programación Ciencias

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO DE

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

CURSO 2018 -2019

Xefe do Departamento

Asignaturas

JAVIER RODRÍGUEZ GARCÍA

1º ESO BiXe ,3º ESO BiXe, 2º ESO Reforzo francés- mat , 4º ESO CuCi

Membros do Departamento

Asignaturas

ELENA SÁNCHEZ ANSIA

2º ESO PMAR I; 2º Bach Bioloxía, 1º e 2º ESO Reforzo francés- matemáticas. 1º BACH CuCi, 1º Bach Laboratorio 1º ESO BiXe., 1º ESO agrupamento Matemáticas.3º ESO BiXe

CRUZ GONZALEZ PORTO

GUIOMAR VAZQUEZ NOGUEIRAS

1º Bach BiXe, 4º ESO BiXe, 1º Bach Anatomía, 1º ESO Reforzo francés- mat.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

1

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A lei orgánica establece como un obxectivo prioritario, entre outros, a mellora da calidade do sistema educativo. Nesta lei sulíñase a necesidade de aportar a comunidade escolar os medios materiais e humanos que permitan mellorar os resultados académicos.

As medidas que está tomando a Administración: desaparición das prácticas na Educación Secundaria, impartición de materias por persoal non especialista, cambios constantes de temarios e materias… imposibilitan cumprir os principios de calidade e equidade que debería posuir un proxecto educativo público minimamente serio.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: 

Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.



Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.



Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.



Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.



Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.



Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.



Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.



Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.



Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.



Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.



Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.



Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio linguístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade linguística e



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

2

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingue, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

2. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolveras competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.

Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato ha permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

As ciencias contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove.

A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, cláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais.

Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemáticaen ciencias e tecnoloxía (CMCCT),dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

3

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución.

Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos.

A área de Bioloxía contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado.

Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital.

O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A bioloxía contribúen a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas.

O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE)esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias paradesenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente para que os estudantes non caian no desánimo e se adapten as novas ideas e saiban xerar outras novas.

A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios das bioloxía empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

4

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Cruz González e Javier Rodríguez

3.

CONCRECIÓN DOS OBXETIVOS PARA O CURSO.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na letura de textos científicos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

5

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura científica e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

En xeral estes obxectivos os sintetizariamos en: A)Iniciarse no coñecemento e aplicación do método científico e entende-la ciencia como algo integrado que se compartimenta en distintas materias para poder afondar nos diferentes aspectos da realidade.

B)Modifica-las preconcepcións que dificultan: a análise dos fenómenos naturais baixo unha perspectiva científica, para achegarse ós conceptos adecuados para esta etapa.

C)Comprender e expresar con propiedade mensaxes científicas orais e escritas. Saber interpreta-las representacións da información propias da ciencia, como son diagramas, gráficas, táboas con expresións matemáticas axeitadas ó nivel da etapa.

D)Interpreta-los principais fenómenos naturais, así como as súas aplicacións tecnolóxicas, desde unha perspectiva científica.

E)Participar de xeito responsable na planificación e realización de actividades de tipo científico.

F)Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, avalando o seu contido de xeito persoal, critico, tolerante e non dogmático, principalmente no relativo a cuestións científicas e tecnolóxícas.

G)Recoñecer e valora-la importancia da ciencia e das súas contribucións na mellora da tecnoloxía e, en consecuencia, das condicións de vida da humanidade.

H)Aplica-los coñecementos adquiridos para gozar do medio natural, dándolle o seu xusto valor e participando na súa conservación e mellora.

O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que os rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

6

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

4.

VERÍN , OURENSE

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS. Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica  h  o

 B1.1. O vocabulario científico  B1.1. Utilizar adecuadamente  BXB1.1.1.

na expresión oral e escrita.

Identifica os  CCL termos máis frecuentes do  CMCCT vocabulario científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito.

o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel.

 b

 B1.2. Metodoloxía científica:  B1.2. Procurar, seleccionar e  BXB1.2.1.

 CD

 e

características básicas.  B1.3. Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección e interpretación de información de carácter científico a partir da selección e a recollida de mostras do medio natural ou doutras fontes.

 CAA

 f  g  h  m  o

Procura, interpretar a información de selecciona e interpreta a carácter científico, e utilizala información de carácter para formar unha opinión científico a partir da utilización de diversas fontes. propia, expresarse con precisión e argumentar sobre Transmite a problemas relacionados co  BXB1.2.2. medio natural e a saúde. información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes.

 CD  CCL

 BXB1.2.3.

Utiliza a  CAA información de carácter  CCL científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.

 b  f  g

 B1.4.

Planificación e  B1.3. Realizar un traballo  realización do traballo experimental coa axuda dun experimental, e interpretación guión de prácticas de dos seus resultados. laboratorio ou de campo, describir a súa execución e  B1.5. Normas de seguridade interpretar os seus no laboratorio, e coidado dos  resultados. instrumentos e do material.

BXB1.3.1. Coñece e respecta  CMCCT as normas de seguridade no  CSC laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado.

BXB1.3.2. Desenvolve con  CSIEE autonomía a planificación do  CMCCT traballo experimental,  CAA utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

Bloque 2. A Terra no universo  f

 B2.1.

 f

 B2.2.

 l

Principais modelos  B2.1. Recoñecer as ideas  BXB2.1.1. Identifica as ideas  CMCCT sobre a orixe do Universo. principais sobre a orixe do principais sobre a orixe do universo.

Universo, e a formación e a evolución das galaxias.

Compoñentes do  B2.2. Expor a organización  BXB2.2.1. Recoñece os  CMCCT Universo. do Universo e do Sistema compoñentes do Universo e Solar, así como algunhas das do Sistema Solar, e describe  B2.3. Características do concepcións que sobre este as súas características Sistema Solar e dos seus xerais. sistema planetario se tiveron compoñentes.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

7

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

 B2.4. Concepcións sobre o

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

ao longo da historia.

Sistema Solar ao longo da historia.  f

 B2.5.

no  B2.3.

Relacionar  BXB2.3.1.

Precisa as  CMCCT comparativamente a posición características que se dan no dun planeta no sistema solar planeta Terra que permiten o coas súas características. desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.

 f

 B2.6.

Terra:  B2.4. Localizar a posición da  BXB2.4.1.

Identifica a  CMCCT Terra no Sistema Solar. posición da Terra no Sistema Solar.

 f

 B2.7. Os movementos da  B2.5.

Os planetas Sistema Solar.

O planeta características.

Terra, da Lúa e do Sol, e as súas consecuencias.

Establecer os  BXB2.5.1. Categoriza os  CMCCT movementos da Terra, da fenómenos principais Lúa e do Sol, e relacionalos relacionados co movemento coa existencia do día e a e a posición dos astros, e noite, as estacións, as deduce a súa importancia mareas e as eclipses. para a vida.  BXB2.5.2.

Interpreta  CMCCT correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

 f

 B2.8. A xeosfera: estrutura e  B2.6. Identificar os materiais  BXB2.6.1.

composición da codia, o manto e o núcleo.

terrestres segundo a súa abundancia e a distribución nas grandes capas da Terra.

Describe as  CMCCT características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.

 BXB2.6.2.

Describe as  CMCCT características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.

 f

 B2.9. Minerais e rochas:  B2.7.

 g

propiedades, características e utilidades.  B2.10. Xestión sustentable dos recursos minerais.

Recursos minerais en Galicia.

 n  ñ

Recoñecer as  BXB2.7.1. Identifica minerais  CMCCT propiedades e as e rochas utilizando criterios  CAA que permitan diferencialos. características dos minerais e das rochas, distinguir as súas aplicacións máis  BXB2.7.2. Describe algunhas  CCEC das aplicacións máis frecuentes e salientar a súa frecuentes dos minerais e importancia económica e a xestión sustentable. das rochas no ámbito da vida cotiá.  BXB2.7.3.

Recoñece a  CSC importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

8

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos  f

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B2.11.

A atmosfera:  B2.8.

Analizar as  BXB2.8.1. Recoñece a  CMCCT composición e estrutura. O características e a estrutura e a composición da atmosfera. aire e os seus compoñentes. composición da atmosfera, e as propiedades do aire.

Efecto invernadoiro.  BXB2.8.2.

Recoñece a  CMCCT Importancia da atmosfera para os seres vivos. composición do aire e identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.  BXB2.8.3.

Identifica e  CMCCT xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.

 b  e  f  g  m

 f  m

 B2.12.

Contaminación  B2.9. Investigar e recoller  BXB2.9.1.

Relaciona a  CSC atmosférica: repercusións e información sobre os contaminación ambiental coa  CSIEE posibles solucións. problemas de contaminación deterioración ambiental, e ambiental actuais e as súas propón accións e hábitos que contribúan á súa solución. repercusións, e desenvolver actitudes que contribúan á súa solución.

 B2.12.

Contaminación  B2.10.

Recoñecer a  BXB2.10.1.

Relaciona  CSC atmosférica: repercusións e importancia do papel situacións en que a posibles solucións. protector da atmosfera para actividade humana interfire os seres vivos e considerar coa acción protectora da atmosfera. as repercusións da actividade humana nela.

 f

 B2.13.

 f

 B2.14. A auga na Terra.  B2.12.

 m

Auga doce e salgada.  B2.15. Ciclo da auga.  B2.16. A auga como recurso.

 a

 B2.17. Xestión sustentable  B2.13. Valorar e identificar a  BXB2.13.1.

 f

A hidrosfera.  B2.11.

Describir as  BXB2.11.1. Recoñece as  CMCCT Propiedades da auga. propiedades da auga e a súa propiedades anómalas da Importancia da auga para os importancia para a existencia auga en relación coas súas seres vivos. da vida. consecuencias para o mantemento da vida na Terra.

da auga.

 g  m

 f  m

 f

Interpretar a  BXB2.12.1. Describe o ciclo  CMCCT distribución da auga na da auga en relación cos seus Terra, así como o ciclo da cambios de estado de agregación. auga e o uso que fai dela o ser humano.

necesidade dunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización.

Comprende e  CSC identifica o significado da  CSIEE xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.

 B2.18. Contaminación das  B2.14.

augas doces e salgadas.

Xustificar e  BXB2.14.1. Recoñece os  CSC argumentar a importancia de problemas de contaminación preservar e non contaminar de augas doces e salgadas, as augas doces e salgadas. en relación coas actividades humanas

 B2.19.

A biosfera.  B2.15.

Seleccionar as  BXB2.15.1. Describe as  CMCCT Características que fixeron características que fan da características que da Terra un planeta Terra un planeta especial posibilitaron o

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

9

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

habitable.

para o desenvolvemento da vida.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

desenvolvemento da vida na Terra.

Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra  f  l  m

 B3.1.

Concepto de  B3.1.

Recoñecer a  BXB3.1.1.

Estima a  CCEC biodiversidade. Importancia importancia da importancia da  CMCCT da biodiversidade. biodiversidade e as biodiversidade e aplica características morfolóxicas criterios de clasificación dos  B3.2.

Sistemas de principais dos grupos seres vivos, relacionando os clasificación dos seres vivos. taxonómicos. animais e as plantas máis Concepto de especie. comúns co seu grupo Nomenclatura binomial. taxonómico.  B3.3. Reinos dos seres vivos: Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

 f

 B3.1.

 f

 B3.1.

 m

Concepto de  B3.2. Categorizar os criterios  BXB3.2.1.

Identifica e  CMCCT biodiversidade. Importancia que serven para clasificar os recoñece exemplares da biodiversidade. seres vivos e identificar os característicos de cada un principais modelos destes grupos, e salienta a  B3.2.

Sistemas de súa importancia biolóxica. taxonómicos aos que clasificación dos seres vivos. pertencen os animais e as Concepto de especie. plantas máis comúns.

Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos.

Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

Concepto de  B3.3.

Describir as  BXB3.3.1. Discrimina as  CMCCT biodiversidade. Importancia características xerais dos características xerais e da biodiversidade. grandes grupos taxonómicos singulares de cada grupo taxonómico. e explicar a súa importancia  B3.2.

Sistemas de no conxunto dos seres vivos. clasificación dos seres vivos.

Concepto de especie.

Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos.

Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

 f

 B3.4.

 f

 B3.6. Plantas: brións, fieitos,  B3.5. Coñecer e definir as  BXB3.5.1. Detalla o proceso  CMCCT

 m

Invertebrados:  B3.4.

Caracterizar os  BXB3.4.1.

Asocia  CMCCT poríferos, celentéreos, principais grupos de invertebrados comúns co invertebrados e vertebrados. anélidos, moluscos, grupo taxonómico ao que pertencen. equinodermos e artrópodos.

Características anatómicas e  BXB3.4.2.

Recoñece  CMCCT fisiolóxicas. exemplares de vertebrados e  B3.5. Vertebrados: peixes, asígnaos á clase á que anfibios, réptiles, aves e pertencen. mamíferos. Características anatómicas e fisiolóxicas.

ximnospermas e anxiospermas.

Características principais, nutrición, relación e reprodución.

funcións vitais das plantas e a súa importancia para a vida, e caracterizar os principais grupos de plantas.

da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos.  BXB3.5.2.

Describe as  CMCCT características xerais e singulares dos principais grupos de plantas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

10

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos  b  e  g

 g  l  ñ

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B3.7.

Clasificación de  B3.6.

Utilizar claves  BXB3.6.1.

Clasifica e  CAA animais e plantas a partir de dicotómicas ou outros identifica animais e plantas a claves dicotómicas e outros medios para a identificación partir de claves de medios. identificación. e a clasificación de animais e plantas.

 B3.8.

Identificación de  B3.7. Determinar a partir da  BXB3.7.1.

Identifica  CMCCT plantas e animais propios observación as adaptacións exemplares de plantas e dalgúns ecosistemas, que permiten aos animais e animais propios dalgúns especies en extinción e ás plantas sobrevivir en ecosistemas ou de interese especies endémicas. determinados ecosistemas, especial por seren especies Adaptacións dos animais e con especial atención aos en perigo de extinción ou ecosistemas galegos. endémicas. as plantas ao medio.

Biodiversidade en Galicia.  BXB3.7.2. Relaciona coa súa  CAA adaptación ao medio a  CMCCT presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.  BXB3.7.3.

Identifica  CCEC exemplares de plantas e animais propios dos ecosistemas galegos.

 e

 B5.2. Artigo científico. Fontes  B5.3.

de divulgación científica.

 a  b  c

 a  b  d  h  o

Utilizar fontes de  BXB5.3.1. Utiliza diferentes  CMCCT información variada, e fontes de información,  CD discriminar e decidir sobre apoiándose nas TIC, para a elas e sobre os métodos elaboración e a presentación das súas investigacións. empregados para a súa obtención.

 B5.3.

Proxecto de  B5.4. Participar, valorar e  BXB5.4.1. Participa, valora e  CSC investigación en equipo: respectar o traballo individual respecta o traballo individual  CSIEE e en equipo. e en grupo. organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

 B5.3.

Proxecto de  B5.5. Expor e defender en  BXB5.5.1. Deseña pequenos investigación en equipo: público o proxecto de traballos de investigación investigación realizado. organización. Participación e sobre animais e/ou plantas, colaboración respectuosa no os ecosistemas do seu traballo individual e en contorno ou a alimentación e equipo. Presentación de a nutrición humana, para a conclusións. súa presentación e defensa na aula.

 CAA  CMCCT  CSIEE  CD

 BXB5.5.2.

Expresa con  CCL precisión e coherencia as  CCEC conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

11

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1ºCONCRECIÓN PARA CADA ESTANDAR DE APRENDIZAXE DA TEMPORALIZACIÓN.

NOTA: Partindo da memoria de cursos pasados na que mencionamos que 2 temas quedaron sen impartir por falta de tempo , este curso seguiremos suprimíndolos da programación .Os temas son : a ecosfera e os ecosistemas BLOQUE 1Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. 25SESIÓNS BXB1.1.1. Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito.4H BXB1.2.1. Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes.8H BXB1.2.2. Transmite a información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes.3H BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. 2H BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado.2H BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.6H BLOQUE 2A Terra no universo. 36 SESIÓNS BXB2.1.1. Identifica as ideas principais sobre a orixe do universo.1H BXB2.2.1. Recoñece os compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais.3H BXB2.3.1. Precisa as características que se dan no planeta Terra que permiten o desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.3H BXB2.4.1. Identifica a posición da Terra no Sistema Solar.1H BXB2.5.1. Categoriza os fenómenos principais relacionados co movemento e a posición dos astros, e deduce a súa importancia para a vida.3H BXB2.5.2. Interpreta correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.3H BXB2.6.1. Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.1H BXB2.6.2. Describe as características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.2H BXB2.7.1. Identifica minerais e rochas utilizando criterios que permitan diferencialos.4H BXB2.7.2. Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá.1H BXB2.7.3. Recoñece a importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais.1H BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e a composición da atmosfera.2H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

12

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

BXB2.8.2. Recoñece a composición do aire e identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.2H BXB2.8.3. Identifica e xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.1H BXB2.9.1. Relaciona a contaminación ambiental coa deterioración ambiental, e propón accións e hábitos que contribúan á súa solución.1H BXB2.10.1. Relaciona situacións en que a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera.1H BXB2.11.1. Recoñece as propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra.2H BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga en relación cos seus cambios de estado de agregación.1H BXB2.13.1. Comprende e identifica o significado da xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.1H BXB2.14.1. Recoñece os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, en relación coas actividades humanas.1H BXB2.15.1. Describe as características que posibilitaron o desenvolvemento da vida na Terra.1H BLOQUE 3 A biodiversidade no planeta Terra. 50 SESIÓNS BXB3.1.1. Estima a importancia da biodiversidade e aplica criterios de clasificación dos seres vivos, relacionando os animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.3H BXB3.2.1. Identifica e recoñece exemplares característicos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica.5H BXB3.3.1. Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico.10H BXB3.4.1. Asocia invertebrados comúns co grupo taxonómico ao que pertencen.5H BXB3.4.2. Recoñece exemplares de vertebrados e asígnaos á clase á que pertencen.5H BXB3.5.1. Detalla o proceso da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos.5H BXB3.5.2. Describe as características xerais e singulares dos principais grupos de plantas.5H BXB3.6.1. Clasifica e identifica animais e plantas a partir de claves de identificación.3H BXB3.7.1. Identifica exemplares de plantas e animais en perigo de extinción ou endémicas.4H BXB3.7.2. Relaciona coa súa adaptación ao medio a presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.2H BXB3.7.3. Identifica exemplares de plantas e animais propios do entorno.3H BLOQUE 4Proxecto de investigación 20SESIÓNS BXB5.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico.1H BXB5.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.1H BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.7 H BXB5.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.2H BXB5.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.7H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

13

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

BXB5.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. 2H

PRIMEIRA AVALIACIÓN UNIDADE 1 O UNIVERSO E O NOSO PLANETA:sesións 15 UNIDADE 2 A XEOSFERA. MINERAIS E ROCHAS:sesións 14.

UNIDADE 3 A ATMOSFERA:sesións 13.

SEGUNDA AVALIACIÓN UNIDADE 4 A HIDROSFERA :sesións 10.

UNIDADE 5 A BIOSFERA:sesións 10.

UNIDADE 6 O REINO ANIMAL. OS ANIMAIS VERTEBRADOS.sesións 12 UNIDADE 7 OS ANIMAIS INVERTEBRADOS:sesións 15.

TERCEIRA AVALIACIÓN UNIDADE 8 AS FUNCIÓNS VITAIS NOS ANIMAIS: sesións 13 UNIDADE 9 O REINO DAS PLANTAS:sesións 12.

UNIDADE 10 O REINO DOS FUNGOS PROTOCTISTAS E MONERAS:sesións 12 As 10 horas restantes distribuiranse entre probas escritas e actividades varias.

2º GRAO MINIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA..

Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía son os seguintes:

BLOQUE 1Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.

B1.1. Utilice adecuadamente o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel.

B1.2. Procure, seleccione e interprete a información de carácter científico, e a utilice para formar unha opinión propia, exprese con precisión e argumente sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde.

B1.3. Realice un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describa a súa execución e interprete os seus resultados.

BLOQUE 2A Terra no universo.

B2.1. Recoñeza as ideas principais sobre a orixe do Universo, e a formación e a evolución das galaxias.

B2.2. Expoña a organización do Universo e do Sistema Solar, así como algunhas das concepcións que sobre este sistema planetario se tiveron ao longo da historia.

B2.3. Relacione comparativamente a posición dun planeta no sistema solar coas súas características.

B2.4. Localice a posición da Terra no Sistema Solar.

B2.5. Estableza os movementos da Terra, da Lúa e do Sol, e relacione coa existencia do día e a noite, as estacións, as mareas e as eclipses.

B2.6. Identifique os materiais terrestres segundo a súa abundancia e a distribución nas grandes capas da Terra.

B2.7. Recoñeza as propiedades e as características dos minerais e das rochas, distinga as súas aplicacións máis frecuentes e saliente a súa importancia económica e a xestión sustentable.

B2.8. Analice a composición , a estrutura e as funcións da atmosfera.Interprete un mapa metereolóxico e un climlgrama.Coñeza os principais contaminantes e os problemas que ocasionan a escala global.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

14

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B2.9. Investigue e recolla información sobre os problemas de contaminación ambiental actuais e as súas repercusións, e desenvolva actitudes que contribúan á súa solución.

B2.10. Recoñeza a importancia do papel protector da atmosfera para os seres vivos e considere as repercusións da actividade humana nela.

B2.11. Describa as propiedades da auga e a súa importancia para a existencia da vida.

B2.12. Interprete a distribución da auga na Terra, o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano,Coñeza os principais contaminantes da auga e os impactos que ocasiona.

B2.13. Valore e identifique a necesidade dunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización.

B2.14. Xustifique e argumente a importancia de preservar e non contaminar as augas doces e salgadas.

B2.15. Seleccione as características que fan da Terra un planeta especial para o desenvolvemento da vida.

BLOQUE 3 A biodiversidade no planeta Terra.

B3.1. Recoñeza a importancia da biodiversidade e as características morfolóxicas principais dos grupos taxonómicos.Coñecer as caraterísticas dun ser vivo e a súa composición química.Coñecer as características das distintas funcións vitais.

B3.2. Categorice os criterios que serven para clasificar os seres vivos e identifique os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas máis comúns.

B3.3.Identifique as partes e tipos de células e características de cada unha. Describa as características xerais dos cinco reinos e explique a súa importancia no conxunto dos seres vivos.

B3.4. Caracterice e distinga os principais grupos de invertebrados e vertebrados .Coñeza e defina as funcións vitais dos animais e os seus procesos en cada caso.

B3.5.Identifique as principais característicos do reino das plantas e coñeza os seus grupos .Coñeza as características dos principais órganos das plantas. Coñeza e defina as funcións vitais das plantas ( agás función de relación) e os procesos implicados.

B3.6. Utilice claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e a clasificación de animais e plantas.

B3.7. Coñeza animais e plantas dos ecosistemas galegos.

B3.8. Coñeza as características dos fungos, protistas e moneras.

BLOQUE 4Proxecto de investigación B4.1.. Utilice fontes de información variada, e discrimine , decida sobre elas e sobre os métodos empregados para a súa obtención.

B.4.2 Participe, valore e respecte o traballo individual e en equipo.

B 4.3. Expoña e defenda en público o proxecto de investigación realizado.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN.

A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa, en función dos datos obtidos.

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos,

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

15

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza e a práctica docente.

Desenvólvense tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua.

A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais , mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación será continua e os instrumentos de avaliaciónserán plurais e diversos: Cuestionarios iniciais propostos ao alumnado ao comezo do curso e ao comezo de cada unidade didáctica.

Unha avaliación inicial que constará dunha proba escrita na que se valorará:  as competencias básicas adquiridas polo alumnado mediante un texto e a interpretación dun proceso esquemático.  Os coñecementos relacionados cos contidos teóricos, mediante cuestións de resposta curta.  Observación de actitudes tanto no traballo individual como no traballo en grupo, nos primeiros días de clase.

Probas escritas. Estas probas incluirán varios tipos de cuestións: de resposta cerrada, de respostas abertas curtas, de elaboración de frases,de elaboración dun esquema, de interpretación e secuencialización dun proceso, de debuxos explicativos…

Nestas probas escritas aparecerá reflexado en cada cuestión a súa cuantificación.

Actividades mediante as cales se poidan avaliar as competencias básicas.

Actividades de aplicación de coñecementos, recapitulación e ampliación.

Revisión do caderno de clase no que deberán estar reflexados tódolos traballos , explicacións dos contidos, exercicios, actividades de laboratorio, problemas, resumes, debuxos explicativos…

Observación de actitudes: a maneira de facer do alumno ou alumna, a súa implicación no traballo (a iniciativa e o interese no traballo) e mesmo nas actividades extraescolares. Valorando así a competencia para aprender a aprender. Tamén se observarán actitudes de respecto polas normas da aula e do laboratorio de convivencia co resto da comunidade educativa a autoconfianza, o respecto cara os demais, a honestidade nas comunicacións, o interese cara a ciencia, as actitudes flexibles e non dogmáticas, o respecto polas opinións alleas, axuda aos demais ou o enriquecemento persoal coas aportacións dos demais.

Anotacións no diario de clase do profesor: no que figuraran as anotacións feitas de cada unha das valoracións observadas.

A reflexión persoal sobre os resultados acadados polo alumnado, as dificultade e éxitos acadados no proceso de ensinanza, será o instrumento de avaliación do proceso de ensinanza.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

16

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

5. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. Estes son algúns materiais e recursos que podremos utilizar o longo do curso en 1º de ESO:         

Libro de texto do alumno da editorial Santillana.

Libros e guías de consulta do departamento.

Artículos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Claves sencillas de identificación de rochas e minerais.

Colección de rochas e minerais do departamento.

Esquemas mudos de células

Estas eran as prácticas previstas pero non se realizarán por falta de profesorado paraos desdobles.

PRÁCTICAS DE LABORATORIO 1º TRIMESTRE. Identificar material do laboratorio.

Utilización da lupa binocular .

Manexo do Microscopio.

2º TRIMESTRE. Recoñecer minerais mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de minerais.

Recoñecer rochas mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de rochas.

3º TRIMESTRE. Utilización da lupa binocular na observación de plantas, flores e froitos.

Prácticas co microscopio na observación de mostras xa preparadas e na de auga dunha charca feitas polos alumnos.

6. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO.

En cada avaliación haberá:  Probas de avaliación dos contidos de cada unidade. O valor do conxunto de estas probas será do 20% da nota do trimestre.  Probas de avaliación de todos os contidos impartidos no trimestre o seu valor será o 50% da nota do trimestre.  Os traballos de elaboración individual ou de grupo, avaliadores de aspectos procedementais xunto coa guía de observación do traballo en clase suporán 30% restante da nota de cada avaliación.  Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado (5 puntos), quedando superada esa avaliación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

17

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



    

VERÍN , OURENSE

A primeira e a segunda avaliación terán unha recuperación cunha proba escrita de todos os contidos impartidos no trimestre aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos do exame.A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e Xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o trimestre e as presentacións feitas en soporte dixital .

Seguindo as Medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.

A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións cando as tres superen o 5.

En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

O uso de dispositivos móbiles, apuntamentos, libro de texto e demais material de consulta no transcurso dunha proba escrita suporá a expulsión do alumno desa proba e cualificado cun cero.

O alumnado ten a obriga de presentarse as probas escritas nas datas propostas (acordadas previamente entre o profesor e o alumnado). Non se repetirá a proba sen xustificante médico de enfermidade que impida acudir ao exame ou de deber inescusable dun organismo oficial.

A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa dúas ou máis avaliacións realizarán unha probafinal escrita referida ós contidos mínimos (puntuadas cun total de 10 puntos), aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de exame.A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o curso.Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba.

Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita ensetembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos.A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o curso.

7. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, poderìan realizárse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

18

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente: Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros docentes.

8. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. A asignatura a dividimos enTRES bloques 1º BLOQUE O universo Unidade 1. O universo e o noso planeta .

Unidade 2. A xeosfera.Minerais e rochas .

Unidade 3. A atmosfera Unidade 4 A hidrosfera. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Explicar a situación da Terra no espazo e as implicacións dos seus movementos.



Coñecer as unidades nas que se miden as distancias no universo



Coñecer os conceptos de solubilidade e de concentración.Coñecer os métodos de separación nunha mestura.



Explicar a orixe do universo a partir do big bang. Describir os astros que compoñen o universo: galaxias, estrelas, planetas e astros menores.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

19

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



Distinguir os movementos de translación e rotación da Terra e as súas consecuencias.Coñecer as características e os movementos da Lúa e as súas implicacións.



