Open Monumentendag 2022

REGiO RiViERENLAND IOED IGEMO

Bonheiden – Bornem – Duffel – Lier – Putte – PuursSint-Amands – Sint-Katelijne-Waver – Willebroek

Het centrale, Europese thema voor Open Monumentendag is dit jaar duurzaamheid.

Rond dit actuele thema is heel wat te doen binnen de erfgoedsector. Het kan dan ook via verschillende invalshoeken worden benaderd, denk maar aan herbestemming en restauratie, een duurzame relatie met de omgeving, gemeenschapsvorming of circulariteit.

Benieuwd hoe de gemeenten in regio Rivierenland dit erfgoedthema in de kijker zetten? Ontdek het in deze gids van IOED IGEMO.

In deze brochure vind je meer informatie over alle sites waar exclusieve activiteiten worden georganiseerd tijdens Open Monumentendag en de verschillende monumenten die uitzonderlijk hun deuren openen in de gemeenten Bonheiden, Bornem, Duffel, Lier, Putte, Puurs-Sint-Amands, SintKatelijne-Waver en Willebroek.

De meeste activiteiten zijn gratis, maar soms is inschrijven of de aankoop van een toegangsticket verplicht. Let daarom op het rode reservatie-icoon.

De groene icoontjes geven je bijkomende informatie over de activiteiten.

Veel erfgoedplezier!

Reservatie verplicht Fietstocht Wandeling Bezoek Tentoonstelling Landschappelijk erfgoed Industrieel erfgoed Religieus erfgoed Archeologie Voor families Kinderactiviteit Drank en versnaperingen

Overzichtskaart

4

Bornem

6

Puurs-Sint-Amands

8

Willebroek

11

Bonheiden

12

Sint-Katelijne-Waver

14

Duffel

19

Lier

21

Putte

25

REGiO RiViERENLAND IOED IGEMO

BORNEM

PUURS-SiNT-AMANDS

WiLLEBROEK

1

BORNEM Abdij van Bornem

2

BORNEM Expo Romeinse tijd

5

PUURS-SINT-AMANDS Expo Pudersse

8

BONHEIDEN Meurop

3

BORNEM Archeology meets design

6

PUURS-SINT-AMANDS Schemelbertmolen

9

SINT-KATELIJNE-WAVER Sint-Ursula-Instituut

4

BORNEM / PUURS Expo Klein-Brabant

7

WILLEBROEK Fietstocht postkaarten

10

SINT-KATELIJNE-WAVER Onze-Lieve-Vrouwkerk

LiER

DUFFEL

SiNT-KATELiJNE-WAVER PUTTE

BONHEiDEN

11

DUFFEL ‘t Mosterdpotje

14

LIER Vier kerken in de kijker

17

PUTTE Vers Geperst

12

DUFFEL Mouriaubos

15

LIER Huis en tuin van Oscar

18

PUTTE Hoge Beemortel

13

DUFFEL De Loods

16

PUTTE Erfgoed & ambachten

19

PUTTE Ter Speelbergen

Bornem

1

© Willem Rosiers

PEDRO COLOMA iN HET LAND VAN BORNEM

De kastelen langs de Schelde tussen Antwerpen en Gent vormen vanaf 10 september een nieuwe toeristische trekpleister.

In de abdij van Bornem werd een aanvullend onthaal- en belevingspunt gecreëerd waar men alles te weten komt over de baronnen en graven van het kasteel de Marnix de Sainte Aldegonde, of kortweg het kasteel van Bornem.

Het vormt dus de ideale start voor een bezoek aan het kasteel met schitterend bewaarde 18e-eeuwse kamers en de grootste privécollectie ter wereld van gravures van Pieter Breughel de Oude.

Let wel op. Tijdens Open Monumentendag zal enkel het onthaal- en belevingspunt van de abdij open zijn. De kapel, de kerk en het koor, de kapittelzaal en de bibliotheek zijn gesloten op 11 september.

LEZiNGEN Er worden gedurende Open Monumentendag drie lezingen over Pedro Coloma, Spaanse edelman en Baron van Bornem, voorzien.

11:00 – 14:00 – 16:00 (ca. 30 min.)

KASTEELBEZOEK Tijdens Open Monumentendag kan het kasteel zonder afspraak bezocht worden tussen 13:3016:00 (deuren sluiten om 17:15).

Prijs 8€, ter plaatse te betalen.

Abdij van Bornem Abdij van Bornem, Kloosterstraat 71, 2880 Bornem Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 03 890 69 23 abdij@bornem.be deabdijvanbornem.be

6

Bornem

2

Bornem

© Archaeology meets design

© All-Archeo bv

LEVEN & WERKEN iN DE ROMEiNSE TiJD Tijdens deze tentoonstelling kom je meer te weten over leven en werken in de Romeinse tijd. Aan de hand van vondsten en foto's van opgravingen op Romeinse sites in Vlaanderen nemen we je mee op ontdekking.

De tentoonstelling vindt plaats in het atelier en het depot van het archeologisch onderzoeksbureau All-Archeo. Kom langs en krijg een unieke blik achter de schermen.

Er worden aangepaste archeologisch geïnspireerde kinderactiviteiten voorzien.

3

HET VERLEDEN ALS iNSPiRATiEBRON Een kleine tentoonstelling brengt het verhaal achter de webshop van archaeology meets design. Ontdek de originele archeologische vondsten die de inspiratie vormen voor de archeologisch geïnspireerde collectie hedendaagse woonaccessoires en juwelen.

