Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 6 Handleiding 1/2

Intermediêre Fase Graad 6 • Handleiding 1/2

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

home classroom college workplace

9 781990

Handleiding 1/2

2006-E-EAT-SG01

IEB KABV Afrikaans Eerste Addisionele Taal

complete guide with all the texts and explanations included.

• AComprehensive explanations of language aspects.

• Step-by-step guidelines in plain language.

• Fun, engaging and practical • Interesting themes for Gradeactivities.

6s to expand general knowledge and • inspire curiosity. independent thinking and develops reasoning skills.

• Encourages for learners on all levels.

• Suitable • Use in school or at home.

947971

6

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Handleiding 1/2 Graad 6

2006-E-EAT-SG01

9 781990

947971

Aangepas vir KABV

L van Niekerk

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Inhoudsopgawe

LESELEMENTE..............................................................................................................................................1 JAARPLAN......................................................................................................................................................2 EENHEID 1: Week 1 – 2..............................................................................................................................4 Les 1: In die leesstoel.................................................................................................................................................... 4 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT................................................................................................5 Aktiwiteit 1: Luister na ’n storie................................................................................................................... 5 Aktiwiteit 2: Beantwoord die vrae............................................................................................................... 5 Aktiwiteit 3: Klankpatrone: Alfabetiese volgorde, vokale, konsonante en tweeklanke........ 6 Aktiwiteit 4: Speel ’n taalspeletjie............................................................................................................... 7 Aktiwiteit 5: Lees hardop................................................................................................................................ 8 AFDELING 2: LEES EN KYK.............................................................................................................9 Aktiwiteit 6: Gebruik ’n woordeboek......................................................................................................... 9 Aktiwiteit 7: Maak jou eie woordeboek...................................................................................................12 Aktiwiteit 8: Lees ’n storie............................................................................................................................12 Aktiwiteit 9: Beantwoord vrae....................................................................................................................14 Aktiwiteit 10: Lettergrepe en klankgrepe..............................................................................................15 Aktiwiteit 11: Oorronding en ontronding..............................................................................................17 Aktiwiteit 12: Los woordraaisels op.........................................................................................................18 Aktiwiteit 13: Selfstandige naamwoorde................................................................................................19 Aktiwiteit 14: Samestellings.........................................................................................................................21 Aktiwiteit 15: f-/v-woorde............................................................................................................................22 Aktiwiteit 16: Verdubbeling van vokale en konsonante...................................................................23 Aktiwiteit 17: Afkortings...............................................................................................................................25 Aktiwiteit 18: Selfstandige lees...................................................................................................................26 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED............................................................................................. 27 Aktiwiteit 19: Idiomatiese uitdrukkings.................................................................................................27 Aktiwiteit 20: Skryf ’n storie........................................................................................................................27 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.............................................................. 29 Aktiwiteit 21: Hersiening..............................................................................................................................29 Aktiwiteit 22: Speltoets..................................................................................................................................31 Aktiwiteit 23: Skryf in jou eie woordeboek...........................................................................................31

EENHEID 1: Week 3 – 4........................................................................................................................... 32 Les 2: Wat ’n gemors!..................................................................................................................................................32 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT............................................................................................. 33 Aktiwiteit 24: Gesels met ander.................................................................................................................33 Aktiwiteit 25: Luister na ’n inligtingsteks..............................................................................................33 Aktiwiteit 26: Bespreek ’n onderwerp....................................................................................................35 Aktiwiteit 27: Lees hardop...........................................................................................................................36 Aktiwiteit 28: Dra ’n gedig voor.................................................................................................................37 Aktiwiteit 29: Klankpatrone........................................................................................................................37 AFDELING 2: LEES EN KYK......................................................................................................... 38 Aktiwiteit 30: Lees ’n inligtingsteks.........................................................................................................38 Aktiwiteit 31: Meervoud en verkleining.................................................................................................39 Aktiwiteit 32: Sinonieme en antonieme.................................................................................................41

i

© Optimi

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 33: Voornaamwoorde................................................................................................................42 Aktiwiteit 34: Lees sosiale tekste..............................................................................................................43 Aktiwiteit 35: Lees ’n plakkaat....................................................................................................................45 Aktiwiteit 36: Sinsoorte.................................................................................................................................47 Aktiwiteit 37: Voorsetsels.............................................................................................................................48 Aktiwiteit 38: Leestekens..............................................................................................................................49 Aktiwiteit 39: Skryftekens............................................................................................................................51 Aktiwiteit 40: Woorde wat op d/t eindig...............................................................................................52 Aktiwiteit 41: Selfstandige lees..................................................................................................................52 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED............................................................................................ 54 Aktiwiteit 42: Hoofletters.............................................................................................................................54 Aktiwiteit 43: Skryf ’n feitelike verslag...................................................................................................54 Aktiwiteit 44: Skryf ’n vriendskaplike brief..........................................................................................56 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.............................................................. 56 Aktiwiteit 45: Hersiening..............................................................................................................................56 Aktiwiteit 46: Speltoets..................................................................................................................................59 Aktiwiteit 47: Skryf in jou eie woordeboek...........................................................................................59

EENHEID 1: Week 5 – 6........................................................................................................................... 60 Les 3: .Sit jou heldemasker op..................................................................................................................................60 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT............................................................................................. 61 Aktiwiteit 48: Luister na ’n storie..............................................................................................................61 Aktiwiteit 49: Som die storie op.................................................................................................................62 Aktiwiteit 50: Herroep gebeurtenisse in die storie...........................................................................62 Aktiwiteit 51: Lees hardop...........................................................................................................................63 Aktiwiteit 52: Speel ’n taalspeletjie..........................................................................................................64 AFDELING 2: LEES EN KYK......................................................................................................... 64 Aktiwiteit 53: Lees ’n storie.........................................................................................................................64 Aktiwiteit 54: Afleidings en samestellings.............................................................................................67 Aktiwiteit 55: Lidwoorde..............................................................................................................................68 Aktiwiteit 56: Werkwoorde en tydsvorme............................................................................................69 Aktiwiteit 57: Lees dagboekinskrywings...............................................................................................72 Aktiwiteit 58: Woordorde in sinne............................................................................................................73 Aktiwiteit 59: Voegwoorde ..........................................................................................................................75 Aktiwiteit 60: Sinsoorte: Stelsin en vraagsin........................................................................................77 Aktiwiteit 61: Verkleining.............................................................................................................................78 Aktiwiteit 62: Skryftekens: Die deelteken..............................................................................................80 Aktiwiteit 63: Skryftekens: Die kappie....................................................................................................80 Aktiwiteit 64: Afkortings, akronieme en verkortings.......................................................................81 Aktiwiteit 65: Selfstandige lees..................................................................................................................82 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED............................................................................................ 83 Aktiwiteit 66: Idiome......................................................................................................................................83 Aktiwiteit 67: Skryf dagboekinskrywings..............................................................................................85 Aktiwiteit 68: Skryf ’n boodskap................................................................................................................86 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES.............................................................. 87 Aktiwiteit 69: Hersiening..............................................................................................................................87 Aktiwiteit 70: Speltoets..................................................................................................................................89 Aktiwiteit 71: Skryf in jou eie woordeboek...........................................................................................89 © Optimi