Identificar as capas da Terra e os seus recursos naturais. :



Coñecer os compoñentes e capas da atmosfera, e enumerar as súas funcións.



Identificar a distribución da auga da Terra e as características das augas continentais e oceánicas.



Explicar os procesos fundamentais do ciclo da auga.



Identificar algúns minerais e rocas moi comúns

2º BLOQUE: A biodiversidade no planeta terra Unidade 5: A biosfera Unidade 6:Os animais vertebrados Unidade 7: Os animais invertebrados Unidade 8: As funcións vitais Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Coñecer as características comúns a todos os seres vivos.



Coñecer a teoría celular e diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal.



O alumno tera que describir a composición da materia viva e a presencia de células en todolos seres vivos.



Indicar as características comúnsdos animais.



Describir os procesos das funcións vitais dos animais

3º BLOQUE.- Os seres vivos.

Unidade 8: As funcións vitais.

Unidade 9 : Reino plantas Unidade10 :Os reinos : fungos, protistas e moneras Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Describir a composición da materia viva e a presencia de células en todolos seres vivos.



Indicar as características comúns das plantas ,, moneras, protistas e fungos.

 O Describir os procesos das funcións vitais dos animais O alumno terá que contestar acuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Relacionando conceptos



Interpretando gráficos



Facendo resumos.

Actividades de seguimento No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dubidas. b. Lembrar os Titores as datas de entrega e das probas, os exercicios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de exercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

20

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os criterios de avaliación e recuperación para todos os alumnos con Bioloxía e Xeoloxíade 1º ESO serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e traballos de cada boletín trimestral e superen unha proba escrita de cada bloque, propostos polo departamento, superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso de acordo co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do examen.

Os procedementos para a cualificación dos alumnos que asistan a programas de reforzo seguira as mesmas pautas que o resto do alumnado pero cos contidos adaptados os mínimos.

9. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

10. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. A principios de curso os alumnos realizarán unha proba inicial escrita referida a contidos varios que nos permitan acreditar os coñecementos previos que posuen os alumnos asi como detectar todo tipo de casuísticas que podan incidir negativamente na consecución dos obxectivos individuais para esta etapa.Os contidos avaliados so teran valor informativo.

En función do resultado proporase para un reforzo, unha adaptación ou no caso de perrmanecer no grupo de referencia adaptarase os estandares ás capacidades dos alumnos.

En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

11. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : Rendemento do alumno.

Personalidade.

Afeccións e interese.

Coñecemento previos do alumnado.

A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación para alumnos de altas capacidades ou A.C.I. Nas medidas de atención á diversidaes intentarase, sempre que as circunstancias o permitan, abordar algúns dos contidos : - Modelos e orixe do universo. A teoría do big bang.

- As galaxias e as estrelas.

- O sistema solar.

- Movementos e capas da Terra.

- Translación e rotación terrestres.

- A Lúa. Eclipses e mareas.

- As características dos seres vivos e a composición das células.

- Concepto de especie e os cinco reinos.

- Características das bacterias, protozoos, algas, fungos e plantas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

21

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Características dos animais e a súa división en vertebrados e invertebrados.

Características dos principais grupos de invertebrados.

Características básicas dos peixes, os réptiles e os anfibios, as aves e os mamíferos.

A biodiversidade: a súa perda e conservación.

As adaptacións corporais e de comportamento e os fósiles.

Composición e estrutura da atmosfera. A contaminación atmosférica.

A presión atmosférica. O tempo atmosférico e o clima.

As funcións da atmosfera e os fenómenos atmosféricos.

Propiedades e distribución da auga na Terra.

O ciclo da auga. A auga na natureza e nos seres vivos.

Usos e xestión da auga.

Os minerais e as súas propiedades.

As rochas e os seus tipos.

Os recursos da xeosfera.

Fichas de reforzo: Fichas de ampliación

12. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. O longo do curso fomentarase a realización de algunha das seguintes actividades : - Ver cos alumnos e as alumnas algunha película de ciencia ficción que ofreza imaxes interesantes do espazo. Son títulos interesantes: 2001, Una odisea del espacio, de S. Kubrick, 1968; Apolo 13, de R. Howard, 1995; Saturno 3, de Stanley Donen, 1980, ou La guerra de las galaxias, de George Lucas, 1977-2005.

- Realizar unha saída ao campo onde poñer en práctica as técnicas de orientación dos estudantes e a súa capacidade de observación.

- Visita a espazos naturais e xardíns botánicos.

- Realización do experimento «Crecemento do mofo no pan».

- Asistencia á proxección de documentais sobre o mundo das plantas.

- Elaboración dun ficheiro de seres vivos.

- Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade.

- Proxección de documentais relacionados con animais estudados na unidade.

Construción dun pluviómetro, un anemómetro e un viraventos.

Realización dunha presentación de diapositivas sobre os diferentes tipos de nubes, para o que podemos consultar as web seguintes: - http://semanadelaciencia2004.fecyt.es/html/tipos/index.html - http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/cloudsat_puz2.shtml - Invitar os alumnos e as alumnas a que expresen oralmente as súas opinións sobre cuestións como o quentamento global, o burato da capa de ozono, o desxeo da Antártida, etc., que teñan relación co cambio climático. Para este debate resulta interesante a web seguinte: - http://www.isftic.mepsyd.es/noticias/dossier/dossier_ozono/ - Construír unha «depuradora caseira» coas indicacións da ficha que se propón na unidade.

- Visitar unha planta potabilizadora ou unha EDAR. - Confeccionar cos alumnos e coas alumnas un mural con información sobre o ciclo da auga, os problemas ambientais e as políticas de protección que se dan no seu ámbito máis próximo (vila, cidade, municipio).

- Realizar unha saída ao campo na que se observe algún fenómeno que poida ser explicado cos contidos estudados na unidade.

- Elaboración dun decálogo de boas prácticas para traballar de forma segura no laboratorio.

Pódese facer unha especie de mural entre todos os alumnos e as alumnas, para colocalo nun lugar visible do laboratorio ou da aula.

13. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. UNIDADE 1 O UNIVERSO E O SISTEMA SOLAR: - Educación medioambiental: o estudo do concepto de contaminación lumínica en relación coa importancia de manter un ceo limpo para facilitar a observación do ceo e a investigación astronómica permite desenvolver unha actitude positiva cara á conservación do medio.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

22

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Educación para a convivencia: os debates na aula sobre a evolución das explicacións que do universo se deron desde a antigüidade ata os nosos días, permiten defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto.

- Educación para a igualdade: as características propias da investigación científica favorecen o desenvolvemento das actitudes de respecto polo traballo de todas as persoas.

- Educación multicultural: o estudo das interpretacións que diferentes culturas deron dos fenómenos observados no ceo, así como da provisionalidade das explicacións como elemento diferenciador do coñecemento científico cambiante da ciencia, permite desenvolver un espírito de tolerancia e respecto.

UNIDADE 2 A TERRA NO UNIVERSO : - Educación medioambiental: tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais con respecto á natureza permite fomentar actitudes encamiñadas a conseguir un desenvolvemento sostible.

- Educación para a convivencia: o debate na aula sobre a necesidade de alcanzar un desenvolvemento sostible permite escoitar as opinións dos demais e defender as propias con respecto.

- Educación multicultural: o estudo da evolución histórica da medida do tempo cos calendarios permite apreciar as calidades dos distintos calendarios de uso xeneralizado no mundo.

- Educación para o consumo: o estudo dos principios do desenvolvemento sostible permite fomentar unha actitude crítica cara a un consumo responsable fronte ás modas.

UNIDADE 3 A VIDA NA TERRA: - Educación medioambiental: a comparación das condicións ambientais da Terra e de Marte en relación coa súa capacidade para sustentar vida permite fomentar actitudes e comportamentos para evitar o cambio climático no noso planeta.

- Educación para a convivencia: os debates e as exposicións permiten exercitar a defensa das propias opinións e escoitar as dos demais con respecto; o estudo da teoría celular ou da historia da clasificación dos seres vivos contribúe ao desenvolvemento de actitudes de respecto polo traballo daquelas persoas que levan a cabo a investigación científica.

- Educación multicultural: o coñecemento dos distintos nomes que reciben as especies en diferentes linguas contribúe a apreciar o valor da diversidade lingüística e cultural; a consulta de diferentes fontes de información, tanto as máis clásicas coma as que se basean nas novas tecnoloxías, axuda a descubrir diversas manifestacións da cultura.

- Educación para os dereitos humanos e a paz: en toda a unidade se fomenta o desenvolvemento de actitudes solidarias fundamentadas nos principios do desenvolvemento sostible, co fin de conservar as condicións ambientais do planeta para as xeracións vindeiras.

- Educación para a igualdade: o estudo da historia da clasificación dos seres vivos, poñendo énfase na biografía de Lynn Margulis, axuda a recoñecer o papel das mulleres no desenvolvemento da ciencia.

UNIDADE 4 MONERAS, PROTISTAS, FUNGOS E PLANTAS : - Educación para a saúde: o estudo da existencia de bacterias causantes de enfermidades dará pé a promover hábitos de hixiene persoal e alimentaria para reducir, no posible, o risco de infeccións; destacar a importancia dos antibióticos para o tratamento das enfermidades infecciosas de orixe bacteriana levará a poñer énfase no seu uso responsable para evitar a aparición de bacterias resistentes; recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de plantas, de algas e de fungos, así como daqueles que se fabrican grazas á acción de microorganismos como as bacterias ou os fermentos, levará a fomentar a súa incorporación ás dietas saudables.

- Educación para o consumo: ao analizar o impacto sobre as masas forestais que ten a obtención de materiais como a madeira ou o papel, pódense promover a redución, a reutilización e a reciclaxe para evitar a sobreexplotación e a perda de especies.

- Educación para a convivencia: a realización de observacións ao microscopio no laboratorio permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

23

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Educación medioambiental: ao destacar a importancia ambiental dos organismos dos reinos moneras, protistas, fungos e plantas, intentarase desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade.

UNIDADE 5 OS INVERTEBRADOS: - Educación para a saúde: ao coñecer as especies de invertebrados do ámbito que poden supoñer un perigo, pódense favorecer comportamentos que eviten as súas picaduras e outros danos; por outra parte, ao recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de invertebrados pódese promover a súa incorporación ás axudas saudables.

- Educación para a convivencia: a realización de observacións con lupa no laboratorio ou no campo permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros.

- Educación medioambiental: destacar a importancia ambiental dos invertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade.

UNIDADE 6 OS VERTEBRADOS. - Educación para a saúde: ao recoñecer o valor nutricional de alimentos que proceden de vertebrados, como a carne, o peixe, os ovos ou os lácteos, pódese promover a súa incorporación ás dietas saudables.

- Educación para a convivencia: o traballo sobre o comportamento responsable coas nosas mascotas permite desenvolver actitudes respectuosas para evitar situacións nas que os nosos animais poidan molestar a outras persoas (recoller excrementos na rúa, levar o animal atado, etc.).

- Educación medioambiental: destacar a importancia medioambiental dos vertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade.

- Educación para a igualdade: o estudo do ser humano como vertebrado levará a poñer énfase nas actitudes de respecto e aprecio cara a todas aquelas variacións físicas que poden darse entre as persoas.

UNIDADE 8 A ATMOSFERA : - Educación medioambiental: o estudo da composición e as funcións da atmosfera permite fomentar unha actitude de protección cara ao medio para o mantemento das condicións que fan ao noso planeta axeitado para a vida, e desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade do aire.

- Educación viaria: o estudo das causas da contaminación e dos efectos dos contaminantes permite fomentar nos estudantes, como futuros condutores, hábitos de condución eficiente que garantan o aforro de combustible e a redución de emisión de contaminantes, e ademais contribúan ao aumento da seguridade viaria.

- Educación para a convivencia: o debate na aula acerca da evolución das explicacións científicas a problemas formulados polos seres humanos, como as explicacións que do baleiro e a presión atmosférica se deron ata os nosos días, permite defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto.

- Educación para o consumo: o estudo dos efectos dos contaminantes permite incidir na importancia de adquirir hábitos de consumo respectuoso co medio.

UNIDADE 9 A HIDROSFERA : - Educación medioambiental: o estudo dos procesos de formación e modelaxe da paisaxe e da importancia da auga para os seres vivos permite desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade da auga.

- Educación para Europa: o estudo da desigual distribución da auga na Terra permite desenvolver o interese polos distintos métodos de abastecemento e os principais usos que dela se fan no resto de países da UE. - Educación para os dereitos humanos: o coñecemento da importancia da auga para as persoas permite desenvolver unha actitude solidaria cara ao consumo e a utilización racional da auga, e valorar a necesidade de promover un acceso universal a unha auga cunha calidade aceptable para os usos humanos.

- Educación para o consumo: o estudo da contaminación que afecta a cada tipo de auga permite fomentar unha actitude crítica ante os distintos produtos de consumo para poder elixir os máis respectuosos co medio.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

24

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE 10 MATERIAIS DA XEOSFERA : - Educación multicultural: o estudo da contribución das rochas e os minerais na historia das distintas sociedades humanas dará pé a apreciar a diversidade das manifestacións artísticas e culturais desas sociedades.

- Educación medioambiental: o coñecemento da forma en que se explotan os recursos da xeosfera levará a tomar conciencia dos impactos ambientais que produce e a fomentar hábitos de aforro que diminúan eses impactos (como reducir o consumo de combustibles fósiles indo a pé, utilizando transportes públicos, apagando os aparatos eléctricos cando non se utilizan).

- Educación para o consumo: o coñecemento dos prexuízos ambientais que leva consigo a extracción de recursos da xeosfera permite achegar razóns para promover o consumo e a xestión responsable de materiais como os derivados dos combustibles fósiles ou certos metais como o aluminio.

- Educación para os dereitos humanos e a paz: dar a coñecer as duras condicións nas que traballan algunhas persoas que extraen recursos da xeosfera e os conflitos e inxustizas sociais derivadas das explotacións dalgúns minerais moi valiosos permitirá desenvolver unha actitude solidaria para esixir a garantía dos dereitos fundamentais desas persoas.

17 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Duranteo curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias .Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante15 minutos o día que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro.

Asemesmo en cada clase adicaremos expresamente 5/10 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno .

Proporemos dende o noso departamento a lectura dos seguintes libros: - ASIMOV, ISAAC: Yo, robot. Editorial Edhasa, 2009.

- JONES, B.: Astronomía. Guía práctica para elaficionado. Ed. Martínez Roca, Barcelona, 1992.

- VANCLEAVE, J.: Biología para niños y jóvenes. Ed. Limusa.

- FERNÁNDEZ FLÓREZ, W.: El bosque animado. Espasa-Calpe, 2006.

- Guías da serie Montes e fontes. Edicións Xerais.

- Guías das árbores de España. Ed. Omega. Barcelona, 2006.

LONDON, J.: Colmillo Blanco. Ed. Anaya.

- VV.AA.: Mamíferos de Europa. Ed. Susaeta, 2005.

- GÓMEZ, RICARDO: «¿De verdad se extinguieron los dinosaurios?». Col. Selección de textos divulgativos 1, Ed. Anaya.

- CARIDE OGANDO, RAMÓN: Ameaza na Antártida. Ed. Anaya. Xerais.

- FARDON, JOHN: La Tierra en tus manos. Encontro Editorial, Barcelona, 1992.

- ROSATI, IVO: O home de auga. Kalandraka, 2008.

- GIONO, JEAN: El hombre que plantaba árboles. Ed. José J. de Olañeta.

- CARIDE OGANDO, RAMÓN: Perigo vexetal. Ed. Xerais.

- WOODWARD, J.: Cambio climático. Ed. SM. - FERNÁNDEZ PANADERO, J.:¿Por qué la nieve es blanca? Ed. Páginas de Espuma.

- VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección.

- ARDLEY, NEIL: 101 grandes experimentos. Edicións BSA, Barcelona, 1994.

- WOOD, R.W.: Física para niños. 49 experimentos sencillos de mecánica. McGraw-Hill, México, 1991.

- El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5. ª edición, 1989.

- - WELLS, H.: El hombre invisible. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección.

Para este curso contamos con 10 exemplares na biblioteca de Perigo vexetal e Ameaza na Antártida.

18-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O proxecto ABALAR , o cal está adherido o noso centro, persegue mellorar a eficiencia no sistema educativo galego. Esta integración nas tecnoloxías da información e da comunicación implican un cambio no modelo educativo e un cambio no noso Seminario. Tal como foi implantado este proxectoé inviable utilizar diariamente os portatiles. Intentarase .

- Realizar actividades do alumno que se encontran na web

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

25

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Utilizar un canón ou un encerado dixital - Visitar algunhas web, entre elas recomendamos: - http://www.esa.int/esaCP/Spain.htm - http://www.esa.int/esaKIDSes/StoryoftheUniverse.html -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/eos/MaterialesEducativos/mem2003/ astronomia/ - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/celula.htm.

- http://www.kutxaespazio.org.

- http://www.portalciencia.net.

- http://www.jardinbotanicodecordoba.com/ - http://www.malagavirtual.com/concepcion/visita/php - http://www.damisela.com/zoo/pori/nombres.htm - hhttp://encina.pntic.mec.es/nmeb0000/invertebrados/ -http://www.educared.net/aprende/anavegar5/podium/images/A/2564/ artrópodos.htm - http://www.aemet.es/es/portada.

- http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1.htm.

- http://recursostic.educacion.es/apls/informacion_didactica/118.

-http://www.isftic.mepsyd.es/w3/recursos/secundaria/naturales/gaia/ aire.htm.

- http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1.htm.

-http://www.practiciencia.com.ar/ctierrayesp/tierra/superficie/hidrosfera/ index.html.

-http://juanluismorales.blogspot.com/2009/02/ 1-iso-a-presion-atmosferica.html.

- http://www.cambio-climatico.com/.

- http://www.novaciencia.com/.

- http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/agua.htm.

- http://centros3.pntic.mec.es/cp.la.canal/agua/agua.htm.

- http://gestionsostenibledelagua.blogspot.com//.

-http://www.sostenibilidad-es.org/observatorio%20sostenibilidad/esp/ plataformas/agua/temas/gestion-sostible/ - http://www.ingemmet.gob.pe/GeologiaEscolares/intro.html - http://biologiaygeologiaguadaletesecundaria.blogspot.com/ - http://www.sehacesaber.org/profesores/galeriaImagenes?idCategoria=7088 - http://www.atapuerca.tv/atapuerca/ - http://www.igme.es/internet/default.asp - http://www.portalciencia.net/ - http://ciencianet.com/index.html - http://recursostic.educacion.es/newton/web/unidadescursos.php - http://www.inta.es/descubreaprende/index.htm E outros que vaian surxindo.

19 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia que xurda ao longo do curso.

-

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

-

Asegurar a orde interna que permita conseguir en grao óptimo os obxectivos educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

-

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

26

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

20 MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDACATICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADEMICOS E PROCESOS DE MELLORA. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación.

As conclusión ás que chegamos os profesores do departamento foron: O proceso de ensinanza viuse dificultado por: O descoñecemento do alumnado no momento de elaborar a programación posto que é o primeiro ano que chegan ó centro.

Alto índice de absentismo escolar, desmotivación e falta de material. Escasez de medios para a realización de actividades extraescolares e os distintos ritmos de aprendizaxe.

Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Escoitado alumnado, intentaremos utilizar na dinámica da aula más imaxes e algún video curto sobre o tema en cuestión para cumplimentar a materia e facela máis amena, participando os alumnos na exposición do tema.

Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Intentarase realizar clases prácticas e adaptadas a realidade social actual do entorno. Sempre que a administración estea interesada na mellora do sistema educativo.

Practicar técnicas de estudo, para mellorar o seu rendemento. Reducir a ratio de alumnos con necesidades educativas especiais.

2º ESO PMAR Asignatura: Ámbito científico tecnolóxico Profesores: Elena Sánchez Ansia

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A programación didáctica da materia Ámbito Científico Técnico I (2º E.S.O.) que pretendemos desenvolver no marco do Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento (P.M.A.R.) do I.E.S. Xesús Taboada Chivite de Verín (Ourense) está deseñada intentando conxugar as necesidades e demandas do noso variado alumnado coa lexislación vixente.

En principio elaboramos unidades didácticas nas que se recompilan todos aqueles contidos que dende os Departamentos de Física e Química, e Matemáticas consideramos básicos para que o alumnado que accede a estes programas adquira as competencias básicas e alcance os obxectivos xerais mínimos que lle garanticen o acceso ao curso de 3ºda ESO PMAR onde podrá completar a súa formación académica Nestas unidades propóñense diferentes obxectivos, para así abranguer e cubrir as necesidades de todos os alumnos. Con eles pretendemos posibilitar a cada alumno un desenvolvemento amplo das súas capacidades. Non obstante, utilizaremos como criterios de avaliación mínimos os que figuran como tales nas correspondentes programacións dos departamentos de Física e Química e Matemáticas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

27

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Na medida do posible, o profesor do devandito ámbito adaptaranse ás necesidades de cada alumno para así facilitar de forma individual o desenvolvemento persoal, non limitando en ningún caso as posibilidades dun alumno coas doutro.

O obxectivo básico deste ámbito é que os alumnos do Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento (P.M.A.R.) alcancen un coñecemento básico da linguaxe matemática e científica, en xeral, así como que comprendan a relación intrínseca entre desenvolvemento das sociedades e evolución científica. Todo iso a partir da consecución parcial ou total dos obxectivos respectivos de cada unidade didáctica.

Outro dos traballos que consideramos básicos neste programa é o reforzo positivo que necesitan, debido a que os nosos alumnos incluídos no PMAR teñen uns niveis baíxisimos de autoestima.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE O carácter integrador da materia fai que a súa aprendizaxe contribúa á adquisición das seguintes competencias clave: i.- Competencia en comunicación lingüística (CCL) A contribución desta materia á competencia en comunicación lingüística realízase a través de dúas vías. Por unha parte, a configuración e a transmisión das ideas e informacións sobre a natureza poñen en xogo un modo específico de construción do discurso, dirixido a argumentar ou a facer explícitas as relacións, que solo se logrará adquirir dende as aprendizaxes destas materias. O coidado na precisión dos termos utilizados, no encadeamento axeitado das ideas ou na expresión verbal das relacións fará efectiva esta contribución. Por outra banda, a adquisición da terminoloxía específica sobre os seres vivos, os obxectos e os fenómenos naturais fai posible comunicar axeitadamente unha parte moi relevante das experiencia humana e comprender suficientemente o que outros expresan sobre ela.

As matemáticas contribúen á competencia en comunicación lingüística xa que son concibidas como unha área de expresión que utiliza continuamente a expresión oral e escrita na formulación e expresión das ideas.

Por iso, en todas as relacións de ensino e aprendizaxe das matemáticas e en particular na resolución de problemas, adquire especial importancia a expresión tanto oral como escrita dos procesos realizados e dos razoamentos seguidos, posto que axudan a formalizar o pensamento. A propia linguaxe matemática é, en si mesmo, un vehículo de comunicación de ideas que destaca pola precisión nos seus termos e pola súa grande capacidade para transmitir conxecturas grazas a un léxico propio de carácter sintético, simbólico e abstracto. ii.- Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT): A competencia matemática está intimamente asociada ás aprendizaxes daCiencia. A utilización da linguaxe matemática para cuantificar os fenómenos naturais, para analizar causas e consecuencias e para expresar datos e ideas sobre a natureza proporciona contextos numerosos e variados para poñer en xogo os contidos asociados a esta competencia e, con iso, dá sentido a esas aprendizaxes. Pero contribúese dende as Ciencias á competencia matemática na medida en que se insista na utilización axeitada das ferramentas matemáticas e na súa utilidade, na oportunidade do seu uso e na elección precisa dos procedementos e formas de expresión acordes co contexto, coa precisión requirida e coa finalidade que se persiga. Por outra parte no traballo científico preséntanse a miúdo situacións de resolución de problemas de formulación e solución máis ou menos abertas, que esixen poñer en xogo estratexias asociadas a esta competencia.

Pode entenderse que todo o currículo da materia contribúe á adquisición da competencia matemática, posto que a capacidade para utilizar distintas formas de pensamento matemático, co obxecto de interpretar e describir a realidade e actuar sobre ela, forma parte do propio obxecto de aprendizaxe.

Todos os bloques de contidos están orientados a aplicar aquelas destrezas e actitudes que permiten razoar matematicamente, comprender unha argumentación matemática e expresarse e comunicarse na linguaxe matemática, utilizando as ferramentas axeitadas e integrando o coñecemento matemático con outros tipos de coñecemento para obter conclusións, reducir a incerteza e para enfrontarse a situacións cotiás de diferente grao de complexidade.

Convén sinalar que non todas as formas de ensinar matemáticas contribúen por igual á adquisición da competencia matemática: a énfase na funcionalidade das aprendizaxes, a súa utilidade para comprender o mundo que nos rodea ou a mesma selección de estratexias para a resolución dun problema,

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

28

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

determinan a posibilidade real de aplicar as matemáticas a diferentes campos de coñecemento ou a distintas situacións da vida cotiá.

A maior parte dos contidos de Ciencias ten unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico, a ciencia e a tecnoloxía.Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativas ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: dende a discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo destas, que axude a comprender e a acoutar as situacións formuladas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados.

Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde.

Tamén a son as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento dos grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar cara ao logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais formulados.

A discriminación de formas, relacións e estructuras xeométricas, especialmente co desenvolvemento da visión espacial e a capacidade para transferir formas e representacións entre o plano e o espazo, contribúe a afondar a competencia en coñecemento e interacción co mundo físico, a ciencia e a tecnoloxía. A modelización constitúe outro referente nesta mesma dirección. Elaborar modelos esixe identificar e seleccionar as características relevantes dunha situación real, representala simbolicamente e determinar pautas de comportamento, regularidades e invariantes a partir das que poder facer predicións sobre a evolución, a precisión e as limitacións do modelo. iii.- Competencia dixital (CD) O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica. A incorporación de contidos relacionados con todo iso fai posible a contribución destas materias ao desenvolvemento da competencia no tratamento da información e competencia dixital. Así, favorece a adquisición desta competencia a mellora nas destrezas asociadas á utilización de recursos frecuentes nas materias como son os esquemas, mapas conceptuais, etc., así como a produción e presentación de memorias, textos, etc. Por outra banda, na faceta de competencia dixital, tamén se contribúe a través da utilización das tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc. Trátase dun recurso útil no campo das ciencias da natureza e que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica.

A incorporación de ferramentas tecnolóxicas como recurso didáctico para a aprendizaxe e para a resolución de problemas contribúe a mellorar a competencia en tratamento da información e competencia dixital dos estudantes, do mesmo modo que a utilización das linguaxes gráfica e estatística axuda a interpretar mellor a realidade expresada polos medios de comunicación. Non menos importante resulta a interacción entre os distintos tipos de linguaxe: natural, numérico, gráfico, xeométrico e alxébrico como forma de ligar o tratamento da información coa experiencia dos alumnos. iv.- Competencia para aprender a aprender (CAA) Os contidos asociados á forma de construír e transmitir o coñecemento científico constitúen unha oportunidade para o desenvolvemento da competencia para aprender a aprender. A aprendizaxe ao longo da vida, no caso do coñecemento da natureza, vaise producindo pola incorporación de informacións provenientes nunhas ocasións da propia experiencia e noutras de medios escritos ou audiovisuais. A integración desta información na estrutura de coñecemento de cada persoa prodúcese se se teñen adquiridos en primeiro lugar os conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento do mundo natural e, en

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

29

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

segundo lugar, os procedementos de análise de causas e consecuencias que son habituais nas ciencias da natureza, así como as destrezas ligadas ao desenvolvemento do carácter tentativo e creativo do traballo científico, a integración de coñecementos e busca de coherencia global, e a auto e interregulación dos procesos mentais.

As técnicas heurísticas que desenvolve constitúen modelos xerais de tratamento da información e de razoamento e consolida a adquisición de destrezas involucradas na competencia de aprender a aprender tales como a autonomía, a perseveranza, a sistematización, a reflexión crítica e a habilidade para comunicar con eficacia os resultados do propio traballo. v. - Competencias sociais e cívicas (CSC): A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cívica está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científico. A alfabetización científica permite a concepción e tratamento de problemas de interese, a consideración das implicacións e perspectivas abertas polas investigacións realizadas e a toma fundamentada de decisións colectivas nun ámbito de crecente importancia no debate social.