Archaeology meets design Woestijnstraat 45, 2880 Bornem Doorlopend open tussen 10:00-18:00

All-Archeo bv Woestijnstraat 45, 2880 Bornem Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? all-archeo.be

MEER INFO? archaeologymeetsdesign.com

7

Bornem/Puurs-Sint-Amands

4

© All-Archeo bv

TENTOONSTELLiNG ‘DE MENS iN HET KLEiN-BRABANTSE LANDSCHAP’ Klein-Brabant bleef tot ver in de 20ste eeuw een grotendeels blinde vlek op vlak van archeologie. De uitvoering van wetenschappelijk archeologisch onderzoek ving pas aan in de jaren 1980. Inmiddels vonden er tientallen archeologische onderzoeken plaats. Deze tonen aan dat Klein-Brabant duidelijk een archeologische hotspot is.

De tentoonstelling ‘De mens in het Klein-Brabantse landschap’ belicht, naast de historiek van het onderzoek en een archeologisch beeld, verschillende sites en vondsten die de afgelopen jaren aan het licht kwamen, op de Lichter in Puurs en aan de Rijksweg in Bornem. De tentoonstelling overspant de periode vanaf de steentijd tot en met de moderne tijd. Naast onder meer sites uit de Romeinse tijd en een middeleeuwse motte, gaat er bijvoorbeeld ook aandacht naar crashsites uit de Tweede Wereldoorlog.

10 EEUWEN NATTENHAASDONK Tijdens Open Monumentendag kan je ook de expo ’10 eeuwen Nattenhaasdonk’ bezoeken.

Naast de geschiedenis van het verdwenen Scheldedorp en de evolutie van het landschap, vertelt deze tentoonstelling je meer over het Sigmaplanproject van de Vlaamse Waterweg, en hoe dit ons zal beschermen tegen overstromingen.

HERBESTEMMiNG De Sint-Margarethakerk is sinds 2019 onttrokken aan de eredienst, en doet op heden dienst als tentoonstellingsruimte, en polyvalente ruimte met een gemeenschapsvormende functie.

Genootschap Sint-Margaretha Sint-Margarethakerk Wintam, Eduard De Blockstraat 2, 2880 Wintam (Bornem) Doorlopend open tussen 13:30-17:30

MEER INFO? 0491 91 74 65 genootschap.sint.margaretha@gmail.com

8

Puurs-Sint-Amands

5

Bernardus van Clairvaux © Gemeente Puurs-Sint-Amands

TENTOONSTELLiNG ‘PUDERSSE OP ZiJN BEST’ In 1292 verkreeg het domein Pudersse een privilegiebrief. Dit is een oorkonde waarin zij die het voor het zeggen hadden op het domein (de abdij van Hemiksem en de heren van Grimbergen die optraden als voogden), de rechten, plichten en sancties opsomden die werden verleend en dienden nageleefd te worden op hun grondgebied.

Tevens verschafte de privilegebrief rechtszekerheid aan de inwoners en gaf deze aan dat ze enkel voor zeer specifieke reden belastingen mochten innen. De brief werd in 1449 uitgebreid met bijkomende bepalingen over bastaardkinderen.

Het verhaal van de privilegiebrief vormt de kern van het verhaal en de aanleiding om doorheen de expo een reis door de tijd te maken en de geschiedenis te vertellen van het domein. Zo ontdek je wat er vooraf ging aan de privilegiebrief en in welke mate machtige spelers, zoals de hertog, aristocratische families en abdijen, het laken met wisselend succes naar zich toe trokken.

MEER INFO? 03 203 27 00 vrijetijdsloket@puursam.be

BERNARDUS VAN CLAiRVAUX Het schilderij "Bernardus van Clairvaux" (1676-1700), dat wordt bewaard in de abdij van Bornem, kan worden bewonderd tijdens de tentoonstelling.

PUBLiCATiE De historische publicatie is beschikbaar via het Vrijetijdsloket in de hoofdbibliotheek Puurs.

Daarin vind je het volledige verhaal van Pudersse op zijn best.

Erfgoed Puurs-Sint-Amands Sint-Pieterskerk, Kerkplein 4, 2870 Puurs-Sint-Amands Doorlopend open op volgende dagen: 10/9: tussen 10:00-12:00 en 14:00-17:00 11/9: tussen 14:00-17:00 16/9: tussen 16:00-21:00 17/9: tussen 10:00-20:00 18/9: tussen 14:00-20:00 Reservaties voor rondleidingen van groepen vanaf 10 personen, van 12 t.e.m.

16/9 via vrijetijdsloket@puursam.be

9

Puurs-Sint-Amands / Liezele

6

© Peter Lemmens

DUURZAAM MALEN

Watermolens waren eeuwenlang een duurzame manier om te malen.

In Liezele gebeurde dat sinds 1636 in de Schemelbertmolen. Volledig herbouwd in 1920 is deze watermolen een typische vertegenwoordiger van de industriële revolutie, omdat hij niet via een waterrad maar via een turbine wordt aangedreven. Dit is een duurzame manier van malen.

Hoewel, slechts gedeeltelijk: in geval van watertekort kon de molen overschakelen op een dieselmotor.

TURBiNE iN WERKiNG

Met Open Monumentendag worden alvast alle schuiven dichtgezet en wordt er beekwater opgestuwd. Als er op die manier voldoende maalwater is, dan ga je de turbine ongetwijfeld in werking zien!

