Afrikaans Eerste Addisionele Taal Graad 6 Fasiliteerdersgids 2/2

Intermediêre Fase Graad 6 • Fasiliteerdersgids 2/2

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

home classroom college workplace

9 781990

Fasiliteerdersgids 2/2

2006-E-EAT-FG02

IEB KABV Afrikaans Eerste Addisionele Taal

complete guide with all the texts and explanations included.

• AComprehensive explanations of language aspects.

• Step-by-step guidelines in plain language.

• Fun, engaging and practical • Interesting themes for Gradeactivities.

6s to expand general knowledge and • inspire curiosity. independent thinking and develops reasoning skills.

• Encourages for learners on all levels.

• Suitable • Use in school or at home.

947957

6

Afrikaans Eerste Addisionele Taal Fasiliteerdersgids 2/2 Graad 6

2006-E-EAT-FG02

9 781990

947957

Aangepas vir KABV

L van Niekerk

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Inhoudsopgawe

LESELEMENTE..............................................................................................................................................................1 VOORWOORD...............................................................................................................................................................2 JAARPLAN......................................................................................................................................................................3 EENHEID 3: Week 1 – 2..............................................................................................................................................4 Les 10: Diep in die reënwoud...................................................................................................................................................... 4 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT.............................................................................................................5 Aktiwiteit 218: Luister na ’n storie........................................................................................................................... 5 Aktiwiteit 219: Som die storie op.............................................................................................................................. 8 Aktiwiteit 220: Luister na beskrywings van plekke en diere........................................................................ 9 Aktiwiteit 221: Lees hardop...................................................................................................................................... 13 Aktiwiteit 222: Speel ’n taalspeletjie..................................................................................................................... 14 Aktiwiteit 223: Vertel die gebeure oor................................................................................................................. 14 AFDELING 2: LEES EN KYK......................................................................................................................15 Aktiwiteit 224: Lees ’n storie.................................................................................................................................... 15 Aktiwiteit 225: Beantwoord vrae........................................................................................................................... 17 Aktiwiteit 226: Voorvoegsels en agtervoegsels................................................................................................ 18 Aktiwiteit 227: Meervoud en verkleining........................................................................................................... 19 Aktiwiteit 228: Direkte en indirekte rede........................................................................................................... 20 Aktiwiteit 229: Lees ’n brief...................................................................................................................................... 21 Aktiwiteit 230: Tydsvorme........................................................................................................................................ 23 Aktiwiteit 231: Hulpwerkwoorde........................................................................................................................... 24 Aktiwiteit 232: Voorsetsels........................................................................................................................................ 24 Aktiwiteit 233: Punktuasie........................................................................................................................................ 25 Aktiwiteit 234: Selfstandige lees............................................................................................................................. 26 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.........................................................................................................26 Aktiwiteit 235: Skryf ’n brief..................................................................................................................................... 26 Aktiwiteit 236: Skryf dagboekinskrywings........................................................................................................ 27 Aktiwiteit 237: Skryf ’n boekresensie................................................................................................................... 28 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES...........................................................................28 Aktiwiteit 238: Hersiening......................................................................................................................................... 28 Aktiwiteit 239: Speltoets............................................................................................................................................ 31 Aktiwiteit 240: Skryf in jou eie woordeboek..................................................................................................... 31

EENHEID 3: Week 3 – 4...........................................................................................................................................32 Les 11: Die krag van die natuur............................................................................................................................................... 32 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT..........................................................................................................33 Aktiwiteit 241: Luister na ’n mondeling.............................................................................................................. 33 Aktiwiteit 242: Praat oor ’n kwessie (lewer ’n mondeling)......................................................................... 36 Aktiwiteit 243: Lees hardop...................................................................................................................................... 39 Aktiwiteit 244: Versamel inligting.......................................................................................................................... 40 Aktiwiteit 245: Speel ’n taalspeletjie..................................................................................................................... 41 AFDELING 2: LEES EN KYK......................................................................................................................42 Aktiwiteit 246: Lees ’n inligtingsteks.................................................................................................................... 42 Aktiwiteit 247: Beantwoord vrae........................................................................................................................... 46 Aktiwiteit 248: Woordsoorte.................................................................................................................................... 47 Aktiwiteit 249: Voornaamwoorde.......................................................................................................................... 48 Aktiwiteit 250: Woorde wat verwar...................................................................................................................... 49 Aktiwiteit 251: Sinsoorte............................................................................................................................................ 51 Aktiwiteit 252: Enkelvoudige, veelvoudige en saamgestelde sinne......................................................... 52

i

© Optimi

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 253: Lees ’n dialoog................................................................................................................................. 53 Aktiwiteit 254: Idiome................................................................................................................................................. 56 Aktiwiteit 255: Los woordraaisels op................................................................................................................... 57 Aktiwiteit 256: Koppeltekens................................................................................................................................... 58 Aktiwiteit 257: Vergelykings..................................................................................................................................... 59 Aktiwiteit 258: Selfstandige lees............................................................................................................................. 59 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.........................................................................................................60 Aktiwiteit 259: Teken ’n tabel................................................................................................................................... 60 Aktiwiteit 260: Skryf ’n verslag................................................................................................................................ 60 Aktiwiteit 261: Skryf ’n dialoog............................................................................................................................... 61 Aktiwiteit 262: Skryf ’n inligtingsteks.................................................................................................................. 62 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES...........................................................................62 Aktiwiteit 263: Hersiening......................................................................................................................................... 62 Aktiwiteit 264: Speltoets ........................................................................................................................................... 65 Aktiwiteit 265: Skryf in jou eie woordeboek..................................................................................................... 65

EENHEID 3: Week 5 – 6...........................................................................................................................................66 Les 12: Vampiere, weerwolwe en zombies......................................................................................................................... 66 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT..........................................................................................................67 Aktiwiteit 266: Luister na ’n storie........................................................................................................................ 67 Aktiwiteit 267: Vertel die storie oor...................................................................................................................... 71 Aktiwiteit 268: Lees hardop...................................................................................................................................... 71 Aktiwiteit 269: Luister na ’n gedig......................................................................................................................... 72 Aktiwiteit 270: Speel ’n taalspeletjie..................................................................................................................... 73 AFDELING 2: LEES EN KYK......................................................................................................................74 Aktiwiteit 271: Lees ’n storie.................................................................................................................................... 74 Aktiwiteit 272: Beantwoord vrae........................................................................................................................... 77 Aktiwiteit 273: Woordvorming................................................................................................................................ 78 Aktiwiteit 274: Antonieme, homonieme en homofone................................................................................. 79 Aktiwiteit 275: Woordsoorte.................................................................................................................................... 80 Aktiwiteit 276: Byvoeglike naamwoorde............................................................................................................ 81 Aktiwiteit 277: Tydsvorme........................................................................................................................................ 82 Aktiwiteit 278: Veelvoudige sinne.......................................................................................................................... 83 Aktiwiteit 279: Lees ’n gedig..................................................................................................................................... 85 Aktiwiteit 280: Lees ’n gedig..................................................................................................................................... 87 Aktiwiteit 281: Letterlike en figuurlike taalgebruik....................................................................................... 89 Aktiwiteit 282: Woordorde........................................................................................................................................ 91 Aktiwiteit 283: Bedrywende en lydende vorm................................................................................................. 92 Aktiwiteit 284: Leestekens en skryftekens......................................................................................................... 93 Aktiwiteit 285: Selfstandige lees............................................................................................................................. 93 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED.........................................................................................................94 Aktiwiteit 286: Skryf ’n storie.................................................................................................................................. 94 Aktiwiteit 287: Skryf ’n gedig................................................................................................................................... 95 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES...........................................................................95 Aktiwiteit 288: Hersiening......................................................................................................................................... 95 Aktiwiteit 289: Speltoets............................................................................................................................................ 98 Aktiwiteit 290: Skryf in jou eie woordeboek..................................................................................................... 99

EENHEID 3: Week 7 – 8........................................................................................................................................ 100 Les 13: Dis astronomies!...........................................................................................................................................................100 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT....................................................................................................... 101 Aktiwiteit 291: Gesels met ander..........................................................................................................................101 © Optimi ii