ii

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 1: Week 7 – 8........................................................................................................................... 90 Les 4: Vinnige vervoer................................................................................................................................................90 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT............................................................................................. 91 Aktiwiteit 72: Bespreek ’n onderwerp....................................................................................................91 Aktiwiteit 73: Luister na en gee instruksies.........................................................................................92 Aktiwiteit 74: Beskryf ’n proses.................................................................................................................92 Aktiwiteit 75: Lees hardop...........................................................................................................................92 Aktiwiteit 76: Speel ’n taalspeletjie..........................................................................................................93 AFDELING 2: LEES EN KYK......................................................................................................... 93 Aktiwiteit 77: Lees ’n inligtingsteks.........................................................................................................93 Aktiwiteit 78: Samestellings en afleidings.............................................................................................96 Aktiwiteit 79: Voornaamwoorde................................................................................................................98 Aktiwiteit 80: Meervoud en verkleining..............................................................................................100 Aktiwiteit 81: Byvoeglike naamwoorde...............................................................................................102 Aktiwiteit 82: Lees ’n inligtingsteks......................................................................................................105 Aktiwiteit 83: Hulpwerkwoorde.............................................................................................................107 Aktiwiteit 84: Los woordraaisels op......................................................................................................109 Aktiwiteit 85: Sinsoorte: Bevelsin en uitroepsin.............................................................................109 Aktiwiteit 86: Enkelvoudige sinne en sinsontleding......................................................................111 Aktiwiteit 87: Veelvoudige sinne............................................................................................................112 Aktiwiteit 88: Leestekens, skryftekens en afkortings....................................................................113 Aktiwiteit 89: Selfstandige lees...............................................................................................................114 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED..........................................................................................114 Aktiwiteit 90: Beskryf ’n proses..............................................................................................................114 Aktiwiteit 91: Beskryf ’n proses..............................................................................................................116 Aktiwiteit 92: Ontwerp ’n visuele teks.................................................................................................116 Aktiwiteit 93: Skryf eenvoudige definisies.........................................................................................117 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES............................................................117 Aktiwiteit 94: Hersiening...........................................................................................................................117 Aktiwiteit 95: Speltoets...............................................................................................................................119 Aktiwiteit 96: Skryf in jou eie woordeboek........................................................................................120

EENHEID 1: Week 9 – 10......................................................................................................................121 Les 5: Nie so lank, lank gelede nie......................................................................................................................121 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT...........................................................................................122 Aktiwiteit 97: Luister na gedigte.............................................................................................................122 Aktiwiteit 98: Identifiseer karakters en voorwerpe.......................................................................122 Aktiwiteit 99: Dra ’n gedig voor..............................................................................................................123 Aktiwiteit 100: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................124 Aktiwiteit 101: Lees hardop......................................................................................................................124 Aktiwiteit 102: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................126 AFDELING 2: LEES EN KYK.......................................................................................................126 Aktiwiteit 103: Die elemente van poësie.............................................................................................126 Aktiwiteit 104: Lees ’n gedig....................................................................................................................129 Aktiwiteit 105: Vergelykings.....................................................................................................................130 Aktiwiteit 106: Byvoeglike naamwoorde............................................................................................132 Aktiwiteit 107: Lees ’n gedig....................................................................................................................133 Aktiwiteit 108: Dink na oor gedigte.......................................................................................................134

iii

© Optimi

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 109: Byvoeglike naamwoorde............................................................................................135 Aktiwiteit 110: Skryftekens: Die afkappingsteken..........................................................................136 Aktiwiteit 111: Skryftekens: Die koppelteken..................................................................................137 Aktiwiteit 112: Leestekens, skryftekens en afkortings.................................................................138 Aktiwiteit 113: Bywoorde..........................................................................................................................139 Aktiwiteit 114: Vergelyk tekste................................................................................................................140 Aktiwiteit 115: Meervoud en verkleining...........................................................................................141 Aktiwiteit 116: Verkleining.......................................................................................................................143 Aktiwiteit 117: Voorvoegsels en agtervoegsels................................................................................143 Aktiwiteit 118: Selfstandige lees.............................................................................................................146 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED..........................................................................................146 Aktiwiteit 119: Beskryf ’n persoon........................................................................................................146 Aktiwiteit 120: Beskryf ’n plek................................................................................................................147 Aktiwiteit 121: Skryf rymende sinne....................................................................................................148 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES............................................................148 Aktiwiteit 122: Hersiening........................................................................................................................148 Aktiwiteit 123: Speltoets............................................................................................................................151 Aktiwiteit 124: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................151

EENHEID 2: Week 1 – 2.........................................................................................................................152 Les 6: Onverwagte vriende....................................................................................................................................152 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT...........................................................................................153 Aktiwiteit 125: Luister na gedigte..........................................................................................................153 Aktiwiteit 126: Vertel stories....................................................................................................................154 Aktiwiteit 127: Lees hardop......................................................................................................................154 Aktiwiteit 128: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................155 AFDELING 2: LEES EN KYK.......................................................................................................155 Aktiwiteit 129: Lees ’n storie....................................................................................................................155 Aktiwiteit 130: Beantwoord vrae...........................................................................................................157 Aktiwiteit 131: Die dele van ’n boek......................................................................................................158 Aktiwiteit 132: Letterlike en figuurlike taalgebruik.......................................................................161 Aktiwiteit 133: Homonieme en homofone.........................................................................................164 Aktiwiteit 134: Direkte en indirekte rede...........................................................................................168 Aktiwiteit 135: Voornaamwoorde..........................................................................................................171 Aktiwiteit 136: Meervoud en verkleining...........................................................................................172 Aktiwiteit 137: Woordvorming................................................................................................................174 Aktiwiteit 138: Tydsvorme........................................................................................................................175 Aktiwiteit 139: Woordsoorte....................................................................................................................176 Aktiwiteit 140: Lees ’n boekresensie....................................................................................................177 Aktiwiteit 141: Selfstandige lees.............................................................................................................179 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED..........................................................................................180 Aktiwiteit 142: Skryf ’n paragraaf..........................................................................................................180 Aktiwiteit 143: Skryf ’n boekresensie...................................................................................................180 Aktiwiteit 144: Skryf ’n storie..................................................................................................................180 Aktiwiteit 145: Maak ’n boekomslag ....................................................................................................182 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES............................................................182 Aktiwiteit 146: Hersiening........................................................................................................................182 Aktiwiteit 147: Speltoets............................................................................................................................184 Aktiwiteit 148: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................184