Wil je zien met welke technieken men een eeuw geleden graan en andere gewassen maalde, dan ben je hier aan het goede adres. De moleninstallaties en hun volledige toebehoren zijn nog in hun authentieke staat bewaard gebleven en doen je binnentreden in de wereld van het molenaarsambacht van de jaren 1920.

De Schemelbertmolen Schemelbertmolen, Wolfstraat 1, 2870 Liezele (Puurs-Sint-Amands) Doorlopend open tussen 10:00-16:00

MEER INFO? 03 889 00 60 peter.lemmens4@skynet.be

10

Willebroek

7

Watersportbaan © Erfgoedcel Rivier&Land, 2022

FiETSEN TUSSEN POSTKAARTEN

De gemeente Willebroek brengt sinds 2021 het dorpsverleden en het bijhorende erfgoed terug tot leven door het bestickeren van nutskasten.

Tijdens Open Monumentendag 2022 lanceert de gemeente een gloednieuwe fietstocht langsheen enkele nieuw bestickerde nutskasten en enkele erfgoed highlights van eigen bodem.

LUiSTERFRAGMENT Kan je niet wachten tot Open Monumentendag? Ontdek dan via deze QR-code een van de luisterfragmenten die je tijdens de fietstocht zal ontdekken aan bijvoorbeeld de Watersportbaan.

Wil jij graag meer over de historiek van de gemeente te weten komen en met eigen ogen zien hoe de beelden de grijze kastjes opfleuren en de verhalen uit het verleden tot leven brengen? Dan is deze fietstocht iets voor jou. Via QR-codes langsheen het parcours ontdek je telkens het bijhorende verhaal. I.s.m. Erfgoedcel Rivier&Land en Heemkundige kring Vaertlinck.

BEL-AiR WOODS Gemeente Willebroek Park Bel-Air, Mechelsesteenweg 102 2830 Willebroek Doorlopend te volgen tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 03 866 92 02 cultuur@willebroek.be

De fietstocht is te verkrijgen aan de infostand van de Dienst Cultuur tijdens Bel-Air Woods in park Bel-Air. Wist je dat je hier tijdens Open Monumentendag ook verschillende optredens van lokale muziekverenigingen kan bijwonen met een drankje?

11

Bonheiden-Rijmenam

8

© Freddy Pire

MEUROP iN KLANK, BEELD EN TEKST

Tot op vandaag zijn authentieke Meurop-meubelen uit de glorietijd van de Rijmenamse fabriek zeer gegeerd op de vintage markt.

Meurop, geboren uit het in 1946 opgerichte Trefac, was tussen 1958 en 1980 in België en zelfs in Europa een topmerk en een trendsetter.

Voor veel oudere dorpsbewoners is Meurop een onuitwisbaar stuk van hun leven. Zij waren trots op ‘hun’ fabriek met Europese uitstraling, waar zij dicht bij huis hun brood konden verdienen.

Meer dan 20 jaar drukte Meurop zijn stempel op het dorpsleven.

Helaas was de leiding van deze “Ikea avant-la-lettre" niet voorbereid op de crisis van midden jaren '70. Ongelukkige productiebeslissingen, de eerste oliecrisis én een grote fabrieksbrand in 1979 leidden de dramatische ondergang in. Amper één jaar later in september 1980 viel het faillissementsdoek over deze iconische onderneming.

De fabriekssite met het Brutalistische fabrieksgebouw van architect Hugo Van Kuyck, krijgt nu eindelijk weer uitzicht op een nieuwe toekomst.

Het gemeentebestuur wenst deze industriële site om te vormen tot een bruisende omgeving voor wonen, lokale bedrijvigheid, recreatie en publieke open ruimte. Maar geen toekomst zonder verleden. We gaan de uitdaging aan om het unieke erfgoedverhaal van Meurop in klank, beeld en tekst te restaureren.

IMAGINAIR In 2020 namen de creatieve makers van IMAGINAIR hun intrek in de voormalige Meuropmeubelfabriek. Ze toverden de vervallen gebouwen om tot artistiek centrum in aanloop naar de herbestemming tot woonproject Dijledonk.

ONTDEK DE SiTE Tijdens Open Monumentendag kan je het voormalige fabrieksgebouw van binnenuit gaan ontdekken. Ontdek de activiteiten hiernaast. →

12

Bonheiden / Rijmenam 8A

Bonheiden / Rijmenam

© IMAGINAIR

8B

© Jan Dewinter

EXPO MEUROP-MEUBiLAiR

THEATERVOORSTELLiNG FiEN LEYSEN

Ontdek de in situ tentoonstelling van hedendaagse creaties samen met de vele Meurop-meubels die IMAGINAIR verzamelde. Stoelen in alle kleuren, kleine tafereeltjes opgebouwd uit Meurop-meubilair en verrassende neon-verlichte opstellingen, staan overal verspreid tussen de betonnen structuren. Op het plein herbergen de schuren die dienden om het hout te drogen, een vintage terras. De IMAGINAIRE weg doorheen de fabriek, leidt u naar het eerste verdiep, waar tussen de zuilen, het verleden opnieuw tot leven komt in de theatrale expo ‘Meurop uit de kast’.

Theatermaakster Fien Leysen maakte een eigentijdse theaterproductie, gebaseerd op verzamelde feiten en talrijke getuigenissen rond het meeslepende verhaal van de voormalige meubelfabriek Meurop in Rijmenam. Niemand minder dan acteur Jaak Van Assche zal daarbij op de scène staan. Het resultaat is een lokaal verankerde en op maat geschreven locatietheatervoorstelling op de voormalige fabriekssite van Meurop.

Wist je dat meubels echt bestaan?