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 292: Luister na en volg instruksies................................................................................................103 Aktiwiteit 293: Beantwoord vrae.........................................................................................................................105 Aktiwiteit 294: Lees hardop....................................................................................................................................106 Aktiwiteit 295: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................................107 AFDELING 2: LEES EN KYK................................................................................................................... 109 Aktiwiteit 296: Lees ’n inligtingsteks..................................................................................................................109 Aktiwiteit 297: Woordvorming en homofone..................................................................................................112 Aktiwiteit 298: Ontkenning.....................................................................................................................................113 Aktiwiteit 299: Lees ’n inligtingsteks..................................................................................................................117 Aktiwiteit 300: Beantwoord vrae.........................................................................................................................119 Aktiwiteit 301: Woordsoorte..................................................................................................................................120 Aktiwiteit 302: Bedrywende en lydende vorm...............................................................................................121 Aktiwiteit 303: Die skryf van woorde: Los of vas...........................................................................................122 Aktiwiteit 304: Woordorde en tydsvorme........................................................................................................125 Aktiwiteit 305: Afkortings........................................................................................................................................126 Aktiwiteit 306: Skryftekens.....................................................................................................................................127 Aktiwiteit 307: Vergelyk tekste .............................................................................................................................128 Aktiwiteit 308: Selfstandige lees...........................................................................................................................128 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................... 129 Aktiwiteit 309: Maak ’n opsomming....................................................................................................................129 Aktiwiteit 310: Skryf ’n inligtingsteks................................................................................................................130 Aktiwiteit 311: Skryf dagboekinskrywings .....................................................................................................131 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................................ 131 Aktiwiteit 312: Hersiening.......................................................................................................................................131 Aktiwiteit 313: Speltoets..........................................................................................................................................133 Aktiwiteit 314: Skryf in jou eie woordeboek...................................................................................................134

EENHEID 3: Week 9 – 10..................................................................................................................................... 135 Les 14: ’n Sprong in tyd.............................................................................................................................................................135 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT....................................................................................................... 136 Aktiwiteit 315: Gesels met ander..........................................................................................................................136 Aktiwiteit 316: Luister na ’n toneelstuk............................................................................................................137 Aktiwiteit 317: Skryf en voer ’n toneelstuk op................................................................................................139 Aktiwiteit 318: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................................140 AFDELING 2: LEES EN KYK................................................................................................................... 141 Aktiwiteit 319: Lees ’n toneelstuk........................................................................................................................141 Aktiwiteit 320: Beantwoord vrae.........................................................................................................................146 Aktiwiteit 321: Vergelyk tekste..............................................................................................................................147 Aktiwiteit 322: Los woordraaisels op.................................................................................................................148 Aktiwiteit 323: Klankpatrone en lettergrepe...................................................................................................149 Aktiwiteit 324: Woordvorming..............................................................................................................................150 Aktiwiteit 325: Woordsoorte..................................................................................................................................151 Aktiwiteit 326: Direkte en indirekte rede.........................................................................................................151 Aktiwiteit 327: Ontkenning.....................................................................................................................................152 Aktiwiteit 328: Verbindingswoorde vir paragrawe......................................................................................153 Aktiwiteit 329: Idiome...............................................................................................................................................154 Aktiwiteit 330: Selfstandige lees...........................................................................................................................155 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................... 155 Aktiwiteit 331: Skryf ’n toneelstuk.......................................................................................................................155 Aktiwiteit 332: Gee beskrywings..........................................................................................................................157 Aktiwiteit 333: Skryf ’n boodskap........................................................................................................................157 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................................ 158

iii © Optimi

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 334: Hersiening.......................................................................................................................................158 Aktiwiteit 335: Speltoets..........................................................................................................................................160 Aktiwiteit 336: Skryf in jou eie woordeboek...................................................................................................160

EENHEID 4: Week 1 – 2........................................................................................................................................ 162 Les 15: In ’n virtuele wêreld....................................................................................................................................................162 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT....................................................................................................... 163 Aktiwiteit 337: Luister na ’n storie......................................................................................................................163 Aktiwiteit 338: Som die storie op.........................................................................................................................167 Aktiwiteit 339: Lees hardop....................................................................................................................................167 Aktiwiteit 340: Vertel jou eie storie.....................................................................................................................167 Aktiwiteit 341: Lewer ’n mondelingse resensie.............................................................................................168 Aktiwiteit 342: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................................169 AFDELING 2: LEES EN KYK................................................................................................................... 169 Aktiwiteit 343: Lees ’n storie..................................................................................................................................169 Aktiwiteit 344: Beantwoord vrae.........................................................................................................................172 Aktiwiteit 345: Tussenwerpsels ...........................................................................................................................173 Aktiwiteit 346: Klankgrepe, lettergrepe en woordvorming......................................................................175 Aktiwiteit 347: Sinonieme en antonieme..........................................................................................................176 Aktiwiteit 348: Werkwoorde en tydsvorme.....................................................................................................177 Aktiwiteit 349: Ontkenning.....................................................................................................................................179 Aktiwiteit 350: Lees ’n brief....................................................................................................................................179 Aktiwiteit 351: Woordsoorte..................................................................................................................................181 Aktiwiteit 352: Voegwoorde...................................................................................................................................182 Aktiwiteit 353: Punktuasie......................................................................................................................................183 Aktiwiteit 354: Selfstandige lees...........................................................................................................................184 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................... 184 Aktiwiteit 355: Skryf ’n storie................................................................................................................................184 Aktiwiteit 356: Skryf beskrywings.......................................................................................................................185 Aktiwiteit 357: Skryf ’n dialoog.............................................................................................................................186 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................................ 187 Aktiwiteit 358: Hersiening.......................................................................................................................................187 Aktiwiteit 359: Speltoets..........................................................................................................................................189 Aktiwiteit 360: Skryf in jou eie woordeboek...................................................................................................189

EENHEID 4: Week 3 – 4........................................................................................................................................ 191 Les 16: ’n Groener lewe.............................................................................................................................................................191

AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT....................................................................................................... 192 Aktiwiteit 361: Gesels met ander..........................................................................................................................192 Aktiwiteit 362: Luister na ’n mondeling............................................................................................................194 Aktiwiteit 363: Bespreek die mondeling...........................................................................................................196 Aktiwiteit 364: Lees hardop ...................................................................................................................................197 Aktiwiteit 365: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................................198 AFDELING 2: LEES EN KYK................................................................................................................... 199 Aktiwiteit 366: Lees ’n inligtingsteks..................................................................................................................199 Aktiwiteit 367: Beantwoord vrae.........................................................................................................................204 Aktiwiteit 368: Lettergrepe en woordvorming...............................................................................................205 Aktiwiteit 369: Sinonieme, antonieme, homonieme en homofone........................................................206 Aktiwiteit 370: Woordsoorte..................................................................................................................................207 Aktiwiteit 371: Meervoud, verkleining en geslag..........................................................................................208 Aktiwiteit 372: Woordsoorte..................................................................................................................................210 Aktiwiteit 373: Enkelvoudige, veelvoudige en saamgestelde sinne.......................................................211 © Optimi iv

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 374: Lees strokiesprente....................................................................................................................212 Aktiwiteit 375: Ontkenning.....................................................................................................................................217 Aktiwiteit 376: Los woordraaisels op.................................................................................................................218 Aktiwiteit 377: Punktuasie en afkortings..........................................................................................................219 Aktiwiteit 378: Selfstandige lees...........................................................................................................................220 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................... 221 Aktiwiteit 379: Skryf ’n inligtingsteks................................................................................................................221 Aktiwiteit 380: Skryf ’n visuele teks....................................................................................................................222 Aktiwiteit 381: Skryf definisies.............................................................................................................................224 Aktiwiteit 382: Maak ’n plakkaat..........................................................................................................................224 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................................ 225 Aktiwiteit 383: Hersiening.......................................................................................................................................225 Aktiwiteit 384: Speltoets..........................................................................................................................................228 Aktiwiteit 385: Skryf in jou eie woordeboek...................................................................................................228

EENHEID 4: Week 5 – 6........................................................................................................................................ 229 Les 17: Dwergies in die tuin....................................................................................................................................................229 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT....................................................................................................... 230 Aktiwiteit 386: Luister na ’n storie......................................................................................................................230 Aktiwiteit 387: Som die storie op.........................................................................................................................233 Aktiwiteit 388: Lees hardop....................................................................................................................................234 Aktiwiteit 389: Luister na ’n gedig.......................................................................................................................234 Aktiwiteit 390: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................................236 AFDELING 2: LEES EN KYK................................................................................................................... 237 Aktiwiteit 391: Lees ’n storie..................................................................................................................................237 Aktiwiteit 392: Beantwoord vrae.........................................................................................................................239 Aktiwiteit 393: Spelling.............................................................................................................................................240 Aktiwiteit 394: Woordsoorte..................................................................................................................................242 Aktiwiteit 395: Sinsoorte..........................................................................................................................................244 Aktiwiteit 396: Tydsvorme......................................................................................................................................244 Aktiwiteit 397: Enkelvoudige, veelvoudige en saamgestelde sinne.......................................................246 Aktiwiteit 398: Lees ’n gedig...................................................................................................................................247 Aktiwiteit 399: Lees ’n gedig...................................................................................................................................249 Aktiwiteit 400: Ontkenning.....................................................................................................................................251 Aktiwiteit 401: Woordorde......................................................................................................................................251 Aktiwiteit 402: Verbindingswoorde....................................................................................................................252 Aktiwiteit 403: Skryftekens.....................................................................................................................................254 Aktiwiteit 404: Idiome...............................................................................................................................................254 Aktiwiteit 405: Selfstandige lees...........................................................................................................................255 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................... 255 Aktiwiteit 406: Skryf ’n storie................................................................................................................................255 Aktiwiteit 407: Skryf ’n boekresensie.................................................................................................................256 Aktiwiteit 408: Skryf ’n brief...................................................................................................................................256 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................................ 257 Aktiwiteit 409: Hersiening.......................................................................................................................................257 Aktiwiteit 410: Speltoets..........................................................................................................................................260 Aktiwiteit 411: Skryf in jou eie woordeboek...................................................................................................260 EENHEID 4: Week 7 – 8........................................................................................................................................ 261 Les 18: ’n Wêreld vir almal......................................................................................................................................................261 AFDELING 1: LUISTER EN PRAAT....................................................................................................... 262 Aktiwiteit 412: Gesels met ander..........................................................................................................................262

