep die regte atmosfeer – oefen eers om dit hardop te lees. Leerders moet na die gebeure en besonderhede oplet en notas maak, soos in die luisterproses uiteengesit. Gaan deur die woordeskat ná die eerste lees om seker te maak die leerders verstaan die teks.

13

© Optimi

Eenheid

• • • • • • • • • • •

1

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Die uitspraak van sommige woorde in die teks word gegee. Hierdie woorde is in die teks onderstreep.

Die uitspraak is Afrikaanse klanke.

Waar i gegee word, klink dit soos ’n (nie “ie” nie).

Die eu in “kleure” moet mooi gerond wees.

Die e in “duidelik” word amper nie gehoor nie. Dit word uitgespreek as “dui-dlik”.

Soms dui ’n akuutteken (ˊ) aan dat ’n woord met klem uitgespreek moet word (with emphasis, dit word harder as die ander woorde in die sin gesê), soos in “Ék”.

Die twee e’s in “teken” klink verskillend – dit klink soos “tee-kin”.

“Wêreld” klink soos “wê-rilt”.

“Oranje” word uitgespreek as “oo-ran-ji”.

Ons hoor nie die tweede e in “beuel” nie – “beul”.

Die u in “skaduwee” klink soos “die” wat oorrond is; nie soos oe nie – “skaa-du-wee”.

“Indigo” klink soos in Engels – “ien-die-ghou” (die gh-klank is soos die “gh” in gholf, golf in Engels).

Ons kan hoor daar is twee g’s in “saggies”.

Die a in “dwase” klink lank – “dwaa-si”.

Die storie van die reënboog Aangepas van Anne Hope se vertelling

Eendag lank, lank gelede het die kleure begin stry oor watter een die beste is.

Groen het trots gesê: “Duidelik is ek die belangrikste! Ék is die teken van lewe en hoop. Ek is gekies vir die gras, die bome, blare, plante ... sonder my sou diere nie kon leef nie. Kyk net uit oor die vlaktes, en jy sal sien ek is orals!”

Blou het hom in die rede geval: “Jy dink net aan die aarde. Wat van die lug en die see? Water is die belangrikste vir alle lewe op aarde en sonder mý sou daar geen groen gewees het nie!”

Geel het uit sy maag gelag: “Julle is te ernstig! Ek bring geluk en warmte ... tot die son is geel! Ek maak die wêreld helder en gelukkig!”

Oranje het ook haar eie beuel begin blaas: “Ek is die kleur van sterkte en gesondheid. Al die belangrike vitamiene is in oranje groente en vrugte, soos lemoene, wortels en pampoen. Ek kom dalk nie so gereeld voor nie, maar met elke sonopkoms en sonsondergang, slaan my prag mense se asems weg!”

Rooi was sommer bloedrooi van woede en het geskree: “Ek is nodig vir almal se bestaan, ek’s die lewensbloed – letterlik! Ek is ook die kleur van woede en dapperheid, en ook van liefde, waarsonder niemand kan bestaan nie!”

Violet het opgestaan, sy groot lyf het ’n skaduwee oor almal gegooi. “Ek is die kleur van koninklikheid en mag. Konings en stamhoofde het my nog altyd gekies as ’n teken van gesag en wysheid.”

Indigo het die hele tyd stil gesit en gekyk hoe almal praat. Sy het saggies gesê: “Julle moet eerder aan my dink. Ek verteenwoordig denke en refleksie. Ek is nodig vir balans en kontras, en ook vir vrede.”

So het die kleure aangehou stry oor wie die beste was. Skielik was daar ’n helder weerligstraal en die donderweer het hard geslaan. Die harde stem van Reën het gedreun: “Julle dwase kleure! Weet julle dan nie dat julle elkeen gemaak is om uniek te wees nie? En elkeen se uniekheid dra by om ’n mooi reënboog te vorm. Van nou af, elke keer wat dit reën, sal julle oor die lug strek om ’n groot boog van kleure te vorm. En mense sal onthou dat almal belangrik en uniek is!” © Optimi

14

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Woordeskat in die rede val (idioom, to interrupt someone): jy begin praat terwyl iemand anders praat jou eie beuel blaas (idioom, blow one’s own trumpet): jy prys jouself; praat jou asem word weggeslaan (idioom, take one’s breath away): wanneer jy iets sien wat so mooi/ skokkend is dat jy vir ’n oomblik ophou om asem te haal indigo (indigo): kleur tussen blou en pers (violet)

Vertalings

stry – argue trots – proudly duidelik – clearly die belangrikste – the most important teken – sign gekies – chosen vlaktes – landscape ernstig – serious geluk – happiness warmte – warmth helder – bright gelukkig – happy sterkte – strength gesondheid – health vitamiene – vitamins sonopkoms – sunrise sonsondergang – sunset prag – beauty woede – anger lewensbloed – lifeblood dapperheid – bravery skaduwee – shadow

koninklikheid – royalty mag – power konings – kings stamhoofde – chiefs gesag – power wysheid – wisdom saggies – softly eerder – rather verteenwoordig – represents denke – thoughts refleksie – reflexion balans – balance kontras – contras vrede – peace weerligstraal – flash of lightning donderweer – thunder reën – rain gedreun – boomed dwase – fools uniekheid – uniqueness strek – stretch boog – bow

Nadat die leerders drie keer na die teks geluister het, gesels eers met hulle daaroor.