Ze herinneren zich de huizen en de mensen.

Als je goed naar ze kijkt, hoor je de verhalen die ze vertellen.

Tekst, video & regie: Fien Leysen Spel: Jaak Van Assche Muziek: Bert Dewinter Productie: Jan Dewinter

GC ‘t Blikveld Voormalige Meurop-site, Oude Keerbergsebaan 8 2820 Rijmenam (Bonheiden) Voorstelling op 9, 10 en 11 september Duur: 20:15-21:45

IMAGINAIR Voormalige Meurop-site, Oude Keerbergsebaan 8 2820 Rijmenam (Bonheiden) Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? imaginair.be

Reservatie verplicht, tickets (vanaf 14€) via www.blikveld.be/meurop Met dank aan:

MEER INFO? blikveld.be/meurop

13

Sint-Katelijne-Waver / Onze-Lieve-Vrouw-Waver

9

© VZW Wintertuin

EEN SCHOOL MET ALLURE: WiNTERTUiN EN SiNT-URSULA-INSTiTUUT Tijdens Open Monumentendag staat het duurzaam omgaan met het bijzondere erfgoed op deze schoolsite centraal. Zo kan u onder meer een bezoek brengen aan vzw Wintertuin en de Congozaal, de bloemengang en de La Fontainerefter van het Sint-Ursula-Instituut.

Om van dit alles te kunnen nagenieten, kan u in de school tijdens Open Monumentendag terecht voor een hapje en een drankje. Hier kan u genieten van lekkere frietjes, belegde broodjes, hotdogs, taart en een drankje aan democratische prijzen.

GESCHiEDENiS VAN DE SCHOOL Kan je haast niet wachten om de prachtige schoolvertrekken te bezoeken? Via volgende QR-code kom je alvast via een leuke video meer te weten over de historiek van de school en over het leven en leren in het Instituut van de Ursulinen. Veel kijkplezier!

vzw Wintertuin en Sint-UrsulaInstituut i.s.m. Jozef van RompayDF-genootschap en gemeentebestuur Sint-KatelijneWaver Bosstraat 9, 2861 Onze-Lieve-Vrouw-Waver (Sint-Katelijne-Waver)

ONTDEK DE SiTE

Doorlopend open tussen 10:00-18:00 Opgelet: wijzigingen in de programmatie zijn mogelijk. Raadpleeg voorafgaand aan je bezoek de website sui.be.

MEER INFO? 015 30 50 00 Sui.be

Tijdens Open Monumentendag kan je zowel de Wintertuin als verschillende vertrekken van de school van dichtbij ontdekken.

Ontdek de activiteiten op de volgende pagina’s. →

14

Sint-Katelijne-Waver / Onze-Lieve-Vrouw-Waver

9A

© Mario Baeck

DE WiNTERTUiN

De art nouveau wintertuin uit 1900 was destijds een hoogst elegante ontvangstruimte voor de bezoekers van de honderden inwonende meisjes van het Sint-Ursula-Instituut.

Het is een verrassende, grootschalige én vrij vroege realisatie van buitenstedelijke art nouveau. De bezoeker wordt hier verrast door een rijkdom aan ‘beelden’ met een boodschap. Zo vormt de koepel in zijn geheel een drieluik: Morgen, Dag en Avond.

Ook de meubels, plantenstaanders, de fontein in majolica van Villeroy & Boch, de vier witmarmeren Carrarabeeldjes, de vloeren, wanden en zijgalerijen met wandschilderijen dragen bij tot de schitterende harmonie van de wintertuin. De schilderingen in de zijgalerijen tonen op een didactisch verantwoorde manier alle Belgische provincies en enkele regio’s en steden. Ook het toenmalige Belgisch-Kongo ontbreekt niet.

REPRODUCTiE BLOEMPOTTEN Met de steun van de Stichting Monumentenstrijd, konden historisch verantwoorde reproducties van de oorspronkelijke sierpotten worden gemaakt voor de vele grote en kleine planten die in de wintertuin staan opgesteld.

De reproducties zijn gebaseerd op enkele bewaard gebleven exemplaren en op de vele historische beelden van de wintertuin. Dit materiaal liet toe om de juiste afmetingen en originele kleurstelling te achterhalen. Een gespecialiseerde firma zorgde vervolgens voor de reproductie van 12 grote en 20 kleine exemplaren in zink met lak- en bieswerk in drie kleuren. Het resultaat is alvast erg geslaagd: de florale weelde van weleer komt nu nog beter tot uiting.

vzw Wintertuin Bosstraat 9, 2861 Onze-Lieve-Vrouw-Waver (Sint-Katelijne-Waver) Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 015 30 50 00 Sui.be

15

Sint-Katelijne-Waver / Onze-Lieve-Vrouw-Waver

9B

© Paul Jordens

HET SiNT-URSULA-INSTiTUUT 1

Het Sint-Ursula-Instituut is onlosmakelijk verbonden met het Instituut van de Ursulinen. Op 22 april 1841 arriveerden enkele zusters Ursulinen in Onze-LieveVrouw-Waver om een school voor volksmeisjes op te richten en al snel startten zij ook met een betalend pensionaat. Jarenlang hebben vele zusters zich ingezet voor de christelijke opvoeding van jonge meisjes met een grote zorg voor de kwaliteit van de vorming en het onderwijs. De architectuur en de inrichting van de gebouwen en het park zijn de spreekwoordelijke getuigen van een groot verleden.

Vandaag biedt het Sint-UrsulaInstituut meisjes én jongens ruime vormingskansen voor de toekomst.