v

© Optimi

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Aktiwiteit 413: Bespreek ’n onderwerp.............................................................................................................263 Aktiwiteit 414: Lees hardop....................................................................................................................................264 Aktiwiteit 415: Speel ’n taalspeletjie...................................................................................................................265 Aktiwiteit 416: Dra ’n gedig voor..........................................................................................................................266 AFDELING 2: LEES EN KYK................................................................................................................... 266 Aktiwiteit 417: Lees ’n inligtingsteks..................................................................................................................266 Aktiwiteit 418: Beantwoord vrae.........................................................................................................................270 Aktiwiteit 419: Klankpatrone en lettergrepe...................................................................................................271 Aktiwiteit 420: Woordvorming..............................................................................................................................272 Aktiwiteit 421: Sinonieme, antonieme, homonieme en homofone........................................................273 Aktiwiteit 422: Bedrywende en lydende vorm...............................................................................................274 Aktiwiteit 423: Lees ’n plakkaat............................................................................................................................275 Aktiwiteit 424: Direkte en indirekte rede.........................................................................................................277 Aktiwiteit 425: Woordsoorte..................................................................................................................................278 Aktiwiteit 426: Tydsvorme......................................................................................................................................279 Aktiwiteit 427: Idiome...............................................................................................................................................280 Aktiwiteit 428: Punktuasie......................................................................................................................................281 Aktiwiteit 429: Selfstandige lees...........................................................................................................................281 AFDELING 3: SKRYF EN AANBIED...................................................................................................... 282 Aktiwiteit 430: Skryf ’n inligtingsteks................................................................................................................282 Aktiwiteit 431: Maak ’n plakkaat..........................................................................................................................283 Aktiwiteit 432: Skryf ’n dagboekinskrywing/dialoog/brief.....................................................................284 AFDELING 4: TAALSTRUKTURE EN -KONVENSIES........................................................................ 284 Aktiwiteit 433: Hersiening ......................................................................................................................................284 Aktiwiteit 434: Speltoets..........................................................................................................................................288 Aktiwiteit 435: Skryf in jou eie woordeboek...................................................................................................288

WOORDELYSTE...................................................................................................................................................... 289 RUBRIEKE................................................................................................................................................................ 309 BOEKVERSLAE....................................................................................................................................................... 313 BIBLIOGRAFIE........................................................................................................................................................ 316 BYLAE VIR AKTIWITEITE................................................................................................................................... 318

© Optimi vi

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Leselemente

LEERDOELWITTE Wat die leerder aan die einde van die les moet weet. Geneem uit die KABV.

AKTIWITEIT

Bevat die kerninhoud en vrae om die leerder se kennis te toets.

WOORDESKAT

Betekenis van moeiliker woorde in tekste.

KERNINHOUD Die inhoud wat verstaan moet word; verduideliking van begrippe.

DEFINIEER

Definisies van sommige begrippe.

BELANGRIK

Belangrike aspekte om van kennis te neem.

WENKE

Om die begrippe beter te verstaan; om in die leerproses te help.

VIR DIE NUUSKIERIGES

Aansporing om die inhoud na te vors of navorsing om algemene kennis uit te brei. Brei die aktiwiteit tot só ’n mate uit dat die leerder aangemoedig word om te verken.

1

© Optimi

Voorwoord

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Verwys na fasiliteerdersgids 1/2 vir die voorwoord. Hierdie fasiliteerdersgids bevat eenheid 3 en 4.

© Optimi 2

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Jaarplan

Werk volgens die jaarplan om seker te maak dat al die werk betyds behandel word sodat leerders vir toetse en eksamens gereed is.

Eenheid

1

Les

Week

LES 1: In die leesstoel

1–2

LES 3: Sit jou heldemasker op

5–6

LES 2: Wat ’n gemors!

7–8

LES 5: Nie so lank, lank gelede nie ...

9 – 10

LES 7: Ons erfenis

3–4

LES 6: Overwagte vriende

1–2

LES 8: Stories uit Afrika

5–6

LES 9: Op die kassie

7–8

Junie-eksamen

3

9 – 10

LES 10: Diep in die reënwoud

1–2

LES 12: Vampiere, weerwolwe en zombies

5–6

LES 11: Die fors van die natuur LES 13: Dis astronomies!

7–8

9 – 10

LES 16: ’n Groener lewe

3–4

1–2

LES 17: Dwergies in die tuin

5–6

LES 18: ’n Wêreld vir almal

7–8

Novembereksamen

3–4

LES 14: ’n Sprong in tyd

LES 15: In ’n virtuele wêreld

4

Datum voltooi

3–4

LES 4: Vinnige vervoer

2

Datum begin

9 – 10

3

© Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

EENHEID 3: Week 1 – 2

Les 10: Diep in die reënwoud Vaardighede

Aktiwiteit

Tydstoekenning

Luister na ’n storie

Aktiwiteit 218

30 minute

Lees hardop

Aktiwiteit 221

40 minute

Luister en praat Som die storie op

Luister na beskrywings van plekke en diere Speel ’n taalspeletjie

Vertel die gebeure oor Lees en kyk

Lees ’n storie

Beantwoord vrae Lees ’n brief

Selfstandige lees

Skryf en aanbied Skryf ’n brief

Skryf dagboekinskrywings Skryf ’n boekresensie

Taalstrukture en -konvensies Werk met woorde

Aktiwiteit 219 Aktiwiteit 220 Aktiwiteit 222 Aktiwiteit 223 Aktiwiteit 224 Aktiwiteit 225 Aktiwiteit 229 Aktiwiteit 234 Aktiwiteit 235

Aktiwiteit 236

Aktiwiteit 237

10 minute 30 minute 20 minute 15 minute 30 minute 20 minute 20 minute 30 minute 1 uur

1 uur

1 uur

Voorvoegsels en agtervoegsels

Aktiwiteit 226

20 minute

Meervoud en verkleining

Aktiwiteit 227

15 minute

Aktiwiteit 231

10 minute

Sinonieme en antonieme Werk met sinne

Direkte en indirekte rede Tydsvorme

Hulpwerkwoorde Voorsetsels

Spelling en punktuasie

Punktuasie (hoofletters, leestekens en skryftekens) Speltoets

Persoonlike woordeboek

Skryf in jou eie woordeboek Hersiening

© Optimi 4

Aktiwiteit 238 Aktiwiteit 228 Aktiwiteit 230 Aktiwiteit 232 Aktiwiteit 233 Aktiwiteit 239

Aktiwiteit 240 Aktiwiteit 238

20 minute 20 minute 10 minute 10 minute 5 minute

30 minute

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 1

SECTION 1:

Eenheid

3

LUISTER EN PRAAT

Aktiwiteit 218: Luister na ’n storie 30 minute Leerders moet ’n leesboek selfstandig deur die kwartaal lees. Hulle lewer in les 15 (kwartaal 4) ’n mondelingse resensie daaroor. Moedig hulle aan om biblioteek toe te gaan. Moedig leerders ook aan om in hulle huistaal te lees.

Leerders skryf later in die les ’n resensie oor die boek wat hulle in kwartaal 2 gelees het.

Herinner hulle daaraan.

Interessante feit: Ontbossing (deforestation) is ’n groot bedreiging vir reënwoude. Reënwoude is belangrik om te help om koolstofdioksied uit die lug te absorbeer, om suurstof vry te stel, en dit is ’n habitat vir ’n groot verskeidenheid diere en plante.

Begin die les met ’n gesprek oor avontuur.

•

• •

•

Wat dink die leerders is ’n avontuurverhaal? ’n Avontuurverhaal is ’n storie waar die karakters op ’n avontuur gaan, iets ontdek of waar iets opwindends of gevaarliks gebeur wat nie elke dag gebeur nie.

Weet die leerders van enige avontuurverhale, soos Indiana Jones?

Waar kan avonture orals afspeel? Byvoorbeeld in die reënwoud, op die see, in ’n antieke gebou, ens.

Sal die leerders op ’n avontuur wil gaan?

Die Amasone is die grootste reënwoud in die wêreld, met 10% van alle dierspesies wat daar woon.

Weet leerders waar die Amasone Die storie waarna die leerders gaan luister, is ’n avontuurverhaal is? In Suid-Amerika, die grootste wat in die Virunga- Nasionale Park in die Demokratiese deel is in Brasilië.