© Optimi

iv

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 2: Week 3 – 4.........................................................................................................................185 Les 7: Ons erfenis.......................................................................................................................................................185 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT...........................................................................................186 Aktiwiteit 149: Luister na ’n inligtingsteks........................................................................................186 Aktiwiteit 150: Sorteer die plekke.........................................................................................................188 Aktiwiteit 151: Teken en benoem...........................................................................................................189 Aktiwiteit 152: Lees hardop......................................................................................................................190 Aktiwiteit 153: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................191 AFDELING 2: LEES EN KYK.......................................................................................................191 Aktiwiteit 154: Lees ’n inligtingsteks....................................................................................................191 Aktiwiteit 155: Woordorde in sinne......................................................................................................193 Aktiwiteit 156: Meervoud en verkleining...........................................................................................194 Aktiwiteit 157: Lidwoorde.........................................................................................................................195 Aktiwiteit 158: Lees ’n inligtingsteks....................................................................................................196 Aktiwiteit 159: Sinsoorte...........................................................................................................................199 Aktiwiteit 160: Byvoeglike naamwoorde............................................................................................199 Aktiwiteit 161: Bywoorde..........................................................................................................................200 Aktiwiteit 162: Afkortings en skryftekens..........................................................................................200 Aktiwiteit 163: Selfstandige lees.............................................................................................................201 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED..........................................................................................201 Aktiwiteit 164: Gee ’n beskrywing.........................................................................................................201 Aktiwiteit 165: Ontwerp ’n visuele teks..............................................................................................202 Aktiwiteit 166: Skryf ’n storie..................................................................................................................203 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES............................................................203 Aktiwiteit 167: Hersiening........................................................................................................................203 Aktiwiteit 168: Speltoets............................................................................................................................206 Aktiwiteit 169: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................206 EENHEID 2: Week 5 – 6.........................................................................................................................207 Les 8: Stories uit Afrika...........................................................................................................................................207 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT...........................................................................................208 Aktiwiteit 170: Luister na ’n storie........................................................................................................208 Aktiwiteit 171: Wat dink jy van die storie?........................................................................................210 Aktiwiteit 172: Luister na ’n persoonlike verslag............................................................................210 Aktiwiteit 173: Vertel stories....................................................................................................................211 Aktiwiteit 174: Rolspeel.............................................................................................................................211 Aktiwiteit 175: Lees hardop......................................................................................................................211 AFDELING 2: LEES EN KYK.......................................................................................................212 Aktiwiteit 176: Lees ’n storie....................................................................................................................212 Aktiwiteit 177: Beantwoord vrae...........................................................................................................214 Aktiwiteit 178: Telwoorde.........................................................................................................................215 Aktiwiteit 179: Lees ’n brief......................................................................................................................216 Aktiwiteit 180: Vokale in geslote lettergrepe....................................................................................217 Aktiwiteit 181: Lees ’n dagboekinskrywing.......................................................................................218 Aktiwiteit 182: Werkwoorde....................................................................................................................219 Aktiwiteit 183: Bedrywende en lydende vorm.................................................................................220 Aktiwiteit 184: Skryftekens.......................................................................................................................223 Aktiwiteit 185: Selfstandige lees.............................................................................................................223

v

© Optimi

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED..........................................................................................224 Aktiwiteit 186: Skryf ’n brief....................................................................................................................224 Aktiwiteit 187: Skryf dagboekinskrywings........................................................................................225 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES............................................................225 Aktiwiteit 188: Hersiening........................................................................................................................225 Aktiwiteit 189: Speltoets............................................................................................................................227 Aktiwiteit 190: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................227

EENHEID 2: Week 7 – 8.........................................................................................................................228 Les 9: Op die kassie...................................................................................................................................................228 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT...........................................................................................229 Aktiwiteit 191: Gesels met ander...........................................................................................................229 Aktiwiteit 192: Doen ’n klasopname.....................................................................................................229 Aktiwiteit 193: Verwerk die data............................................................................................................231 Aktiwiteit 194: Lees hardop......................................................................................................................232 Aktiwiteit 195: Dra ’n gedig voor............................................................................................................233 Aktiwiteit 196: Speel ’n taalspeletjie.....................................................................................................234 AFDELING 2: LEES EN KYK.......................................................................................................234 Aktiwiteit 197: Lees ’n inligtingsteks....................................................................................................234 Aktiwiteit 198: Beantwoord vrae...........................................................................................................236 Aktiwiteit 199: Lees ’n TV-skedule.........................................................................................................237 Aktiwiteit 200: Voorsetsels in vaste verbindings............................................................................239 Aktiwiteit 201: Lees ’n boekresensie....................................................................................................240 Aktiwiteit 202: Woordsoorte....................................................................................................................241 Aktiwiteit 203: Afleidings en samestellings.......................................................................................242 Aktiwiteit 204: Enkelvoudige en saamgestelde sinne...................................................................243 Aktiwiteit 205: Sinsoorte...........................................................................................................................244 Aktiwiteit 206: Voegwoorde.....................................................................................................................245 Aktiwiteit 207: Leestekens en skryftekens.........................................................................................245 Aktiwiteit 208: Los woordraaisels op...................................................................................................246 Aktiwiteit 209: Dink na oor tekste ........................................................................................................247 Aktiwiteit 210: Selfstandige lees.............................................................................................................247 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED..........................................................................................248 Aktiwiteit 211: Skryf definisies...............................................................................................................248 Aktiwiteit 212: Stel ’n vraelys saam.......................................................................................................248 Aktiwiteit 213: Skryf ’n paragraaf..........................................................................................................250 Aktiwiteit 214: Teken ’n grafiek..............................................................................................................251 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES............................................................251 Aktiwiteit 215: Hersiening........................................................................................................................251 Aktiwiteit 216: Speltoets............................................................................................................................253 Aktiwiteit 217: Skryf in jou eie woordeboek.....................................................................................253 WOORDELYSTE.......................................................................................................................................254 BOEKVERSLAE........................................................................................................................................272 OEFENVRAESTELLE...............................................................................................................................275 BIBLIOGRAFIE.........................................................................................................................................286 BYLAE VIR AKTIWITEITE....................................................................................................................289

© Optimi

vi

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Leselemente

LEERDOELWITTE Wat jy aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

AKTIWITEIT

Bevat die kerninhoud en vrae om jou kennis te toets.