En segundo lugar, o coñecemento de como se produciron determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor desta contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A alfabetización científica constitúe unha dimensión fundamental da cultura cidadá, garantía, á súa vez, de aplicación do principio de precaución, que se apoia nunha crecente sensibilidade social fronte ás implicacións do desenvolvemento tecnocientífico que poidan comportar riscos para as persoas ou o medio.

A achega á competencia social e cívica dende a consideración da utilización das matemáticas para describir fenómenos sociais. As matemáticas, fundamentalmente a través da análise funcional e da estatística, achegan criterios científicos para predicir e tomar decisións. Tamén se contribúe a esta competencia enfocando os erros cometidos nos procesos de resolución de problemas con espírito construtivo, o que permite de paso valorar os puntos de vista alleos en plano de igualdade cos propios como formas alternativas de abordar unha situación. vi.- Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da iniciativa e o espírito emprendedor. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón enfrontarse a problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia. En canto á faceta desta competencia relacionada coa habilidade para iniciar e levar a cabo proxectos, poderase contribuír a través do desenvolvemento da capacidade de analizar situacións valorando os factores que incidiron nelas e as consecuencias que poden ter. O pensamento hipotético propio do quefacer científico se pode, así, transferir a outras situacións.

Os propios procesos de resolución de problemas contribúen de forma especial a fomentar a iniciativa e o espírito emprendedor porque se utilizan para planificar estratexias, asumir retos e contribúen a convivir coa incerteza controlando ao mesmo tempo os procesos de toma de decisións. vii. – Conciencia e expresións culturais (CCEC) As matemáticas contribúen á competencia en conciencia e expresións culturais porque o mesmo coñecemento matemático é expresión universal da cultura, sendo, en particular, a xeometría parte integral da expresión artística da humanidade ao ofrecer medios para describir e comprender o mundo que nos rodea e apreciar a beleza das estruturas que creou. Cultivar a sensibilidade e a creatividade, o pensamento diverxente, a autonomía e o apaixonamento estético é obxectivos desta materia.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

30

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

O obxectivo fundamental do PMAR é, a partir dunha organización de contidos, actividades e materias do currículo diferente á establecida con carácter xeral, permitir ao alumnado que accede a estes programas a adquisición das competencias básicas, a consecución dos obxectivos xerais da etapa e, polo tanto, a obtención do título de graduado en Educación Secundaria Obrigatoria. É por iso que, a través das materias do Ámbito Científico Técnico I, debemos cubrir os obxectivos básicos de etapa referidos ás materias de Física e Química, Bioloxia e Xeoloxia, e Matemáticas polo que a programación deste ámbitos debe recoller os aspectos básicos referidos ás devanditas materias, para así preparar ós nosos alumnos de cara a desenvolver o 3º curso de PMAR con garantías de obtención do título da cando ingresen en 4º ESO. Debido ás peculiaridades do PMAR estes aspectos básicos deben ser contextualizados ás necesidades e expectativas do noso alumnado. De forma que o documento que aquí se presenta é unha xeneralización que deberá ser particularizada en cada un dos nosos alumnos.

Poderiamos considerar como obxectivos xerais do ámbito os seguintes: 1. Comprender e utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valorar as repercusións de desenvolvementos tecnocientíficos e as súas aplicacións.

2. Mellorar a capacidade de pensamento reflexivo e incorporar á linguaxe e modos de argumentación as formas de expresión e razoamento matemático, tanto nos procesos matemáticos ou científicos coma nos distintos ámbitos da actividade humana.

3. Recoñecer e formular situacións susceptibles de ser formuladas en termos matemáticos, aplicando, na resolución de problemas, estratexias coherentes cos procedementos das matemáticas e as ciencias: elaboración de hipótese e estratexias de resolución, deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e repercusións do estudio realizado e a busca de coherencia global.

4. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, interpretar diagramas, gráficas, táboas e expresións matemáticas elementais, así como comunicar a outras argumentacións e explicacións no ámbito da ciencia.

5. Cuantificar aqueles aspectos da realidade que permitan interpretala mellor: utilizar técnicas de recollida da información e procedementos de medida, realizar a análise dos datos mediante o uso de distintas clases de números e a selección dos cálculos apropiados a cada situación.

6. Obter información sobre temas científicos, utilizando distintas fontes, incluídas as tecnoloxías da información e a comunicación, e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar traballos sobre temas científicos.

7. Identificar os elementos matemáticos e científicos presentes nos medios de comunicación, Internet, publicidade ou outras fontes de información e adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento para analizar, individualmente ou en grupo, estes elementos.

8. Utilizar de forma axeitada os distintos medios tecnolóxicos (calculadoras, ordenadores, etc.) tanto para realizar cálculos como para buscar, tratar e representar informacións de índole diversa e tamén como axuda na aprendizaxe.

9. Desenvolver actitudes e hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados coa alimentación, o consumo, as drogodependencias e a sexualidade.

10. Coñecer e valorar as interaccións da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade e o medio, con atención particular aos problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade e a necesidade de busca e aplicación de solucións, suxeitas ao principio de precaución.

11. Elaborar estratexias persoais para a análise de situacións concretas e a identificación e resolución de problemas, utilizando distintos recursos e instrumentos e valorando a conveniencia das estratexias utilizadas en función da análise dos resultados e do seu carácter exacto ou aproximado.

12. Integrar os coñecementos matemáticos e científicos no conxunto de saberes que se van adquirindo dende as distintas áreas de modo que poidan empregarse de forma creativa, analítica e crítica.

13. Aprender a traballar en equipo, respectando as achegas alleas e asumindo as tarefas propias con responsabilidade, valorando este tipo de traballo como un elemento fundamental do traballo científico e de investigación.

14.Potenciar o sentimento de autoestima producido por aplicación de estratexias persoais, coherentes cos procedementos das ciencias, na resolución de problemas que leven consigo o deseño e construción de obxectos e sistemas técnicos.

15. Participar, dende a autonomía e creatividade persoal, na planificación e realización en equipo de investigacións sinxelas, con actitudes de cooperación, tolerancia e solidariedade, valorando a importancia do traballo en equipo e o respecto das normas de seguridade e hixiene.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

31

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

16. Utilizar os seus coñecementos científicos para analizar e interpretar os mecanismos básicos que rexen o medio físico e natural; valorar criticamente os efectos que sobre el teñen o desenvolvemento científico e tecnolóxico e contribuír á súa defensa, conservación e mellora.

17. Utilizar os conceptos e procedementos básicos da ciencia para elaborar unha interpretación científica dos principais fenómenos naturais; desenvolver unha actitude de curiosidade e indagación cara ao mundo tecnolóxico e analizar e valorar dende criterios persoais e razoados algunhas aplicacións tecnolóxicas de especial relevancia e a súa incidencia no medio físico, natural e social.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA: CONTIDOS MÍNIMOS: Os contidos aparecen, a continuación, organizados en9 unidades didácticas no Ámbito Científico Técnico I (2º E.S.O.). Como podemos observar, algunha das unidades contén exclusivamente ou ben elementos de matemáticos ou ben elementos asociados á Física e Química ou Bioloxía e Xeoloxía. Isto provocará que ao mesmo tempo poderemos estar a traballar sobre unidades diferentes para así compatibilizar o ensino do ámbito científico.

Unidade 1: A actividade científica Método científico: etapas.

Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades.

Traballo no laboratorio.

Unidade 2: Os números naturais: - Os números naturais e a súa divisibilidade - Operacións básicas con : Números enteiros, Números racionais, Números decimais - Proporcionalidade - Porcentaxes - Potencias Unidade 3: xeometría - rectas e ángulos - teorema de Tales - áreas e perímetros o polígonos o triángulos o teorema de Pitágoras o cuadriláteros o a circunferencia e o círculo - escalas Unidade 4: álxebra e funcións - a linguaxe alxebraica e polinomios - ecuacións de primiro grao - ecuacións de segundo grao - sistemas de ecuacións - funcións (representacións gráficas) Unidade 5: a materia e os cambios químicos - Propiedades da materia.

- Taboa períodica.

- Aplicacións dos materiais.

- Estados de agregación. Cambios de estado. Modelo cinético-molecular.

- Substancias puras e mesturas.

- Mesturas de especial interese: disolucións acuosas, aliaxes e coloides.

- Métodos de separación de mesturas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

32

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Cambios físicos e cambios químicos

Unidade 6: o movemento e as forzas movemento - Características do movemento Unidade 7: A enerxía Enerxía: unidades.

Tipos de enerxía.

Enerxía térmica. Calor e temperatura.

Escalas de temperatura.

Fontes de enerxía.

Aforro enerxético.

Unidade 8: Biodiversidade I Composición dos seres vivos.

Funcións vitais.

Teoría celular.

Os cinco reinos.

-

Unidade 9: Biodiversidade II As Plantas.

Os animais.

Vertebrados.

Invertebrados.

2º TEMPORALIZACIÓN 1º trimestre: Unidade 1: A actividade científica Unidade 2: Os números naturais Unidade 5: a materia e os cambios químicos 2º trimestre: Unidade 3: xeometría Unidade 6: o movemento Unidade 8: Biodiversidade I 3º trimestre: Unidade 4: álxebra e funcións.

Unidade 7: A enerxía.

Unidade 9: Biodiversidade II

3ºPROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN: Os instrumentos máis habituais utilizados para desenvolver axeitadamente a avaliación das aprendizaxes dos alumnos son: 

Observación dos alumnos en clase: resulta fundamental dado o carácter continuo da avaliación, principalmente para valorar a adquisición de procedementos e actitudes.



Probas escritas: moi importantes á hora de medir a adquisición de conceptos e procedementos deberán estar deseñadas atendendo aos criterios de avaliación do ámbito.



Revisión do caderno de clase: con especial atención á realización das tarefas no domicilio e á corrección dos erros en clase, valorando igualmente a orde e a correcta presentación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

33

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Traballos e investigacións: que inclúen actividades de busca de información e prácticas de laboratorio. Poden realizarse individualmente ou en grupo. Neste último caso será importante avaliar as capacidades relacionadas co traballo compartido e o respecto ás opinións alleas.

PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE CUALIFICACIÓN: A avaliación de todos estes contidos efectuarase mediante a observación sistemática do traballo do alumno en clase, sendo instrumentos axeitados para iso tanto a realización das actividades de comprobación de coñecementos de cada un dos contidos en que se organizou a unidade como as finais de síntese da unidade, así como exposicións orais e traballos escritos, nas que o alumno deberá demostrar tanto o dominio de conceptos como o de destrezas básicas da área en cuestión.

A nota de cada avaliación será a media ponderada dos seguintes apartados: a) Traballo en clase → 40% b) Probas escritas→ 60% As probas escritas citadas no apartado (b) fan referencia ás que se levarán a cabo ao finalizar cada unidade didáctica. Intentando, na medida do posible, efectuar tres en cada trimestre.

As probas escritas sempre terán tres partes, Física e Química, Bioloxía e Matemáticas, que contribuirán cun 33,3% cada unha delas á nota final da proba escrita. Esixirase unha nota mínima de tres sobre dez en cada unha das partes para así poder facer a ponderación anteriormente citada. No caso contrario, a avaliación será negativa independentemente do resto de apartados.

Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo.

Ante esta posibilidade, de avaliación negativa, se ofertará a oportunidade de recuperación a través das correspondentes probas escritas que se levarán a cabo ao remate do primeiro e segundo trimestre e o exame final ao que deberán presentarse aqueles alumnos que teñan dúas ou máis avaliacións suspensas.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA Hai que recordar que os alumnos de PMAR presentan importantes carencias nos coñecementos básicos; por iso, na nosa programación, partiuse de contidos mínimos que posibilitan ao alumno o desenvolvemento de capacidades instrumentais, facilitándolle a construción de aprendizaxes significativas, fundamentais para o seu futuro escolar e profesional; en consecuencia, destácanse os contidos procedimentales e actitudinales sobre os conceptuais.

A pesar de que os grupos de diversificación están formados por un número reducido de alumnos, hai que ter en conta a heteroxeneidade do alumnado en canto aos seus coñecementos, habilidades, actitudes, aptitudes, intereses e realidades sociais. É por iso que debemos planificar e poñer en práctica unha serie de estratexias de ensino e aprendizaxe para atender individualizadamente os alumnos. É nese traballo de planificación onde se inclúen unha serie de medidas que dean resposta educativa á totalidade dos alumnos, ademais de utilizar os recursos dos que dispoñamos no noso Centro.

Para conseguir os obxectivos previstos no tratamento de cada unidade teranse en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: -

-

-

Partir dos coñecementos que os alumnos / ás adquiriron na etapa anterior: Neste punto é moi importante ter en conta, sobre todo, os coñecementos matemáticos que puidesen ser necesarios para unha correcta manipulación de datos científicos.

Acostumar os alumnos a usar linguaxe científica: en moitas ocasións por facilitar aos alumnos a comprensión dos temas explicados utilízanse palabras que non son rigorosamente científicas.

Isto debemos evitalo.

Facer interesante a clase: é importante relacionar os temas que se estean a estudar co propio ámbito dos alumnos.

Debe utilizarse moito o método indutivo, que parte sempre do particular e próximo ao alumno/a para despois aplicar o coñecido a outras situacións máis xerais.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

34

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

-

-

VERÍN , OURENSE

A participación do alumno/a nas exposicións e debates sobre un tema debe ser continua, evitando así a pasividade, que conduce ao aburrimento.

Sempre que se poida deben relacionarse os contidos de cada tema novo cos que se estudaron en temas anteriores: con isto conséguese unha maior comprensión e fixación dos contidos científicos e serve de base para a comprensión doutros contidos no futuro.

Debe acostumarse os alumnos /ás a usar o método científico sempre que se poida: deben observar, medir, debater, interpretar e sacar conclusións dos fenómenos estudados.

Os alumnos deben resolver moitas actividades sobre os temas que se estuden e realizar esquemas, resumos, traballos manuais, etc.: os traballos manuais e murais son moi importantes para fomentar o traballo en equipo. Os esquemas e resumos son técnicas de estudio que facilitan a asimilación e comprensión de certos contidos.

Motivaremos os alumnos animándolles cando fallan e recoñecendo os seus méritos cando acertan, pero sempre sen esaxerar.

O alumno /a debe coñecer en todo momento como van os seus progresos en cada tema que estuda.

Os alumnos débense acostumar a obter información de diferentes fontes, é por iso que utilizaremos o acceso a internet (unha sesión semanal, sempre que se poida), así como as enciclopedias e libros dos que dispoñemos na biblioteca.

De forma especial traballaremos sobre a premisa de atención individualizada, que pode realizarse debido ao número reducido de alumnos, e que permite:           

A adecuación dos ritmos de aprendizaxe ás capacidades do alumno.

A revisión exhaustiva do traballo diario do alumno.

Fomentar o rendemento máximo.

Aumento da motivación do alumno ante a aprendizaxe para obter unha maior autonomía.

A reflexión do alumno sobre a súa propia aprendizaxe, facéndoo partícipe do seu desenvolvemento, detectando os seus logros e dificultades.

Respectar os distintos ritmos e niveis de aprendizaxe.

Non fixar só contidos conceptuais, pois hai alumnos que desenvolven as capacidades a través de contidos procedimentais.

Relacionar os contidos novos cos coñecementos previos dos alumnos.

O repaso dos contidos anteriores antes de presentar os novos.

A relación dos contidos con situacións da vida cotiá.

O traballo das unidades con diferentes niveis de afondamento, para atender os alumnos máis avantaxados e os máis demorados.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR Entre os recursos materiais pódense citar:        

Materiais de apoio elaborados polo profesorado.

Uso de distintas fontes de información: xornais, revistas, libros, Internet, etc.; xa que o alumno debe desenvolver a capacidade de aprender a aprender.

Aula de Informática, onde o profesor ensinará estratexias tanto de busca coma de procesamento da información.

Biblioteca do Centro, onde o alumno poida estudar e atopar, nos libros desta, información para a resolución de actividades.

Diferentes enciclopedias virtuais ou en CD. Videos, CDs didácticos e películas relacionadas coas diferentes Unidades.

Laboratorio de Física e Química, onde os alumnos poidan realizar as diferentes prácticas que lles propoña o seu profesor.

Laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía, que, ao igual que o anterior, permita a realización de prácticas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

35

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Criterios de avaliación: estes criterios aparecen separados na materia de Matemáticas e Física e Química porque foron elaborados tendo en conta os criterios recollidos nas programacións de ambas materias para 2º ESO MATEMÁTICAS: 1. Utilizar os números racionais e irracionais para presentar e intercambiar información e resolver problemas sinxelos do ámbito, desenvolvendo o cálculo aproximado e utilizando a calculadora.

2. Saber aplicar os coñecementos matemáticos adquiridos para interpretar e valorar información de prensa.

3. Cumprir documentos oficiais ou bancarios nos que interveña a aritmética.

4. Recoñecer as regularidades que presentan series numéricas sinxelas.

5. Resolver problemas referentes a aritmética comercial.

6. Utilizar as ecuacións e os sistemas para facilitar a formulación e resolución de problemas da vida real, interpretando a solución obtida dentro do contexto do problema.

7. Descubrir a existencia de relacións de proporcionalidade entre pares de valores correspondentes a dúas magnitudes para resolver problemas en situacións concretas, utilizando a terminoloxía axeitada e, no seu caso, a regra de tres.

8. Utilizar técnicas de composición, descomposición, simetrías e desenvolvemento de figuras para calcular lonxitudes, áreas e volumes.

9. Utilizar a proporcionalidade xeométrica ou semellanza e, no seu caso, a razón de áreas e volumes de figuras e corpos semellantes, para calcular lonxitudes, áreas e volumes.

10. Recoñecer as características básicas das funcións constantes, lineais e afíns na súa forma gráfica ou alxébrica e representalas graficamente cando veñan expresadas por un enunciado, unha táboa ou unha expresión alxébrica.

11. Resolver problemas sinxelos de probabilidades en situacións próximas ao alumno.

FÍSICA e QUÍMICA: 1. Recoñecer os materiais e os instrumentos básicos presentes no laboratorio de física e de química, e coñecer e respectar as normas de seguridade e de eliminación de residuos para a protección ambiental.

2.

Desenvolver pequenos traballos de investigación nos que se poña en práctica a aplicación do método científico e a utilización das TIC. 3.

Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa natureza e as súas aplicacións.

4.

Xustificar as propiedades dos estados de agregación da materia e os seus cambios de estado, a través do modelo cinético-molecular.

5.

Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese.

6.

Propor métodos de separación dos compoñentes dunha mestura.

7.

Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto se se forman ou non novas substancias 8. Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre o espazo percorrido e o tempo investido en percorrelo.

9.

Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/tempo, e deducir o valor da aceleración utilizando estas últimas.

10. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios.

11. Identificar os tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas no laboratorio.

12. Interpretar os efectos da enerxía térmica sobre os corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio.

13. Valorar o papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar o seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable.

BIOLOXIA: 1. Cóñecer a composición dos seres vivos.

2. Funcións vitais.

3. Importancia da teoría celular.

4. Diferenciar os Cinco Reinos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

36

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

5.

6.

7.

8.

VERÍN , OURENSE

Caracterizar e clasificar as plantas, Coñecer as principais estructuras vexetais.

Caracterizar e clasificar os animais vertebrados e invertebrados.

Coñecer as funcións vitais dos animais.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: -

Resultouche interesante a unidade?

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente: Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros docentes.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES A materia dividímola en tres bloques: 1º trimestre: Unidade 1: A actividade científica Unidade 2: Os números naturais Unidade 5: a materia e os cambios químicos 2º trimestre: Unidade 3: xeometría Unidade 6: o movemento Unidade 8: Biodiversidade I

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

37

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3º trimestre: Unidade 4: álxebra e funcións.

Unidade 7: A enerxía.

Unidade 9: Biodiversidade II O alumno terá que contestar aos cuestionarios que se lle propoñan relacionados coa materia do bloque, e realizará unha proba escrita sobre aspectos dos cuestionarios.

Nos cuestionario o alumno terá que: Interpretar gráficos e imaxes. Definir conceptos Respostar a cuestións de verdadeiro ou falso. Establecer diferenzas. Relacionar termos Os criterios de cualificación para todos os alumnos con PEMAR I pendente serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e superen unha proba escrita de cada bloque superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso conforme co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do exame

O departamento realizará as actividades que se detallan a continuación para realizar un seguimento das materias pendentes :  Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas.  Lembrar os titores as datas de entrega, das probas e as cualificacións dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano .  Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes.  Elaboración de boletíns de exercicios e depósito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2018-2019 para as materia de MATEMÁTICAS DE 1ºde ESO, da materia de Física e Química é Bioloxía. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos e fixar o ritmo de aprendizaxe. Nela valoraránse: conceptos científicos, resolución de problemas matemáticos, interpretación de gráficas, lectura comprensiva e expresión escrita.

Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista cos profesores que lles impartiron clase en 1º de ESO Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 1º de ESO no curso 2017-2018.

Entrevista co departamento de orientación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

38

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : - Rendemento do alumno.

- Personalidade.

- Afeccións e interese.

- Coñecementos previos do alumnado.

A partir deses datos realizarase propostas de reforzo

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA.

QUE

SE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 2º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor....Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno.

Comunicación audiovisual.

Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación.

Actividades de interpretación de imaxes , mapas (topográficos, distribución de sismos e volcáns), táboas e gráficos Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación.

Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas.

Emprendemento.

Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación.

Deseño e construción de maquetas Participación en xogos de roll Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os Scontidos relacionados co a intervención do home na mellora do aproveitamento enerxético e a súa influenza no medio.

Valores persoais.

Hábitos saudables para previr enfermidades Contra a violencia de xénero.

Uso sostible da enerxía.

14.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das seguintes actividades: Asistencia a proxección de documentais Propor participar en concursos Outras actividades proposta ao longo do curso

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

39

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A materia deÁmbito científico I, a través do desenvolvemento das unidades propostas, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: -

-

Seguimento das normas de seguridade no laboratorio Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos.

Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico.

Utilización das TIC como fonte de información, consulta e aprendizaxe.

Recoñecemento dos avances da ciencia no coñecemento da estrutura e funcións celulares.

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación.

Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais, como o solo e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

Rigor na toma de datos e decisións Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico.

Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias .Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno .

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro.

Algunhas web recomendadas para este curso son: http://recursostic.educacion.es/ciencias/ http://docentes.educacion.navarra.es/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdanao longo do curso.

-

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

-

Asegurar a orde interna que permita conseguir en grao óptimo os obxectivos educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

-

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

40

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2018-2019 propostos na memoriade 2º ESO do curso pasado son: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición.

Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade.

Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

Reducir e simplificar os contidos para que poidan seradquiridos por estes alumnos con moitas dificultades de aprendizaxe.

E facer fincapé na importância do traballo diário tanto en clase como de actividades de reforzo na casa. Pero sobre todo debido as características do alumnado o traballo na aula debe ser o mais importante.

Utilizaremos o cuestionario que aparece recollido como

Avaliación do proceso de ensino-

aprendizaxe

3º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores:Cruz Gonzáleze Javier Rodríguez

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria (ESO) a que o alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica; os alumnos e alumnas debe identificarse como axentes activos, e recoñecer que das súas actuacións e coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu medio.

Durante esta etapa perséguese asentar os coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo curso a curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de non perder o interese que teñen desde o comezo da súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender.

Durante o primeiro ciclo de ESO, o eixe vertebrador da materia virará arredor dos seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

41

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

contorna que lles rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.

Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e evolución dos devanditos ecosistemas.

Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO son os seguintes: ➔ Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. ➔ Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. ➔ Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde. ➔ Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución. ➔ Bloque 5.O solo como ecosistema. ➔ Bloque 6. Proxecto de investigación.

Os temas que se abordan neste curso son fundamentais na formación integral do individuo. Ademais trátanse contidos cercanos ao alumnado, polo que resulta sinxelo motivalo para que participe activamente no proceso de ensinanza-aprendizaxe.

As principais dificultades que presenta esta materia son: -

-

Asignación horaria: Dúas horas semanais resultan insuficientes para abordar satisfactoriamente os contidos deste curso. O curso pasado non foi posible abordar as manifestacións da enerxía interna da Terra: sismos e volcáns.

A administración non concedeu desdobres de laboratorio neste curso, feito que dificulta enormemente a realización de actividades práctica.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolveras competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

42

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.

Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica h o

B1.1.

O vocabulario B1.1.

Utilizar BXB1.1.1. Identifica os CCL científico na expresión adecuadamente o termos máis frecuentes do CMCCT oral e escrita. vocabulario científico nun vocabulario científico e contexto preciso e exprésase con corrección, adecuado ao seu nivel. tanto oralmente como por escrito.

b e f g h m o

B1.2.

Metodoloxía B1.2. Procurar, seleccionar BXB1.2.1.

Procura, científica: características e interpretar a selecciona e interpreta a básicas. información de carácter información de carácter científico e utilizala para científico a partir da B1.3. Experimentación en formar unha opinión utilización de diversas bioloxía e xeoloxía: fontes. propia, expresarse con obtención, selección e precisión e argumentar interpretación de sobre problemas BXB1.2.2. Transmite a información de carácter información seleccionada relacionados co medio científico a partir da de xeito preciso natural e a saúde. selección e a recollida de utilizando diversos mostras do medio natural soportes. ou doutras fontes.

CD CAA

CD CCL

BXB1.2.3.

Utiliza a CAA información de carácter CCL científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. b

B1.4.

Planificación

e B1.3. Realizar un traballo BXB1.3.1.

Coñece

e CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

43

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos f g

Contidos realización do traballo experimental, e interpretación dos seus resultados.

B1.5. Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos instrumentos e do material.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

experimental con axuda respecta as normas de dun guión de prácticas de seguridade no laboratorio, laboratorio ou de campo, e coida os instrumentos e o material empregado. describir a súa execución e interpretar os seus BXB1.3.2. Desenvolve con resultados. autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

Competencias clave CSC

CSIEE CMCCT CAA

Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos f

B2.1. Características da B2.1. Recoñecer materia viva e diferenzas seres vivos coa materia inerte. constituídos por determinar B2.2.

A célula. características Características básicas da diferencian da célula procariota e inerte. eucariota, animal e vexetal.

que os BXB2.1.1. Diferencia a CMCCT están materia viva da inerte células e partindo das as características particulares de ambas. que os materia BXB2.1.2.

Establece CMCCT comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal.

f

B2.3.

Funcións vitais: B2.2. Describir as funcións BXB2.2.1. Recoñece e CMCCT nutrición, relación e comúns a todos os seres diferencia a importancia reprodución. vivos, diferenciando entre de cada función para o mantemento da vida. nutrición autótrofa e heterótrofa.

BXB2.2.2. Contrasta o CMCCT proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas.

Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción da saúde

f

B3.1.

Niveis de B3.1. Catalogar os niveis de BXB3.1.1. Interpreta os CAA organización da materia organización da materia niveis de organización no viva. viva (células, tecidos, ser humano e procura a relación entre eles. órganos e aparellos ou B3.2. Organización xeral do sistemas) e diferenciar as corpo humano: células, principais estruturas BXB3.1.2. Diferencia os CMCCT tecidos, órganos, tipos celulares e describe celulares e as súas aparellos e sistemas funcións. a función dos orgánulos B3.3. A célula animal: máis importantes. estruturas celulares.

Orgánulos celulares e a súa función.

f

B3.4. Os tecidos do corpo B3.2. Diferenciar os tecidos BXB3.2.1. Recoñece os CMCCT humano: estrutura e máis importantes do ser principais tecidos que funcións. humano e a súa función. conforman o corpo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

44

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

humano e asóciaos á súa función. f m

B3.5. Saúde e doenza, e B3.3. Descubrir, a partir do BXB3.3.1. Argumenta as CSC factores que as coñecemento do concepto implicacións dos hábitos determinan. de saúde e doenza, os para a saúde, e xustifica factores que os con exemplos as determinan. eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

f m

B3.6. Doenzas infecciosas e B3.4. Clasificar as doenzas BXB3.4.1. Recoñece as CMCCT non infecciosas. e determinar as doenzas e as infeccións infecciosas e non máis comúns, e infecciosas máis comúns relaciónaas coas súas causas. que afectan a poboación (causas, prevención e BXB3.4.2. Distingue e CMCCT tratamentos). explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas.

m

B3.7. Hixiene e prevención. B3.5. Valorar e identificar BXB3.5.1.

Coñece e CSC Hábitos e estilos de vida hábitos e estilos de vida describe hábitos de vida saudables. saudables como método saudable e identifícaos de prevención das como medio de doenzas. promoción da súa saúde e da das demais persoas.