Republiek die Kongo (DRK) afspeel. Die park is ’n UNESCOWêrelderfenisgebied (wat in les 7 aangeraak is). Indien moontlik, wys vir die leerders op ’n kaart waar die DRK is. Virunga- Nasionale Park is 7 800 km2 groot en is die oudste nasionale park in Afrika.

In hierdie park is daar baie verskillende habitatte, van digte reënwoude tot savannas en moerasse. Daar is dus ook ’n groot verskeidenheid dier- en plantspesies wat daar woon. Virunga is bekend vir hulle bevolking van berggorillas, waar meer as die helfte van die wêreld se berggorillas woon. Die berggorilla is ’n bedreigde spesie, met ’n beraamde 1 004 oor in die wêreld (2018), en almal woon in die woude en berge van die DRK, Rwanda en Uganda.

Virunga is ook bekend as die tuiste van die wêreld se grootste seekoeibevolking, teen ongeveer 20 000 seekoeie (hippos).

Gorillas is die grootste primate (waaronder gorillas, ape, sjimpansees, bobbejane, ens.) en is krities bedreig om verskeie redes. Kan die leerders dink waarom hulle bedreig sou wees? (Byvoorbeeld jag,

5

© Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

onwettige dierehandel, vernietiging van hul habitat soos woude wat ontbos word, ’n tekort aan voedsel, ens.) Die leerders moet verstaan dat die mens grotendeels verantwoordelik is vir die uiteindelike uitsterf van sommige spesies.

Gesels ook oor veiligheid in nasionale parke, byvoorbeeld dat jy nie uit die kar moet klim nie en dat jy nie papiere by die venster moet uitgooi nie.

Lees die storie volgens die luisterproses. (Die leerders luister na deel 1 van die storie en lees deel 2 later.)

• Virunga word uitgespreek as “Vi-roeng-ga”.

• “Gorillas” is “ghoe-ri-las”.

• “Berggorillas” is “berg-ghoe-ri-las”.

• “Okapi” word uitgespreek as “ou-kaa-pie”.

• “Bewerige” se eerste e is lank – “bee-wi-ri-gi”.

Jeff se geheim (deel 1) Anrica Mills

Die bootjie dryf tot by die dok en Jeff en sy pa klim uit. Jeff se pa is ’n dierkundige en hulle is in die Virunga- Nasionale Park in die Demokratiese Republiek die Kongo om gorillas te bestudeer. Dit is die eerste keer wat Jeff saam met sy pa gaan en hy is vreeslik opgewonde! Hy kan nie wag om in die digte reënwoud in te gaan en na berggorillas te soek nie. Hy weet dit is baie vogtig en bedompig tussen al die plante, sommer so dat ’n mens soms amper sukkel om asem te haal. Daarbinne groei bome só hoog, op plekke kan jy skaars die bokant van die boom of die blou lug sien.

Vir eers moet hulle rus ná die lang dag se reis. Jeff raak aan die slaap in sy tent, terwyl gorillas in sy drome dans.

“Word wakker, Jeff, die son is lankal op!” Sy pa maak die tent oop en skud effens daaraan. “Trek aan, ons moet aan die gang kom voor dit te warm raak.” Té warm? dink Jeff met ’n flou laggie. Hy weet sommer dit gaan baie warm in die woud wees. Hy trek vinnig ’n broek, langmouhemp en stapskoene aan. Sy pa sit buite en het al klaar ontbyt geëet. Jeff eet sy roereiers en mieliepap vinnig – hy kort genoeg energie vir die dag wat voorlê!

Dit is toe nie so moeilik om deur die woud te beweeg soos Jeff gedink het dit gaan wees nie. Skielik spring iets oor voor hulle verby. Jeff sien net die vinnige flits van ’n klein okapi wat deur die bosse rits.

In die verte hoor hy ’n berggorilla snork.

“Kom nou, Jeff, jy moet bybly,” sê sy pa ’n entjie voor hom. “Ek gaan nie die hele tyd vir jou wag nie.

Dis nie ’n plek waar jy wil verdwaal nie.”

“Ja, Pappa!” Jeff draf tot by sy pa. Hulle stap verder en Jeff sien ’n klein voëltjie met vere soos die kleure van die reënboog! Sy rooi-en-geel bors glinster in ’n sonstraal. Jeff probeer ’n foto neem, maar die voëltjie is te vinnig vir hom. “Watter voël is dit, weet Pappa?” Hy haal sy oog van die kameralens af. Sy pa is weg. Hy is alleen. Alleen in die digte reënwoud saam met gevaarlike diere. “Pappa?” roep Jeff met ’n bewerige stem. Maar net ’n aap roep iewers.

Jeff probeer baie hard om nie bang te wees nie, maar dis nie maklik om kalm te bly as ’n gorilla van 200 kilogram jou enige oomblik kan verras nie!

Hy haal diep asem en sluk amper ’n paar muggies, bleg! © Optimi 6

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3

Al wat Jeff kan doen, is om verder te loop. Hy moet saggies en versigtig wees. Nadat hy weke lank geloop het, of dit was seker net ’n uur, sien hy sy grootste vrees. Sy hart sink in sy skoene en sy bene voel soos jellie.

Hy’s beslis nóú in die moeilikheid ...

Woordeskat dok (dock): ’n plek waar skepe of bote vasgemaak word dierkundige (zoologist): iemand wat diere bestudeer reënwoud (rainforest): ’n digte woud waar daar gereeld baie reën val okapi (okapi): ’n dier in Sentraal-Afrika wat soos ’n kruising tussen ’n kameelperd en ’n sebra lyk; ook bekend as die “woudkameelperd” bybly (in context, keep up): nie agter raak nie sy hart sink in sy skoene (idioom, someone’s heart sinks into his boots): iemand verloor moed Vertalings

vogtig – damp bedompig – humid flou – weak langmouhemp – long-sleeve shirt stapskoene – walking boots roereiers – scrambled eggs mieliepap – mealie pap rits – zips verdwaal – get lost draf – jogs

reënboog – rainbow bors – chest glinster – gleams kameralens – camera lens bewerige – shaky verras – surprise muggies – gnats versigtig – careful vrees – fear jellie – jelly

Nadat die leerders na die storie geluister het en notas gemaak het, beantwoord hulle die vrae mondelings.

1.

Wie is vir die eerste keer saam met sy pa op ’n reis?

Jeff

3.

Is die stelling waar of onwaar? Gee ’n rede vir jou antwoord.

Jeff en sy pa gaan Rwanda toe.

Onwaar. Jeff en sy pa gaan die Demokratiese Republiek die Kongo toe.

5.

Waarvoor kan Jeff nie wag nie?

Om in die woud in te gaan en na berggorillas te soek.

2.

Waarom is hy en sy pa in Virunga- Nasionale Park?

Sy pa is ’n dierkundige en hy is daar om gorillas te bestudeer.

4.

Wie is die hoofkarakter in die storie? Waarom sê jy so?

Jeff is die hoofkarakter. Die gebeure in die storie draai om hom en wat met hom gebeur.

7

© Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

6.

Waarom dink Jeff gaan hy baie energie vir die dag nodig hê?

Leerders se eie antwoord, byvoorbeeld: Dit is die eerste keer wat hy in die woud ingaan en hy dink dit gaan uitputtend wees.

7.

Wat spring by Jeff en sy pa verby as hulle loop? ’n Okapi

8.

Wat gebeur dat Jeff van sy pa geskei raak?

Jeff probeer ’n kleurvolle voëltjie afneem en sy pa loop verder sonder hom.

9.

Dink jy Jeff se pa het aspris (on purpose) vir hom weggeloop?

Leerders se eie antwoord. Nee, sy pa het nie aspris vir hom weggeloop nie; hy raas dan dat Jeff moet bybly.

10.

Wat besluit Jeff om te doen toe hy besef hy is alleen?

Hy het besluit om saggies en versigtig verder te loop.

11.

Waarom dink jy voel dit vir Jeff of hy weke lank geloop het?

Leerders se eie antwoord, byvoorbeeld: Hy was baie bang en dit het gemaak dat dit voel of die tyd baie stadig verbygegaan het. / Dit het gevoel of hy nooit iewers gaan uitkom nie.

12.

Wat dink jy sien Jeff in die pad? (Wat is sy “grootste vrees”?)

Leerders se eie antwoord. Hulle kan dalk aflei dat dit ’n gorilla is.

14.

Wat dink jy gaan in die storie gebeur?

Leerders se eie antwoord. Hulle kan daaroor gesels.

13.

As jy Jeff was en besef het jy is alleen in ’n reënwoud, wat sou jy gedoen het?

Leerders se eie antwoord.

Vir die nuuskieriges: Wat kan jy oor gorillas uitvind? Lees ook meer op die WWF se webwerf oor waarom gorillas belangrik is en wat die WWF doen om hulle te help red: bit.ly/2uTYc1l.

Kan jy onthou waarvoor WWF staan? Is dit ’n afkorting of ’n akroniem?