Sint-Ursula-Instituut Bosstraat 9, 2861 Onze-Lieve-Vrouw-Waver (Sint-Katelijne-Waver)

DE CONGOZAAL Het Sint-Ursula-Instituut stelt de Congozaal open. De unieke Congozaal is één van de vroegere recreatiezalen, ingericht in de jaren 1920. Ze werd na beschadigingen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog zorgvuldig hersteld en na diverse functiewisselingen recent opnieuw zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat hersteld.

De zes grote wandtaferelen op doek, net als de wandschilderingen rond de Wintertuin vervaardigd door het atelier van Jan Baptist Walgrave uit Duffel, tonen onder meer Matadi en twee voormalige missieposten van de Waverse Zusters Ursulinen: Titule en Angodia. Er is verder aandacht voor de belangrijkste stromen en producten uit onze voormalige kolonie.

Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 015 30 50 00 Sui.be

16

3

2

DE BLOEMENGANG

DE LA FONTAiNE-REFTER

Op vele plaatsen in het schoolgebouw zijn de originele met de hand aangebrachte sjabloonversieringen met sterke art nouveau-inslag nog zichtbaar. Toch werd in de loop der tijden ook veel overschilderd. Bij de recent afgewerkte buiten- en binnenrestauratie van de zogenaamde bloemengang, een verbindingsgalerij met uitzicht op de vroegere speelplaats en het pensionaat en het Engelse wandelpark, werden de oorspronkelijke sjabloonschilderingen rond de wandpaneeltjes met planten en bloemen deels blootgelegd en op basis daarvan zorgvuldig en opnieuw volledig met de hand gereconstrueerd. Ze geven de ruimte een bijzondere en esthetisch zeer verzorgde uitstraling.

Een andere blikvanger is de La Fontaine-refter met zijn 19 kindvriendelijke wandschilderingen verwijzend naar 18 fabels van de Franse auteur Jean de la Fontaine (1621-1695). De schilderingen werden in 1921 door lokaal kunstenaar Jan-Baptist Walgrave uitgevoerd naar ontwerpen van de Franse illustrator Henri Morin. Na 100 jaar intensief gebruik werd de refter met zorg gerestaureerd waardoor de sjabloon- en muurschilderingen nu meer dan ooit tot hun recht komen.

Ter gelegenheid van deze restauratie verscheen het prachtig geïllustreerde boek “La Fontaine op kostschool”.

Bij elke foto is de originele Franse fabel opgenomen samen met een speciaal voor deze uitgave gemaakte kindvriendelijke hertaling in het Nederlands.

17

Sint-Katelijne-Waver

/ Onze-Lieve-Vrouw-Waver

10

© Jozef van Rompay-Davidsfonds-Genootschap vzw

DE WEDEROPBOUW VAN DE WAVERSE DORPSKERN NA DE EERSTE WERELDOORLOG iN BEELD Eind september 1914 kwam de dorpskern in Onze-Lieve-VrouwWaver zwaar onder vuur. Het resultaat van de aanhoudende bombardementen en branden was ontstellend. De parochiekerk met al zijn beelden en kunstschatten – sommige nog uit de 16e eeuw – was geheel vernield, net als het raadhuis en het Instituut van de Ursulinen. De pastorij en vele woningen rond de dorpskerk waren zwaar beschadigd. Deze ingrijpende oorlogsgebeurtenissen kwamen tijdens 2014-2018 ruim aan bod in een tentoonstelling. Op basis van originele documenten en oud beeldmateriaal wordt nu de daaropvolgende, en nauwelijks bekende periode van wederopbouw in beeld gebracht.

Jozef van Rompay-DFgenootschap, i.s.m. de kerkraad en de parochie Onze-Lieve-Vrouwkerk, Dorp 21, 2861 Onze-Lieve-Vrouw-Waver (Sint-Katelijne-Waver) Doorlopend open op 3, 4 en 11 september tussen 14:00-18:00

MEER INFO?

LEZiNG Op dinsdag 6 september, om 20:00 kan je ook in de parochiekerk terecht voor de rijk geïllustreerde lezing “De Wederopbouw van Onze-LieveVrouw-Waver na WOI” door dr.

Mario Baeck, georganiseerd door DF-O.-L.-V.-Waver en vzw Jozef van Rompay-DF-genootschap.

10€ - 8€ voor leden van beide verenigingen.

ORGELCONCERT Op vrijdag 9 september, om 20:00 kan je in de parochiekerk ook kennis maken met de prachtige klank van het pas gerestaureerde Stevensorgel dat in 1922 in het kader van de wederopbouwactiviteiten werd opgeleverd.

Organist Peter Van de Velde, titularis-organist van de Antwerpse kathedraal, brengt werk van bekende Belgische orgelmeesters.

12€ – 10€ in voorverkoop.

015 30 50 00

18

Duffel

11

© Peter Geschier (Natuurpunt Oude Spoorweg)

WANDELEN DOOR NATUURMONUMENT ‘DE MOSTERDPOT’ Ga met een gids op stap door natuurgebied De Mosterdpot. Dit gebied strekt zich uit over Duffel en Sint-Katelijne-Waver. De naam verwijst naar een groot 18de-eeuws hoevecomplex dat zich op deze locatie bevond, maar in de jaren 1990 is gesloopt. Het is een onderdeel van de oostelijke rivierenduinengordel langs de Beneden-Nete. Door de hoogteverschillen, de bodem en de vochtverschillen vind je hier een waaier aan biotopen. Natuurpunt heeft ter plaatse een natuureducatief en ecologisch centrum uitgebouwd. Dat is ondergebracht in een pand uit het begin van de vorige eeuw. Het draagt de toepasselijke naam: ’t Mosterdpotje.