BXB3.5.2. Propón métodos CSIEE para evitar o contaxio e a CSC propagación das doenzas infecciosas máis comúns.

a c d e m

B3.7. Hixiene e prevención. B3.6.

Seleccionar BXB3.6.1.

Establece CSC Hábitos e estilos de vida información, establecer diferenzas entre as CSIEE saudables. diferenzas dos tipos de doenzas que afectan as doenzas dun mundo rexións dun mundo globalizado e deseñar globalizado, e deseña propostas de actuación. propostas de actuación.

f m

B3.8. Sistema inmunitario. B3.7.

Determinar o BXB3.7.1. Explica en que CMCCT Vacinas, soros e funcionamento básico do consiste o proceso de CSC antibióticos. sistema inmune e as inmunidade, e valora o continuas contribucións papel das vacinas como B3.9. Uso responsable de das ciencias biomédicas, método de prevención das medicamentos. doenzas. e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos.

a b c m

B3.10.

Transplantes e B3.8. Recoñecer e transmitir BXB3.8.1.

Detalla a CSC doazón de células, sangue a importancia que ten a importancia da doazón de e órganos. prevención como práctica células, sangue e órganos habitual e integrada nas para a sociedade e para o ser humano. súas vidas e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos.

f

B3.11. Substancias aditivas: B3.9.

Investigar as BXB3.9.1.

Detecta as CSC tabaco, alcohol e outras alteracións producidas situacións de risco para a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

45

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos g m

Contidos drogas. asociados.

Criterios de avaliación

Problemas

por distintos tipos de substancias aditivas, e elaborar propostas de prevención e control.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

saúde relacionadas co CSIEE consumo de substancias tóxicas e estimulantes, como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os seus efectos nocivos e propón medidas de prevención e control.

a d g m

B3.11. Substancias aditivas: B3.10.

Recoñecer as BXB3.10.1. Identifica as CSC tabaco, alcohol e outras consecuencias para o consecuencias de seguir drogas.

Problemas individuo e a sociedade condutas de risco coas asociados. de seguir condutas de drogas, para o individuo e risco. a sociedade.

f m

B3.12. Alimentación nutrición. Alimentos nutrientes: tipos funcións básicas.

f g m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta B3.12. Relacionar as dietas BXB3.12.1. Deseña hábitos CAA equilibrada. Deseño e coa saúde a través de nutricionais saudables CD exemplos prácticos. análise de dietas. Hábitos mediante a elaboración de nutricionais saudables. dietas equilibradas, Trastornos da conduta utilizando táboas con alimentaria. grupos de alimentos cos nutrientes principais presentes neles e o seu valor calórico.

c m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta B3.13.

Argumentar a BXB3.13.1.

Valora e CAA equilibrada. Deseño e importancia dunha boa determina unha dieta CSC análise de dietas. Hábitos alimentación e do equilibrada para unha nutricionais saudables. exercicio físico na saúde, vida saudable e identifica Trastornos da conduta e identificar as doenzas e os principais trastornos da alimentaria. conduta alimentaria. os trastornos principais da conduta alimentaria.

f m

B3.14.

Función de B3.14. Explicar os procesos BXB3.14.1. Determina e CMCCT nutrición. Visión global e fundamentais da identifica, a partir de integradora de aparellos e nutrición, utilizando gráficos e esquemas, os procesos que interveñen esquemas gráficos dos órganos, os aparellos e os na nutrición. aparellos que interveñen sistemas implicados na nela. función de nutrición, e relaciónao coa súa contribución no proceso.

f m

B3.14.

Función de B3.15. Asociar a fase do BXB3.15.1. Recoñece a CMCCT nutrición. Visión global e proceso de nutrición que función de cada aparello e integradora de aparellos e realiza cada aparello de cada sistema nas implicado. funcións de nutrición. procesos que interveñen na nutrición.

f m

B3.15.

Anatomía e B3.16.

Identificar os BXB3.16.1.

Coñece e CMCCT fisioloxía dos aparellos compoñentes dos explica os compoñentes dixestivo, respiratorio, aparellos dixestivo, dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e circulatorio, respiratorio e

e B3.11.

Recoñecer a BXB3.11.1. Discrimina o CMCCT e diferenza entre proceso de nutrición do da alimentación. e alimentación e nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas BXB3.11.2. Relaciona cada CMCCT funcións básicas. nutriente coa súa función no organismo, e recoñece hábitos nutricionais saudables.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

46

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos circulatorio e excretor.

Criterios de avaliación excretor, e coñecer o seu funcionamento.

Estándares de aprendizaxe excretor, e o funcionamento.

Competencias clave

seu

f m

B3.16. Alteracións máis B3.17. Indagar acerca das BXB3.17.1. Diferencia as CMCCT frecuentes e doenzas doenzas máis habituais doenzas máis frecuentes asociadas aos aparellos nos aparellos dos órganos, os aparellos que interveñen na relacionados coa e os sistemas implicados nutrición: prevención e nutrición, así como sobre na nutrición, e asóciaas hábitos de vida saudables. coas súas causas. as súas causas e a maneira de previlas.

f m

B3.17. Función de relación. B3.18.

Describir os BXB3.18.1. Especifica a CMCCT Sistema nervioso e procesos implicados na función de cada aparello e sistema endócrino. función de relación, e os de cada sistema sistemas e aparellos implicados nas funcións B3.18. Órganos dos de relación. implicados, e recoñecer e sentidos: estrutura e diferenciar os órganos dos función; coidado e sentidos e os coidados do BXB3.18.2. Describe os CMCCT hixiene. oído e a vista. procesos implicados na función de relación, e identifica o órgano ou a estrutura responsables de cada proceso.

BXB3.18.3. Clasifica os CMCCT tipos de receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan.

f m

B3.19. Coordinación e B3.19. Explicar a misión BXB3.19.1.

Identifica CMCCT sistema nervioso: integradora do sistema algunhas doenzas comúns CSC organización e función. nervioso ante diferentes do sistema nervioso e estímulos, e describir o relaciónaas coas súas B3.20. Doenzas comúns do seu funcionamento. causas, cos factores de sistema nervioso: causas, risco e coa súa factores de risco e prevención. prevención.

f m

B3.21. Sistema endócrino: B3.20. Asociar as principais BXB3.20.1. Enumera as CMCCT glándulas endócrinas e o glándulas endócrinas coas glándulas endócrinas e seu funcionamento. hormonas que sintetizan e asocia con elas as Principais alteracións. coa súa función. hormonas segregadas e a súa función.

f m

B3.22. Visión integradora B3.21.

Relacionar BXB3.21.1. Recoñece algún CMCCT dos sistemas nervioso e funcionalmente o sistema proceso que teña lugar na endócrino. neuro-endócrino. vida cotiá no que se evidencie claramente a integración neuroendócrina.

f

B3.23. Aparello locomotor. B3.22.

Identificar os BXB3.22.1. Localiza os CMCCT Organización e relacións principais ósos e principais ósos e funcionais entre ósos, músculos do aparello músculos do corpo locomotor. músculos e sistema humano en esquemas do nervioso. aparello locomotor.

f m

B3.23. Aparello locomotor. B3.23. Analizar as relacións BXB3.23.1. Diferencia os CMCCT Organización e relacións funcionais entre ósos, tipos de músculos en funcionais entre ósos, músculos e sistema función do seu tipo de nervioso. músculos e sistema contracción, e relaciónaos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

47

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

nervioso.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

co sistema nervioso que os controla.

f m

B3.24. Factores de risco e B3.24. Detallar as lesións BXB3.24.1. Identifica os CSC prevención das lesións. máis frecuentes no factores de risco máis CAA aparello locomotor e frecuentes que poden como se preveñen. afectar o aparello locomotor e relaciónaos coas lesións que producen.

f m

B3.25.

Reprodución B3.25. Referir os aspectos BXB3.25.1. Identifica en CMCCT humana. Anatomía e básicos do aparello esquemas os órganos do fisioloxía do aparello reprodutor, diferenciar aparello reprodutor reprodutor.

Cambios entre sexualidade e masculino e feminino, e especifica a súa función. físicos e psíquicos na reprodución, e interpretar adolescencia. debuxos e esquemas do aparello reprodutor.

f m

B3.26. Ciclo menstrual. B3.26.

Recoñecer os BXB3.26.1. Describe as CMCCT Fecundación, embarazo e aspectos básicos da principais etapas do ciclo parto. reprodución humana e menstrual e indica que describir os glándulas e que hormonas acontecementos participan na súa regulación. fundamentais da fecundación, do embarazo BXB3.26.2. Identifica os CMCCT e do parto. acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

f m

B3.27. Análise dos métodos B3.27.

Comparar os BXB3.27.1. Discrimina os CMCCT anticonceptivos. métodos anticonceptivos, métodos de anticoncepción humana. clasificalos segundo a súa B3.28.

Doenzas de eficacia e recoñecer a transmisión sexual: importancia dalgúns deles BXB3.27.2. Categoriza as CMCCT prevención. principais doenzas de CSC na prevención de doenzas de transmisión sexual. transmisión sexual e CCEC argumenta sobre a súa prevención.

e g m

B3.29.

Técnicas reprodución asistida.

a c d m

B3.30.

Reposta sexual B3.29. Valorar e considerar BXB3.29.1. Actúa, decide e CSC humana.

Sexo e a súa propia sexualidade e defende CCEC sexualidade. Saúde e a das persoas do responsablemente a súa hixiene sexual. contorno, e transmitir a sexualidade e a das persoas do seu contorno. necesidade de reflexionar, debater, considerar e compartir.

de B3.28.

Compilar BXB3.28.1. Identifica as CMCCT información sobre as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. técnicas de reprodución asistida e de fecundación in vitro, para argumentar o beneficio que supuxo este avance científico para a sociedade.

Bloque 4. O relevo terrestre e a súa evolución

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

48

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

f

B4.1. Modelaxe do relevo. B4.1. Identificar algunhas BXB4.1.1. Identifica a CMCCT Factores que condicionan das causas que fan que o influencia do clima e das o relevo terrestre. relevo difira duns sitios a características das rochas outros. que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles.

f

B4.2. Procesos xeolóxicos B4.2.

Relacionar os BXB4.2.1. Relaciona a CMCCT externos e diferenzas cos procesos xeolóxicos enerxía solar cos procesos internos. Meteorización, externos coa enerxía que externos, e xustifica o erosión, transporte e os activa e diferencialos papel da gravidade na súa sedimentación. dos procesos internos. dinámica.

BXB4.2.2. Diferencia os CMCCT procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo.

f

B4.3. Augas superficiais e B4.3. Analizar e predicir a BXB4.3.1.

Analiza a CMCCT modelaxe do relevo: acción das augas actividade de erosión, formas características. superficiais, e identificar transporte e as formas de erosión e sedimentación producida depósitos máis polas augas superficiais, e características. recoñece algún dos seus efectos no relevo.

f m

B4.4. Augas subterráneas: B4.4. Valorar e analizar a BXB4.4.1. Valora e analiza CMCCT circulación e explotación. importancia das augas a importancia das augas CSC subterráneas, e xustificar subterráneas e os riscos da súa sobreexplotación. a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais.

f

B4.5. Acción xeolóxica do B4.5. Analizar a dinámica BXB4.5.1. Relaciona os CMCCT mar: dinámica mariña e mariña e a súa influencia movementos da auga do modelaxe litoral. na modelaxe litoral. mar coa erosión, o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunhas formas resultantes características.

f

B4.6. Acción xeolóxica do B4.6. Relacionar a acción BXB4.6.1.

Asocia a CMCCT vento: modelaxe eólica. eólica coas condicións actividade eólica cos que a fan posible, e ambientes en que esta identificar algunhas actividade xeolóxica pode formas resultantes. ser relevante.

f

B4.7. Acción xeolóxica dos B4.7. Analizar a acción BXB4.7.1.

Analiza a CMCCT glaciares: formas de xeolóxica dos glaciares e dinámica glaciar e erosión e depósito que xustificar as identifica os seus efectos orixinan. sobre o relevo. características das formas de erosión e depósito resultantes.

f l ñ

B4.8.

Factores que B4.8. Indagar e identificar BXB4.8.1. Investiga acerca CCEC condicionan a modelaxe os factores que da paisaxe do seu CAA da paisaxe galega. condicionan a modelaxe contorno máis próximo e da paisaxe nas zonas identifica algúns dos próximas ao alumnado. factores que

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

49

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe condicionaron modelaxe.

f g m

a

Competencias clave

súa

B4.9. Acción xeolóxica dos B4.9.

Recoñecer e BXB4.9.1. Identifica a CMCCT seres vivos. A especie identificar a actividade intervención de seres humana como axente xeolóxica dos seres vivos vivos en procesos de xeolóxico. e valorar a importancia da meteorización, erosión, especie humana como transporte e axente xeolóxico externo. sedimentación.

BXB4.9.2.

Valora e CSC describe a importancia CCEC das actividades humanas na transformación da superficie terrestre.

f

B4.10. Manifestacións da B4.10.

Diferenciar os BXB4.10.1. Diferencia un CMCCT enerxía interna da Terra. cambios na superficie proceso xeolóxico externo terrestre xerados pola dun interno e identifica os seus efectos no relevo. enerxía do interior terrestre dos de orixe externa.

f

B4.11. Actividade sísmica e B4.11.

Analizar as BXB4.11.1.

Coñece e CMCCT volcánica: orixe e tipos de actividades sísmica e describe como se orixinan magmas. volcánica, as súas os sismos e os efectos que xeran. características e os efectos que xeran.

BXB4.11.2. Relaciona os CMCCT tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo.

f g

B4.12. Distribución de B4.12.

Relacionar a BXB4.12.1. Xustifica a CAA volcáns e terremotos. actividade sísmica e existencia de zonas en CMCCT Riscos sísmico e volcánica coa dinámica que os terremotos son volcánico: importancia da do interior terrestre e máis frecuentes e de maior magnitude. súa predición e da súa xustificar a súa prevención. distribución planetaria.

f g

B4.12. Distribución de B4.13. Valorar e describir a BXB5.13.1.

Valora e CAA volcáns e os terremotos. importancia de coñecer os describe o risco sísmico e, CSC Riscos sísmico e riscos sísmico e de ser o caso, volcánico volcánico: importancia da volcánico, e as formas de existente na zona en que previlos. súa predición e da súa habita, e coñece as prevención. medidas de prevención que debe adoptar.

B4.13. Sismicidade en Galicia.

Bloque 5. O solo como ecosistema.

f

B5.1.

O solo como B5.1.

Analizar os BXB5.1.1. Recoñece que o CMCCT ecosistema. compoñentes do solo e solo é o resultado da esquematizar as relacións interacción entre os B5.2. Compoñentes do solo entre eles. compoñentes bióticos e e as súas interaccións. abióticos, e sinala algunha das súas interaccións.

f g

B5.3. Importancia do solo. B5.2. Valorar e determinar a BXB5.2.1. Recoñece Riscos da súa importancia do solo e os fraxilidade do solo

a CMCCT e CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

50

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos m

Contidos sobreexplotación, degradación ou perda.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda.

Competencias clave

valora a necesidade de protexelo.

Bloque 6. Proxecto de investigación b c

B6.1. Método científico. B6.1. Planear, aplicar e BXB6.1.1. Integra e aplica CAA Elaboración de hipóteses, integrar as destrezas e as as destrezas propias do CMCCT método científico. e a súa comprobación e habilidades propias do traballo científico. argumentación, a partir da experimentación ou a observación.

b f g

B6.1. Método científico. B6.2. Elaborar hipóteses e BXB6.2.1.

Utiliza CAA Elaboración de hipóteses, contrastalas a través da argumentos que CCL e a súa comprobación e experimentación ou da xustifiquen as hipóteses que propón. argumentación, a partir da observación e a argumentación. experimentación ou a observación.

e

B6.2. Artigo científico. B6.3. Utilizar Fontes de divulgación información científica. discriminar sobre elas e empregados obtención.

a b c

B6.3.

Proxecto de B6.4. Participar, valorar e BXB6.4.1. Participa, valora investigación en equipo. respectar o traballo e respecta o traballo individual e en equipo. individual e en grupo.

Organización.

Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

a b d h o

B6.3.

Proxecto de B6.5. Expor e defender en BXB6.5.1.

Deseña CSIEE investigación en equipo. público o proxecto de pequenos traballos de CD investigación realizado.

Organización. investigación sobre Participación e animais e/ou plantas, os colaboración respectuosa ecosistemas do seu no traballo individual e en contorno ou a equipo. Presentación de alimentación e a nutrición conclusións. humana, para a súa presentación e defensa na aula.

fontes de BXB6.3.1. Utiliza fontes de CMCCT variada, e información apoiándose CD e decidir nas TIC, para a os métodos elaboración e a para a súa presentación das súas investigacións.

CAA CMCCT CSC CSIEE

BXB6.5.2. Expresa con CCL precisión e coherencia as CCEC conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

51

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

52

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN Os seis bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 3º ESO, articuláronse en once unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: A organización do corpo humano. Temporalización 4 sesións  Unidade 2: A alimentación e saúde. Temporalización 6 sesións  Unidade 3: A nutrición: aparellos dixestivo e respiratorio. .Temporalización 5 sesións  Unidade 4: A nutrición: aparellos circulatorio e excretor. Temporalización 5 sesións 2ª AVALIACIÓN  Unidade 5: A relación: os sentidos e o sistema nervioso. Temporalización 5 sesións  Unidade 6: A relación: o sistema endócrino e o aparello locomotor. Temporalización 5 sesións  Unidade 7: A reprodución. Temporalización 6 sesións  Unidade 8: A saúde e o sistema inmunitario 3 sesións 3ª AVALIACIÓN  Unidade 9: O relevo e os procesos xeolóxicos externos. Temporalización 6 sesións  Unidade 10: O modelado do relevo.Temporalización 6 sesións  Unidade 11:A dinámica interna da Terra. Temporalización 4 sesións.

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións.

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.

- Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico e utilízaa para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde.

- Realiza un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describe a súa execución e interpreta os seus resultados.

Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos.

Recoñece que os seres vivos están constituídos por células e determina as características que os diferencian da materia inerte.

Describe as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa.

Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

53

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Cataloga os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferencia as principais estruturas celulares e as súas funcións.

Diferencia os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función.

Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

Clasifica as doenzas e diferencia as infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos).

Valora e identifica hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas.

Coñece o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describe a importancia do uso responsable dos medicamentos.

Recoñece e transmite a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada na súa vida e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos.

Investiga as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elabora propostas de prevención e control.

Recoñece as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco.

Recoñece a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferencia os principais nutrientes e as súas funcións básicas.

Relaciona as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos.

Argumenta a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identifica as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria.

Explica os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela.

Asocia a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado.

Identifica os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñece o seu funcionamento.

Indaga sobre doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas.

Describe os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñece e diferencia os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista.

Explica a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describe o seu funcionamento.

Asocia as principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función.

Relaciona funcionalmente o sistema neuro-endócrino.

Identifica os principais ósos e músculos do aparello locomotor.

Analiza as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso.

Detalla as lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen.

Coñece os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferencia entre sexualidade e reprodución, e interpreta debuxos e esquemas do aparello reprodutor.

Recoñece os aspectos básicos da reprodución humana e describe os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto.

Compara os métodos anticonceptivos, clasificaos segundo a súa eficacia e recoñece a importancia do preservativo na prevención de doenzas de transmisión sexual.

Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes.

Actúa, decide e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas da súa contorna.

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución.

Identifica algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros.

Relaciona os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferenciaos dos procesos internos.

Analiza e predice a acción das augas superficiais, e identifica as formas de erosión e depósitos máis características.

Valora e analiza a importancia das augas subterráneas, e xustifica a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais Analiza a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral.

Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante. .Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo.

Investiga acerca da paisaxe da súa contorna máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe.

Recoñece e identifica a actividade xeolóxica dos seres vivos e valora a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

54

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Diferencia os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa.

Coñece e describe como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. .Relaciona os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo.

Relaciona a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustifica a súa distribución planetaria.

Valora e describe a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos.

Bloque 5.O solo como ecosistema.

Analiza os compoñentes do solo e esquematiza as relacións entre eles.

Valora e determina a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda.

Bloque 6. Proxecto de investigación.

Integra e aplica as destrezas propias do método científico.

Elabora hipóteses e contrástaas a través da experimentación ou da observación e a argumentación Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.

Expón e defende en público o proxecto de investigación realizado.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros.

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial.

Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora…

Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro ou fóra do centro.

Avaliación dos informes científicos e da defensa en público dos proxectos de investigación.

Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos…

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Enquisas aos alumnos ao final de curso para valorar o ano académico 2017-2018.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

55

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Autoavaliación da propia profesora.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA O estudo da Bioloxía e a Xeoloxía neste curso terá en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: 



  

Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que tamén inclúen habilidades, destrezas e actitudes, de xeito que a presentación destes contidos vaia sempre encamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregar unha metodoloxía baseada no método científico.

Conseguir unha aprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementos poidan ser aplicados polo alumno ao entendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e ao estudo doutras materias.

Promover unha aprendizaxe construtiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros.

Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos.

Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Para tratar adecuadamente os contidos e para contribuír á adquisición de determinadas competencias, a proposta metodolóxica debe ter en conta a concepción da ciencia como actividade en permanente construción e revisión, e ofrecer a información necesaria realzando o papel activo do alumno no proceso de aprendizaxe mediante diversas estratexias:  Darlle a coñecer algúns métodos habituais na actividade e investigación científicas, invitándoo a utilizalos e reforzar os aspectos do método científico correspondentes a cada contido.  Xerar escenarios atractivos e motivadores que lle axuden a vencer unha posible resistencia ao seu achegamento á ciencia.  Propoñer actividades prácticas que o sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándoo a enfrontarse co traballo / método científico que o motive para o estudo.  Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica sexa un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en terceiro de ESO: Libro de texto do alumno da editorial Santillana.

Libros e guías de consulta do departamento.

Artigos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais.

Colección de rochas e minerais do departamento.

Análises clínicos (de sangue ou de urina), ecografías e radiografías.

Táboas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas.

Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos.

Home clástico e modelos anatómicos dos órganos estudados.

Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos.

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

56

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Práctica 1: Manexo da lupa e do microscopio.

Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares.

Práctica 3: Microbios e hixene Práctica 4: Clasificación de medicamentos.

Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta.

Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes.

Práctica 7: Etiquetas e aditivos.

Práctica 8: Análise cuantitativo de una dieta.

Práctica 9: Maquetas ser humano.

Práctica 10: Dixestión.

Práctica 11: Absorción.

Práctica 12: Disección pulmón.

Práctica 13: Disección dun ril Práctica 14: O sangue Práctica 15: Disección do corazón.

Práctica 20: Disección encéfalo e do ollo.

Práctica 21: Órganos dos sentidos.

Práctica 22: Interpretación radiografías.

Práctica 23: Aparato reprodutor.

Práctica 24: Exercicios medio natural e realización dun perfil topográfico.

Práctica 25: Interpretación dun sismograma e elaboración dunha predición sísmica.

Moitas das experiencias propostas non se van poder realizar porque durante o curso 2018-2019, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO non conta con desdobres de laboratorio.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.

- Procurar, seleccionar e interpretar a información de carácter científico e utilízala para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde.

- Realizar un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describir a súa execución e interpretar os seus resultados.

Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos.

Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as características que os diferencian da materia inerte.

Describir as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa.

Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde.

Catalogar os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferenciar as principais estruturas celulares e as súas funcións.

Diferenciar os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función.

Argumentar as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustificar con exemplos as eleccións que realiza ou poder realizar para promovela individual e colectivamente.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

57

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Clasificar as doenzas e diferenciaras infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos).

Valorar e identificar hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas.

Seleccionar información, establecer diferenzas dos tipos de doenzas dun mundo globalizado e deseñar propostas de actuación.

Coñecer o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos.

Recoñecer e transmitir a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada na súa vida e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos.

Investigar as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elaborar propostas de prevención e control.

Recoñecer as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco.

Recoñecer a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas funcións básicas.

Relacionar as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos.

Argumentar a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identificar as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria.

Explicar os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela.

Asociar a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado.

Identificar os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñecer o seu funcionamento.

Indagar sobre doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas.

Describir os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñecer e diferenciar os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista.

Explicar a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describir o seu funcionamento.

Asociar as principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función.

Relacionar funcionalmente o sistema neuro-endócrino.

Identificar os principais ósos e músculos do aparello locomotor.

Analizar as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso.

Detallar as lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen.

Coñecer os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferenciar entre sexualidade e reprodución, e interpretar debuxos e esquemas do aparello reprodutor.

Recoñecer os aspectos básicos da reprodución humana e describir os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto.

Comparar os métodos anticonceptivos, clasificalos segundo a súa eficacia e recoñecer a importancia do preservativo na prevención de doenzas de transmisión sexual.

Identificar as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes.

Actúar, decidir e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas da súa contorna.

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución.

Identificar algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros.

Relacionra os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferencialos dos procesos internos.

Analizar e predecir a acción das augas superficiais, e identificar as formas de erosión e depósitos máis característicos.

Valorar e analizar a importancia das augas subterráneas, e xustificar a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais Analizar a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral.

Asociar a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante.

Analizar a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo.

Investigar acerca da paisaxe da súa contorna máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe.

Recoñecer e identificar a actividade xeolóxica dos seres vivos e valorar a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo.

Diferenciar os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

58

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Coñecer e describir como se orixinan os sismos e os efectos que xeran.

Relacionar os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asócialos co seu grao de perigo.

Relacionar a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustificar a súa distribución planetaria.

Valorar e describir a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos.

Bloque 5.O solo como ecosistema.

Analizar os compoñentes do solo e esquematizar as relacións entre eles.

Valorar e determinar a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda.

Bloque 6. Proxecto de investigación.

Integrar e aplicar as destrezas propias do método científico.

Elaborar hipóteses e contrástalas a través da experimentación ou da observación e a argumentación Utilizar fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo.

Expor e defender en público o proxecto de investigación realizado.

Criterios de cualificación e promoción: Acualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua.

Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



Seguindo as medidas de mellora para a ESO da competencia lingüística do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.

 A contribución porcentual á nota de avaliación será do 60 % (6 puntos).

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, etc.  A contribución porcentual á nota será do 40% (4 puntos).

Se a cualificación global en cada unha das avaliacións resulta inferior a 5 puntos recuperaríase primeirae a segunda , en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia no grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables.. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso.

A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidade da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materiana convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro).

En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

59

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Parecéronche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións:

-

Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

A final de curso todos os alumnos e alumnas realizarán un cuestionario on line, a través do blog bioquimchivite para valorar o ano académico 2018-2019. Con esta enquisa preténdense analizar os seguintes aspectos: as explicacións da profesora, o libro de texto e o material empregado, o tipo de probas avaliables que se realizaron (traballos, comentarios, exames, etc), os criterios de avaliación e cualificación, así como o que senten os alumnos que aprenderon.

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

9.

ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES A materia dividímola en tres bloques:  BLOQUE I 

A organización do corpo humano.



A alimentación e a nutrición.

 Aparatos para a nutrición  BLOQUE II 

A función de relación.

 A reprodución humana.  BLOQUE III 

A saúde e a enfermidade.



A cambiante superfície da Terra.



O modelado do relevo.

O alumno terá que contestar aos cuestionarios que se lle propoñan relacionados coa materia do bloque, e realizará unha proba escrita sobre aspectos dos cuestionarios.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

60

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Nos cuestionario o alumno terá que: Interpretar gráficos e imaxes. Definir conceptos Respostar a cuestións de verdadeiro ou falso. Establecer diferenzas. Relacionar termos Os criterios de cualificación para todos os alumnos con Bioloxia-Xeoloxía de 3º ESO pendente serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e superen unha proba escrita de cada bloque superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso conforme co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do exame

O departamento realizará as actividades que se detallan a continuación para realizar un seguimento das materias pendentes :  Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas.  Lembrar aos titores as datas de entrega, das probas e as cualificacións dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano .  Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes.  Elaboración de boletíns de exercicios e depósito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado.

Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2018-2019 para a materia de Bioloxía e Xeoloxía de 1º de ESO. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 3º de ESO que cursan Bioloxía e Xeoloxía e fixar o ritmo de aprendizaxe.Nela valoraránse: conceptos científicos, resolución de problemas matemáticos, interpretación de gráficas, lectura comprensiva e expresión escrita.

Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevistas cos profesores que lles impartiron clase en 2º de ESO aos alumnos que promocionaron a 3º de ESO. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 2º de ESO no curso 2017-2018.

Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten en 3º ESO, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

61

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : - Rendemento do alumno.

- Personalidade.

- Afeccións e interese.

- Coñecementos previos do alumnado.

A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación ou A.C.I. Deseñaranse actividades para alumnos con altas capacidades de ser o caso.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

SE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 3º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor. Algúns exemplos son: “Órganos artificiais”, “As chucherías”, “Instinto de supervivencia en alta mar”, “Viaxe alucinante”, “O mecanismo da adición”, “O reto do embarazo”, “Os leprosos de Yamubaki”...Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno.

Comunicación audiovisual.

Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación.

Actividades de interpretación de imaxes (célula, roda dos alimentos, etiquetas, aparatos relacionados coas funcións vitais, ecografías, formas de modelado, horizontes do solo, erupcións volcáncias…), mapas (topográficos, distribución de sismos e volcáns), táboas (composición dos alimentos, dureza dos mineriais, análises de sangue) e gráficos (electrocardiograma Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica: “Europa one”, “La pesca del salmón en Yemen”, “Lo imposible”, “Viaje al centro de la Tierra”, “Pompeya”, “Entre lobos...

Participación nos concursos organizados polo EDLG: -

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación.

Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas.

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica: “Europa one”, “La pesca del salmón en Yemen”, “Lo imposible”, “Viaje al centro de la Tierra”, “Pompeya”, “Entre lobos...

Emprendemento.

Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación.

Deseño e construción de maquetas de células, de órganos ou aparatos relacionados coas funcións vitais, e de formas de relevo.

Deseño dunha campaña divulgativa sobre a doazón de sangue.

Deseño dun envase dun novo produto.

Crear unha obra de teatro breve sobre como actuar no caso dun sismo.

Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Doazón de células nai aembrionarias para uso terapéutico.

As dietas equilibradas, as desequilibradas e a sáude.

A desnutrición Os transxénicos.

Hábitos de vida que favorecen o bo funcionamento dos órganos e aparatos que interveñen nas función vitais e preveñen doenzas.

As lesións medulares e a superación de dificultades.

A violencia de xenero.

A historia de Pompeia.

Que facer no caso dun sismo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

62

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Valores persoais.

Hábitos saudables para previr enfermidades relacionadas cos órganos e aparatos que interveñen nas funcións de nutrición, relación e reprodución.

Contra a violencia de xénero.

As armas biolóxicas.

Uso sostible do solo, sen sobreexplotalo.

14.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo Domus, “A casa do home” na Coruña.

Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde.

Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo humano.

Charlas sobre sexualiade, as ETS e a súa prevención.

Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Saída ao campo con mapas topográficos da zona para identificar no terreo os elementos que se representan nos mapas e ver como quedan reflectidos nos mapas as formas do relevo (vales, montañas, chairas, etc.).

Asistir a proxección de documentais sobre os distintos tipos de relevo.

Participar nos concursos de relatos científicos “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

Participación nas actividades do EDLG.

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos seis bloques de contidos plantexados para 3º de ESO, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Bloque 1: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica Seguimento das normas de seguridade no laboratorio Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos.

Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico.

Utilización das TIC como fonte de información, consulta e aprendizaxe.

Bloque 2: A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos.

Recoñecemento dos avances da ciencia no coñecemento da estrutura e funcións celulares.

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación.

Valoración da necesidade das funcións vitais: nutrición, relación e reprodución para o mantemento da vida.

Valoración da importancia da célula como unidade vital dos seres vivos, na que se realizan todos os procesos fisiolóxicos.

Bloque 3: As persoas e a sáude. Promoción e saúde.

Valoración da doazón como un acto solidario e altruísta que permite seguir vivindo outras persoas ou mellorar as súas condicións de vida.

Recoñecemento da importancia da dieta mediterránea como un hábito alimentario saudable.

Desenvolvemento dunha actitude crítica e responsable á hora de adquirir alimentos envasados e de consumir alimentos transxénicos ou produtos alimentarios con certos aditivos.

Respecto polas persoas que presentan algún trastorno nutricional, como a obesidade, a anorexia e a bulimia.

Valoración das normas de hixiene bucodental para o mantemento da saúde.

Toma de conciencia da importancia que ten evitar o consumo de substancias nocivas como o tabaco e o alcohol.

Recoñecemento da importancia do descubrimento da circulación sanguínea.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

63

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Recoñecemento dos efectos que ten o alcohol sobre o sistema nervioso e a súa relación cos accidentes de tráfico.

Toma de conciencia da necesidade de coñecer o funcionamento dos órganos dos sentidos para mellorar os hábitos de saúde.

Toma de conciencia de que os hábitos posturais correctos preveñen enfermidades do aparato locomotor.

Valoración da importancia das novas tecnoloxías, como a resonancia magnética funcional no diagnóstico e prevención de enfermidades do sistema nervioso.

Toma de conciencia dos cambios corporais que acontecen na adolescencia para aceptar a propia realidade.

Valoración das novas técnicas científicas para o seguimento do embarazo.

Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa.

Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos.

Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade.

Bloque 4: O relevo terrestre e a súa evolución.

Fomento da práctica de actividades no medio natural.

Toma de conciencia da importancia que ten a conservación do medio natural pola súa grande influencia na humanidade e en todos os seres vivos.

Toma de conciencia dos riscos que poden causar os torrentes durante as chuvias torrenciais.

Valoración dos riscos derivados da sobreexplotación dos acuíferos.

Valoración da importancia que ten o cambio climático sobre os glaciares e as consecuencias que pode provocar o seu desxeo.

Resposta adecuada ante unha catástrofe natural, como un terremoto, un volcán, etc.

Bloque 5: O solo como ecosistema.

Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais, como o solo e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

Bloque 6: Proxecto de investigación.

Rigor na toma de datos e decisións Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico.

Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan, leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno .

Proporemos desde o noso departamento a lectura dos seguintes libros para 3º de ESO: -

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002.

ARNOLD, N.:Esa horrible ciencia: Esos microscópicos monstruos. Ed. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra.

BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984.

Cambio climático y sostenibilidad (cómics). Ed. Panini.

CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros.

COEN, E.: De las células a las civilizaciones. Editorial Crítica, 2013 Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación.

KELLY, J: La evolución de Calpurnia Tate. Ed. Roca Editorial de Libros, 2010.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

64

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

LONDON, J.: La quimera del oro. Ed. Anaya.

Una máquina genial. Ediciones Paramón.

POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta.

VEIGA, A.: El milagro de la vida: de la fecundación in vitro a las células madre. Ed. RBA, 2011.

VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya.

WELLS, H.: La isla del doctor Moureau, Alianza Editorial.

ZORZÍN, R.: Conocer los minerales. Ed. Susaeta, 2002.

Un fantástico viaje en globo. Ed. Anaya.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro.

Algunhas web recomendadas para este curso son: http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/3eso/1.htm http://docentes.educacion.navarra.es/~metayosa/ESO3.html http://iesoterobioloxiaexeoloxia3eso.blogspot.com.es/ http://ntic.educacion.es/w3//eos/MaterialesEducativos/mem2007/nuestro_cuerpo_clic/interactiva/index.ht ml http://www.igme.es/internet/default.asp http://www.ont.es/Paginas/Home.aspx http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/index.cgi?wid_item=1042&wid_seccion=19 Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos científicos:“Ciencia que conta”e “Inspiraciencia”, organizados pola Universidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/ Asimesmo fomentarase a participación dos alumnosnas propostas do EDLG relacionadas coa materia e o concurso fotográfico, cuxas bases serán publicadas no blog do equipo de dinamización: http://ofiadeirodalingua.blogspot.com.es/.

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdanao longo do curso.

-

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

-

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

-

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

65

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2018-2019 propostos na memoria do departamento do curso pasado son: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Intentar explicar máis amodo e impartir menos contidos en cada sesión, xa que unha das críticas dos alumnos, nas enquisas de avaliación do profesorado, foi que a profesora algunhas veces explica e fala moi rápido.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva, integrando os coñecementos previos coas novas adquisicións.

Intentarase realizar máis clases prácticas, a pesar de que a administración non concedeu os desdobres de laboratorio, aínda que practicamente e misión imposible, e adaptadas a realidade social actual do entorno.

Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación a principio de curso e en cada unidade.

Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa coa realización de traballos en pequeno grupo sempre que a marcha do curso o permita.

Os membros do departamento de Bioloxía e Xeoloxía imos contribuir ás medidas para a mellora das competencias lingüística, matemática e básicas en ciencia e tecnoloxía, e de conciencia e expresións culturais, propostas por parte da CCP e do Claustro de Profesores, que o Consello Escolar aprobou por unanimidade: a) Competencia lingüística: 7. Fomentar a aprendizaxe de lingua como instrumento de comunicación. Adicar máis tempo a lectura, expresión e comprensión oral, á redacción de textos e menos a gramática.

8. O profesorado implicarase activamente nos 50 minutos de tempo para “Ler todos xuntos”, guiando as lecturas, participando e dando exemplo.

9. Premiarase a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía, cun mínimo de 0,5 puntos en cada proba realizada. b) Competencia matemática e básicas de ciencia e tecnoloxía: 10. Traballar máis na resolución de problemas.

11. Darlle aos alumnos estratexias, facelos pensar, fomentando neles a visión crítica.

12. Traballar na interpretación de gráficos e achegar as ciencias á realidade mediante a realización de exercicios prácticos.

13. Desenvolver estratexias de traballo e contidos dunha forma práctica. c) Competencia de conciencia e expresións culturais 14. Acercar ao alumnado ao entorno e favorecer o seu interese pola dimensión artística, histórica e científica.

15. Intensificar a utilización dos medios audiovisuais.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación:

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe moito

Aspectos xerais

medio

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

66

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista?

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

67

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa?

Temporalización ¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas?

Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos?

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada?

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada?

Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

68

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

4º ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vázquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria (ESO) a que o alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica; os alumnos e alumnas debe identificarse como axentes activos, e recoñecer que das súas actuacións e coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu medio.

Durante esta etapa perséguese asentar os coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo cursoa curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de non perder o interese que teñen desde o comezo da súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender.

Durante o primeiro ciclo de ESO, o eixe vertebrador da materia virará arredor dos seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que lles rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

69

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e evolución dos devanditos ecosistemas.

Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO son os seguintes: Bloque 1: A evolución da vida Bloque 2: A dinámica da Terra Bloque 3: Ecoloxía e medio ambiente Bloque 4: Proxecto de investigación

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver as competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.

Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

70

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC)

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos:

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A evolución da vida  f  h

 B1.1. Célula procariota e  B1.1.

célula eucariota: relacións evolutivas. Célula animal e célula vexetal: morfoloxía e función.

Determinar as  BXB1.1.1. Compara a célula  CAA analoxías e as diferenzas na procariota e a eucariota, a  CMCCT estrutura das células animal e a vexetal, e procariotas e eucariotas, e recoñece a función dos interpretar as relacións orgánulos celulares e a evolutivas entre elas. relación entre morfoloxía e función.  BXB1.1.2. Identifica tipos de  CD

células utilizando o  CAA microscopio óptico, micrografías e esquemas gráficos.  f

 B1.2. Núcleo e ciclo celular.

celular e a súa organización segundo as fases do ciclo celular, a través da observación directa ou indirecta.

 g

 g  f

 g  f  h

 g  f

 B1.3.

Cromatina cromosomas. Cariotipo.

 h

 g

Distingue os  CCL compoñentes do núcleo e a  CAA súa función segundo as etapas do ciclo celular.

e  B1.3. Comparar a estrutura  BXB1.3.1. Recoñece as  CMCCT dos cromosomas e da partes dun cromosoma cromatina. utilizándoo para construír un cariotipo.

 B1.4.

Mitose e meiose:  B1.4. Formular e identificar  BXB1.4.1. Recoñece as  CMCCT principais procesos, os principais procesos que fases da mitose e meiose,  CAA importancia e significado teñen lugar na mitose e na diferencia ambos os biolóxico. meiose, e revisar o seu procesos e distingue o seu significado biolóxico. significado e a súa importancia biolóxica.

 B1.5. Ácidos nucleicos: ADN  B1.5. Comparar os tipos e a  BXB1.5.1.

e ARN.

 h  g

 B1.2. Identificar o núcleo  BXB1.2.1.

composición dos ácidos nucleicos, e relacionalos coa súa función.

Distingue os  CAA ácidos nucleicos e enumera  CSIEE os seus compoñentes.

 B1.6.

ADN e xenética  B1.6.

Relacionar a  BXB1.6.1.

Recoñece a  CAA molecular.

Proceso de replicación do ADN coa función do ADN como replicación do ADN. conservación da información portador da información Concepto de xene. xenética. xenética, e relaciónao co concepto de xene.

 B1.7.

Expresión da  B1.7. Comprender e ilustrar  BXB1.7.1.

Ilustra os  CAA información xenética. Código como se expresa a mecanismos da expresión

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

71

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos  b

 b  a

Contidos

Criterios de avaliación

xenético.

Estándares de aprendizaxe

información xenética, utilizando o código xenético e resolvendo problemas sinxelos.

xenética por medio do código  CSIEE xenético.

 B1.8. Mutacións. Relacións  B1.8. Valorar e recoñecer o  BXB1.8.1.

coa evolución.

papel das mutacións na diversidade xenética, e comprender a relación entre mutación e evolución.

Recoñece e  CMCCT explica en que consisten as  CAA mutacións e os seus tipos.

 f

 B1.9. Herdanza e transmisión  B1.9. Formular os principios  BXB1.9.1.

 g

de caracteres. Introdución e desenvolvemento das leis de Mendel.  B1.10. Base cromosómica da herdanza mendeliana.  B1.11. Aplicacións das leis de Mendel.

 h

 g

 c  g

 B1.13. Doenzas hereditarias  B1.11. Coñecer e identificar  BXB1.11.1.

máis frecuentes e o seu alcance social.

 f

 B1.14.

 g

 B1.15.

 m  a  c  g

 a  c  d

Recoñece os  CMCCT principios básicos da  CAA xenética mendeliana e  CCEC resolve problemas prácticos de cruzamentos con un ou dous caracteres.

Diferenciar a  BXB1.10.1.

Resolve  CAA herdanza do sexo e a ligada problemas prácticos sobre a  CSIEE ao sexo, e establecer a herdanza do sexo e a ligada relación entre elas. ao sexo.

 m

 h

da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas sinxelos, e recoñecer a base cromosómica das leis de Mendel.

 B1.12. Herdanza do sexo e  B1.10.

herdanza ligada ao sexo.

 a

Técnicas enxeñaría xenética.

algunhas doenzas hereditarias, a súa prevención e o seu alcance social.

Identifica as  CMCCT doenzas hereditarias máis  CSC frecuentes e o seu alcance social, e resolve problemas prácticos sobre doenzas hereditarias, utilizando árbores xenealóxicas.

da  B1.12. Identificar as técnicas  BXB1.12.1.

Diferencia  CMCCT da enxeñaría xenética: ADN técnicas de traballo en  CSIEE recombinante e PCR. enxeñaría xenética.

Aplicacións da  B1.13.

Comprender enxeñaría xenética. describir o proceso Biotecnoloxía. Bioética. clonación.

e  BXB1.13.1. Describe as  CSC da técnicas de clonación animal,  CSIEE distinguindo clonación  CAA terapéutica e reprodutiva.

 B1.15.

Aplicacións da  B1.14.

Recoñecer as  BXB1.14.1.

Analiza as  CSC enxeñaría xenética. aplicacións da enxeñaría implicacións éticas, sociais e  CSIEE Biotecnoloxía. Bioética. xenética: organismos ambientais da enxeñaría xenética. modificados xeneticamente (OMX).

 B1.15.

Aplicacións da  B1.15. Valorar e interpretar  BXB1.15.1.

Interpreta  CSC enxeñaría xenética. as aplicacións da tecnoloxía criticamente as Biotecnoloxía. Bioética. do ADN recombinante na consecuencias dos avances agricultura, na gandaría, no actuais no campo da ambiente e na saúde. biotecnoloxía.

 a

 B1.16. Orixe e evolución dos  B1.16. Coñecer e describir as  BXB1.16.1.

 c

seres vivos. Hipóteses sobre a orixe da vida na Terra.  B1.17. Teorías da evolución.

Feito e mecanismos da evolución.

 g  h

Competencias clave

hipóteses sobre a orixe da vida e as probas da evolución.

Comparar lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.

Distingue as  CMCCT características  CAA diferenciadoras entre lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

72

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

 g

 B1.16. Orixe e evolución dos  B1.17.

 h

seres vivos. Hipóteses sobre a orixe da vida na Terra.  B1.17. Teorías da evolución.

Feito e mecanismos da evolución.

 g

 B1.18.

 g

 B1.19. Evolución humana:  B1.19.

 h

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Comprender e  BXB1.17.1. Establece a  CAA establecer os mecanismos da relación entre variabilidade evolución destacando a xenética, adaptación e selección natural. importancia da mutación e a selección. Analizar o debate entre gradualismo, saltacionismo e neutralismo.

As árbores  B1.18. Interpretar árbores  BXB1.18.1.

Interpreta  CAA árbores filoxenéticas. filoxenéticas no proceso de filoxenéticas, incluíndo a evolución. humana.

proceso de hominización.

 b

Describir hominización.

a  BXB1.19.1. Recoñece e  CMCCT describe as fases da  CCL hominización.

Bloque 2. A dinámica da Terra  f  g  h

 g

 B2.1. Historia da Terra. Orixe  B2.1. Recoñecer, compilar e  BXB2.1.1.

da Terra. Tempo xeolóxico: ideas históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos que permiten reconstruír a súa historia.

Utilización do actualismo como método de interpretación.

 h

 f

 f

algúns dos cambios máis notables da historia da Terra, e asocialos coa súa situación actual.

cambios notables na Terra,  CSIEE mediante a utilización de modelos temporais a escala e recoñecendo as unidades temporais na historia xeolóxica.

 B2.2. Eóns, eras xeolóxicas e  B2.3. Categorizar e integrar  BXB2.3.1.

períodos xeolóxicos: situación dos acontecementos xeolóxicos e biolóxicos importantes.

os procesos xeolóxicos máis importantes da historia da Terra.

Discrimina os  CMCCT principais acontecementos xeolóxicos, climáticos e biolóxicos que tiveron lugar ao longo da historia da Terra, e recoñece algúns animais e plantas característicos de cada era.

 B2.3. Os fósiles guía e o seu  B2.4. Recoñecer e datar  BXB2.4.1. Relaciona algún  CAA

emprego para a datación e o estudo de procesos xeolóxicos.  e

Identifica e  CAA describe feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante, e relaciónaos cos fenómenos que suceden na actualidade.

 B2.1. Historia da Terra. Orixe  B2.2. Rexistrar e reconstruír  BXB2.2.1. Reconstrúe algúns  CAA

da Terra. Tempo xeolóxico: ideas históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos que permiten reconstruír a súa historia.

Utilización do actualismo como método de interpretación.  g

contrastar feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante.

eóns, eras e períodos xeolóxicos, utilizando o coñecemento dos fósiles guía.

dos fósiles guía máis característico coa súa era xeolóxica.

 B2.4.

Interpretación de  B2.5. Interpretar cortes  BXB2.5.1. Interpreta un mapa  CMCCT mapas topográficos e xeolóxicos sinxelos e perfís topográfico e fai perfís  CCL topográficos.. realización de perfís topográficos como topográficos. Interpretación e procedemento para o estudo dunha zona ou dun terreo.  BXB2.5.2.

Resolve  CMCCT datación de procesos problemas sinxelos de representados en cortes xeolóxicos. datación relativa, aplicando os principios de

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

73

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

superposición de estratos, superposición de procesos e correlación.  g

 B2.5.

 g

 B2.5.

 f

 g

Estrutura e  B2.6.

Comprender e  BXB2.6.1. Analiza e compara  CAA composición da Terra. comparar os modelos que os modelos que explican a Modelos xeodinámico e explican a estrutura e a estrutura e a composición da xeoquímico. composición da Terra.

Terra.

Estrutura e  B2.7. Combinar o modelo  BXB2.7.1. Relaciona as  CAA composición da Terra. dinámico da estrutura interna características da estrutura  CSIEE Modelos xeodinámico e da Terra coa teoría da interna da Terra e asóciaas xeoquímico. tectónica de placas. cos fenómenos superficiais.  B2.6. A tectónica de placas e as súas manifestacións.

Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.  B2.6. A tectónica de placas e  B2.8.

as súas manifestacións.

Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.  g

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.9.

as súas manifestacións.

Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.

 g  h

 g

 b

Interpretar algúns  BXB2.9.1. Coñece e explica  CAA fenómenos xeolóxicos razoadamente os  CMCCT asociados ao movemento da movementos relativos das placas litosféricas. litosfera e relacionalos coa súa situación en mapas terrestres. Comprender os  BXB2.9.2. Interpreta as  CAA consecuencias dos fenómenos naturais movementos das placas no producidos nos contactos das relevo. placas.

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.10. Explicar a orixe das  BXB2.10.1.

as súas manifestacións.

Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.

cordilleiras, os arcos de illas e os oróxenos térmicos.

Identifica as  CMCCT causas dos principais relevos terrestres.

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.11. Contrastar os tipos de  BXB2.11.1.

as súas manifestacións.

Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.  g

Recoñecer as  BXB2.8.1. Expresa algunhas  CAA evidencias da deriva evidencias actuais da deriva continental e da expansión continental e da expansión do fondo oceánico. do fondo oceánico.

placas litosféricas e asociarlles movementos e consecuencias.

Relaciona os  CAA movementos das placas con  CCL procesos tectónicos.

 B2.7. Evolución do relevo  B2.12. Analizar que o relevo,  BXB2.12.1.

como resultado da interacción da dinámica externa e interna.

na súa orixe e na súa evolución, é resultado da interacción entre os procesos xeolóxicos internos e externos.

Interpreta a  CAA evolución do relevo baixo a influencia da dinámica externa e interna.

Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente  f  h

 B3.1.

Compoñentes e  B3.1. Explicar os conceptos  BXB3.1.1.

Identifica o  CMCCT estrutura do ecosistema: de ecosistema, biótopo, concepto de ecosistema e comunidade e biótopo. poboación, comunidade, distingue os seus Hábitat e nicho ecolóxico. compoñentes. ecotón, hábitat e nicho

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

74

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación ecolóxico.

 g  b  f

 a  b

 g  f

 f  h

 a  c  g

 a  c  m

 a  c

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 BXB3.1.2.

Analiza as  CAA relacións entre biótopo e  CSIEE biocenose, e avalía a súa  CCL importancia para manter o equilibrio do ecosistema.

 B3.2. Factores ambientais e  B3.2. Comparar adaptacións  BXB3.2.1.

seres vivos.

Factores limitantes e adaptacións.Límite de tolerancia.

dos seres vivos a diferentes medios, mediante a utilización de exemplos.

Interpreta as  CSC adaptacións dos seres vivos  CAA a un ambiente determinado, relacionando a adaptación co factor ou os factores ambientais desencadeantes deste.

 B3.2. Factores ambientais e  B3.3. Categorizar os factores  BXB3.3.1.

seres vivos.

Factores limitantes e adaptacións.Límite de tolerancia.

ambientais e a súa influencia sobre os seres vivos, e recoñecer o concepto de factor limitante e límite de tolerancia.

Recoñece os  CMCCT factores ambientais que  CAA condicionan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente determinado, e valora a súa importancia na conservación deste.

 B3.3.

Relacións  B3.4. Identificar as relacións  BXB3.4.1.

Recoñece e  CMCCT intraespecíficas e intraespecíficas e describe relacións e a súa interespecíficas. Influencia na interespecíficas como influencia na regulación dos regulación dos ecosistemas. factores de regulación dos ecosistemas, interpretando ecosistemas. casos prácticos en contextos  B3.4. Autorregulación do reais. ecosistema, da poboación e da comunidade.  B3.5.

Relacións cadeas e redes.

tróficas:  B3.5. Explicar os conceptos  BXB3.5.1. Recoñece os  CAA de cadeas e redes tróficas. niveis tróficos e as súas  CSC relacións nos ecosistemas, e  CCL valora a súa importancia para a vida en xeral e o mantemento destas.

 B3.6.

Dinámica do  B3.6. Expresar como se  BXB3.6.1. Compara as  CSC ecosistema. produce a transferencia de consecuencias prácticas na  CCEC materia e enerxía ao longo xestión sustentable dalgúns  B3.7. Ciclo da materia e fluxo dunha cadea ou rede trófica, recursos por parte do ser da enerxía. e deducir as consecuencias humano, e valora  B3.8. Pirámides ecolóxicas. prácticas na xestión criticamente a súa  B3.9. Ciclos bioxeoquímicos importancia. sustentable dalgúns recursos e sucesións ecolóxicas. por parte do ser humano.  B3.10. Eficiencia ecolóxica e  B3.7. Relacionar as perdas  BXB3.7.1.

aproveitamento dos recursos alimentarios. Regra do 10 %.

enerxéticas producidas en cada nivel trófico co aproveitamento dos recursos alimentarios do planeta desde un punto de vista sustentable.

Establece a  CAA relación entre as transferencias de enerxía dos niveis tróficos e a súa eficiencia enerxética.

 B3.11. Actividade humana e  B3.8. Contrastar algunhas  BXB3.8.1. Argumenta sobre  CSC

medio ambiente. Impactos e valoración das actividades humanas nos ecosistemas.

Consecuencias ambientais do consumo humano de

actuacións humanas sobre diferentes ecosistemas, valorar a súa influencia e argumentar as razóns de certas actuacións individuais

as actuacións humanas que  CCL teñen unha influencia  CCEC negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

75

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos enerxía.  B3.12. Os recursos naturais e

Criterios de avaliación e colectivas para evitar a súa deterioración.

 f

 m  c  a

 a  g

Competencias clave

de recursos, etc.  BXB3.8.2. Defende e conclúe  CMCCT

os seus tipos.

A superpoboación e as súas consecuencias: deforestación, sobreexplotación, incendios, etc.

 b

Estándares de aprendizaxe

sobre posibles actuacións  CAA para a mellora ambiental e  CCL analiza desde distintos puntos de vista un problema ambiental do contorno próximo, elabora informes e preséntaos utilizando distintos medios.

 B3.13. Os residuos e a súa  B3.9. Concretar procesos de  BXB3.9.1.

xestión. Coñecemento de técnicas sinxelas para coñecer o grao de contaminación e depuración ambiental.

tratamento de residuos e describir a xestión que dos residuos se fai no seu contorno próximo.

Describe os  CSC procesos de tratamento de  CSIEE residuos, e valora criticamente a súa recollida selectiva.

 B3.13. Os residuos e a súa  B3.10.

xestión. Coñecemento de técnicas sinxelas para coñecer o grao de contaminación e depuración ambiental.

Contrastar  BXB3.10.1. Argumenta os  CSC argumentos a favor da proles e os contras da  CAA recollida selectiva de reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social.

 B3.14.

Uso de enerxías  B3.11. Asociar a importancia  BXB3.11.1.

Destaca a  CSC renovables como factor da utilización de enerxías importancia das enerxías  CCL fundamental para un renovables no renovables para o desenvolvemento desenvolvemento desenvolvemento sustentable sustentable. do planeta. sustentable. Consecuencias ambientais do consumo humano de enerxía.

Bloque 4. Proxecto de investigación

 b  c  e  f  g  b  e  f  g  h  b  e

 B4.1.

Método científico.  B4.1. Planear, aplicar, e  BXB4.1.1. Integra e aplica as  CAA Elaboración de hipóteses, e integrar as destrezas e as destrezas propias dos  CMCCT métodos da ciencia. comprobación e habilidades propias do  CSIEE traballo científico. argumentación a partir da experimentación ou a observación.

 B4.1.

Método científico.  B4.2. Elaborar hipóteses e  BXB4.2.1. Utiliza argumentos  CAA Elaboración de hipóteses, e contrastalas a través da que xustifiquen as hipóteses  CCL que propón. comprobación e experimentación ou da  CMCCT argumentación a partir da observación e a argumentación. experimentación ou a observación.

 B4.2. Artigo científico. Fontes  B4.3. Discriminar e decidir  BXB4.3.1. Utiliza fontes de  CAA

de divulgación científica.

 f  h  o  a  b  c  d

sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención.

información, apoiándose nas  CCL TIC, para a elaboración e a  CMCCT presentación das súas  CD investigacións.

 B4.3.

Proxecto de  B4.4. Participar, valorar e  BXB4.4.1. Participa, valora e  CAA investigación: organización. respectar o traballo individual respecta o traballo individual  CSC e en grupo. e en grupo.