Wêreld-Natuurfonds / World Wildlife Fund

Aktiwiteit 219: Som die storie op 10 minute

Indien nodig, kan jy weer die storie in die vorige aktiwiteit vir die leerders lees.

1.

Wat het alles in deel 1 van die storie gebeur? Sit die gebeure in die blokkie mondelings in die regte volgorde. Teken dan die tydlyn van gebeure in jou werkboek.

Jeff is bang. | Kom aan by Virunga- Nasionale Park. | Jeff is alleen. | Trek aan en eet ontbyt. | Okapi spring verby. | Slaap in die tent. | Jeff sien die kleurvolle voëltjie.

© Optimi 8

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

Antwoord

2.

1

Kom aan by Virunga- Nasionale Park.

2

Slaap in die tent.

3

Trek aan en eet ontbyt.

4

Okapi spring verby.

5

Jeff sien die kleurvolle voëltjie.

6

Jeff is alleen.

7

Jeff is bang.

3

Die leerders werk individueel of in pare en som die storie mondelings op. Onthou, ’n opsomming is ’n kort vertelling van wat in die storie gebeur, sonder veel detail. Hulle moet die verlede tyd en verbindingswoorde gebruik.

Aktiwiteit 220: Luister na beskrywings van plekke en diere 30 minute

Soos vroeër genoem, is daar baie verskillende biome (biomes) in Virunga- Nasionale Park. ’n Bioom is ’n groot natuurlike streek waar spesifieke diere en plante voorkom. ’n Savanna is ’n voorbeeld – ’n grasvlakte (veld) met verspreide bome en bosse, veral doringbome. (Die leerders behoort al in ander vakke en in vorige grade oor biome geleer het.) Kan die leerders aan verskillende biome dink?

Daar woon ook baie verskillende spesies diere en plante in Virunga- Nasionale Park.

(Die foto’s in hierdie aktiwiteit is in kleur beskikbaar in die bylae. Leerders kan die werkkaarte in die bylae in hul werkboek plak.)

1.

Lees die beskrywings van sekere biome in Virunga op die volgende bladsy, en die leerders pas die name by die foto’s. (Dit is nie nodig om die luisterproses te volg nie, maar moet die beskrywings nie meer as drie keer lees nie.) Die leerders behoort nie te sukkel om die biome by die foto’s te pas nie – die biome is redelik verskillend.

9

© Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Beboste vulkaniese berge Daar is ’n reeks van agt vulkane (volcanoes) wat oor die DRK, Rwanda en Uganda loop. Hierdie vulkane is bergagtige gebiede met baie bome.

Savanna Afrika is bekend vir sy savannas, grasvlaktes met verspreide bome, wat beteken daar is hier en daar ’n boom, veral doringbome. In die savannas van Virunga woon diere soos okapi’s en duikertjies.

Reënwoud Reënwoude het reusebome en baie verskillende soorte plante en diere wat daar woon. In Virunga se woude woon daar diere soos berggorillas en Afrika-olifante.

Moeras ’n Moeras is ’n groot stuk grond wat oor die algemeen nat is, naby ’n rivier of ander watermassa. Diere soos paddas, skilpaaie en krokodille woon in moerasse.

2.

Soos genoem, is die gorilla die grootste primaat. Primate is ’n groep soogdiere wat die hoogste ontwikkel is. Ken die leerders die verskil tussen die groot primate? Hulle kan vinnig hieroor gesels.

Die mens val ook in hierdie groep primate, maar word nie by die beskrywings ingesluit nie.

Lees die beskrywings, wat die leerders dan by die foto’s pas. (Dit is nie nodig om die luisterproses te volg nie, maar moet die beskrywings nie meer as drie keer lees nie.) Die leerders moet wel deeglike notas maak om die vraag wat volg te beantwoord.

Indien daar tyd is en jy die geluide van die verskillende primate opspoor, kan jy dit ook vir die leerders speel dat hulle die verskillende geluide kan hoor. © Optimi 10

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3

Die gorilla Die grootste primaat is die gorilla. Daar is vier (of vyf) subspesies van gorillas, waarvan almal in Sentraal-Afrika woon. Hulle woon gewoonlik in reënwoude, maar soms ook in moerasse. Die mannetjies weeg tot en met 200 kg en is omtrent so lank soos ’n volwasse man. Hulle het swart hare.

Die bors en skouers van ’n gorilla is breed en hulle het groot hande en voete. Hulle het ’n swart gesig sonder hare en groot neusgate. Hulle eet meestal plante, soos die wortels van plante, bamboes, vrugte en boombas, en soms insekte.

Die orangoetang Die orangoetang het langerige rooibruin hare en vreeslike lang arms – tot 2 meter lank! Dit is sodat hulle in die bome kan rondswaai en leef. Hulle hande en pote kan dus baie goed klou. Die mannetjies groei tot omtrent 1,5 meter (as hulle regop staan) en kan tot 130 kg weeg. Orangoetangs kom natuurlik in die reënwoude van Indonesië en Maleisië voor. Hulle eet meestal vrugte soos doerian en mango’s, maar eet ook blare, takke en insekte.

Die sjimpansee Sjimpansees het bruin of swart hare oor hul lyf en is bekend daarvoor dat hul arms verby hulle knieë hang as hulle regop staan. Hulle monde is ook baie prominent (staan baie uit). Sjimpansees loop meestal op al vier pote. Die grootste bevolkings op aarde woon in die reënwoude van SentraalAfrika, hoofsaaklik in Gaboen, die DRK en Kameroen. Maar hulle kom ook in woud-savanna-gebiede voor. Sjimpansees eet meestal vrugte, blare en ander dele van plante, insekte (veral termiete) en soms eiers en vleis. Hulle jag soms ander diere vir vleis.

Die bonobo Die bonobo kom net in die reënwoude van die DRK voor.

Hulle lyk baie soos sjimpansees, maar hulle arms is korter en hulle bene is langer. Hulle hare is ook swart, maar hulle gesig is ronder en hulle mond is kleiner as sjimpansees s’n. Bonobo’s eet hoofsaaklik vrugte, maar eet ook blare, blomme en diere soos slakke en spinnekoppe. Hulle eet ook die vleis van ander diere.

Vir die nuuskieriges: Die bonobo en sjimpansee lyk baie dieselfde, maar hulle verskil tog. Kan jy byvoorbeeld sien hoe hulle gesig, mond en ore verskil? Doen navorsing oor wat die verskil tussen hierdie twee primate is.

11 © Optimi

Eenheid

3.

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Wat is die ooreenkomste en verskille tussen die soorte primate? Die leerders teken die tabel oor en voltooi dit. Maak seker hulle weet waarna die opskrifte verwys.

Woordeskat voorkoms (appearance / physical characteristics): hoe die dier fisies lyk habitat (habitat): waar die dier woon dieet (diet): wat die dier eet

Primaat

Gorilla

Orangoetang

Sjimpansee

Bonobo

Voorkoms

Habitat

Grootste primaat, swart hare, so lank soos ’n volwasse man, breë skouers en bors, swart gesig met groot neusgate

Reënwoude, moerasse, Sentraal-Afrika

Bruin of swart hare, lang arms, groot mond

Reënwoude, woudsavanna-gebiede, Sentraal-Afrika

Langerige rooibruin hare, lang arms

Swart hare, lyk baie soos ’n sjimpansee, maar arms is korter en bene is langer, ronder gesig en kleiner mond as ’n sjimpansee

Reënwoude, Indonesië en Maleisië

Reënwoude, DRK

Dieet Plante soos wortels van plante, vrugte, boombas, soms insekte Meestal vrugte, ook blare, takke, insekte Meestal vrugte, blare en dele van plante, insekte, soms eiers en vleis van ander diere

Meestal vrugte, ook blare, blomme en diere soos slakke en spinnekoppe, vleis van ander diere

As die leerders na die ingevulde tabel kyk, hoe verskil die primate van mekaar en hoe stem hulle ooreen?

Hulle moet die primate se voorkoms, habitat en dieet vergelyk (compare). Hulle kan hieroor gesels en dan ’n paragraaf in hul werkboek skryf.

Die ooreenkomste en verskille (die leerders kan dalk ander ook noem):

Voorkoms • Al die primate het swart of bruin hare, behalwe die orangoetang, wat rooibruin hare het.

• Beide die orangoetang en sjimpansee het lang arms, met die bonobo se arms wat effens korter is.

• Die bonobo se mond is kleiner as die sjimpansee s’n.

• Dit word nie in die beskrywings genoem nie, maar die orangoetang is die enigste primaat wat hoofsaaklik in bome woon en baie selde op die grond loop.

Habitat • Al die primate woon in reënwoude, met die gorilla wat soms in moerasse woon en die sjimpansee wat ook in woud-savanna-gebiede voorkom.

• Al die primate kom in Afrika voor, behalwe die orangoetang wat in Asië (Indonesië en Maleisië) voorkom. © Optimi 12

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3

Dieet • Al die primate eet vrugte, blare en dele van plante. Hulle almal eet soms insekte.