WOORDESKAT

Betekenis van moeiliker woorde in tekste.

KERNINHOUD Die inhoud wat verstaan moet word; verduideliking van begrippe.

DEFINIEER Definisies van sommige begrippe.

BELANGRIK Belangrike aspekte om van kennis te neem.

WENKE

Om die begrippe beter te verstaan; om in die leerproses te help.

VIR DIE NUUSKIERIGES Aansporing om die inhoud na te vors of navorsing om algemene kennis uit te brei.

1

© Optimi

Jaarplan Eenheid

1

Les

Week

LES 1: In die leesstoel

1–2

LES 3: Sit jou heldemasker op

5–6

LES 2: Wat ’n gemors!

9 – 10

LES 7: Ons erfenis

3–4

LES 8: Stories uit Afrika

1–2 5–6

LES 9: Op die kassie

7–8

9 – 10

LES 10: Diep in die reënwoud

1–2

LES 12: Vampiere, weerwolwe en zombies

5–6

Junie-eksamen

LES 11: Die fors van die natuur LES 13: Dis astronomies!

3–4 7–8

LES 14: ’n Sprong in tyd

9 – 10

LES 16: ’n Groener lewe

3–4

LES 15: In ’n virtuele wêreld

4

Datum voltooi

7–8

LES 5: Nie so lank, lank gelede nie ...

LES 6: Overwagte vriende

3

Datum begin

3–4

LES 4: Vinnige vervoer

2

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1–2

LES 17: Dwergies in die tuin

5–6

LES 18: ’n Wêreld vir almal

7–8

Novembereksamen

9 – 10

Eenheid 1 en 2 (kwartaal 1 en 2) is in hierdie handleiding en eenheid 3 en 4 (kwartaal 3 en 4) is in handleiding 2/2.

© Optimi

2

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Hallo! My naam is Zak. Ek gaan Afrikaans saam met jou aanpak!

• Vra die fasiliteerder as daar iets is wat jy nie verstaan nie.

• Doen altyd jou huiswerk.

• Soek in die woordeboek as jy ’n woord nie verstaan nie.

• Lees soveel as moontlik in Afrikaans.

3

© Optimi

Eenheid

1

Les 1: In die leesstoel

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 1: Week 1 – 2

Leerdoelwitte In hierdie les gaan jy: • na ’n storie luister en vrae beantwoord • ’n taalspeletjie speel • hardop lees • verskillende leesstrategieë leer en gebruik • ’n storie lees en vrae beantwoord • ’n woordeboek gebruik • jou eie woordeboek maak en daarin skryf • selfstandig lees • ’n storie skryf • woordraaisels oplos • vokale, konsonante en tweeklanke (diftonge) hersien • alfabetiese volgorde hersien • lettergrepe en klankgrepe hersien • van oorronding en ontronding leer • samestellings hersien • selfstandige naamwoorde hersien • ’n paar nuwe idiome leer • hersiening doen oor woorde wat met f/v gespel word • die verdubbeling van vokale en konsonante hersien • afkortings hersien

© Optimi

4

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 1

SECTION 1:

Eenheid

1

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 1: Luister na ’n storie

Interessante feit: Voor papier uitgevind is, het mense op kleitablette geskryf (reeds in ongeveer 5000 v.C. in Soemerië in Antieke Mesapotamië, wat vandag Irak is). Die Egiptenare het papirus uitgevind in omtrent 3000 v.C. en papier soos ons dit vandag ken, is in ongeveer 100 v.C. deur die Chinees Cai Lun uitgevind.

v.C. – BC (afkorting vir “voor Christus” of die huidige jaartal) kleitablet – clay tablet papirus – papyrus

uitvinding – invention ontdekking – discovery

Cai Lun

Hou jy daarvan om stories te lees of daarna te luister? Gesels saam.

• • • •

Watter storie is jou gunsteling?

Kan jy kortliks vertel waaroor die storie gaan?

Van watter soort stories hou jy? (Byvoorbeeld fantasie, wetenskapfiksie, lewensverhale, ensovoorts.)

Waarom hou jy daarvan om te lees (of nie)?

Jy gaan nou na ’n storie luister. Onthou jy die luisterproses?

Die luisterproses • Die fasiliteerder gaan die teks drie keer lees. Jy mag die eerste keer net luister.

• Luister na hoe die woorde uitgespreek word.

• Ná die eerste lees sal die fasiliteerder moeilike woorde verduidelik.

• Daar is gewoonlik vrae, wat jy nou mag lees.

• Die fasiliteerder gaan die teks vir ’n tweede en derde keer lees, en jy mag notas maak.

• Jy beantwoord dan die vrae.

Wenk: Luister aandagtig (attentively) en let op na wat in die storie gebeur.

5

© Optimi

Eenheid

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 2: Beantwoord vrae Beantwoord die vrae oor “Masego se ontdekking” mondelings. Jy mag die notas gebruik wat jy gemaak het.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Wie is al vir ’n paar uur lank besig in die biblioteek?

Wat laat haar nies?

Watter vreemde ding gebeur met haar in die biblioteek?

Wat is die diertjie se naam?

Wie het volgens hom die eerste boek in die wêreld geskryf?

Waarom praat hy met haar? ’n Boekwurm is iemand wat daarvan hou om te lees. Sou jy sê Masego is ’n boekwurm? Wat in die storie laat jou so dink?

8. Wat het op die einde van die storie gebeur? Hoe weet jy dit?

9. Dink jy Masego se ouma het haar geglo toe sy haar vertel het wat in die biblioteek gebeur het?

10. Het jy al iets vir iemand vertel en toe glo hulle nie wat jy vertel nie? Wat het daarna gebeur?

Gesels oor die einde van die storie. Wat dink jy het gebeur nadat Magnus in Masego se rugsak geklim het?

Aktiwiteit 3: Klankpatrone: Alfabetiese volgorde, vokale, konsonante en tweeklanke Ons gebruik die alfabet elke dag. Kan jy die alfabet in Afrikaans opsê? Ken jy die verskil tussen vokale (vowels) en konsonante (consonants)? Wat kan jy van tweeklanke (diftonge) en dubbelklanke onthou?

Klankpatrone: Vokale en konsonante Die alfabet bestaan uit vokale en konsonante.

Konsonante

Vokale

a

e

i

o u

Onthou die vokale só: Arme ek is Oupa Uil.

b

c

d

n

p

q

f

g r

s

h t

j v

k w

l x

m y z

In Afrikaans is daar altyd minstens een vokaal in ’n woord.