PRAKTiSCH Om de 30 minuten start er een rondleiding met: 1) toelichting over (de omgeving van) ’t Mosterdpotje en de duurzame inrichting ervan 2) een wandeltraject van een half uurtje met het oog op natuurbeheer van verschillende biotopen.

Bij 't Mosterdpotje is er drankgelegenheid voorzien.

De focus van het bezoek ligt op duurzaamheid. De openstelling van het gebied is een organisatie van Natuurpunt Oude Spoorweg i.s.m. het lokaal bestuur Duffel.

Natuurpunt Oude Spoorweg ‘t Mosterdpotje, Mechelsebaan 218, 2570 Duffel Bezoek mogelijk tussen 14:00-17:00

MEER INFO? dirk.costrop@telenet.be natuurpuntoudespoorweg.be

19

Duffel

12

Duffel

© Christian Verschelden

© Pierre De Meyer

WANDELEN DOOR HET MOURiAUBOS Deze boomrijke wijk is gelegen tussen de Nete en de Mechelsebaan.

Oorspronkelijk bevond zich hier een omgrachte hoeve met aanpalende akkers. De laatste overblijfselen van de hofstede verdwenen in 1962. In deze zone lag ook een kasteeldomein van een adellijke familie. Het indrukwekkende kasteelgebouw is kort na de Tweede Wereldoorlog volledig afgebroken.

Je ontdekt er het verhaal over de vroegere bewoning, over de evolutie van het landschap en over de soms legendarische achtergrond van het klein erfgoed dat zich hier bevindt.

Je kan mee op stap met een gids, maar je kan ook zelf op verkenning trekken met een wandelplan.

13

DUURZAME KUNST IN DE LOODS Het Kunstencentrum De Loods bevindt zich in een gerenoveerde goederenloods van de NMBS. Zowel mensen met als zonder een psychische kwetsbaarheid zijn hier welkom. Tijdens Open Monumentendag wordt het atelier opengesteld en kan je hier kunstenaars aan het werk zien.

Kunstencentrum De Loods Kunstencentrum De Loods, Spoorweglaan 32, 2570 Duffel Doorlopend open tussen 10:00-18:00

Lokaal bestuur Duffel i.s.m. de vrijwillige toezichters van het kapelletjeserfgoed: Rina Soetaers, Karel De Belder en Pierre De Meyer.

Kruispunt Mouriaulaan en Beukenlaan, 2570 Duffel Bezoek mogelijk tussen 14:00-17:00

MEER INFO? 015 30 72 58 erfgoed@duffel.be duffel.be/openmonumentendag

MEER INFO? 015 30 48 30 kunstencentrum.de.loods@emmaus.be

20

Lier

14

© IOED IGEMO

ViER KERKEN OP EEN RiJ

Kerken hebben een rijke geschiedenis met één constante: ze zijn een veilige thuishaven, een baken en zorgen voor een sociale verankering in de parochie/wijk.

Vandaag is een aanpassing naar hedendaagse behoeftes onvermijdelijk om de kerken te laten bestaan.

Op de as BerlaarsesteenwegAntwerpesteenweg wandel of fiets je langs vier heel verschillende kerken die elk in een andere restauratie- of herbestemmingsfase zitten. Ontdek de geschiedenis én de toekomst van elke kerk in combinatie met enkele bijzondere activiteiten. I.s.m. Stadsbestuur Lier en Stadsmuseum Lier.

Visit Lier Het Stadsmuseum Lier, te Florent Van Cauwenberghstraat 14 (gelegen op de kerkenas), is ook te bezoeken tijdens Open Monumentendag tussen 10:00-17:00.

Opgelet: wijzigingen in de programmatie zijn mogelijk. Raadpleeg voorafgaand aan je bezoek de informatie op uitinvlaanderen.be.

MEER INFO? 03 800 05 55 info@visitlier.be

ONTDEK DE KERKEN Tijdens Open Monumentendag kan je vier kerken van dichtbij ontdekken. Lees op de volgende pagina’s meer over welke bijzondere activiteiten je in elk van deze monumenten kan bijwonen. → SLOTCONCERT Na de kerkentocht die eindigt in de pas gerestaureerde Heilig Hartkerk verzorgt het koor HELICON een slotconcert. Met dit uitmuntend ensemble worden de bezochte kerken en hun specifieke stijl muzikaal hernomen. Met vaak dezelfde tekst - zoals 'alma redemptoris mater' of 'magnificat' - gaan componisten muziek schrijven die aansluit op de stijl van hun eigen tijd. Geert Hendrix becommentarieert de muziek en legt de linken naar de architecturale kenmerken.

Aanvang 17:00, duur ca. 40 min.

21

Lier

14A

Lier

14B

© IOED IGEMO

© IOED IGEMO

HEiLiGE FAMiLiEKERK

JEZUÏETENKERK

Tijdens je bezoek aan de neogotische Heilige Familiekerk, kan je zowel een tentoonstelling over het herbestemmingsonderzoek doorlopen als de tentoonstelling van de leerlingen keramiek van de Beeldacademie te Lier bewonderen.

Geniet tijdens je bezoek aan de Jezuïetenkerk in barokstijl van een dansvoordracht van de Podiumacademie te Lier. Je kan er eveneens de schildersexpo vanuit de Beeldacademie, gecureerd door Ben Martens, bewonderen.