• Die sjimpansee en bonobo eet vleis van ander diere, maar nie die gorilla en orangoetang nie. (Daar is gevalle waar gorillas en orangoetangs wel vleis eet, maar dit is nie normaalweg deel van hulle dieet nie.)

Bonus: Wat beteken dit as diere omnivore, karnivore of herbivore is? Tot watter groep behoort die vier groot primate?

Dit verwys na die soort voedsel wat die dier hoofsaaklik eet. Omnivore (omnivores) eet vleis en plante, karnivore (carnivores) eet net vleis en herbivore (herbivores) eet net plante. Die vier groot primate is omnivore.

Vir die nuuskieriges • Wat sal die gevolge wees as die vier primate in hierdie aktiwiteit sou uitsterf? Doen navorsing oor waarom hierdie diere belangrik in ’n ekosisteem is. Die leerders kan ook hieroor in die klas gesels.

• Waarom is hierdie vier primate die “groot primate” – hoe verskil hulle van ander ape? Kyk watter inligting jy hieroor kan kry.

Die groot primate verskil van ander ape omdat hulle groter is, regop loop vir langer tydperke, hulle het nie sterte nie en hul brein is meer ontwikkel as ander ape s’n.

Aktiwiteit 221: Lees hardop 40 minute

Leerders lees die gedeelte uit die storie op die volgende bladsy hardop sonder om te oefen. Die ander leerders se boeke moet toe wees terwyl daar gelees word.

• “Bleg” is soos die geluid wat jy maak as daar ’n gogga in jou mond invlieg – het daar al muggies (gnats) in jou mond ingevlieg?

• “Jellie” klink soos wat dit in Engels klink.

• Die akuutteken (strepies) in “nóú” beteken jy moet die woord met klem lees.

Assesseer die leerders informeel.

Kriteria

Is die woorde reg uitgespreek?

Lees jy vlot en met gevoel?

Is die leestekens gehoorsaam?

Punt (omkring) 1 | 2 | 3 | 4 | 5 1 | 2 | 3 | 4 | 5 1 | 2 | 3 | 4 | 5

13 © Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Jeff probeer baie hard om nie bang te wees nie, maar dis nie maklik om kalm te bly as ’n gorilla van 200 kilogram jou enige oomblik kan verras nie!

Hy haal diep asem en sluk amper ’n paar muggies, bleg!

Al wat Jeff kan doen, is om verder te loop. Hy moet saggies en versigtig wees. Nadat hy weke lank geloop het, of dit was seker net ’n uur, sien hy sy grootste vrees. Sy hart sink in sy skoene en sy bene voel soos jellie.

Hy’s beslis nóú in die moeilikheid ...

Aktiwiteit 222: Speel ’n taalspeletjie 20 minute

Indien daar nog tyd is, kan die leerders dié speletjie speel.

Hulle weet reeds wat byvoeglike naamwoorde is. Die leerders kan individueel, in pare, in groepe of as ’n klas speel. Hulle maak ’n lys van byvoeglike naamwoorde om die diere en plekke in afdeling 1 te beskryf – byvoorbeeld, die gorilla is groot, die orangoetang het lang arms, die reënwoud is immergroen.

“Immergroen” beteken Indien moontlik, wys vir hulle kleurfoto’s of video’s van die gebiede en ‘altyd groen’. diere, byvoorbeeld: • ’n Video oor die vier groot primate: bit.ly/2UJdHb8 • ’n Video oor ’n groep berggorillas in Virunga- Nasionale Park: bit.ly/2I722gb • ’n Video wat die landskap van Virunga wys: bit.ly/2U74hSe

Daar is ook ’n dokumentêr, Virunga, wat oor die park gaan, hoewel dit dalk nie geskik is vir leerders om te kyk nie.

Elke leerder/paar/groep kan byvoorbeeld ’n dier of bioom/habitat kry om te beskryf.

Die leerders kan dan probeer om ’n storie te vertel met die byvoeglike naamwoorde wat hulle gelys het.

Aktiwiteit 223: Vertel die gebeure oor 15 minute

Die leerders werk in pare, groepe of as ’n klas. Hulle vertel vir mekaar iets wat met hulle gebeur het.

Hulle kan byvoorbeeld dink aan ’n uitstappie waarop hulle was, iets snaaks wat by die huis gebeur het, ’n keer toe hulle bang was – enige ervaring.

Hulle moet in die verlede tyd praat en verbindingswoorde gebruik.

Die leerders behoort nie meer baie Engels of huistaalwoorde tussenin te gebruik nie. Hulle moet verbindingswoorde gebruik soos hulle vertel, hoewel dit natuurlik behoort te wees.

© Optimi 14

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

AFDELING 2

SECTION 2:

Eenheid

3

LEES EN KYK

Aktiwiteit 224: Lees ’n storie 30 minute

Kan die leerders onthou wat in deel 1 van “Jeff se geheim” gebeur het? Hoe het deel 1 geëindig? Hulle kan kortliks vertel. Deel 1 van die storie het geëindig met: “Hy’s beslis nóú in die moeilikheid ...”. In watter moeilikheid dink die leerders is Jeff?

Vra ook die volgende vrae indien die leerders dit nie genoem het nie: • Waar is Jeff en sy pa nou weer?

Hulle is in Virunga- Nasionale Park / in die Demokratiese Republiek die Kongo (DRK).

• Wat maak hulle daar?

Jeff se pa bestudeer gorillas. / Hulle soek na berggorillas.

As die leerders na die titel van die storie en die prentjie kyk, wat dink hulle gaan in die storie gebeur?

Hulle kan hieroor gesels – maar die leerders moet self kan agterkom dat hulle die vervolg van die storie gaan lees.

Lees deel 2 van die storie terwyl die leerders volg. Dit is wel beter as hulle die storie heeltemal selfstandig kan lees.

• •

“Ongenooid” word uitgespreek as “on-gi-nooit”.

“Nóg” moet met klem gesê word.

Onthou, as ’n woord te moeilik lyk om te sê, breek die woord op in lettergrepe en probeer dit dan sê.

Jeff se geheim (deel 2) Anrica Mills

’n Gorilla sit voor hom. Hy sak stadig af tot op die grond om te wys dat hy nie ’n bedreiging vir die gorilla is nie. Hy is so groot soos ’n klein kar, dink Jeff. Dan eers sien hy die kleintjie wat aan die rug vasklou – dis ’n ma-gorilla en haar kleintjie! Die ma-gorilla kyk vir hom en dit lyk nie of sy dit vreeslik snaaks vind dat hy besluit het om ongenooid op te daag nie.

Skielik grom sy en slaan haar vuiste teen die grond. Jeff kan hoor hoe sy hart klop; hy kyk weg en begin terugtree. Maar ma-gorilla is nog nie klaar met Jeff nie.

Sy loop verby hom met haar reusepote en stamp hom liggies teen die skouer met hare. Sy loop verder sonder om terug te kyk. Sy het amper vir Jeff omgestamp, maar hy bly regop. Hy kan dit nie glo nie! Hy’t ’n berggorilla gesien! ’n Berggorilla het aan hom geraak! Niemand gaan hom glo nie!

15 © Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Die geluid van takke wat breek, bring Jeff terug na die werklikheid toe. Hy skrik groot. “Agge nee, wat nou?” fluister hy.

Hy kan maar net hoop dat die leeu, luiperd of wat ook al dit is, versadig is ...

“Jeff! Jeff, waar is jy?” Sy pa se stem is die beste ding nóg wat hy vandag gehoor het.

“Pappa! Hier’s ek!” Hy hardloop na sy pa toe en gee hom ’n drukkie.

“Ek raas sommer met jou!” sê sy pa kwaai. “Jy kon iets oorgekom het! Het jy geweet hier’s gorillas in die omgewing? Hulle kan baie gevaarlik wees.” Sy pa klink kwaai en verlig op dieselfde tyd.

“Ek’s jammer, Pappa, ek sal nie weer agterraak nie,” glimlag Jeff. Hy sal maar sy geheim vir homself hou, of hoe?

Woordeskat bedreiging (threat): iets/iemand wat dalk ’n gevaar kan wees

Vertalings rug – back vasklou – holding on ongenooid – uninvited grom – growl vuiste – fists terugtree – retreat skouer – shoulder

omgestamp – knocked over berggorilla – mountain gorilla versadig – not hungry oorgekom het – (in context) could’ve been hurt verlig – relieved agterraak – fall behind

Vir die nuuskieriges: Hoe lyk ’n berggorilla? Doen navorsing en vind uit hoe die verskillende gorillaspesies lyk. Moedig die leerders aan om oor die diere op te lees, byvoorbeeld by bit.ly/2UqZ9xe.

Gesels oor die storie. Die leerders kan later die antwoorde in hul werkboek skryf.

1.

Wat gebeur in deel 2 van die storie?

Daar sit ’n gorilla voor Jeff. Hy sien dit is ’n ma-gorilla en haar kleintjie. Die gorilla stamp met haar vuiste op die grond en stamp Jeff liggies as sy verby hom stap. Jeff se pa vind hom dan, maar Jeff vertel hom nie van die gorilla nie.