Klankpatrone: Tweeklanke (diftonge) en dubbelklanke

Buiten vokale en konsonante, kry ons ook tweeklanke (of diftonge) en dubbelklanke by klankpatrone en die bou van woorde. © Optimi

6

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

• Tweeklanke (of diftonge) is ’n groepie letters waarin twee of drie verskillende vokale as een klank uitgespreek word. Die vorm van jou mond verander as jy hierdie klanke uitspreek. Tweeklanke is:

Voorbeelde: muis, reis, kraai, rooi, koei

Die letter y klink soos ei, wat ’n tweeklank is. Y is ook ’n tweeklank.

•

Dubbelklanke is waar daar twee van dieselfde vokaal is. Dit is die klanke:

Voorbeelde: muur, been, gaap, boor.

Beantwoord die vrae in jou werkboek.

1.

2.

Skryf die woorde oor en vul die vokale in.

1.1 ntd kk ng 1.2 sn ff l 1.3 w nd r 1.4 st m 1.5 k r kt r

Soek al die woorde in die paragraaf wat tweeklanke het.

Skryf die woorde neer en onderstreep die tweeklanke.

Dit is skoolvakansie en Masego is in die biblioteek. Sy snuffel tussen die rakke rond. Stukkies stof dans rond in ’n sonstraal wat deur die venster skyn. Masego haal ’n dik boek van die rak af.

Die stof op die boek laat haar sommer nies. Sy gaan sit by ’n tafel en begin deur die boek blaai.

“Ek wonder wie die eerste boek ooit geskryf het,” fluister sy ingedagte.

Aktiwiteit 4: Speel ’n taalspeletjie Ken jy die speletjie Simon says? In Afrikaans is dit Vinnige Fanie. Luister na die instruksies en speel saam.

7

© Optimi

Eenheid

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 5: Lees hardop Oefen om die gedeelte hier onder uit “Masego se ontdekking” hardop te lees – kyk na die wenke.

Werk saam met ’n maat en gee mekaar ’n punt. Het jou maat goed gelees? (5 is die hoogste punt.)

Kriteria Is die woorde reg uitgespreek?

Lees jy vlot en met gevoel?

Is die leestekens gehoorsaam?

Punt (omkring) 1 | 2 | 3 | 4 | 5 1 | 2 | 3 | 4 | 5 1 | 2 | 3 | 4 | 5

Gee daarna terugvoer vir jou maat: • Is die woorde reg uitgespreek?

• Is die leestekens gehoorsaam?

• Het jou maat vlot gelees?

• Het jou maat met gevoel gelees?

Wenke vir hardop lees • • • • • •

Oefen om die teks te lees – eers saggies en dan hardop.

Spreek die woorde reg uit.

Lees vlot en met gevoel.

Gehoorsaam die leestekens – rus as jy ’n komma (,) sien, praat ’n bietjie harder as jy ’n uitroepteken (!) sien en rus langer by ’n punt (.).

Let op as daar aanhalingstekens is – dit is dan iemand se woorde.

Onthou, jy moet nou en dan oogkontak met die gehoor maak (make eye contact with the audience). Kyk af en toe op en oefen mooi om nie jou plek in die teks te verloor nie.

Kyk mooi na hoe om die volgende uit te spreek: • Jy moet “géén” (met die strepie, akuutteken, op die e) met klem lees (with emphasis).

• “Baadjie” en “skeurtjie” se einde klink soos “kie”, so dit is “baai-kie” en “skeur-kie”. Die eu in “skeurtjie” moet mooi gerond wees.

Masego skrik. Sy probeer praat, maar géén woord wil uitkom nie.

Die muis knipoog vir haar: “Ek gaan niks aan jou doen nie, ek is vriendelik.” Die muis dra ’n ou baadjie wat lankal uit die mode is en redelik flenters is. Sy een oor het ’n skeurtjie in en dit lyk of die muis ’n paar avonture agter die rug het. “Moenie so geskok lyk nie! Het jy nog nooit ’n karakter uit ’n storieboek in lewende lywe gesien nie?”

“Maar ... hoe?” sê Masego. ’n Muis wat praat is onmoontlik, maar ’n muis uit ’n storieboek?

“Ag, dis ’n lang storie waarmee ek jou nie gaan verveel nie. O, waar is my maniere? My naam is Magnus.” Die muis steek sy pootjie uit om Masego se hand te skud.

Masego se mond is droog en sy sukkel om te praat. “Hallo, Magnus, ek’s Masego,” sê sy onseker en skud sy poot saggies met haar wysvinger. Ouma gaan haar ore nie glo nie! © Optimi

8

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Woordeskat uit die mode (out of fashion): as klere in die mode is, beteken dit die klere is gewild (in fashion). As klere uit die mode is, beteken dit mense dra dit nie meer eintlik nie; die klere is “outyds”. flenters (in tatters): iets wat stukkend is; Magnus se klere is oud en geskeur. in lewende lywe (in person): iemand is self daar haar ore nie (kan) glo nie (idioom, not believe one’s ears): moeilik om te glo wat iemand vir jou sê; baie verbaas wees

Vertalings skrik – (in context) startled onmoontlik – impossible knipoog – wink verveel – bore baadjie – jacket maniere – manners skeurtjie – tear pootjie – little paw avonture – adventures onseker – unsure karakter – character wysvinger – index finger

AFDELING 2

Afrikaans: Hallo Engels: Hello

LEES EN KYK

Aktiwiteit 6: Gebruik ’n woordeboek Onthou jy hoe om ’n woordeboek te gebruik?

Hoe om ’n woordeboek te gebruik 1.

2.

Jy kan enige Ken die alfabet. In woordeboeke is die woorde alfabeties verklarende woordeboek gebruik, gerangskik. maar die HAT is Boaan die bladsy is die eerste en die laaste trefwoorde die beste een. wat op daardie bladsy verskyn, byvoorbeeld stoppelbaard

– stormloop. Dit is gidswoorde. Kyk na die voorbeeld uit die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (HAT) op die volgende bladsy.

verklarend: wat verduidelik

trefwoord: die hoofinskrywing van woorde (die woorde in vetdruk)

9

© Optimi

Eenheid

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

gidswoorde

eerste trefwoord op die bladsy

letter waarby jy nou is

laaste trefwoord op die bladsy

3.

4.

Blaai na die letter en kyk na die gidswoorde boaan die bladsye.

Kyk na die beginletters van die woord wat jy wil opsoek. As jy byvoorbeeld storie soek,

© Optimi

10

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

5.

6.