Visit Lier

Visit Lier

Heilige Familiekerk, Berlaarsesteenweg 85, 2500 Lier

Jezuïetenkerk, Berlaarsestraat 12, 2500 Lier

Doorlopend open tussen 10:00-18:00

Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 03 800 05 55 info@visitlier.be

MEER INFO? 03 800 05 55 info@visitlier.be

22

Lier

14C

Lier

14D

© IOED IGEMO

© IOED IGEMO

SiNT-GUMMARUSKERK

HEiLiG HARTKERK

Dompel je helemaal onder in de Brabantse hooggotiek tijdens je bezoek aan de Sint-Gummaruskerk.

Hier kan je doorlopend gegidste rondleidingen volgen, een orgelconcert meepikken van de Podiumacademie te Lier, of samen met Visit Lier de toren van de kerk bezoeken. Daarnaast loopt er in de kerk een vaste tentoonstelling over de lopende restauratiewerken. Zo hebben de vooronderzoeken in aanloop naar de restauratie van de hoog gotische kerk verrassende resultaten opgeleverd. Ga samen met de kerkgidsen op stap en kom te weten hoe een integrale benadering en duurzaamheid de toon aangeven.

Doorheen de dag kan je verschillende gegidste rondleidingen volgen in de modernistische Heilig Hartkerk, waarna je meer informatie kan terugvinden over de kerk en haar herbestemmingstraject in een tentoonstelling. Bovendien vinden er tijdens Open Monumentendag meerdere kleine concerten plaats in de kerk in samenwerking met de Podiumacademie van Lier, om de dag af te sluiten met een indrukwekkend slotconcert om 17u.

Visit Lier

Visit Lier Heilig Hartkerk, Antwerpsesteenweg 76B, 2500 Lier Doorlopend open tussen 10:00-18:00

Sint-Gummaruskerk, Kardinaal Mercierplein, 2500 Lier Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 03 800 05 55 info@visitlier.be sintgummaruskerktelier.be

MEER INFO? 03 800 05 55 info@visitlier.be

23

Lier

15

© v.z.w. Huis van Oscar

BEZOEK DE GROOTSTE STADTUiN VAN LiER IN HET HUIS VAN OSCAR Bezoek de tuin van de statige 19de-eeuwse burgerwoning van kunstschilder Oscar Van Rompay (1899-1997). Deze woning is nu een museum met werken van deze kunstenaar. De schilderijen worden gepresenteerd in de gemeubelde kamers waarin Oscar en zijn vrouw Jeanne Van der Wee gewoond hebben. Tevens bezit deze woning een prachtige grote stadstuin met een unieke erfgoed-druivenserre, die dateert van ca. 1880.Verschillende medewerkers verstrekken je er graag historische en biologische informatie.

Je kan er tevens de Frankenthaldruiven uit De Serre van Oscar proeven en kopen, alsook biologisch geteeld fruit en groenten uit de Tuin van Jeanne & Oscar. Sluit uw bezoek tot slot af met een versterkende koffie en een portie huiscake (5€, zolang de voorraad strekt).

TENTOONSTELLiNG In het schildersatelier is ter gelegenheid van de 123ste verjaardag van Oscar van Rompay een tentoonstelling te bezoeken. Maak er kennis met een selectie van nooit eerder getoonde stillevens van deze Lierse kunstenaar.

Tarief tijdens Open Monumentendag: 1€ i.p.v. 2,5€

IMKER & WiJNMAKER Dit jaar kan je in de tuin een Lierse imker en een Kempische wijnmaker ontmoeten. Zowel de superieure “Anderstad”-honing als de Kempische wijnen zijn te proeven en te kopen.

v.z.w. Huis van Oscar Het Huis van Oscar, Vredebergstraat 6, 2500 Lier Doorlopend open tussen 14:00-18:00

MEER INFO? info@huisvanoscar.be

24

Putte

16

© Heemkring Het Molenijzer

ERFGOED & AMBACHTEN iN DE KiJKER

Eens je door de deur komt van het heemmuseum op de Ixenheuvel, kom je in een sfeer waar groen, rust en nostalgie de boventoon voeren.

Je maakt er kennis met het dagelijkse leven van het nabije en verre verleden. Binnen de muren van het museum vindt de bezoeker een schat aan informatie over het verleden van onze gemeente. In de brede collectie van het museum staat het dagelijkse leven in de Kempen in al zijn facetten centraal.

Tijdens Open Monumentendag zal de heemkring, naast de opening van het museum, zorgen voor tal van activiteiten. Om nog meer in de sfeer van het verleden te komen zijn er demonstraties van oude ambachten. Je kan proeven van zelfgebakken brood gemaakt in een oude bakoven en nog meer lekkernijen. In de cafetaria is een ruime keuze aan streekbieren en – specialiteiten. Ook het Depotseum voor Lingerie en Ondergoed is geopend.

RiTJE MET DE KOETS Reeds enkele jaren zorgen de koetsiers van mensclub ’t Gareel voor een route met paard en kar.

Ook dit jaar hebben zij weer een leuk traject uitgestippeld. Je kan genieten van een mooie rondrit op de koets en de sfeer opsnuiven van de prachtige omgeving! Op regelmatige tijdstippen vertrekken de koetsen aan Heemmuseum Het Molenijzer en kan men gratis mee rijden, dit tussen 13u en 17u. De koetsiers zetten je na de rit opnieuw af aan het vertrekpunt.