2.

Waarom het Jeff stadig afgesak toe hy die gorilla sien?

Om te wys dat hy nie ’n bedreiging vir die gorilla is nie / dat die gorilla nie dink Jeff wil haar aanval nie (soortgelyke antwoord).

3.

Wat het gebeur toe Jeff afgesak het? (Wat was die gevolg?)

Hy het gesien dit is ’n ma-gorilla en haar kleintjie. Die ma het haar vuiste teen die grond geslaan en Jeff liggies met die skouer gestamp.

4.

Wat dink jy sou gebeur het as Jeff regop bly staan het?

Leerders se eie antwoorde, byvoorbeeld: Die gorilla sou hom dalk aangeval het.

© Optimi 16

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3

5.

Dink jy dit was slim van Jeff om af te sak toe hy die gorilla sien? Waarom?

Leerders se eie antwoorde, byvoorbeeld: Ja, die gorilla het hom nie seergemaak nie. / Ja, sy pa is ’n dierkundige en het hom seker vertel wat om te doen indien hy ’n gorilla sien.

6.

Wat het nou weer gebeur dat Jeff alleen in die woud was? (Wat was die oorsaak?)

Hy het ’n voël probeer afneem en het van sy pa geskei geraak (die gevolg).

7.

Hoe dink jy sou jy gevoel het as jy alleen in die woud was en ’n gorilla gesien het?

Leerders se eie antwoord.

8.

Het jy al ’n wildedier (wild animal) teëgekom? Het ’n dier jou al seergemaak/aangeval?

Leerders se eie antwoord. Hulle hoef wel nie van hul ervarings te vertel as hulle nie wil nie.

Aktiwiteit 225: Beantwoord vrae 20 minute

Leerders kan deel 2 van die storie weer lees. Hulle beantwoord die vrae in hul werkboek.

1.

Wat is die “moeilikheid” waarin Jeff is? ’n Gorilla het oor sy pad gekom / daar staan ’n gorilla voor hom.

2.

Waarmee vergelyk Jeff die gorilla? Wat is die vergelyking?

Met ’n klein kar; “Hy is so groot soos ’n klein kar ...”

3.

Wat beteken dit dat die ma-gorilla “dit nie vreeslik snaaks vind dat hy besluit het om ongenooid op te daag nie”?

Leerders se eie antwoord. Dit beteken die gorilla hou nie daarvan dat hy daar is nie.

4.

Toe die gorilla haar vuiste teen die grond slaan, het Jeff begin terugtree en haar nie in die oë gekyk nie. Waarom dink jy het Jeff haar nie in die oë gekyk nie?

Leerders se eie antwoord, byvoorbeeld: Hy was bang die gorilla val hom aan as hy oogkontak maak. / Jeff se pa het hom geleer wat om te doen as hy ooit ’n gorilla sou teëkom.

5.

Nadat die gorilla weg is, hoor Jeff takke wat breek. Wat dink hy is dit?

Hy dink dit is ’n ander dier wat hom dalk wil aanval en opvreet, soos ’n leeu of luiperd.

6.

Wat was die geluid toe?

Dit was Jeff se pa.

7.

Waarom dink jy besluit Jeff om vir niemand te vertel van die berggorilla wat hom gestamp het nie?

Leerders se eie antwoord, byvoorbeeld: Hy het gedink niemand gaan hom glo nie. / Hy was bang sy pa raas verder met hom.

8.

Waaruit bestaan die woord “bedreiging”? be- + dreig + -ing

Leerders moet pasop om nie lettergrepe/klankgrepe te verwar met die dele van ’n woord nie.

17 © Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

9.

Waarom is daar ’n afkappingsteken in “hier’s”?

Die afkappingsteken dui aan dat letters weggelaat is; dit staan vir “hier is”.

10.

Maak die meervoud en verkleining van “gorilla”.

Gorillas; gorillatjie (daar is geen afkappingsteken soos in “ma’s” nie omdat die hoofklem nie op die laaste lettergreep val nie).

Bonus: Jeff dink die gorilla is so groot soos ’n klein kar. Wat is ’n sinoniem vir “kar”?

Motor

Aktiwiteit 226: Voorvoegsels en agtervoegsels 20 minute

Voorvoegsels, agtervoegsels en woordvorming behoort al vasgelê te wees. Die leerders moes in die vorige aktiwiteit sê waaruit die woord “bedreiging” bestaan. Wat is hierdie woord – ’n afleiding of samestelling? Dit is ’n afleiding omdat dit net een stam (dreig) en voegsels is (be-, -ing).

Vra of die leerders aan nog woorde kan dink met “dreig” as die stam. Indien hulle sukkel, kan hulle teruggaan na les 3 en 5 vir voorbeelde van voegsels en kyk of hulle aan woorde kan dink wat saam met “dreig” ’n ander woord vorm. Byvoorbeeld dreiger (iemand wat dreig), dreiging, gedreig, dreigend, dreigement.

Kan die leerders aan samestellings met “dreig” dink? Byvoorbeeld dreigmiddel, dreigbrief, dreigstem.

Die leerders kan individueel, in pare of groepe werk. Elke leerder/paar/groep kry ’n woord waarmee hulle afleidings en samestellings moet maak. Dit moet makliker woorde wees, soos “berg”, “storie”, “boek” en “grond”.

Leerders beantwoord die vrae in hul werkboek. Die woorde kom uit deel 2 van “Jeff se geheim”.

1.

Waaruit bestaan die woorde?

2.

Dink aan minstens nog twee woorde met die voegsels wat in die woorde onderstreep is.

Enige twee ander woorde met die onderstreepte voegsel; die onderstaande is voorbeelde.

1.1 kleintjie = klein + -tjie 1.2 vreeslik = vrees + -lik 1.3 ongenooid = on- + ge- + nooi + -d 1.4 terugtree = terug + tree 1.5 berggorilla = berg + gorilla 1.6 gevaarlik = ge- + vaar + -lik

2.1 vuiste – lyste, beste 2.2 verlig – verdoof, verhoog 2.3 gevaarlik – vriendelik, wenslik

© Optimi 18

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3

Aktiwiteit 227: Meervoud en verkleining 15 minute

Die leerders het in kwartaal 1 en 2 oor die reëls van meervoud en verkleining geleer. Kan hulle die reëls onthou?

Vra hulle om die reëls (mondelings) van die volgende meervoude en verkleinings te gee. Kan hulle aan nog woorde dink wat hierdie reëls volg?

• • • •

kar – karretjie ’n Woord met ’n kort, beklemtoonde vokaal wat op r eindig, kry -etjie in die verkleining en die laaste konsonant verdubbel. kat – katjie Woorde wat op t eindig, kry -jie in die verkleining. boom – boompie Woorde wat op m eindig, kry -pie in die verkleining. boom – bome Woorde met ’n dubbelklank kry -e in die meervoud en die dubbelklank word enkel.

Leerders beantwoord die vrae in hul werkboek.

1.

2.

Lees weer paragraaf 1 van deel 2 van “Jeff se geheim” en identifiseer al die selfstandige naamwoorde.

As dieselfde woord meer as een keer in die paragraaf is, onderstreep dit net die eerste keer.

’n Gorilla sit voor hom. Hy sak stadig af tot op die grond om te wys dat hy nie ’n bedreiging vir die gorilla is nie. Hy is so groot soos ’n klein kar, dink Jeff. Dan eers sien hy die kleintjie wat aan die rug vasklou – dis ’n ma-gorilla en haar kleintjie! Die ma-gorilla kyk vir hom en dit lyk nie of sy dit vreeslik snaaks vind dat hy besluit het om ongenooid op te daag nie.

Hoe ken ons nou weer ’n selfstandige naamwoord uit?

Maak die meervoud en verkleining van die selfstandige naamwoorde wat jy onderstreep het.

Jy kan ’n tabel soos hier onder in jou werkboek teken.

Woord

Meervoud

Verkleining

gorilla

gorillas

gorillatjie

grond

gronde

grondjie

bedreiging

bedreigings

bedreiginkie

kar

karre

karretjie

kleintjie

kleintjies

(reeds in die verkleining)

rug

rûe

ruggie

ma-gorilla

ma-gorillas

ma-gorillatjie

Bonus: Waarom het “pa’s” ’n afkappingsteken maar “pappas” nie?

Woorde wat op ’n beklemtoonde a eindig, kry ’n afkappings-s. In “pappas” is die eerste lettergreep beklemtoon, nie die lettergreep waarop die woord eindig nie.

19 © Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Vir die nuuskieriges: Soek ’n paar selfstandige naamwoorde in ’n koerant of tydskrif. Kan jy die meervoud en verkleining daarvan maak?

Aktiwiteit 228: Direkte en indirekte rede 20 minute

Direkte en indirekte rede is in les 6 hersien. Leerders behoort die begrip al te verstaan, veral omdat dit redelik dieselfde as in Engels is.