Participación e colaboración  CSIEE respectuosa no traballo individual e en equipo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

76

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos  g  a  b  d  e  g  h  o

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Presentación de conclusións.  B4.3.

Proxecto de  B4.5. Presentar e defender  BXB4.5.1. Deseña pequenos investigación: organización. en público o proxecto de traballos de investigación investigación realizado.

Participación e colaboración sobre animais e/ou plantas, respectuosa no traballo os ecosistemas do seu individual e en equipo. contorno ou a alimentación e Presentación de conclusións. a nutrición humana, para a súa presentación e a súa defensa na aula.

BXB4.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

 CCL  CSIEE  CD  CMCCT

 CCL

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

77

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN Os catro bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 4º ESO, articuláronse en doce unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: PRIMEIRO TRIMESTRE: UNIDADE 1. A CÉLULA E OS SEUS COMPOÑENTES UNIDADE 2. A DIVISIÓN CELULAR UNIDADE 3. A HERDANZA XENÉTICA UNIDADE 4. ADN E PROTEÍNAS. A BIOTECNOLOXÍA

SEGUNDO TRIMESTRE: UNIDADE 5. A EVOLUCIÓN BIOLÓXICA UNIDADE 6. O ECOSISTEMA E OS FACTORES ECOLÓXICOS UNIDADE 7. DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS UNIDADE 8. RECURSOS E RESIDUOS

TERCEIRO TRIMESTRE: UNIDADE 9. O IMPACTO HUMANO NOS ECOSISTEMAS UNIDADE 10. A HISTORIA DA TERRA UNIDADE 11. TECTÓNICA DE PLACAS UNIDADE 12. O RELEVO TERRESTRE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

78

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA A continuación, e para cada unha das unidades deste curso, indícanse os contidos mínimosexixibles que o alumnado deberá adquirir para superar a materia de Bioloxía e Xeoloxía no Cuarto Curso da ESO:

UNIDADE 1. A CÉLULA E OS SEUS COMPOÑENTES Os bioelementos e as biomoléculas inorgánicas.

As propiedades e as funcións dos glícidos e os lípidos.

A estrutura e a función das proteínas e os ácidos nucleicos.

A organización das células procariota e eucariota.

UNIDADE 2. A DIVISIÓN CELULAR Recoñecemento das etapas do ciclo celular.

Identificación das etapas da mitose.

Descrición das etapas da meiose.

A relación da mitosee a meiose coa reprodución dos seres vivos.

As aplicacións da clonación.

UNIDADE 3. A HERDANZA XENÉTICA A xenética mendeliana.

Os conceptos básicos en xenética.

Identificación dalgunhas enfermidades hereditarias humanas.

A determinación do sexo.

A herdanza dos grupos sanguíneos.

UNIDADE 4. ADN E PROTEÍNAS. A BIOTECNOLOXÍA O ADN e a información xenética.

Os xenes eo código xenético.

As mutacións.

As aplicacións da biotecnoloxía.

A enxeñería xenética. Modificación xenética de animaise plantas.

UNIDADE 5. A EVOLUCIÓN BIOLÓXICA Teorías sobre a orixe da vida. A evolución dos seres vivos.

As principais teorías evolucionistas.

As evidencias da evolución.

A evolución da especie humana.

UNIDADE 6. O ECOSISTEMA E OS FACTORES ECOLÓXICOS Os factores ambientais do ecosistema.

Os factores bióticos.

Os biomas e os ecosistemas representativos da nosa contorna.

As adaptacións dos seres vivos ao medio.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

79

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE 7. DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS A materia e a enerxía dos ecosistemas.

As relacións tróficas nos ecosistemas.

A autorregulación dos ecosistemas e as súas poboacións.

As sucesións ecolóxicas.

UNIDAD 8. RECURSOS E RESIDUOS A sociedade humana e os recursos.

A agua eo solo como recursos.

Os recursos enerxéticos renovables e non renovables.

O desenvolvemento sostible. Os residuos e o seu tratamento.

UNIDADE 9. O IMPACTO HUMANO NOS ECOSISTEMAS A contaminación e os tipos de contaminantes.

Os efectos globais da contaminación.

A contaminación da agua.

A contaminación do solo.

UNIDADE 10. A HISTORIA DA TERRA A orixe da Terra.

O tempo xeolóxico. A reconstrución da historia da Terra.

As eras xeolóxicas: características biolóxicas exeolóxicas.

As extincións masivas.

UNIDAD 11. TECTÓNICA DE PLACAS A estrutura e composición da Terra.

A deriva continental.

A Tectónica de Placas. A dinámica dos límites de placas.

A formación das cordilleiras.

UNIDAD 12. O RELEVO TERRESTRE A orixe do relevo.

O relevo morfoclimático.

O relevo estrutural.

O relevo volcánico.

O relevo litolóxico. O relevo kárstico.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

80

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros.

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial.

Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora.

Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro ou fóra do centro.

Avaliación dos informes científicos e da defensa en público do proxectos de investigación.

Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos…

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Enquisas aos alumnos ao final de curso para valorar o ano académico 2018-2019.

Autoavaliación da propia profesora.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA O estudo da Bioloxía e a Xeoloxía neste curso terá en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: 



  

Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que tamén inclúen habilidades, destrezas de xeito que a presentación destes contidos vaia sempre encamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregar unha metodoloxía baseada no método científico.

Conseguir unha aprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementos poidan ser aplicados polo alumno ao entendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e ao estudo doutras materias.

Promover unha aprendizaxe constructiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros.

Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos.

Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Para tratar adecuadamente os contidos e para contribuír á adquisición de determinadas competencias, a proposta metodolóxica debe ter en conta a concepción da ciencia como actividade en permanente construción e revisión, e ofrecer a información necesaria realzando o papel activo do alumno no proceso de aprendizaxe mediante diversas estratexias:  

Darlle a coñecer algúns métodos habituais na actividade e investigación científicas, invitándoo a utilizalos e reforzar os aspectos do método científico correspondentes a cada contido.

Xerar escenarios atractivos e motivadores que lle axuden a vencer unha posible resistencia ao seu achegamento á ciencia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

81

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 

VERÍN , OURENSE

Propoñer actividades prácticas que o sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándoo a enfrontarse co traballo / método científico que o motive para o estudo.

Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica sexa un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en terceiro de ESO:           

Libro de texto do alumno da editorial Vicens Vives.

Libro dixital da editorial Vicens Vives.

Caderno de actividades de repaso e de ampliación de Vicens Vives.

Libros e guías de consulta do departamento.

Artigos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais.

Colección de rochas e minerais do departamento.

Mapas topográficos e xeolóxicos a escala 1:50.000.

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: 

Manexo da lupa e do microscopio.



Preparación e observación de mostras celulares.



Identificacion de azucres e proteínas.



Osmose en follas de leituga.



Extracción de ADN de diferentes alimentos.



Influencia da temperatura sobre os deterxentes enzimáticos.



Observación da mitose en células do meristemo apical de raíz de cebola.



Elaboración e análisedun cariotipo humano.



Análise de pegadas xenéticas.



Deseño dunha casa enerxeticamente sostible.



Estudo práctico da interacción depredador-presa.



Mostraxe dos organismos dun ecosistema



Determinación da presenza de bacterias fixadoras de nitróxeno.



Comprobación do efecto da choiva ácida sobre as plantas.



A reciclaxe do papel.



Análise dos efectos da contaminación térmica da auga sobre una poboación de peixes.



Realización dunha escala de tempo xeolóxico empregando fíos de lá.



Interpretación dun mapa de placas tectónicas.



Levantamento dun perfil topográfico.

Moitas das experiencias propostas non se van poder realizar porque durante o curso 2018-2019, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO non conta con desdobres de laboratorio.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

82

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO 7.1 Criterios de avaliación: Bloque 1. A evolución da vida B1.1. Determinar as analoxías e as diferenzas na estrutura das células procariotas e eucariotas, e interpretar as relacións evolutivas entre elas.

B1.2. Identificar o núcleo celular e a súa organización segundo as fases do ciclo celular, a través da observación directa ou indirecta.

B1.3. Comparar a estrutura dos cromosomas e da cromatina.

B1.4. Formular e identificar os principais procesos que teñen lugar na mitose e na meiose, e revisar o seu significado e a súa importancia biolóxica.

B1.5. Comparar os tipos e a composición dos ácidos nucleicos, e relacionalos coa súa función.

B1.6. Relacionar a replicación do ADN coa conservación da información xenética.

B1.7. Comprender e ilustrar como se expresa a información xenética, utilizando o código xenético e resolvendo problemas sinxelos.

B1.8. Valorar e recoñecer o papel das mutacións na diversidade xenética, e comprender a relación entre mutación e evolución B1.9. Formular os principios da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas sinxelos, e recoñecer a base cromosómica das leis de Mendel.

B1.10. Diferenciar a herdanza do sexo e a ligada ao sexo, e establecer a relación entre elas. 

B1.11. Coñecer e identificar algunhas doenzas hereditarias, a súa prevención e o seu alcance social.



B1.12. Identificar as técnicas da enxeñaría xenética: ADN recombinante e PCR.



B1.13. Comprender e describir o proceso da clonación.



B1.14. Recoñecer as aplicacións da enxeñaría xenética: organismos modificados xeneticamente (OMX).



B1.15. Valorar e interpretar as aplicacións da tecnoloxía do ADN recombinante na agricultura, na gandaría, no ambiente e na saúde.



B1.16. Coñecer e describir as hipóteses sobre a orixe da vida e as probas da evolución. Comparar lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.



B1.17. Comprender e establecer os mecanismos da evolución destacando a importancia da mutación e a selección. Analizar o debate entre gradualismo, saltacionismo e neutralismo.



B1.18. Interpretar árbores filoxenéticas, incluíndo a humana.



B1.19. Describir a hominización.

Bloque 2. A dinámica da Terra  B2.1. Recoñecer, compilar e contrastar feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante. 

B2.2. Rexistrar e reconstruír algúns dos cambios máis notables da historia da Terra, e asocialos coa súa situación actual.



B2.3. Categorizar e integrar os procesos xeolóxicos máis importantes da historia da Terra.



B2.4. Recoñecer e datar eóns, eras e períodos xeolóxicos, utilizando o coñecemento dos fósiles guía.



B2.5. Interpretar cortes xeolóxicos sinxelos e perfís topográficos como procedemento para o estudo dunha zona ou dun terreo.



B2.6. Comprender e comparar os modelos que explican a estrutura e a composición da Terra.



B2.7. Combinar o modelo dinámico da estrutura interna da Terra coa teoría da tectónica de placas.



B2.8. Recoñecer as evidencias da deriva continental e da expansión do fondo oceánico.



B2.9. Interpretar algúns fenómenos xeolóxicos asociados ao movemento da litosfera e relacionalos coa

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

83

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

súa situación en mapas terrestres. Comprender os fenómenos naturais producidos nos contactos das placas. 

B2.10. Explicar a orixe das cordilleiras, os arcos de illas e os oróxenos térmicos.



B2.11. Contrastar os tipos de placas litosféricas e asociarlles movementos e consecuencias.



B2.12. Analizar que o relevo, na súa orixe e na súa evolución, é resultado da interacción entre os procesos xeolóxicos internos e externos.

Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente 

B3.1. Explicar os conceptos de ecosistema, biótopo, poboación, comunidade, ecotón, hábitat e nicho ecolóxico.  B3.2. Comparar adaptacións dos seres vivos a diferentes medios, mediante a utilización de exemplos. 

B3.3. Categorizar os factores ambientais e a súa influencia sobre os seres vivos, e recoñecer o concepto de factor limitante e límite de tolerancia.



B3.4. Identificar as relacións intraespecíficas e interespecíficas como factores de regulación dos ecosistemas.



B3.5. Explicar os conceptos de cadeas e redes tróficas.



B3.6. Expresar como se produce a transferencia de materia e enerxía ao longo dunha cadea ou rede trófica, e deducir as consecuencias prácticas na xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano.



B3.7. Relacionar as perdas enerxéticas producidas en cada nivel trófico co aproveitamento dos recursos alimentarios do planeta desde un punto de vista sustentable.



B3.8. Contrastar algunhas actuacións humanas sobre diferentes ecosistemas, valorar a súa influencia e argumentar as razóns de certas actuacións individuais e colectivas para evitar a súa deterioración.



B3.9. Concretar procesos de tratamento de residuos e describir a xestión que dos residuos se fai no seu contorno próximo.



B3.10. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social.



B3.11. Asociar a importancia da utilización de enerxías renovables no desenvolvemento sustentable.

Bloque 4. Proxecto de investigación 

B4.1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e as habilidades propias do traballo científico.



B4.2. Elaborar hipóteses e contrastalas a través da experimentación ou da observación e a argumentación.



B4.3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención.



B4.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo.



B4.5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado.

7.2 Criterios de cualificación e promoción: Acualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua.

Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias.



Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.



A contribución porcentual á nota de avaliación será do 70 % (7 puntos).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

84

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, etc.  A contribución porcentual á nota será do 30% (3 puntos).

Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia no grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demáis aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso.

A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro).

En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

85

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A final de curso todos os alumnos e alumnas realizarán un cuestionario on line, a través do blog bioquimchivite para valorar o ano académico 2018-2019. Con esta enquisa preténdense analizar os seguintes aspectos: as explicacións da profesora, o libro de texto e o material empregado, o tipo de probas avaliables que se realizaron (traballos, comentarios, exames, etc), os criterios de avaliación e cualificación, así como o que senten os alumnos que aprenderon.

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

9.

ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES No caso de 4º da ESO, non é unha materia que teña alumnos pendentes

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita,que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 4º de ESO que cursan Bioloxía e Xeoloxía e fixar o ritmo de aprendizaxe. Os contidos avaliados só terán valor informativo.

Nesta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da LOMCE. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: -

Entrevista cos profesores que lles impartiron clase de Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 3º de ESO no curso 2017-2018.

Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten en 4º ESO, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : - Rendemento do alumno.

- Personalidade.

- Afeccións e interese.

- Coñecementos previos do alumnado.

A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación ou A.C.I. Deseñaranse actividades para alumnos con altas capacidades de ser o caso.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

86

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

SE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 4º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor....Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno.

Comunicación audiovisual.

Elaboración de presentacións en Power Point para expoñer os resultados do traballo de investigación.

Actividades de interpretación de imaxes , mapas (topográficos, distribución de sismos e volcáns), táboas e gráficos Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científic Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación.

Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas.

Emprendemento.

Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación.

Deseño e construción de maquetas Participación en xogos de roll Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos como os transxénicos, a clonación, as transformacións do home nos ecosistemas Valores persoais.

Hábitos saudables para previr enfermidades Contra a violencia de xénero.

Uso sostible dos recursos naturais.

14.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo Domus, “A casa do home” na Coruña.

Asistencia a proxección de documentais Participar nos concursos de relatos científicos “ A muller e a nena na Ciencia”, “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos s bloques de contidos plantexados para 4º de ESO, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Bloque 1: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica Seguimento das normas de seguridade no laboratorio Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos.

Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico.

Utilización das TIC como fonte de información, consulta e aprendizaxe.

Recoñecemento dos avances da ciencia no coñecemento da estrutura e funcións celulares.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

87

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

-

VERÍN , OURENSE

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación.

Valoración da necesidade das funcións vitais: nutrición, relación e reprodución para o mantemento da vida.

Valoración da importancia da célula como unidade vital dos seres vivos, na que se realizan todos os procesos fisiolóxicos.

Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais, como o solo e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

Rigor na toma de datos e decisións Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico.

Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 15 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno .

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación, para cuxa elaboración e exposición utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro.

Algunhas web recomendadas para este curso son: http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/index.cgi?wid_item=203&wid_seccion=19 http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/4eso/1.htm http://byg-4eso-vitigudino.blogspot.com/?m=1 http://www.iessuel.es/ccnn/ https://sites.google.com/site/lurrarenbarrukobidaia/home Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos científicos:“A Muller e a Nena na Ciencia”e “Inspiraciencia”, organizados pola Universidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web http://aero.uvigo.es/images/docs/comunicacion/noticias/Concurso_muller_ciencia.pdf http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdanao longo do curso.

-

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

-

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

88

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2018-2019 propostos na memoria do curso pasado son: 7.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición.

8. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade.

9. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

10. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo e en gran grupo sempre que a marcha do curso o permita.

11. Intentar realizar máis experiencias prácticas, aínda que non contamos con desdobres de laboratorio en 4º ESO. Os membros do departamento de Bioloxía e Xeoloxía imos contribuír ás medidas para a mellora das competencias lingüística, matemática e básicas en ciencia e tecnoloxía, e de conciencia e expresións culturais, propostas por parte da CCP e do Claustro de Profesores, que o Consello Escolar aprobou por unanimidade: d) Competencia lingüística: 16. Fomentar a aprendizaxe de lingua como instrumento de comunicación. Adicar máis tempo a lectura, expresión e comprensión oral, á redacción de textos e menos a gramática.

17. O profesorado implicarase activamente nos 15 minutos de tempo para “Ler todos xuntos”, guiando as lecturas, participando e dando exemplo.

18. Premiarase a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía, cun mínimo de 0,5 puntos en cada proba realizada. e) Competencia matemática e básicas de ciencia e tecnoloxía: 19. Traballar máis na resolución de problemas.

20. Darlle aos alumnos estratexias, facelos pensar, fomentando neles a visión crítica.

21. Traballar na interpretación de gráficos e achegar as ciencias á realidade mediante a realización de exercicios prácticos.

22. Desenvolver estratexias de traballo e contidos dunha forma práctica. f) Competencia de conciencia e expresións culturais 23. Acercar ao alumnado ao entorno e favorecer o seu interese pola dimensión artística, histórica e científica.

24. Intensificar a utilización dos medios audiovisuais.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

89

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista?

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

90

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa?

Temporalización

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas?

Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos?

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada?

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

91

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Avaliación

moito medio baixo

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

4º ESO (optativa) Asignatura: Cultura Científica Profesores: Javier Rodríguez

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. Tanto a ciencia como a tecnoloxía son alicerces do benestar das nacións, e ambas son necesarias para que un país poida enfrontarse a novos retos e a atopar solucións para eles.

O desenvolvemento social, económico e tecnolóxico dun país, a súa posición nun mundo cada vez máis competitivo e globalizado, así como o benestar da cidadanía na sociedade da información e do coñecemento, dependen directamente da súa formación intelectual e, entre outros factores, da súa cultura científica.

A ciencia forma parte do acervo cultural da humanidade é innegable; de feito, calquera cultura pasada apoiou os seus avances e logros nos coñecementos científicos que se ían adquirindo e que se debían ao

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

92

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

esforzo e á creatividade humana. A materia denominada Cultura Científica debe, daquela, contribuír á adquisición desta dimensión da competencia en conciencia e expresión cultural.

Individualmente considerada, a ciencia é unha das grandes construcións teóricas da humanidade; o seu coñecemento forma o individuo, proporciónalle capacidade de análise e de procura da verdade. Na vida diaria estamos en continuo contacto con situacións de carácter científico que nos afectan directamente, situacións que a cidadanía do século XXI debe ser capaz de entender e de valorar criticamente.

Repetidas veces, os medios de comunicación informan sobre cuestións científicas e tecnolóxicas de actualidade. A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica.

Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula.

Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula.

A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso.

Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír.

A materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade.

Para cuarto de eso déixanse cuestións algo máis sinxelas, como o método científico ,o universo, a saúde , os avances tecnolóxicos,e os novos materiais .

No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.

2. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

O real decreto basease na potenciación do aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe.

Propóñense novos enfoques no aprendizaxe e avaliación, que suporán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e prantexamentos metodolóxicos innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, púes, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

93

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

través da participación activa nas prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais.

As competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego. Se identifican sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha delas.

As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).  Competencia dixital (CD).  Aprender a aprender (AA).  Competencias sociais e cívicas (CSC).  Sentido e iniciativa eespírito emprendedor (IE).  Conciencia e expresións culturais (CEC).

As cultura científica contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove.

A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, acláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais.

Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática een ciencias e tecnoloxía (CMCCT),dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución.

Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos.

A área de Cultura científica contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, Chat, mensaxeira, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitándoo seu emprego indiscriminado.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

94

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital.

O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A cultura científicacontribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas.

O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE)esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias paradesenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilización das tecnoloxíasfomentando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe .

A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios dacultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e gozar do coñecemento científico.

3.

CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

95

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4.

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS.

UNIDADE 01. A CIENCIA E O TRABALLO CIENTÍFICO CONTIDOS



B1 Ferramentas TIC. Procura de información. ?

Traballo en grupo.

Blog.

Debates..

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados cos temas científicos dá actualidade.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica ou seu contido

2. Valorar a importancia que ten a investigación e ou desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto vos soportes tradicionais como Internet.

COMPETENCIAS CLAVE CL CMCT CD AA

CL CMCT CD AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

96

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías dá información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas..

VERÍN , OURENSE

2.2. Analiza ou papel que a investigación científica ten como motor dá nosa sociedade e a súa importancia ao longo dá historia 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise dás consecuencias sociais dous textos analizados e defende en público as súas conclusións.

CMCT SIEE CEC

CL CMCT AA CSC

UNIDADE 02. O UNIVERSO CONTIDOS B2 Orixe do Universo.

Estrutura e evolución do Universo.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Diferenciar as explicacións científicas relacionadas co Universo, ou sistema solar, a Terra, ou orixe dá vida e a evolución dás especies daquelas baseadas en opinións ou crenzas.

2. Coñecer as teorías que han xurdido a ou longo dá historia sobre a orixe do Universo e, en particular, a teoría do Big Bang.

3. Describir a organización do Universo e como se agrupan as estrelas e planetas.

1.1. Describe as diferentes teorías achega dá orixe, evolución e final do Universo, establecendo vos argumentos que as sustentan.

2.1. Recoñece a teoría do Big Bang como explicación a orixe do Universo.

3.1. Establece a organización do Universo coñecido, situando nel ou sistema solar.

COMPETENCIAS CLAVE CL CMCT

CMCT CSC CEC

CL CMCT CD AA

3.2. Determina, ca axuda de exemplos, vos aspectos máis relevantes dá Vía Láctea.

CMCT

3.3. Xustifica a existencia dá materia escura para explicar a estrutura do Universo.

CL

AA

CMCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

97

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

xénese dous elementos.

ou sistema solar: orixe e formación

4. Sinalar que observacións poñen de manifesto a existencia dun burato negro,e cáles son as súas características.

4.1. Argumenta a existencia dúas buratos negros describindo as súas principais características.

CL

5. Distinguir as fases dá evolución dás estrelas e relacionalas ca xénese de elementos.

5.1. Coñece as fases dá evolución estelar e describe en cál delas se encontra ou noso Sol.

CL

6. Recoñecer a formación do sistema solar.

7. Indicar as condicións para a vida noutros planeta.

8. Coñecer vos feitos históricos máis relevantes non estudo do Universo.

    

B1 Ferramentas TIC. Procura de información.

Traballo en grupo.

Blog.

Debates.

VERÍN , OURENSE

CMCT CD AA

CMCT CD AA

6.1. Explica a formación do sistema solar describindo sua estrutura e características principais.

CL

7.1. Indica as condicions que debe reunir un planeta para que poda albergar vida.

CMCT

8.1. Sinala vos acontecementos científicos que foron fundamentais para ou coñecemento actual que se ten do Universo.

CMCT

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos dá actualidade.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica seu contido.

2. Valorar a importancia que ten a investigación e ou desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto vos soportes tradicionais como Internet .

2.2. Analiza ou papel que a investigación científica ten como motor dá nosa sociedade e súa importancia ao longo dá historia.

CMCT CD AA

CD AA

CD CEC

CL CMCT CD AA

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

98

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías dá información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise dás consecuencias sociais dous textos analizados e defende en público súas conclusións.

CL CMCT AA CSC

UNIDADE 03. A SAÚDE E A ENFERMIDADE CONTIDOS B4 Saúde e enfermedade.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. . Recoñecer ca saúde non e soamente a ausencia de afecciones ou enfermidades.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1. Comprende a definición dá saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS)

COMPETENCIAS CRAVE CMCT CD AA CEC

Enfermidades infecciosas e non infecciosas.

Características xerais dúas axentes infecciosos.

2. Diferenciar vos tipos de enfermidades máis frecuentes, identificando algúns indicadores, causas e tratamentos máis comúns.

O sistema inmune. Loita contra as infeccións.

3. Estudar a explicación e tratamento dá enfermidade que se ha feito ao longo dá Historia.

2.1. Determina ou carácter infeccioso dunha enfermidade atendendo a súas causas e efectos.

2.2. Describe as características dúas microorganismos causantes de enfermidades infectocontaxiosas.

2.3. Coñece e enumera as enfermidades infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identificando vos posibles medios de contaxio, e describindo as etapas xerais do seu desenvolvemento.

2.4. Identifica vos mecanismos de defensa que posúe ou organismo humano, xustificando a función que desempeñan.

CMCT AA CL CMCT

CL CMCT AA CSC

CMCT AA

3.1. Identifica vos feitos históricos máis relevantes non avance dá prevención, detección e tratamento dás enfermidades.

CMCT

3.2. Recoñece a

CMCT

CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

99

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

as drogas

Vida saudable

4. Coñecer as principais características do cáncro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais, etc., así como vos principais tratamentos e a importancia dás revisións preventivas.

5. Tomar conciencia dol problema social e humano que supón ou consumo de drogas.

6. Valorar a importancia de adoptar medidas preventivas que eviten vos contaxios, que prioricen contrólesvos médicos xornais e vos estilos de vida saudables.



B1 Ferramentas TIC. Busca de información.

Traballo en grupo.

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos dá actualidade.

VERÍN , OURENSE

importancia que ou descubrimento dá penicilina ha tido na loita contra as infeccións bacterianas, súa repercusión social e ou perigo de crear resistencias aos fármacos.

CSC

3.3. Explica como actúa unha vacina, xustificando a importancia dá vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas enfermidades.

CL

. 4.1. Analiza as causas, efectos e tratamentos do cáncro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais.

CMCT

4.2. Valora a importancia dá loita contra ou cáncro, establecendo as principais liñas de actuación para previr a enfermidade.

CMCT

5.1. Xustifica vos principais efectos que sobre ou organismo teñen vos diferentes tipos de drogas e ou perigo que conleva seu consumo.

CMCT

6.1. Recoñece estilos de vida que contribúen a extensión de determinadas enfermidades (cáncro, enfermidades cardiovasculares e mentais, etcétera)

CMCT

6.2. Establece a relación entre alimentación e saúde, describindo ou que se considera unha dieta sa.

CL

.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica seu contido.

CEC

CMCT CD AA CSC

AA

AA CSC CEC

CSC CEC

CSC CEC

CMCT AA CL CMCT CD AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.100

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Blog.

Debates.

2. Valorar a importancia que ten a investigación e ou desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías dá información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto vos soportes tradicionais como Internet.

2.2. Analiza ou papel que a investigación científica ten como motor de nosa sociedade e súa importancia ao longo dá historia. . 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise dás consecuencias sociais dous textos analizados e defende en público as suas conclusións.

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

CL CMCT AA CSC

UNIDADE 04. OS AVANCES TECNOLÓXICOS E O SEU IMPACTO AMBIENTAL

CONTIDOS





B3 Contaminación atmosférica: efecto invernadero e calentamiento global do planeta, choiva aceda, incremento de sustancias tóxicas en suspensión. Os principais contaminantes atmosféricos e os seus efectos.

Contaminación do auga: principais axentes contaminantes.



Desertización do chan.



A biodiversidade.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Identificar os principais problemas medioambientales, as causas que os provocan e os factores que os intensifican; así como predicir as súas consecuencias e propoñer solucións aos mesmos.

1.1. Relaciona os principais problemas ambientais coas causas que os orixinan, establecendo as súas consecuencias.

1.2. Busca solucións que podan poñerse en marcha para resolver os principais problemas medioambientales.

Recoñece os efectos do cambio climático, establecendo as súas causas.

2.1. Valora e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, contaminación, desertización, tratamentos de residuos, perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes persoais e colectivas para palialos.

2. Valorar as graves implicacións sociais, tanto na actualidade como no futuro, da sobreexplotación de recursos naturais, contaminación, desertización, perda de biodiversidade e tratamento de residuo.

COMPETENCIAS CRAVE CL CMCT CD AA CSC CMCT CD AA CSC SIEE

CL CMCT CSC SIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.101

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



Enerxías limpas e non contaminantes.