1.

Waaroor gaan die storie?

Die kleure stry oor watter een die beste is. Terwyl hulle stry, verskyn Reën en sê dat elke kleur uniek is en dat al die kleure saam die reënboog sal vorm.

2.

Hoeveel kleure is daar in die reënboog?

Sewe

4.

Wat leer ons uit die storie?

Leerders se eie antwoord, maar dit kom neer op: Elkeen is uniek, maar elkeen het ’n doel en saam kan ons goeie dinge doen (soos die kleure wat saam die reënboog vorm).

3.

Wie was bloedrooi van woede?

Rooi

15

© Optimi

Eenheid

5.

1

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Hoe laat die storie jou voel?

Leerders se eie antwoord. Moedig hulle aan om hul gevoelens uit te druk.

Aktiwiteit 4: Beantwoord die vrae 15 minute

Leerders beantwoord die vrae oor “Die storie van die reënboog” mondelings, met die notas wat hulle in die vorige aktiwiteit gemaak het.

• • • 1.

Hulle kan in groepe werk en terugvoer gee, of antwoord deur hande op te steek. (Maak seker dat nie net een leerder al die vrae beantwoord nie.)

As daar net een leerder in die klas is, moet hy/sy al die vrae beantwoord.

Indien niemand hand opsteek nie, kies iemand om die vraag te beantwoord. Lei hulle tot die antwoord deur vrae te vra of leidrade (clues) te gee, byvoorbeeld by vraag 3: “Dit is dieselfde kleur as die son” – maar moet nooit die antwoord net vir die leerders gee nie.

Wat is die naam (titel/title) van die storie?

“Die storie van die reënboog”

Die titels van stories word tussen aanhalingstekens geskryf. Die titels van boeke word kursief geskryf.

2.

Hoeveel kleure is daar in die reënboog? Noem dit op.

Daar is sewe kleure in die reënboog: rooi, oranje, geel, groen, blou, indigo en violet.

3.

Wie het uit sy maag gelag?

Geel

4.

Wie het saggies gepraat?

Indigo

5.

Watter kleur word met konings en koningskap geassosieer (associate)?

Violet (Hoewel daar in die teks na “koninklikheid” verwys word, behoort die leerders die afleiding te kan maak. Indien nie, lei hulle tot die antwoord.)

6.

Waarom het Reën verskyn (appear)?

Leerders se eie antwoord, byvoorbeeld: Reën het verskyn om die kleure te herinner dat hulle elkeen uniek is. / Reën het verskyn om die reënboog te skep. / Reën het verskyn om al die kleure bymekaar te voeg.

7.

Kies die regte woorde om die sin te voltooi: Toe Reën verskyn het, was daar ’n helder (donderweer / weerligstraal) en die (donderweer / weerligstraal) het geslaan.

8.

9.

Kies die regte woord tussen hakies: Groen is ’n teken van (lyfe / lewe / life).

Let wel: Maak seker die leerders weet hoe om die woord “lewe” te spel. Tweedetaalleerders is geneig om die woord as “lyfe” te skryf.

Watter kleur van die reënboog is jou gunsteling? Waarom?

Leerders se eie antwoord.

© Optimi

16

Fasiliteerdersgids 1/2 G04 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1

Watter kleur pas by watter eienskap? Gebruik die woorde in die blokkie. Skryf die woorde in die sirkel en kleur die deel van die sirkel die regte kleur in.

Leerders vul die woorde in die handleiding in en kleur die dele die regte kleur in voordat hulle die vraag mondelings beantwoord. wysheid

gesondheid

lewe

woede

vrede

Trek die woorde dood soos wat jy dit gebruik (cross it out).

geluk

lewe en hoop

nj ra O

et

Rooi

Vi

e

ol

Woede

Gesondheid

Wysheid

Lewe en hoop

Lewe

Blo

Gee

go

Indi

Geluk

Vrede

l

10.

Eenheid

en

Gro

u

Aktiwiteit 5: Speel ’n taalspeletjie 20 minute

Die leerders het vroeër in die les oor hul karaktereienskappe gesels. Hulle gaan nou ’n reënboog met hul karaktereienskappe maak.

Elke leerder benodig: • ’n wit papier (indien dit nie beskikbaar is nie, is ’n lyntjiespapier voldoende) • ’n liniaal • ’n grys potlood • kleurpotlode (of uitdraaikryte)

Verduidelik kortliks vir die leerders wat hulle gaan doen – hulle moet net luister om ’n idee te kry: Dink aan sewe van jou karaktereienskappe – jy gaan ’n reënboog daarvan maak.

Verduidelik stap vir stap wat die leerders moet doen. Lees een keer deur al die instruksies (hulle luister net) en verduidelik elke stap daarna indien hulle hulp nodig het. Hulle behoort al die instruksies te onthou (maar herhaal instruksies soos nodig).

•

Dink aan sewe van jou karaktereienskappe en skryf dit in jou werkboek neer. (Help die leerders indien hulle met die Afrikaanse woord of die spelling daarvan sukkel.)

17

© Optimi