Eenheid

1

sal dit tussen stoppelbaard en stormloop wees omdat al drie woorde (die twee gidswoorde en die woord wat jy soek) se eerste drie letters dieselfde is. So jy moet na die vierde letter kyk. In die voorbeeld is dit p (stoppelbaard), r (stormloop) en r (storie).

Die letter i kom voor m in die alfabet, so storie sal tussen stoppelbaard en stormloop wees.

’n Verklarende woordeboek (soos die HAT) gee meer as net die betekenis van woorde. trefwoord

woordsoort

die getalle wys verskillende betekenisse

dieselfde woord wat as verskillende woordsoorte werk

voorbeeldsinne is in kursief

verlede tyd van die werkwoord

voorbeelde van samestellings

Soms word die meervoud van woorde ook gegee, soos by “storie”. Die letters tussen hakies (-s) dui aan wat by die woord gesit moet word om die meervoud te maak: stories.

Indien die woord uit meer as een lettergreep (syllable) bestaan, word daar gewys watter deel die klem dra.

die lettergreep voor die ’ word beklemtoon

Verwys altyd na die inleiding van ’n woordeboek wat jy vir die eerste keer gebruik.

Daar word verduidelik hoe die spesifieke woordeboek werk.

11

© Optimi

Eenheid

7.

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

In tweetalige woordeboeke kan jy die Engelse woord opsoek om die Afrikaanse woord te kry.

Kies vyf woorde uit die gedeelte van “Masego se ontdekking” (in aktiwiteit 5) wat jy nie ken nie, soek die betekenis in ’n woordeboek op en skryf dit in jou werkboek.

Aktiwiteit 7: Maak jou eie woordeboek Jy gaan jou eie woordeboek maak! Dalk het jy nog joune van graad 5 waarmee jy kan aangaan as jy wil.

Gebruik ’n A5-lyntjiesboek. Anders kan jy ’n skrif van 72 bladsye in die helfte sny (dwars) of ’n A4-lyntjiesboek gebruik.

• • • • •

•

Skryf die letters van die alfabet boaan die bladsye.

Gebruik vyf bladsye vir elke letter.

Gebruik net een bladsy vir die letters c, q, x en z.

Jy kan vlaggies aan die kant van die bladsye plak waar elke nuwe letter begin sodat jy die boek makliker kan gebruik.

Die woorde se betekenisse kan op die volgende maniere verduidelik word: o ’n Woord met ’n verklaring, byvoorbeeld storieboek: boek waarin stories is. o ’n Woord met ’n sinoniem, byvoorbeeld storie – verhaal. o Die Engelse vertaling, byvoorbeeld storie – story. o ’n Woord in ’n kort sin, soos: Die storie is snaaks. o ’n Woord met ’n prentjie, byvoorbeeld ’n prentjie van ’n storieboek by “storie”.

Versier die bladsye as jy wil. Jy gaan een keer ’n kwartaal jou woordeboek uitstal (vir die klas wys).

Skryf nuwe of moeilike woorde in jou eie woordeboek neer.

Aktiwiteit 8: Lees ’n storie

Leesstrategieë Daar is verskillende leesstrategieë wat ons kan gebruik. Onthou jy almal?

Prelees

Vluglees

Soeklees

Begripslees

Waaroor gaan die teks as jy na die prentjies en titel kyk? (pre- = ‘voor’)

Lees vinnig (vlugtig) om ’n idee te kry van waaroor die teks gaan.

Soek spesifieke inligting en kyk uit vir ’n sleutelwoord.

Lees die hele teks deeglik om te verstaan.

© Optimi

12

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Lees die titel van die teks en kyk na die prentjies. Waaroor dink jy gaan die storie?

Eenheid

1

Luister na die storie (jy gaan dit later op jou eie lees).

’n Kat se kans Anrica Mills

Magnus kruip agter ’n muur weg. Hy vou sy arms om homself te probeer warm hou. ’n Sneeuvlokkie dryf stadig deur die lug en val liggies op sy snorbaard. Hy luister aandagtig. Daar is baie geraas in die strate en hy probeer luister of hy nie dalk ’n klokkie hoor lui nie. Die klokkie wat hy om Koning Kat se nek gehang het. Almal het gesê dit is onmoontlik, maar hy het dit gedoen. Maar nou moet hy vlug! Die koning het belowe hy gaan vir Magnus opvreet!

Magnus gaan sit op ’n sakkie graan – hy is gedaan, want hy het die hele nag gehardloop.

Die koning se rotte is orals in die dorp, op soek na hom. As hulle hom in die hande kry ...

Hy voel in sy sak rond vir ’n klein botteltjie. Ek hoop die towenaar het die waarheid gepraat, dink Magnus. Hy haal diep asem en drink dan die vloeistof in die botteltjie. Magnus kyk na sy pote en wikkel sy ore. Niks. Niks het gebeur nie – die towenaar het gejok! Hy moes geweet het hy moenie ’n mens vertrou nie ...

Nes Magnus besluit hy gaan maar opgee en die rotte trotseer, verskyn ’n klein deurtjie. ’n Deurtjie net-net groot genoeg vir ’n muis om deur te loop. Magnus stoot die deur saggies ... dit gaan oop. Hy kan iets aan die ander kant ruik ... dit ruik soos boeke, baie boeke! Maar die beste van alles – dit ruik soos veiligheid. Hy kyk vir ’n laaste keer na sy dorpie en met ’n swaar hart maak hy die deur agter hom toe.

Woordeskat (Nie) ’n kat se kans staan (nie) (idioom, when pigs fly): feitlik geen kans nie; dit gaan nie gebeur nie gedaan (exhausted): om baie moeg te wees, uitgeput in die hande kry (idioom, get hold of him): om iemand te vind/vang trotseer (in konteks, face): om iets moeiliks of gevaarliks aan te pak sonder om daarvoor te skrik met ’n swaar hart (idioom, with a heavy heart): met ’n gevoel van ongelukkigheid Vertalings kruip weg – hiding sneeuvlokkie – snowflake vou sy arms – folds his arms snorbaard – whiskers

13

© Optimi

Eenheid

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

aandagtig – attentively waarheid – truth klokkie – bell vloeistof – liquid vlug – flee vertrou – trust belowe – promised opgee – give up botteltjie – tiny bottle verskyn – appear towenaar – wizard veiligheid – safety

Kan jy die elemente van ’n storie onthou?

Elemente van ’n storie Karakters (characters)

Intrige

Die persone in die storie.

Daar is gewoonlik een karakter wat die belangrikste is – die hoofkarakter (main character).

(gebeure, plot)

Die reeks gebeure wat die storielyn vorm.