A sobreexplotación dos recursos naturais: Causas demográficas e causas relacionadas co consumo.



Xestión sostenible da Terra: compromisos internacionais.

3. Saber utilizar climogramas, índices de contaminación, datos de subida do nivel do mar en determinados puntos da costa, etc., interpretando gráficas e presentando conclusións.

4. Xustificar a necesidade de buscar novas fontes de enerxía non contaminantes e economicamente viables, para manter o estado de benestar da sociedade actual.

5. Coñecer a pilas de combustible como fonte de enerxía do futuro, establecendo os seus aplicacións en automoción, baterías, abastecemento eléctrico a fogares, etc.

6. Argumentar sobre a necesidade dunha xestión sostenible dos recursos que proporciona a Terra

B1 Ferramentas TIC. Busca de información.

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos da actualidade.

VERÍN , OURENSE

3.1. Extrae e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, establecendo conclusións.

CL

4.1. Establece as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables.

CMCT

4.2. Describe diferentes procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético.

CL

5.1. Explica o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando os seus posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais.

CL

6.1. Coñece e analiza as implicacións medioambientales dos principais tratados e protocolos internacionais sobre a protección do medioambiente.

CL

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica a súa contendo.

CMCT CD AA

CSC

CMCT CSC

CMCT CSC

CMCT AA

CL CMCT CD AA

Traballo en grupo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.102

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Blog.

Debates

2. Valorar a importancia que ten a investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet.

2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións.

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

CL CMCT AA CSC

UNIDA 05. OS NOVOS MATERIAIS CONTENIDOS

 





B5 A humanidade e o uso dos materiais.

Obtención de materias primas: problemas políticos, sociais e medio ambientais.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Realizar estudos sinxelos e presentar conclusións sobre aspectos relacionados cos materiais e a súa influencia no desenvolvemento da humanidade.

Nanotecnología: concepto, aplicacións e futuro.

O grafeno.

Desenvolvemento científicotecnolóxico e consumo. Usos cotiáns, científicos, médicos e industriais dos novos materiais.

2. Coñecer os principais métodos de obtención de materias primas e os seus posibles repercusións sociais e medioambientales.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1. Relaciona o progreso humano co descubrimento das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas.

1.2. Analiza a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico.

2.1. Describe o proceso de obtención de diferentes materiais, valorando o seu custo económico, medioambiental e a conveniencia da súa reciclaxe.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA CSC

CMCT AA CSC SIEE

CL CMCT CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.103

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2.2. Valora e describe o problema medioambiental e social dos vertidos tóxicos.

2.3. Recoñece os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos.

2.4. Xustifica a necesidade do aforro, reutilización e reciclado de materiais en termos económicos e medioambientales.

 

B1 Ferramentas TIC. Busca de información.



Traballo en grupo.



Blog.



Debates.

3. Coñecer as aplicacións dos novos materiais en campos tales como electricidade e electrónica, téxtil, transporte, alimentación, construción e medicina.

3.1. Define o concepto de nanotecnología e describe os seus aplicacións presentes e futuras en diferentes campos.

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos da actualidade.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido.

2. Valorar a importancia que ten a investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet.

2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

CL CMCT

CMCT CSC

CL CMCT CSC

CL CMCT CSC CEC

CL CMCT CD AA

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.104

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións.

CL CMCT AA CSC

1º CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE DA TEMPORALIZACIÓN. Bloque 1. Procedementos de traballo. 9 sesións 1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. . 2H Bloque 2. O Universo. 9 sesións 1.1. Describe as diferentes teorías achega da orixe, evolución e final do Universo, establecendo os argumentos que as sustentan. 1H 2.1. Recoñece a teoría do Big Bang como explicación á orixe do Universo. 1H 3.1. Establece a organización do Universo coñecido, situando nel ao sistema solar. 1H 3.2. Determina, coa axuda de exemplos, os aspectos máis relevantes da Vía Láctea. 1H 3.3. Xustifica a existencia da materia escura para explicar a estrutura do Universo. 1H 4.1. Argumenta a existencia dos buracos negros describindo os seus principais características. 1H 5.1. Coñece as fases da evolución estelar e describe en cal delas se encontra o noso Sol. 1H 6.1. Explica a formación do sistema solar describindo o seu estrutura e características principais. 1H 7.1. Indica as condicións que debe reunir un planeta para que poda albergar vida. 1H 8.1. Sinala os acontecementos científicos que foron fundamentais para o coñecemento actual que se ten do Universo. H Bloque 3. Proxecto. 9 sesións 1.2. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque 4. Avances tecnolóxicos e o seu impacto ambiental. 10 sesións 1.1. Relaciona os principais problemas ambientais coas causas que os orixinan, establecendo as súas consecuencias.. 1H 1.2. 1.2. Busca solucións que podan poñerse en marcha para resolver os principais problemas medioambientales. Recoñece os efectos do cambio climático, establecendo as súas causas. 1H 1.3. 2.1. Valora e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, contaminación, desertización, tratamentos de residuos, perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes personaxes e colectivas para palialos. 2H 3.1. Extrae e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, establecendo conclusións. 1H 4.1. Establece as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables. 1H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.105

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

4.2. Describe diferentes procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético. 1H 5.1. Explica o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando os seus posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais. 1H 6.1. Coñece e analiza as implicacións medioambientales dos principais tratados e protocolos internacionais sobre a protección do medioambiente. 1H Bloque 5. Calidade de vida. 11 sesións 1.1. Comprende a definición da saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS). 0,5H 2.1. Determina o carácter infeccioso dunha enfermidade atendendo ás súas causas e efectos. 0,5H 2.2. Describe as características dos microorganismos causantes de enfermidades infectocontagiosas. 1H 2.3. Coñece e enumera as enfermidades infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identificando os posibles medios de contaxio, e describindo as etapas xerais da súa desenvolvemento. 1H 2.4. Identifica os mecanismos de defensa que posúe o organismo humano, xustificando a función que desempeñan. 1H 3.1. Identifica os feitos históricos máis relevantes no avance da prevención, detección e tratamento das enfermidades. 1H 3.2. Recoñece a importancia que o descubrimento da penicilina ha ter na loita contra as infeccións bacterianas, a súa repercusión social e o perigo de crear resistencias aos fármacos. 1H 3.3. Explica como actúa unha vacina, xustificando a importancia da vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas enfermidades. 1H 4.1. Analiza as causas, efectos e tratamentos do cancro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais. 1H 4.2. Valora a importancia da loita contra o cancro, establecendo as principais liñas de actuación para previr a enfermidade. 1H 5.1. Xustifica os principais efectos que sobre o organismo teñen os diferentes tipos de drogas e o perigo que conlleva o seu consumo. 1H 6.1. Recoñece estilos de vida que contribúen á extensión de determinadas enfermidades (cancro, enfermidades cardiovasculares e mentais, etcétera). 1H 6.2. Establece a relación entre alimentación e saúde, describindo o que se considera unha dieta sa. 1H Bloque 6. Proxecto. 7 sesións 1.3. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica a súa contendo. 1H 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contendo científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 2H 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque7. Os novos materiais. 12 sesións 1.1. Relaciona o progreso humano co descubrimento das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas. 2H 1.2. Analiza a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico. 2H 2.1. Describe o proceso de obtención de diferentes materiais, valorando o seu custo económico, medioambiental e a conveniencia da súa reciclaxe. 2H 2.2. Valora e describe o problema medioambiental e social dos vertidos tóxicos. 2H 2.3. Recoñece os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos. 2H 2.4. Xustifica a necesidade do aforro, reutilización e reciclado de materiais en termos económicos e medioambientales. 1H 3.1. Define o concepto de nanotecnología e describe os seus aplicacións presentes e futuras en diferentes campos. 1H Bloque 8. Proxecto. 12 sesións 1.4. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido.3 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 3H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.106

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público a suas conclusións. 3H

1ºAVALIACIÓN.- 27 sesións UNIDADE 1: PROCEDEMENTOS DE TRABALLO.- 9 Sesións UNIDADE 2: O UNIVERSO.- 9 sesións UNIDADE 3: PROXECTO.- 9 sesións 2ª AVALIACIÓN.- 28 sesións UNIDADE 4: AVANCES TECNOLÓXICOS E O SEU IMPACTO AMBIENTAL.- 10 sesións UNIDADE 5: A SAÚDE E A ENFERMIDADE.- 11 sesións UNIDADE 6: PROXECTO.- 7 sesións 3ª AVALIACIÓN.- 24 sesións UNIDADE 7: OS NOVO MATERIAIS.- 12 sesións UNIDADE 8: PROXECTO- 12 sesións As restantes sesións adicaranse a realización de probas escritas e a exposicións de traballos.

2º GRAO MÍNIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA. Bloque 1. Procedementos de traballo. 9 sesións 1.5. Analizar un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presentar información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analizar o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comentar artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. . 2H Bloque 2. O Universo. 9 sesións 1.2. Describir as diferentes teorías achega da orixe, evolución e final do Universo, establecendo os argumentos que as sustentan. 1H 2.1. Recoñecer a teoría do Big Bang como explicación á orixe do Universo. 1H 3.1. Establecer a organización do Universo coñecido, situando nel ao sistema solar. 1H 3.2. Determinar, coa axuda de exemplos, os aspectos máis relevantes da Vía Láctea. 1H 3.3. Xustificar que a existencia da materia escura para explicar a estrutura do Universo. 1H 4.1. Argumentar a existencia dos buracos negros describindo os seus principais características. 1H 5.1. Coñecer as fases da evolución estelar e describe en cal delas se encontra o noso Sol. 1H 6.1. Explicar a formación do sistema solar describindo o seu estrutura e características principais. 1H 7.1. Indicar as condicións que debe reunir un planeta para que poda albergar vida. 1H 8.1. Sinalar os acontecementos científicos que foron fundamentais para o coñecemento actual que se ten do Universo. H Bloque 3. Proxecto. 9 sesións 1.1. Analizar un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presentar información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analizar o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comentar artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque 4. Avances tecnolóxicos e o seu impacto ambiental. 10 sesións 1.1. Relacionar os principais problemas ambientais coas causas que os orixinan, establecendo as súas consecuencias.. 1H 1.2. Buscar solucións que poidan poñerse en marcha para resolver os principais problemas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.107

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

medioambientales. Recoñece os efectos do cambio climático, establecendo as súas causas. 1H 2.1. Valorar e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, contaminación, desertización, tratamentos de residuos, perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes personaxes e colectivas para palialos. 2H 3.1. Extraia e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, establecendo conclusións. 1H 4.1. Estableza as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables. 1H 4.2. Describir diferentes procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético. 1H 5.1. Explicar o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando os seus posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais. 1H 6.1. Coñeza e analiza as implicacións medioambientales dos principais tratados e protocolos internacionais sobre a protección do medioambiente. 1H Bloque 5. Calidade de vida. 11 sesións 1.2. Comprenda a definición da saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS). 0,5H 2.1. Determine o carácter infeccioso dunha enfermidade atendendo ás súas causas e efectos. 0,5H 2.2. Describa as características dos microorganismos causantes de enfermidades infectocontagiosas. 1H 2.3. Coñeza e enumera as enfermidades infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identificando os posibles medios de contaxio, e describindo as etapas xerais da súa desenvolvemento. 1H 2.4. Identifique os mecanismos de defensa que posúe o organismo humano, xustificando a función que desempeñan. 1H 3.1. Identifique os feitos históricos máis relevantes no avance da prevención, detección e tratamento das enfermidades. 1H 3.2. Recoñeza a importancia que o descubrimento da penicilina ha ter na loita contra as infeccións bacterianas, a súa repercusión social e o perigo de crear resistencias aos fármacos. 1H 3.3. Explique como actúa unha vacina, xustificando a importancia da vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas enfermidades. 1H 4.1. Analice as causas, efectos e tratamentos do cancro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais. 1H 4.2. Valore a importancia da loita contra o cancro, establecendo as principais liñas de actuación para previr a enfermidade. 1H 5.1. Xustifique os principais efectos que sobre o organismo teñen os diferentes tipos de drogas e o perigo que conlleva o seu consumo. 1H 6.1. Recoñeza estilos de vida que contribúen á extensión de determinadas enfermidades (cancro, enfermidades cardiovasculares e mentais, etcétera). 1H 6.2. Establezala relación entre alimentación e saúde, describindo o que se considera unha dieta sa. 1H Bloque 6. Proxecto. 7 sesións 1.1. Analice un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 1H 2.1. Presente información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analice o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 2H 3.1. Comente artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque7. Os novos materiais. 12 sesións 1.1. Relacione o progreso humano co descubrimento das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas. 2H 1.2. Analice a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico. 2H 2.1. Describa o proceso de obtención de diferentes materiais, valorando o seu custo económico, medioambiental e a conveniencia da súa reciclaxe. 2H 2.2. Valore e describe o problema medioambiental e social dos vertidos tóxicos. 2H 2.3. Recoñeza os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos. 2H 2.4. Xustifique a necesidade do aforro, reutilización e reciclado de materiais en termos económicos e medioambientales. 1H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.108

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3.1. Defina o concepto de nanotecnología e describe os seus aplicacións presentes e futuras en diferentes campos. 1H Bloque 8. Proxecto. 12 sesións 1.1. Analice un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido.3 2.1. Presente información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 3H 2.2. Analice o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comente artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. . 3H 3.1. Comente artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas y análise de las consecuencias sociais de los textos analizados y defende en público sus conclusións.3H

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos.

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

Tamén realizaranse :Observacións directas do traballo diario. Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a avaliación. Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións). Valoración cuantitativa do avance colectivo. Valoración cualitativa do avance colectivo.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos que poden utilizarse son: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora. documentos gráficos o textuais …

Avaliación das exposicións orais e das presentacións. Os alumnos realizarán en grupos ou individualmente un traballo ou unha presentación en PowerPoint e unha exposición oral para cada unha das unidades didácticas plantexadas. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral.

Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas longas ou curtas, cuestións de verdadeiro ou falso, interpretación de gráficas, fotos ou debuxos…

Avaliación por competencias Debates e intervencións.

Proxectospersonaxes o grupales.

Representacións y dramatizacións.

5. CONCRECIÓNSMETODOLOXÍCAS QUE REQUIRE A MATERIA.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.109

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os principios metodolóxicos propostos para esta materia baséanse nas concepcións sobre a cultura científica para o mundo contemporáneo que foron aportadas nos diversos foros internacionais e nacionais e nas suxestións orientativas que aparecen nos currículos oficiais. Destacan os seguintes:  Aplicar os principios derivados da aprendizaxe significativa.

Inclúense aquí aspectos como: a importancia de ter en conta o nivel de desenvolvemento dos estudantes e os seus coñecementos previos; conectar as novas ensinanzas cas ideas previas; propoñer problemas de situacións concretas do entorno; suxerir actividades variadas e graduais para abordar os problemas; proporcionar situacións para por en práctica os novos coñecementos e comprobar a súa utilidade; propiciar actividades de reflexión sobre o aprendido, analizando o avance logrado desde as ideas previas.

No caso desta materia, destacan dúas concepcións previas respecto a cultura científica. A primeira ten que ver ca crenza na omnipotencia humana, que sempre será capaz de solucionar os problemas que continuamente xera, e a segunda confía na omnipotencia da Ciencia, que tamén tería unha ilimitada capacidade de resolución, sexa cal sexa a agresión a que sexa sometida. Ambas concepcións recordan crenzas históricas pasadas que consideraban a Terra, a Ciencia e a especie humana como o centro do Universo.

Lograr cambios conceptuais a través da investigación e unha das prioridades fundamentais da materia, para chegar a entender de outra maneira as relacións entre o Mundo actual e a Ciencia.  Destacar a funcionalidade das aprendizaxes.

Unha aprendizaxe é máis funcional se pode utilizarse en diversas situacións reais ou se a partir dela pódense elaborar outras aprendizaxes. Neste senso, deben presentarse aos alumnos e alumnas as abundantes situacións onde poidan aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes ámbitos e contextos, e conectar o aprendido con situacións reais e cotiás, destacando sempre o interese práctico do que se vai aprender.  Estruturar os contidos.

Os contidos son mais significativos canto máis claras sexan as relacións entre eles. Na práctica convén organizalos con criterios que coñeza o alumnado, a fin de facilitar a súa comprensión. Entre as unidades didácticas debe existir un fío condutor que explique a súa secuencia, e é moi acertado establecer o maior número de relacións entre diferentes áreas de coñecemento. Ademais, en cada unidade didáctica hai que facilitar a relación entre os conceptos, os procedementos e as actitudes.  Crear un clima apropiado para a aprendizaxe.

E importante facilitar os traballos cooperativos, e as interaccións entre os iguais e os adultos, propiciar a autonomía do alumnado na toma de decisións e na asunción de responsabilidades.

Igualmente, debe facilitarse o desenvolvemento da autoestima, o equilibrio persoal e o afectivo. Neste senso, son axeitadas as posturas do profesorado de valorar nos estudantes os esfozos realizados, propiciar a reflexión sobre os erros e acertos, consensuar as normas da clase e o compromiso de cumprilas, e, sobre todo, non facer descalcificacións totais ós traballos realizados e procurar valorar os logros, aínda que sexan pequenos.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación descríbense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de a cultura científica en 4º de ESO:       

Libro de texto do alumno da editorial edelvives.

Libros e guías de consulta do departamento.

Artigos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Mapas medio ambientais , xeolóxicos e mapas topográficos.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.110

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Criterios Bloque 1. Procedementos de traballo. 9 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade.

2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvementotecnolóxico en la actividadecotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

Bloque 2. O Universo. 9 sesións 1. Diferenciar las explicacións científicas relacionadas con el Universo, el sistema solar, la Terra, el origen de la vida y la evolución de las especies de aquelasbaseadas en opinións o crenzas.

2. Coñecer las teorías que han surgido a lo largo de la historia sobre el origen del Universo y, en particular, la teoría del Big Bang.

3. Describir la organización del Universo y cómo se agrupan las estrelas y planetas.

4. Sinalar qué observaciónspoñen de manifesto la existencia de un agujero negro, y cáles son sus características.

5. Distinguir las fases de la evolución de las estrelas y relacionarías con la génesis de elementos.

6. Recoñecer la formación del sistema solar.

7. Indicar las condiciones para la vida en outros planetas.

8. Coñecer los hechos históricos más relevantes en el estudo del Universo.

Bloque 3. Proxecto. 9 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade.

2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvementotecnolóxico en la actividadecotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

Bloque 4. Avances tecnolóxicos e o seu impacto ambiental. 10 sesións 1.Identificar los principais problemas medioambientales, las causas que los provocan y los factores que los intensifican; así como predicir sus consecuencias y propoñer soluciones a los mesmos.

2. Valorar las graves implicaciónssociais, tanto en la actualidade como en el futuro, de la sobreexplotación de recursos naturais, contaminación, desertización, perda de biodiversidad y tratamento de residuos.

3. Saber utilizar climogramas, índices de contaminación, datos de subida del nivel del mar en determinados puntos de la costa, etc., interpretando gráficas y presentando conclusións.

4. Xustificar la necesidade de buscar novasfontes de enerxía no contaminantes y economicamente viables, para manter el estado de benestar de la sociedade actual.

5. Coñecer la pila de combustible como fonte de enerxía del futuro, establecendo sus aplicacións en automoción, baterías, abastecemento eléctrico a fogares, etc.

6. Argumentar sobre la necesidade de una xestión sostenible de los recursos que proporciona la Terra.

Bloque 5. Calidade de vida. 11 sesións 1. Recoñecer que la salud no es soamente la ausencia de afecciones o enfermidades.

2. Diferenciar los tipos de enfermidades más frecuentes, identificando algúns indicadores, causas y tratamentos más comúns.

3. Estudar la explicación y tratamento de la enfermedad que se ha hecho a lo largo de la Historia.

4. Coñecer las principais características del cáncer, diabetes, enfermidades cardiovasculares y enfermidadesmentais, etc., así como los principaistratamentos y la importancia de las revisións preventivas.

5. Tomar conciencia del problema social y humano que supón el consumo de drogas.

6. Valorar la importancia de adoptar medidas preventivas que eviten los contaxios, que prioricen los controles médicos periódicos y los estilos de vida saudables.

Bloque 6. Proxecto. 7 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.111

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvementotecnolóxico en la actividadecotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

Bloque7. Os novos materiais. 12 sesións 1.Realizar estudios sinxelos y presentar conclusións sobre aspectos relacionados con los materiais y su influencia en el desenvolvemento de la humanidade.

2. Coñecer los principais métodos de obtención de materias primas y sus posibles repercusiónssociais y medioambientales.

3. Coñecer las aplicacións de los novosmateriais en campos tales como electricidade y electrónica, téxtil, transporte, alimentación, construción y medicina.

Bloque 8. Proxecto. 12 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade.

2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvementotecnolóxico en la actividadecotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

Cualificación e promoción. 

As probas obxectivas , cuestionarios de aspectos conceptuais, o traballo na clase suporán o 10% da cualificación da nota de cada avaliación.



As presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación.



En cada avaliación haberá alomenos 1 proba escrita de aspectos conceptuais, que constara de varias preguntas. Nela aparecerá reflectida a cuantificación de cada unha das preguntas. Esta proba escrita terá un valor do 50% da nota de cada avaliación.



A non presentación dun traballo nos prazos marcados suporá unha nota negativa co mesmo valor que se outorgue ao traballo.



A non presentación ou exposición dos traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación.



A 1º e 2º avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita .



A finais de xuño aqueles alumnos que teñan suspensas algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ao contidos mínimos, aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de cada avaliación suspensa.

Extraordinaria Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba escrita en setembro que constará de varias cuestións referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos.

Según o aprobado por parte da CCP, claustro de profesores e consello escolar nas súas reunións do 30 de xuño de 2010, a partir deste curso se premiará a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía cun máximo de 0,5 puntos en cada proba realizada.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. -

Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.112

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ao ser un paso de etapa non haberá alumnos de 4º ca materia pendente

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 4º de Esoque cursan cultura científica.

Farase unha proba de varias cuestións valorando o enfoque da materia, os posibles coñecementos dos alumnos e as posibles dificultades que poidan xurdir.

En función do resultado intentarase si así o requirise farase unha adaptación persoal ou no caso de ser o grupo de referencia adaptarase os estándares as capacidades dos alumnos.

En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características persoais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuacións para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou para aqueles con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especializada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Visita a espazos naturais.

- Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquera tema abordado no currículo.

- Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade.

- Elaboración, por equipos, dun mural.

14. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de cultura científica, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Traballo en equipo e respecto polas opinións dos demais.

Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade.

Valoración da contribución da ciencia e a tecnoloxía a mellora da calidade de vida.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.113

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Disposición a reflexionar cientificamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico.

Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

Valoración da influencia da presión do pensamento de cada época no desenvolvemento da ciencia.

Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos.

Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade.

Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico.

Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa.

Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos.

Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade.

Concienciar sobre o importante papel que desempeña na sociedade actual a investigación científica sobre as características e os procesos relacionados coa herdanza Valorar desde un punto de vista ético os avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación.

Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

15. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno.

Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 4º de ESO:                   

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.

DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002.

MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999.

ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de laciencia.

Espasa, Madrid, 1999.

ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989.

ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991.

BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993.

HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994.

SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001.

WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003.

ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.

CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001.

DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237.

Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982.

VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.

LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002.

ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988.

JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel.

Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de losRiesgos Geológicos.

ICOG, 1997.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.114

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os alumnos a través do blog bioquimchiviteconsultaran as páxinas web propostas para realizar os traballos de cada unidade didáctica.

Os seus traballos serán realizados e presentados en soporte informático.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debater en clase sobre calquera tema de convivencia de xurda o longo do curso.

-

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

-

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

-

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar a ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

18. MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2018-2019 propostos na memoria do curso pasado son:

As conclusión as que chegamos os profesores do departamento foron: Observase certa diferencia, en canto ao rendemento académicos de 4º ESO B e C respecto a 4º ESO A. Pero en xeral o resultado foi bo.

Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición.

Intentarase realizar máis clases prácticas, e adaptadas a realidade social actual do entorno. Reducir as clases teóricas. Planificar actividades a curto plazo.

Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño e gran grupo sempre que a marcha do curso o permita.

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.115

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista?

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Metodoloxía

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.116

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa?

Temporalización

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas?

Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos?

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada?

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada?

Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.117

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

1º de Bacharelato Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade.

A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da xeoloxía externa.

A bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos (composición química, organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais). Tamén se desenvolve e completa

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.118

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

nesta etapa o estudo da clasificación e a organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista do seu funcionamento e da adaptación ao medio en que habitan.

A materia de Biología e Xeoloxía no bacharelato permitirá que os alumnos eas alumnas consoliden os coñecementos e destrezas que lles permitan ser cidadáns e cidadás, respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

Os contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía estrutúranse nos seguintes bloques: Bloque 1. Os seres vivos: composición e función.

Bloque 2. A organización celular.

Bloque 3. Histoloxía.

Bloque 4: A biodiversidade.

Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio.

Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio.

Bloque 7: Estrutura e composición da Terra.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos.

Bloque 9: Historia da Terra.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolveras competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.

Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.119

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos:

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Os seres vivos: composición e función  e  i

 l

 B1.1.

Niveis de  B1.1.

Especificar as  BXB1.1.1.

Describe as  CCL organización dos características dos seres características dos seres seres vivos. vivos. vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.  B1.2.

Características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.  B1.3. Concepto de  B1.2.

bioelemento biomolécula.

e

 B1.4. Clasificación

bioelemento, oligoelemento biomolécula.

Distinguir  BXB1.2.1.

Identifica e  CAA clasifica os bioelementos e as  CMCCT e biomoléculas presentes nos seres vivos.

dos bioelementos e das biomoléculas.  l  d

 d  i

 d  i

 B1.5.

Estrutura,  B1.3.

Diferenciar e  BXB1.3.1.

Distingue as  CAA composición clasificar os tipos de características fisicoquímicas  CMCCT química e biomoléculas que e as propiedades das propiedades das constitúen a materia viva, e moléculas básicas que biomoléculas. relacionalos coas súas configuran a estrutura celular, respectivas funcións e destaca a uniformidade biolóxicas na célula. molecular dos seres vivos.

 B1.5.

Estrutura,  B1.4.

Diferenciar os  BXB1.4.1.

Identifica os  CAA composición monómeros constituíntes monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas. química e das macromoléculas orgánicas. propiedades das biomoléculas.

B1.6. Relación entre  B1.5.

Recoñecer e  BXB1.5.1. Asocia biomoléculas  CAA coa súa función biolóxica de estrutura e funcións identificar algunhas  CD acordo coa súa estrutura biolóxicas das macromoléculas cuxa tridimensional. biomoléculas. conformación estea directamente relacionada coa súa función.

Bloque 2. A organización celular  e  i  g

 B2.1. A célula como  B2.1. Describir a célula  BXB2.1.1. Interpreta a célula  CAA

unidade estrutural, funcional e xenética.  B2.2. Modelos de

organización

como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distinguir unha célula procariota dunha eucariota e unha 

como unha unidade estrutural,  CMCCT funcional e xenética dos seres vivos.

BXB2.1.2.

Perfila

células  CAA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.120

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

celular: procariota eucariota; animal e vexetal.  m  g

 e  i

 d  l

Criterios de avaliación

célula e célula célula

célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

procariotas e eucarióticas e  CMCCT nomea as súas estruturas.

 B2.3.

Estrutura e  B2.2.

Identificar os  BXB2.2.1.

Representa función dos orgánulos celulares, e esquematicamente os orgánulos celulares. describir a súa estrutura e a orgánulos celulares e asocia súa función. cada orgánulo coa súa función  B2.4. Planificación ou coas súas funcións. e realización de prácticas de  BXB2.2.2. Recoñece e nomea laboratorio. células animais e vexetais Observación mediante microfotografías ou microscópica de preparacións microscópicas. células eucariotas animais e vexetais.

 CD  CMCCT

 CAA  CD

 B2.5. Ciclo celular.  B2.3.

División celular: mitose e meiose.

Importancia na evolución dos seres vivos.

Recoñecer e  BXB2.3.1.

Describe os  CCL identificar as fases da acontecementos fundamentais mitose e da meiose, e en cada fase da mitose e da meiose. argumentar a súa importancia biolóxica.

 B2.5. Ciclo celular.  B2.4.

División celular: mitose e meiose.

Importancia na evolución dos seres vivos.