SPEELTUiN Voor de kinderen is er een ruime speeltuin met allerlei leuke speeltoestellen.

Koninklijke Heemkring Het Molenijzer vzw Heemmuseum Het Molenijzer, Heuvel 41B, 2580 Putte Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 015 76 78 88 putte.be

25

Putte

17

Putte

© Davidsfonds Putte-Beerzel-Grasheide-Peulis

VERS GEPERST

Op de Ixenheuvel vertellen de leden van het Davidsfonds je meer over het historische Prieeltje, dat terug opgebouwd is op de site van de heemkring. Het Prieeltje bevond zich vroeger achter de herberg Kasteeltje van Namen en zou een link hebben met Putse dichteres Alice Nahon. Je kan er eveneens de expo bezoeken over de lokale kunstschilder Felix Moris.

Onder de noemer “Vers Geperst” stelt het Davidsfonds ook hun nieuwe boekenpakket voor. Dit zal plaatsvinden in het oude volkscafé het Stamenee. Bovendien vindt er een heuse gereedschapsmarkt plaats. Hier kan je terecht voor oudere maar nog bruikbare gereedschappen, soms zeldzame collectorsitems, ware curiosa, praktische benodigdheden, …

18

© Natuurpunt De Putter

WANDEL MEE DOOR DE MOOiSTE NATUUR De 19de-eeuwse hoeve ‘het Hooghuis’ bevindt zich nabij een dreef die leidt naar het voormalige hof nabij de Heerkenshoeve. Het gebouw bestaat uit een hoger woonhuisgedeelte, een stal en een authentiek bakhuis. Het is op heden de stek van Natuurpunt De Putter.

Naast een infostand met meer uitleg over de hoeve en over de werking van Natuurpunt, is er tevens een wandeling naar het nabijgelegen natuurpark De Hoge Beemortel. Deze plek is niet alleen een natuur-plek, maar ook een plaats met heel wat historische achtergrond. Tijdens deze wandelingen leer je meer over het prachtige landschappelijke erfgoed.

De vertrekuren van de wandelingen zijn 10u en 14u. Hapjes en allerlei natuurbieren maken er bovendien een smakelijke wandeling van.

Davidsfonds Putte-BeerzelGrasheide-Peulis

Natuurpunt De Putter

Heemmuseum Het Molenijzer, Heuvel 41B, 2580 Putte

Lokaal Natuurpunt De Putter, Tinstraat 9, 2580 Putte

Doorlopend open tussen 10:00-18:00

Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO?

MEER INFO?

015 76 78 88 putte.be

015 76 78 88 putte.be

26

Putte / Beerzel

19

© Katelijne Weyns

DUURZAAMHEiD BiJ TER SPEELBERGEN

In 1951-1952 bouwt dr. Jozef Weyns, vormgever en eerste conservator van het Vlaamse Openluchtmuseum Bokrijk, zijn eigen heemstee te Beerzel. Het huis moest de vorm krijgen van een Kempische langgevelhoeve. Hij bouwde deze volgens eigen inzichten en principes, met gerecupereerde authentieke bouwmaterialen, gered uit hoeves en bouwsels uit heel Vlaanderen.

Op het domein vind je zo onder meer een schuurtje uit Kasterlee.

Het moest daar verdwijnen en werd zo van de ondergang gered.

Daarachter herbouwde Lodewijk Weyns later dan weer een karkot, ook met gerecupereerd bouwmateriaal. Er staat ook een bakhuis op het domein, afkomstig uit Diepenbeek waar het moest plaatsmaken voor de E313.

Rondom het huis ontwierp Weyns de tuin volgens het nederzettingsprincipe: Gebouwen horen thuis in hun eigen landschappelijk kader, omringd door hun kleinschalige omgevingselementen zoals: hagen, een bornput, moestuin, een boomgaard, bijenhal, een bakhuis…

Het geheel wordt als rechtstreekse voorloper van Bokrijk gezien.

DUURZAAMHEiD Als adviseur Bouwkundig Erfgoed licht architect Willy Bens doorheen een tentoonstelling op de site de verschillende principes en bouwvormen toe.

Uiteraard wordt er ook gezorgd voor een hapje-tapje-stand.

KEMPENS LANDSCHAP De vzw Kempens Landschap verwerft het domein Ter Speelbergen in 2006 en heeft er nu haar hoofdzetel.

vzw Speelbergen-heem-Dr. Jozef Weyns Ter Speelbergen, Peredreef 5, 2580 Beerzel (Putte) Doorlopend open tussen 10:00-18:00

MEER INFO? 015 76 78 88 putte.be

27

MEER ERFGOED? ONTDEK HET VOLLEDiGE PROGRAMMA iN VLAANDEREN OP WWW.OPENMONUMENTENDAG.BE

Sinds 2016 is de intercommunale IGEMO erkend als Intergemeentelijke Onroerend Erfgoed Dienst (IOED) in de regio Rivierenland. De IOED is het kennisen expertisecentrum en aanspreekpunt voor onroerend erfgoed voor de regio Bonheiden, Bornem, Duffel, Lier, Puurs-Sint-Amands, Putte, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek.

MEER WETEN? VRAGEN? 015 79 82 12 – erfgoed@igemo.be www.erfgoedrivierenland.be Of volg ons op Erfgoed Rivierenland

Campagnebeeld: Herita Eindredactie: IOED IGEMO Vormgeving: IOED IGEMO V.U.: Peter De Bruyne, Schoutetstraat 2, 2800 Mechelen © Iconen met illustraties van Flaticon.com en Freepik.com

IOED IGEMO