Elemente van ’n storie Ruimte

Dialoog (dialogue)

(setting)

Die karakters se woorde. Dit is tussen aanhalingstekens in gewone teks. In ’n dialoogteks (wat jy later hersien) is daar nie aanhalingstekens nie.

Waar en wanneer die verhaal afspeel, bv. in die woud in 1960 of in iemand se huis in die winter van 2021.

Bespreek die storie saam.

• • • • •

Waaroor gaan die storie? (Wat is die intrige van die storie?)

Waar speel die storie af? (Wat is die ruimte?)

Wat is in die klein botteltjie wat Magnus drink? Waar kom dit vandaan en waarom drink hy dit?

Wat gebeur as hy dit drink?

Waarheen dink jy gaan Magnus?

Aktiwiteit 9: Beantwoord vrae Lees “’n Kat se kans” op jou eie en beantwoord die vrae in jou werkboek. © Optimi

14

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Oor wie gaan die storie?

Waar het jy al van hom gehoor?

Wat probeer hy tussendeur die geraas in die strate hoor? Waarom?

Vir wie of wat hardloop hy weg? Waarom?

Het die towenaar gejok of nie?

Wat beteken die titel van die storie?

Watter storie gebeur eerste: hierdie storie of die storie waar Masego vir Magnus ontmoet? Waarom sê jy so?

Sou jy die botteltjie by die towenaar gevat het? Waarom?

Eenheid

1

Aktiwiteit 10: Lettergrepe en klankgrepe Onthou jy wat lettergrepe en klankgrepe is?

s

s e i r to

fan-t a

-sie

- tu u r n o e v a k boe

Lettergrepe en klankgrepe ’n Lettergreep (syllable) is ’n deeltjie van ’n woord – dit is die kleinste kombinasie van letters waarin ’n woord volgens spelling verdeel kan word.

Byvoorbeeld die woord “sit” het net een lettergreep. As jy jou hande probeer klap om die lettergrepe te soek, sal jy sien dat jy jou hande net een keer kan klap.

Met lettergrepe word ’n woord opgebreek net soos dit gespel word: rak-ke, klok-kie, bot-tel.

Lettergrepe kan oop of geslote wees. Dit gaan oor die letter waarop die lettergreep eindig.

• •

’n Lettergreep is oop as dit op ’n vokaal eindig. ’n Lettergreep is geslote as dit op ’n konsonant eindig. Die woord “geslote” kom van die woord “(ge)sluit”. As iets gesluit is, beteken dit “toe”.

Oop lettergreep

Geslote lettergreep

15

© Optimi

Eenheid

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Klankgrepe is wanneer ’n woord volgens die uitspraak of klank daarvan opgebreek word.

Dit is wat jy hoor as jy die woord sê: ra-ke, klo-kie, bo-tel. Jy hoor net een konsonant, nie twee nie.

Kyk na die voorbeelde: • klok-kie: die eerste lettergreep is geslote en die tweede lettergreep is oop.

• bot-tel: die eerste én die tweede lettergreep is geslote.

• bo-me: die eerste én die tweede lettergreep is oop.

Woord liggaam sinne rakke klokkie bottel

Lettergrepe lig-gaam sin-ne rak-ke klok-kie bot-tel

Klankgrepe li-gaam si-ne ra-ke klo-kie bo-tel

Knip vyf woorde uit ’n koerant of tydskrif en verdeel die woorde in lettergrepe. Knip die lettergrepe uit en plak dit in jou werkboek. Skryf onder elke lettergreep of dit oop of geslote is.

Skryf ook die klankgrepe van die woord langsaan.

Voorbeeld

Lettergrepe

g

boek - rak - ke g

o

Beantwoord die vrae in jou werkboek.

1.

2.

Klankgrepe

boek-ra-ke

Verdeel die woorde in lettergrepe. Is dit oop of geslote?

Onderstreep eers die laaste letter van die lettergreep.

1.1 arms 1.2 snorbaard 1.3 sneeuvlokkie 1.4 liggies 1.5 opvreet

Verdeel die woorde in klankgrepe.

2.1 sneeuvlokkie 2.2 sakkie 2.3 waarheid 2.4 liggies

© Optimi

16

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

3.

Wat is die Afrikaanse woord vir die volgende? Soek in die storie.

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Eenheid

1

mouse listen bell night king

Aktiwiteit 11: Oorronding en ontronding Het jy al gehoor as iemand die woord “deur” as “deer” sê? Of wat van mense wat “leuwe” in plaas van “lewe” sê?

Oorronding en ontronding In Afrikaans skryf ons woorde meestal soos wat dit klink. Sommige vokale en tweeklanke word gerond uitgespreek, soos “lui”, “leeu” en “rond”. As jy die woord sê, is jou lippe rond.

Wanneer geronde klanke met spleetvormige lippe uitgespreek word (as jou lippe “plat” is), vind ontronding plaas, byvoorbeeld: • “deur” word uitgespreek as “deer” • “huis” as “hys” • “kruip” as “kryp” • “suur” as “sier” • “lui” as “ly” Oorronding vind plaas wanneer klanke gerond uitgespreek word wat nie eintlik gerond moet wees nie, byvoorbeeld: • “ma” word uitgespreek as “mô” • “lewe” as “leuwe” • “tye” as “tuie”

Vir die nuuskieriges: Wat gebeur as “muur” ontrond word en as “mier” uitgespreek word?

Beantwoord die vrae in jou werkboek.

Is die woorde oorrond of ontrond? Skryf slegs “oorronding” of “ontronding” neer.

1.

2.

3.

4.

5.

“luister” uitgespreek as “lyster” “geweet” uitgespreek as “geweut” “skeur” uitgespreek as “skeer” “muur” uitgespreek as “mier” “lug” uitgespreek as “lig”

17

© Optimi

Eenheid

6.

7.

8.

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

“lui” uitgespreek as “ly” “hy” uitgespreek as “hui” “beter” uitgespreek as “beuter”

Aktiwiteit 12: Los woordraaisels op Die woorde se letters is geskommel. Kan jy help om op te los wat die woorde is? Gebruik die sinne om jou te help.

Gee ook ’n definisie van die woorde en maak jou eie sinne.

1.

r s e i o t Ek lees ’n ______ in ’n boek.

2.

k r k a t e r a Masego is ’n ______ in “Masego se ontdekking”.

3.

m i r e t u Die ______ van “Masego se ontdekking” is die biblioteek.

4.

g t n i r i e Die storie het ’n interessante ______.

5.

g l a i o d o Die ______ word tussen aanhalingstekens geskryf.

Vir die nuuskieriges: Vul die woorde wat jy nou net reg geskommel het in die blokkie in. Die letters in die ingekleurde blokkies vorm ook ’n woord – skommel hierdie letters om die geheime woord te kry.