Vra hulle om al die direkte rede in deel 2 van “Jeff se geheim” te onderstreep. Hoe weet ons dit is direkte rede? (Aanhalingstekens) Direkte en indirekte rede •

Onthou, as ons van die direkte rede na die indirekte rede omskakel of andersom, is daar leestekens wat verander.

•

Daar is ook voornaamwoorde, bywoorde en hulpwerkwoorde wat verander.

•

Die tydsvorm bly dieselfde, byvoorbeeld: Jeff roep en vra waar sy pa is.

“Waar is Pappa?” roep Jeff.

“Waar is Pappa?” het Jeff geroep.

Jeff het geroep en gevra waar sy pa is.

Leerders beantwoord die vrae in hul werkboek.

1.

Skryf die woorde in die indirekte rede.

Gebruik altyd die werkwoord wat gegee word ook, soos “roep en vra” hier.

Onthou van die woord “dat” of “of ” by die indirekte rede.

1.1

“Die son is lankal op!” sê Jeff se pa.

Jeff se pa sê dat die son lankal op is.

1.2

“Die son is lankal op!” sê Jeff se pa terwyl hy die tent skud.

Jeff se pa sê dat die son lankal op is, terwyl hy die tent skud. OF Terwyl hy die tent skud, sê Jeff se pa dat die son lankal op is. OF Terwyl Jeff se pa die tent skud, sê hy dat die son lankal op is.

1.3

Jeff se pa sê: “Ons moet aan die gang kom voor dit te warm raak.”

Jeff se pa sê dat hulle aan die gang moet kom voor dit te warm raak.

1.5

“Jy moet bybly,” waarsku Jeff se pa.

Jeff se pa waarsku dat hy moet bybly.

1.4

Jeff se pa het gesê: “Ons moet aan die gang kom voor dit te warm raak.”

Jeff se pa het gesê dat hulle aan die gang moet kom voor dit te warm raak.

© Optimi 20

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

1.6

2.

Eenheid

“Weet Pappa watter soort voël dit is?” wonder Jeff.

Jeff wonder of sy pa weet watter soort voël dit is.

(Dit moet “sy pa” wees, nie “Pappa” nie.)

3

Skryf die woorde in die direkte rede. Die spreker (wie die woorde sê) se naam moet laaste staan.

2.1

Jeff sê dat hy beslis in die moeilikheid is.

“Ek is beslis in die moeilikheid,” sê Jeff.

2.2

Jeff het gesê dat die gorilla so groot soos ’n klein kar is.

“Die gorilla is so groot soos ’n klein kar,” het Jeff gesê.

2.3

Jeff se pa skree en vra waar Jeff is.

“Waar is jy, Jeff?” skree Jeff se pa. OF “Jeff, waar is jy?” skree Jeff se pa.

2.4

Jeff het geantwoord dat hy daar was.

“Hier is ek!” het Jeff geantwoord.

Kyk mooi in watter tydsvorm die sin is en watter woorde moet verander.

Vir die nuuskieriges: Kan jy vraag 2 se direkte rede skryf waar die spreker se naam voor die woorde staan?

2.1 Jeff sê: “Ek is beslis in die moeilikheid.”

2.2 Jeff het gesê: “Die gorilla is so groot soos ’n klein kar.”

2.3 Jeff se pa skree: “Waar is jy, Jeff?” OF

Jeff se pa skree: “Jeff, waar is jy?”

2.4 Jeff het geantwoord: “Hier is ek!”

Aktiwiteit 229: Lees ’n brief 20 minute

Die leerders lees Jeff se brief aan sy oupa. Hulle probeer om dit self te lees, maar help waar nodig.

Liewe Oupa

Cottonstraat 2 Greenside 2034 9 Augustus 2020

Oupa gaan dit nie glo nie! Ek was saam met my pa Virunga- Nasionale Park toe om gorillas te soek en bestudeer. Toe gebeur die coolste ding!

Inleiding

21 © Optimi

Eenheid

3

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Ons het in die woud geloop en dit was net groen waar jy kyk! Dis so mooi in die woud met al die diere. Ek het ’n okapi baie vinnig gesien en die mooiste voëltjie, al die kleure van die reënboog! Ek wou die voëltjie graag afneem, maar hy het te vinnig weggevlieg. En toe ek weer kyk, was my pa net weg!

Ek het maar verder geloop en toe kom ek op ’n berggorilla en haar kleintjie af! Ek was baie bang, maar ek het gedoen wat my pa my geleer het. Ek het net stilgestaan. Die gorilla het eers met haar vuiste teen die grond geslaan, toe loop sy verby my en stamp my met haar skouer! Dit was ’n baie ligte stamp, want ek het nie eers omgeval nie. Dit was een van die wonderlikste ervarings, Oupa! En gelukkig het my pa my net daarna gekry!

Ek kan nie wag om alles vir Oupa te vertel nie!

Liefde Jeff

Slotsin

Afsluiting Woordeskat – vertalings

ervarings – experiences afneem – (in context) take a picture of omgeval – fell over gelukkig – (in context) luckily wonderlikste – most wonderful

Wat kan “gelukkig” nog beteken?

Happy, lucky, fortunate

Bespreek die brief met die leerders. Hulle kan die antwoorde later in hul werkboek skryf.

1.

Waaroor gaan die brief? (Wat is die hoofgedagte?)

Leerders se eie antwoord. Jeff vertel vir sy oupa van sy ontmoeting met die berggorilla en haar kleintjie.

2.

Watter datum kom onder jou adres?

Die datum waarop jy die brief skryf.

3.

Die aanhef van die brief is “Liewe Oupa”. Wat sê die woord “liewe” oor die soort brief wat dit is?

Dit is ’n vriendskaplike/persoonlike/informele brief. “Liewe” is die verboë vorm van “lief”, wat vir ons wys die brief is gerig aan iemand wat Jeff goed ken.

4.

Identifiseer die inleiding, slotsin en afsluiting van die brief. Vul dit op die brief in.

Sien aangedui op die brief.

5.

Hoe beskryf Jeff die ontmoeting met die berggorilla?

Hy sê dit was een van die wonderlikste ervarings.

Die leerders skryf ’n brief in afdeling 3 – hierdie aktiwiteit kan nou gedoen word.

© Optimi 22

Fasiliteerdersgids 2/2 G06 ~ Afrikaans Eerste Addisionele Taal

Eenheid

3

Aktiwiteit 230: Tydsvorme 20 minute

Vra of die leerders die drie tydsvorme kan opnoem (verlede tyd, teenwoordige tyd, toekomende tyd) en die hulpwerkwoorde wat die tye aandui. Indien die leerders die drie tydsvorme nog nie verstaan nie, gaan terug na vorige lesse en doen hersiening.

Leerders beantwoord die vrae in hul werkboek.

1.

In watter tydsvorm is die sinne? Hoe weet jy dit?

1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

2.

3.

’n Gorilla sit voor hom.

Teenwoordige tyd; daar is geen hulpwerkwoorde of werkwoorde in die verlede tyd nie.

Hy het stadig afgesak tot op die grond.

Verlede tyd; “het afgesak” Jeff sal ’n brief vir sy oupa skryf as hulle terug is in Suid-Afrika.

Toekomende tyd; “sal skryf” Jeff kan hoor hoe sy hart klop.

Teenwoordige tyd; die hulpwerkwoord “kan” Jeff se pa sou hom dalk nie gekry het nie.

Verlede tyd; “sou nie gekry het nie”

Skryf die sinne oor en begin soos tussen hakies aangedui.

Waar staan die werkwoord in die verskillende tydsvorme nou weer?

2.1

2.2

2.3

2.4

Jeff sien die ma-gorilla en haar kleintjie. (Gister ...)

Gister het Jeff die ma-gorilla en haar kleintjie gesien.

Jeff gaan weer saam met sy pa op ’n reis. (Volgende jaar ...)

Volgende jaar gaan Jeff weer saam met sy pa op ’n reis. OF Volgende jaar sal Jeff weer saam met sy pa op ’n reis gaan.

Jeff kon nie glo wat hy sien nie. (Môre ...)

Môre sal Jeff nie kan glo wat hy sien nie.

Jeff dink nie hy sal ooit so iets sien nie. (Verlede week ...)

Verlede week het Jeff nie gedink hy sal ooit so iets sien nie.

3.1

3.2

3.3

3.4

’n Gorilla sit voor hom. (Verlede tyd) ’n Gorilla het voor hom gesit.

Sy grom en slaan haar vuiste teen die grond. (Toekomende tyd) Sy sal vir hom grom en haar vuiste teen die grond slaan.

Jeff kyk weg en maak nie oogkontak nie. (Verlede tyd) Die leerders weet dalk nie Jeff het weggekyk en nie oogkontak gemaak nie. dat “wegkyk” ’n skeibare Jeff se pa het hom gelukkig gekry. (Teenwoordige tyd) werkwoord is nie en sal dit Jeff se pa kry hom gelukkig. as “*weg gekyk” skryf.

Skryf die sinne oor in die tydsvorm tussen hakies aangedui.

23 © Optimi