1

Letters in die ingekleurde blokkies:

4

Die geheime woord: 3

Stories is

Weet jy wat hierdie woord beteken? Wat is dit in Engels?

Soek dit in die woordeboek op.

5 2

© Optimi

!

18

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Aktiwiteit 13: Selfstandige naamwoorde Wat onthou jy van selfstandige naamwoorde?

Woordsoorte: Selfstandige naamwoorde Selfstandige naamwoorde is die naam wat ons vir mense, plekke en dinge gee. Daar is verskillende soorte selfstandige naamwoorde. Kan jy almal onthou?

Skryf ’n paar van jou eie selfstandige naamwoorde op die lyntjies.

Eiename

Soortname

(proper nouns)

(common nouns)

Name vir mense, plekke, flieks, boeke, ens.: Masego, S’bu, Gauteng, Shrek

Name vir voorwerpe: boek, tafel, storie, inkleurpotlode

Selfstandige naamwoorde Massaname

Versamelname

(word ook “stofname” genoem)

(collective nouns)

(mass nouns)

Name vir ’n groep dinge: ’n swerm bye, ’n trop leeus, ’n bundel gedigte

Name van stowwe: water, goud, steenkool

Abstrakte s.nw. (abstract nouns)

Name vir gevoelens en idees (waaraan jy nie kan vat nie): geluk, hartseer, vryheid, geduld

19

© Optimi

Eenheid

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Hoe ken ek ’n selfstandige naamwoord uit?

• Die woorde ’n en die kan voor die woord geskryf word: o Die kind lees ’n storie.

Sien jy dat ’n nie saam met die o ’n Muis praat met Masego. meervoud gebruik word nie? o Die versameling boeke is groot.

•

•

’n muis die muise

Die woord het ’n meervoud en verkleining: o Die kinders lees stories. o Die muise praat met Masego. o Die versamelings boeke is groot.

Selfstandige naamwoorde het ook soms ’n geslag:

Selfstandige naamwoorde Soortnaam Manlik Vroulik perd hings merrie bees bul koei hoender haan hen kat mannetjie wyfie hond reun teef vark beer sog pa ma broer suster oom tannie mens neef niggie vriend vriendin seun meisie/dogter

meisie – girl dogter – daughter

Lees deur die paragraaf en beantwoord die vrae in jou werkboek.

Magnus kruip agter ’n muur weg. Hy vou sy arms om homself te probeer warm hou. ’n Sneeuvlokkie dryf stadig deur die lug en val liggies op sy snorbaard. Hy luister aandagtig.

1.

2.

3.

4.

Hoe weet jy of ’n woord ’n selfstandige naamwoord is?

Skryf vyf soortname uit die paragraaf neer.

Gee een eienaam uit die paragraaf.

Wat is die kenmerke van ’n eienaam (hoe weet jy dit is ’n eienaam)?

© Optimi

20

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

1

Aktiwiteit 14: Samestellings Kan jy onthou hoe woorde in Afrikaans gevorm word?

Samestellings Woorde word op verskillende maniere gevorm – deur voorvoegsels (prefixes) en agtervoegsels (suffixes) by ’n stam te voeg, of deur samestellings te vorm. (Jy gaan later hersiening oor voorvoegsels en agtervoegsels doen.) ’n Samestelling is twee of meer stamme (of woorde) wat saamgevoeg word om ’n nuwe woord met ’n nuwe betekenis te vorm.

+

boek

=

rak

Maak die samestelling en teken of plak ‘n prentjie van die nuwe woord.

+

boekrak

=

Woorde het soms ook ’n verbindingsklank, maar jy doen later hersiening daaroor (soos “hondehok).

Beantwoord die vrae in jou werkboek.

1.

Maak samestellings van die woorde.

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

storie + boek = avontuur + verhaal = hoof + karakter = boek + wurm = kind + boek =

21

© Optimi

Eenheid

2.

1

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Kan jy sien uit watter woorde die samestellings bestaan?

Woord

Stam

Stam

fantasieverhaal snorbaard

verbeeldingswêreld skoolvakansie 3.

rugsak

Knip ses prentjies van voorwerpe, plekke en mense (selfstandige naamwoorde) uit ’n koerant/tydskrif.

• • •

Plak die prentjies in jou werkboek.

Skryf neer wat die selfstandige naamwoord is.

Watter samestellings kan jy met die woorde maak? Jy moet ten minste vyf samestellings maak.

Aktiwiteit 15: f-/v-woorde In Afrikaans klink f en v dieselfde in woorde. Kan jy die goue reël onthou? f-/v-woorde Hoe weet ons wanneer ’n woord met ’n f of met ’n v geskryf word? Daar is net een goue reël: In Afrikaans eindig ’n woord nooit op ’n v nie.

Leer die spelling van hierdie woorde en lees soveel Afrikaanse tekste as wat jy kan.

Woorde met

familie fiets figuur flamink fluister fonds fout

© Optimi

Woorde met

snuffel stof

vakansie vee

tafel

verbeelding

vis

afleiding

vlakvark

dryf

vou

sif

verhaal

telefoon 22

pluimvee servet

advertensie avontuur

sneeuvlokkie opvreet soveel

Handleiding 1/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Beantwoord die vrae in jou werkboek.

1.

2.

1

Knip vyf woorde uit ’n tydskrif/koerant wat ’n f in het en vyf woorde wat ’n v in het. Plak die woorde in jou werkboek, omkring die f of v en skryf dan ’n sin met elke woord.

Skryf die paragraaf oor met ’n f of v op die regte plekke.

Masego is lie daar oor om te lees. Sy ry soms biblioteek toe op haar iets. Sy snu el ure lank tussen die boekrakke rond. Haar gunsteling is antasie erhale en stories ol a ontuur. andag het sy ’n storie oor ’n lieg, is en lamink gelees.

Aktiwiteit 16: Verdubbeling van vokale en konsonante Sorteer die klanke onder die regte opskrifte. laai

muis

boom

kaas

Tweeklanke/Diftonge

bek

mus

pil

reis

vuur

beer

reis

rak

Dubbelklanke

Kort vokale

Kan jy onthou hoe om die meervoud van woorde met die verskillende klanke te maak?

Tweeklanke/Diftonge

Dubbelklanke

Kort vokale

Verdeel die volgende woorde in lettergrepe. Is die lettergrepe oop of geslote? bere –

kase –

vure –

Kan jy sien wat die reël oor dubbelklanke en die meervoud daarvan is?

Dubbelklanke word

in die meervoud en die lettergreep is (oop / toe).

23

© Optimi