Establecer as  BXB2.4.1. Selecciona as  CMCCT analoxías e as diferenzas principais analoxías e  CD principais entre os diferenzas entre a mitose e a meiose. procesos de división celular mitótica e meiótica.

Bloque 3. Histoloxía  i  g

 i  l

 B3.1. Concepto de  B3.1. Diferenciar os niveis  BXB3.1.1. Identifica os niveis  CAA

tecido, órgano, aparello e sistema.

de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular.

de organización celular e determina as súas vantaxes para os seres pluricelulares.

 B3.2.

Principais  B3.2. Recoñecer e indicar  BXB3.2.1. Relaciona tecidos  CMCCT tecidos animais: a estrutura e a composición animais e/ou vexetais coas estrutura e función. dos tecidos animais e súas células características, vexetais, en relación coas asociando a cada unha a súa  B3.3.

Principais súas funcións. función. tecidos vexetais: estrutura e función.

 g  m

 B3.4. Observacións  B3.3.

microscópicas de tecidos animais e vexetais.

Asociar imaxes  BXB3.3.1. Relaciona imaxes  CAA microscópicas ao tecido ao microscópicas co tecido ao  CD que pertencen. que pertencen.

Bloque 4. A biodiversidade  d

 B4.1. Clasificación e  B4.1. Coñecer e indicar os  BXB4.1.1.

Identifica os  CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.121

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

 l  p

 b  d  p

Criterios de avaliación

nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.

grandes taxonómicos vivos.

de

Estándares de aprendizaxe

grupos seres

Competencias clave

grandes grupos taxonómicos dos seres vivos.

 B4.1. Clasificación e  B4.2.

Interpretar os  BXB4.2.1. Coñece e utiliza  CAA nomenclatura dos sistemas de clasificación e claves dicotómicas ou outros  CSIEE seres vivos. Grandes nomenclatura dos seres medios para a identificación e grupos taxonómicos.

vivos.

clasificación de especies de animais e plantas.

 BXB4.2.2. Manexa e traballa  CAA

cos sistemas de clasificación e  CSC a nomenclatura dos seres  CSIEE vivos.  e  a

 B4.2. Concepto de  B4.3. Definir o concepto  BXB4. 3.1.

biodiversidade. Índices biodiversidade.

de

de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade  biolóxica.

Coñece o  CCEC concepto de biodiversidade e relaciónao coa variedade e a abundancia de especies.

BXB4.3.2.Resolve problemas  CAA de cálculo de índices de  CMCCT diversidade.

 BXB4.3.3.

Aprecia o reino  CAA vexetal como desencadeante  CSC da biodiversidade.

 l  h

 h  i  p

 B4.3.

Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.

 B4.4. Coñecer e indicar as  BXB4.4.1. Recoñece os tres  CAA

características dos tres dominios e os cinco reinos en  CMCCT que agrupan os seres vivos. dominios e os cinco reinos en que se clasifican os  BXB4.4.2.

Enumera as  CCL seres vivos. características de cada un dos dominios e dos reinos en que se clasifican os seres vivos.

 B4.4.

Grandes  B4.5. Situar as grandes  BXB4.5.1.

Identifica os  CMCCT zonas bioxeográficas. zonas bioxeográficas e os grandes biomas e sitúa sobre  CCEC  B4.5. Patróns de principais biomas. o mapa as principais

distribución.

Principais biomas.

Os biomas galegos.

zonas bioxeográficas.  BXB4.5.2.

principais ecosistemas mariños.  h  i  p

Diferencia biomas terrestres

os  CAA e  CD e

 B4.4.

Grandes  B4.6. Relaciona as zonas  BXB4.6.1.

Recoñece e  CCL zonas bioxeográfica bioxeográficas coas explica a influencia do clima  CSC s. principais variables na distribución de biomas, climáticas. ecosistemas e especies.  B4.5.

Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

 BXB4.6.2.

Identifica as  CMCCT principais variables climáticas que inflúen na distribución

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.122

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dos grandes biomas.  l  p

 B4.4.

Grandes  B4.7. Interpretar mapas  BXB4.7.1.

Interpreta  CD zonas bioxeográficas. bioxeográficos e mapas bioxeográficos e de  CMCCT  B4.5.

Patróns de vexetación. determinar as formacións distribución. Principais vexetais correspondentes. biomas. Os biomas  BXB4.7.2. Asocia e relaciona  CAA galegos. as principais formacións

vexetais cos correspondentes.  d

 B4.6.

xeolóxicos biolóxicos inflúen distribución seres vivos.  l

biomas

Factores  B4.8.

Valorar a  BXB4.8.1.

Relaciona a  CMCCT e importancia da latitude, a latitude, a altitude, a  CD que altitude e outros factores continentalidade, a na xeográficos na distribución insularidade e as barreiras das especies. dos oroxénicas e mariñas coa distribución das especies.

 B4.7. A evolución  B4.9.

Relacionar a  BXB4.9.1.

Relaciona a  CAA como fonte de biodiversidade co proceso biodiversidade co proceso de  CSC biodiversidade. evolutivo. formación de especies Proceso de mediante cambios evolutivos. especiación.  BXB4.9.2.

Identifica o  CMCCT proceso de selección natural e a variabilidade individual como factores clave no aumento de biodiversidade.

 e

 B4.7.A

 h

 B4.8.

 l  p

evolución  B4.10. Describir o proceso  BXB4.10.1. Enumera as fases  CCL da especiación. como fonte de de especiación e enumerar biodiversidade. os factores que o  BXB4.10.2. Identifica os  CAA condicionan.

Proceso de factores que favorecen a  CMCCT especiación. especiación.

Ecosistemas  B4.11. Recoñecer e indicar  BXB4.11.1. Sitúa a Península da Península a Ibérica e recoñece a súa Ibérica. Ecosistemas importancia bioxeográfica situación entre dúas áreas de Galicia. bioxeográficas diferentes. da Península Ibérica no mantemento da Recoñece a biodiversidade e a  BXB4.11.2. importancia da Península aportación de Galicia á Ibérica como mosaico de biodiversidade. ecosistemas.

 CSIEE  CD

 CSC  CCEC

 BXB4.11.3.

Enumera os  CAA principais ecosistemas da  CCEC Península Ibérica e de Galicia, e as súas especies máis representativas.

 i  l

 B4.9.

Importancia  B4.12. Coñecer e indicar a  BXB4.12.1. Enumera os  CAA ecolóxica das illas e importancia das illas como factores que favorecen a  CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.123

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

 p

 e  g  p

 l  b  h

Criterios de avaliación

a súa relación coa biodiversidade.

 b  h

 a  h

Competencias clave

especiación nas illas. lugares que contribúen á biodiversidade e á  BXB4.12.2.

Recoñece a  CCEC evolución das especies. importancia das illas no mantemento da biodiversidade.

 B4.10. Concepto de  B4.13. Definir o concepto  BXB4.13.1.

endemismo.

Principais endemismos da Península Ibérica e de Galicia.

Define o  CMCCT de endemismo, e coñecer e concepto de endemismo ou especie endémica. identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas.  BXB4.13.2. Identifica os  CCEC principais endemismos de plantas e animais en España e en Galicia.

 B4.11. Importancia  B4.14.

biolóxica biodiversidade.

da

 ñ

 a

Estándares de aprendizaxe

Coñecer e  BXB4.14.1. Enumera relacionar as aplicacións vantaxes que se derivan da biodiversidade en mantemento campos como a saúde, a biodiversidade para o humano. medicina, a alimentación e a industria.

as  CAA do  CSC da ser

 B4.12.

Causas da  B4.15. Coñecer e indicar  BXB4.15.1. Enumera as  CMCCT perda de as principais causas de principais causas de perda de  CSC biodiversidade. biodiversidade. perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a  BXB4.15.2. Coñece e explica  CSC as principais ameazas que extinción de especies. penden sobre as especies e que fomentan a súa extinción.

 B4.13.

O factor  B4.16.

Enumerar as  BXB4.16.1. Enumera as  CAA antrópico na principais causas de orixe principais causas de perda de  CSC conservación da antrópica que alteran a biodiversidade derivadas das biodiversidade.

biodiversidade.

actividades humanas.

 BXB4.16.2.

Indica principais medidas reducen a perda biodiversidade.

as  CSIEE que de

 p

 B4.13.

O factor  B4.17.

Comprender e  BXB4.17.1. Coñece e explica  CMCCT antrópico na diferenciar os os principais efectos conservación da inconvenientes producidos derivados da introdución de biodiversidade.

 e

 B4.14. Estudo dun  B4.18.

 a  c

 p

polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras.

ecosistema.

Cómputo

da

especies alóctonas nos ecosistemas.

Describir as  BXB4.18.1.

Deseña  CCEC principais especies e experiencias para o estudo de  CSIEE valorar a biodiversidade ecosistemas e a valoración da  CD

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.124

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

biodiversidade.

dun ecosistema próximo.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

súa biodiversidade.

Bloque 5. As plantas: funcións e adaptacións ao medio  e  l

 i  l

 e

 B5.1. Absorción da  B5.1. Describir como se  BXB5.1.1.

auga e os minerais vexetais.

sales nos

realiza a absorción da auga e os sales minerais.

 B5.2. Funcións de  B5.2. Coñecer e identificar  BXB5.2.1. Coñece e explica a  CMCCT nutrición nas plantas. a composición do zume composición do zume bruto e  CCL Proceso de obtención e bruto e os seus os seus mecanismos transporte dos mecanismos de transporte. de transporte. nutrientes.  B5.3. Procesos de  B5.3. Explicar os procesos  BXB5.3.1.

Describe os  CMCCT transpiración, de procesos de transpiración,  CCL intercambio de gases e transpiración, intercambio intercambio de gases e gutación.

de gases e gutación.

 l

 l

 B5.5. Fotosíntese.

 i

 B5.6.

 e

gutación.

 B5.4. Transporte do  B5.4. Coñecer e identificar  BXB5.4.1.

zume elaborado.

 l

Describe a  CAA absorción da auga e os sales  CMCCT minerais.

a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

Explica a  CAA composición do zume  CMCCT elaborado e os seus mecanismos de transporte.

 B5.5.

Comprender e  BXB5.5.1.

Detalla os  CAA diferenciar as fases da principais feitos que  CMCCT fotosíntese e os factores acontecen durante cada fase que afectan o proceso. da fotosíntese e asocia, a nivel de orgánulo, onde se producen.

Importancia  B5.6.

Salientar a  BXB5.6.1. Argumenta e  CCL biolóxica da importancia biolóxica da precisa a importancia da  CSC fotosíntese. fotosíntese. fotosíntese como proceso de biosíntese, imprescindible para o mantemento da vida na Terra.

 B5.7. A excreción  B5.7. Explicar a función de  BXB5.7.1. Recoñece algún  CMCCT

en vexetais. Tecidos secretores.

excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

exemplo de excreción en vexetais.  BXB5.7.2.

Relaciona os  CAA tecidos secretores e as substancias que producen.

 e  g

 e  l

 B5.8. Funcións de  B5.8. Describir tropismos  BXB5.8.1. Describe e coñece  CMCCT

relación nas plantas.

Tropismos e nastias.  B5.9.

vexetais: funcións.

e nastias, e ilustralos con exemplos.

exemplos de tropismos e nastias.

Hormonas  B5.9. Definir o proceso de  BXB5.9.1. Valora o proceso  CAA tipos e regulación nas plantas de regulación das hormonas vexetais. mediante hormonas vexetais.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.125

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

 i  l

 l  i

 d  l

 l  i

 l  i

 B5.9.

vexetais: funcións.

Criterios de avaliación

 B5.10. Efectos da  B5.11.

luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das plantas.

 i  l

 i  l

 m

Comprender e  BXB5.11.1. Argumenta os  CCL diferenciar os efectos da efectos da temperatura e a luz temperatura e da luz no no desenvolvemento das plantas. desenvolvemento das plantas.

 B5.11. Funcións de  B5.12.

reprodución en vexetais: tipos de reprodución.

Entender os  BXB5.12.1. Distingue os  CAA mecanismos de mecanismos de reprodución  CMCCT reprodución asexual e a asexual e a reprodución sexual nas plantas. reprodución sexual nas plantas.

 B5.12.

Ciclos  B5.13. Diferenciar os  BXB5.13.1. Diferencia os  CMCCT biolóxicos dos ciclos biolóxicos ciclos biolóxicos principais grupos de de briofitas, pteridofitas e e briofitas, pteridofitas e plantas. espermafitas, e as súas espermafitas, e as súas fases e estruturas características. fases e estruturas características.  BXB5.13.2.

Interpreta  CAA esquemas, debuxos, gráficas e  CMCCT ciclos biolóxicos dos grupos de plantas.

 B5.13. Semente e  B5.14.

froito. e fecundación nas espermafitas.

 l

Competencias clave

Hormonas  B5.10.

Coñecer e  BXB5.10.1.

Relaciona  CAA tipos e relacionar os tipos de as fitohormonas coas súas funcións. fitohormonas coas súas funcións.

 B5.14. Polinización

 d

Estándares de aprendizaxe

Entender os  BXB5.14.1.

Explica os  CMCCT procesos de polinización e procesos de polinización e de  CCL de dobre fecundación fecundación nas nas espermafitas. espermafitas e diferencia a Formación da semente e o orixe e as partes da semente e froito. do froito.

 B5.15. Propagación  B5.15. Coñecer e indicar  BXB5.15.1.

dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

Distingue os  CMCCT mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

 B5.15. Propagación  B5.16.

dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

Coñecer e  BXB5.16.1. Identifica os  CMCCT relacionar as formas de mecanismos  CAA propagación dos froitos. de propagación dos froitos.

 B5.16. Adaptacións  B5.17.

dos vexetais medio.

ao

Recoñecer e  BXB5.17.1. Relaciona as  CAA relacionar as adaptacións adaptacións dos vexetais co medio en que se desenvolven. máis características dos vexetais aos medios en que habitan.

 B5.17. Aplicacións  B5.18. Deseñar e realizar  BXB5.18.1.

Realiza  CSIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.126

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

 g

Criterios de avaliación

e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía vexetal.

experiencias en que probe a influencia determinados factores funcionamento vexetais.

Estándares de aprendizaxe

se de no dos

Competencias clave

experiencias que demostren a  CMCCT intervención de determinados factores no funcionamento das plantas.

Bloque 6. Os animais: Funcións e adaptacións ao medio  l

 B6.1. Funcións de  B6.1.

nutrición animais.

nos

Comprender e  BXB6.1.1. Argumenta as  CAA discriminar os conceptos diferenzas máis significativas  CCL de nutrición heterótrofa e entre os conceptos de de alimentación. nutrición e alimentación.  BXB6.1.2.

Coñece as  CAA características da nutrición  CMCCT heterótrofa e distingue os tipos principais.

 i

 B6.2.

 i

 B6.2.

 l

 B6.2.

 ñ

Estrutura e  B6.2.

Distinguir os  BXB6.2.1.

Recoñece e  CMCCT función dos modelos de aparellos diferencia os aparellos dixestivos dos invertebrados. aparellos dixestivos dixestivos dos e as súas glándulas. invertebrados.

Estrutura e  B6.3.

Distinguir os  BXB6.3.1.

Recoñece e  CMCCT función dos modelos de aparellos diferencia os aparellos dixestivos dos vertebrados. dixestivos dos vertebrados. aparellos dixestivos e as súas glándulas.

Estrutura e  B6.4.

Diferenciar a  BXB6.4.1. Relaciona cada  CAA función dos estrutura e a función dos órgano do aparello dixestivo coa súa función. aparellos dixestivos órganos do aparello e as súas glándulas. dixestivo e as súas  BXB6.4.2.

Describe a  CCL glándulas. absorción no intestino.

 l

 B6.3.

 l

 B6.3.

 e

Aparellos  B6. 5. Coñecer e relacionar  BXB6.5.1.

Recoñece e  CAA circulatorios. a importancia de explica a existencia de  CCL Pigmentos pigmentos respiratorios no pigmentos respiratorios nos  CMCCT transporte de osíxeno. animais. respiratorios nos animais. Linfa.

Aparellos  B6.6.

Comprender e circulatorios. describir os conceptos de Pigmentos circulación aberta e respiratorios nos pechada, circulación animais. Linfa. simple e dobre, incompleta ou completa.

BXB6.6.1.

Relaciona  CAA circulación aberta e pechada cos animais que a presentan e explica as súas vantaxes e os seus inconvenientes.  BXB6.6.2.

Asocia  CD representacións sinxelas do  CMCCT aparello circulatorio co tipo de circulación (simple, dobre, incompleta ou completa).

 l

 B6.3.

Aparellos  B6.7. Coñecer e relacionar  BXB6.7.1. circulatorios. a composición e a función composición

Indica da linfa

a  CMCCT e

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.127

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Pigmentos respiratorios nos animais. Linfa.  i

 e

Competencias clave

identifica as súas principais funcións.

Distinguir  BXB6.8.1.

Diferencia  CAA respiración celular de respiración celular e  CMCCT respiración (ventilación e respiración, e explica o intercambio gasoso). significado biolóxico de respiración celular.

 B6.5. Transporte de  B6.9. Coñecer e indicar os  BXB6.9.1.

gases e a respiración. Tipos de aparellos respiratorios.

Respiración celular.

 e

 B6.5.

 e

 B6.5.

 l

da linfa.

Estándares de aprendizaxe

 B6.4. Transporte de  B6.8.

gases e respiración.

Tipos de aparellos respiratorios.

Respiración celular.  l

Criterios de avaliación

tipos de respiratorios invertebrados vertebrados.

aparellos en e

Asocia os  CD aparellos respiratorios cos grupos aos que pertencen, e recoñéceos en representacións esquemáticas.

Excreción:  B6.10. Definir o concepto  BXB6.10.1. Define e explica  CCL o proceso da excreción. tipos de aparellos de excreción e relacionalo excretores en cos obxectivos que persegue. invertebrados e vertebrados.

Produtos da excreción.

Excreción:  B6.11.

Enumerar os  BXB6.11.1. Enumera os  CAA tipos de aparellos principais produtos principais produtos de  CMCCT excretores en de excreción e sinalar as excreción e clasifica os invertebrados e diferenzas apreciables nos grupos de animais segundo os produtos de excreción. vertebrados. grupos de animais en Produtos da relación con estes excreción. produtos.

 e

 B6.5.

Excreción:  B6.12.

Describir os  BXB6.12.1. Describe os  CMCCT tipos de aparellos principais tipos órganos e principais aparellos excretores excretores en aparellos excretores nos dos animais e recoñece as invertebrados e distintos grupos de súas principais estruturas a animais. vertebrados. partir de representación esquemáticas.

Produtos da excreción.

 d

 B6.5.

 l

 B6.5.

Excreción:  B6.13. Estudar a estrutura  BXB6.13.1.

Localiza e  CAA tipos de aparellos das nefronas e o proceso identifica as rexións  CMCCT de formación dos ouriños. dunha nefrona. excretores en invertebrados e  BXB6.13.2.

Explica o  CMCCT vertebrados. proceso de formación dos Produtos da ouriños. excreción.

Excreción:  B6.14.

Coñecer e  BXB6.14.1. Identifica os  CMCCT tipos de aparellos relacionar mecanismos mecanismos específicos ou excretores en específicos ou singulares singulares de excreción dos vertebrados. invertebrados e de excreción en vertebrados. vertebrados.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.128

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Produtos excreción.  l  e

 i

Criterios de avaliación

 B6.6. Funcións de  B6.15.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.

 l

 e  l

Explicar o  BXB6.17.1.

Explica a  CCL mecanismo de transmisión transmisión do impulso do impulso nervioso. nervioso na neurona e entre neuronas.

 B6.6. Funcións de  B6.18.

Identificar os  BXB6.18.1. Distingue os  CAA principais tipos de sistemas principais tipos de sistemas  CMCCT nerviosos en invertebrados. nerviosos en invertebrados.

 B6.6. Funcións de  B6.19.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.  e

Coñecer e  BXB6.16.1. Define estímulo,  CCL receptor, transmisor, efector. identificar os principais compoñentes do sistema Identifica  CAA nervioso e o seu  BXB6.16.2. distintos tipos de receptores funcionamento.  CMCCT sensoriais e nervios.

 B6.6. Funcións de  B6.17.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.  l

Comprender e  BXB6.15.1.

Integra a  CAA describir o funcionamento coordinación nerviosa e integrado dos sistemas hormonal, relacionando ambas as dúas funcións. nervioso e hormonal en animais.

 B6.6. Funcións de  B6.16.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.  i

Competencias clave

da

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.  e

Estándares de aprendizaxe

Diferenciar desenvolvemento sistema nervioso vertebrados.

o  BXB6.19.1. Identifica os  CMCCT do principais sistemas nerviosos de vertebrados. en

 B6.6. Funcións de  B6.20.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.

Describir os  BXB6.20.1.

Describe o  CMCCT compoñentes e as funcións sistema nervioso central e do sistema nervioso tanto periférico dos vertebrados, e desde o punto de vista diferencia as funcións do anatómico (SNC e SNP) sistema nervioso somático e o autónomo. como desde o funcional (somático e autónomo).

 B6.6. Funcións de  B6.21.

relación

nos

Describir os  BXB6.21.1.

Establece a  CAA compoñentes do sistema relación entre o sistema  CSIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.129

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.  i

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

endócrino e a súa relación co sistema nervioso.

endócrino nervioso.

e

o

Competencias clave

sistema

 B6.6. Funcións de  B6.22.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.

Enumerar as  BXB6.22.1. Describe as glándulas endócrinas en diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. vertebrados, as hormonas que producen e as funcións BXB6.22.2. Discrimina a destas. función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano.

 CCL  CMCCT

 CAA  CMCCT

 BXB6.22.3. Relaciona cada  CMCCT

glándula endócrina coa hormona ou as hormonas máis importantes que segrega, e explica a súa función de control.  i  l

 e

 B6.6. Funcións de  B6.23.

relación nos animais. Receptores e efectores.

Sistemas nervioso e endócrino.

Homeostase.

Coñecer e  BXB6.23.1. Relaciona as  CAA identificar as hormonas e principais hormonas dos as estruturas que as invertebrados coa súa función de control. producen nos principais grupos de invertebrados.  BXB6.23.2.

Identifica o  CMCCT concepto de homeostase e a súa relación co sistema nervioso e endócrino.

 B6.7.

Reprodución  B6.24. Definir o concepto  BXB6.24.1. Describe as  CCL nos animais. Tipos de reprodución e diferenzas entre reprodución  CMCCT de reprodución. diferenciar entre asexual e sexual, e argumenta Vantaxes e reprodución sexual e as vantaxes e os inconvenientes. inconvenientes de cada unha. asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes.  BXB6.24.2. Identifica tipos  CMCCT de reprodución asexual en organismos unicelulares e pluricelulares.  BXB6.24.3.

Distingue os  CAA tipos de reprodución sexual.

 e

 B6.8.

Gametoxénese.

 l

 B6.25.

Describir os  BXB6.25.1.

Distingue procesos da gametoxénese. compara o proceso espermatoxénese ovoxénese.

 B6.9. Fecundación e  B6.26.

desenvolvemento

Coñecer relacionar os tipos

e  CAA de e

e  BXB6.26.1. Diferencia os tipos  CMCCT de fecundación en animais e as de súas etapas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.130

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

embrionario.

 e

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

fecundación en animais e as súas etapas.

 B6.9. Fecundación e  B6.27. Describir as fases  BXB6.27.1. Identifica as fases do  CAA desenvolvemento embrionario e desenvolvemento do desenvolvemento  CMCCT os acontecementos característicos embrionario. embrionario. de cada unha.  BXB6.27.2.

Relaciona os  CMCCT tipos de ovo cos procesos de segmentación e gastrulación durante o desenvolvemento embrionario.

 d

 B6.10.

 l

 B6.11. Adaptacións  B6.29.

 i

Ciclos  B6. 28. Analizar os ciclos  BXB6.28.1. Identifica as  CAA biolóxicos dos animais. biolóxicos máis fases dos ciclos biolóxicos dos animais. característicos dos animais.

dos animais medio.

ao

Recoñecer e  BXB6.29.1. Identifica as  CAA relacionar as adaptacións adaptacións animais aos medios aéreos. máis características dos animais aos medios en que  BXB6.29.2.

Identifica as  CAA habitan. adaptacións animais aos medios acuáticos.  BXB6.29.3.

Identifica as  CAA adaptacións animais aos medios terrestres.

 m  g

 B6.12. Aplicacións  B6.30.

e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía animal.

Realizar  BXB6.30.1.

Describe e  CSIEE experiencias de fisioloxía e realiza experiencias de anatomía animal. fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7. Estrutura e composición da Terra  i  l

 d  l

 B7.1.

Análise e  B7.1.

Interpretar os  BXB7.1.1. Caracteriza os  CMCCT interpretación dos métodos de estudo da métodos de estudo da Terra  CD métodos de estudo Terra e identificar as súas sobre a base dos da Terra. achegas e as súas procedementos que utiliza e limitacións. as súas achegas e limitacións.

 B7.2. Estrutura do  B7.2. Identificar as capas  BXB7.2.1.

interior terrestre: capas que se diferencian en función da súa composición e da súa mecánica.

que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición.

Resume a  CCL estrutura e composición do interior terrestre, distinguindo as súas capas en función da súa composición e da súa mecánica, así como as descontinuidades e as zonas de transición entre elas.

 BXB7.2.2. Sitúa en mapas e  CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.131

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

esquemas as capas da Terra, e  CD identifica as descontinuidades que permiten diferencialas.  BXB7.2.3. Analiza o modelo  CCEC

xeoquímico e xeodinámico da Terra e contrasta o que achega cada un deles ao coñecemento da estrutura da Terra.  e

 B7.3.

litosférica.

Dinámica  B7.3. Precisar os procesos  BXB7.3.1. Detalla e enumera  CAA que condicionan a procesos que deron lugar á  CCL estrutura actual terrestre. estrutura actual do planeta.

 l

Comprender e  BXB7.4.1. Indica as achegas  CCEC  B7.4. Evolución das  B7.4. diferenciar a teoría da deriva teorías desde a máis relevantes da deriva continental de Wegener e a deriva continental continental, para o súa relevancia para o ata a tectónica de desenvolvemento da teoría da desenvolvemento da teoría da placas.

Tectónica de placas. tectónica de placas.

 b

 B7.4. Evolución das  B7.5. Clasificar os bordos  BXB7.5.1. Identifica os tipos  CD

teorías desde a deriva continental ata a tectónica de placas.  g

 p

de bordos de placas e explica  CMCCT os fenómenos asociados a eles.

 B7.5. Achegas das  B7.6. Aplicar os avances  BXB7.6.1. Distingue métodos  CD

novas tecnoloxías na investigación do noso planeta.

 b

de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles.

das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica.

desenvolvidos grazas ás  CMCCT novas tecnoloxías, asociándoos coa investigación dun fenómeno natural.

 B7.6.

Minerais e  B7.7.

Seleccionar e  BXB7.7.1.

Identifica as  CAA rochas: conceptos. identificar os minerais e os aplicacións de interese social  CSC Clasificación xenéti tipos de rochas máis ou industrial de determinados ca das rochas. tipos de minerais e rochas. frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios,  B7.7. Observación monumentos e outras de coleccións de aplicacións de interese minerais e rochas. social ou industrial.  B7.8.

Recoñecemento e identificación de minerais e rochas frecuentes en Galicia.

Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos

 i  l

 B8.1. Magmatismo.  B8.1.

Clasificación das rochas magmáticas.

Relacionar o  BXB8.1.1. Explica a relación  CMCCT magmatismo e a tectónica entre o magmatismo e a de placas. tectónica de placas, e coñece

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.132

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Rochas magmáticas de interese.

O magmatismo na tectónica de placas.  l

 l

 l

Clasificación das rochas magmáticas.

Rochas magmáticas de interese.

O magmatismo na tectónica de placas.

de magmas sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

Discrimina os  CAA factores que determinan os tipos de magmas, e clasifícaos atendendo á súa composición.

Recoñecer e  BXB8.3.1. Diferencia os tipos  CAA relacionar a utilidade das de rochas magmáticas, rochas magmáticas identifica as máis frecuentes, analizando as súas con axuda de claves, e características, os seus relaciona a súa textura co seu tipos e as súas utilidades. proceso de formación.

 B8.1. Magmatismo.  B8.4.

 l

 B8.2. xeolóxicos: vulcanismo sismicidade.

 e

 B8.3.

Establecer as  BXB8.4.1. Relaciona os tipos  CAA diferenzas de de actividade volcánica coas  CMCCT actividade volcánica, características do magma, e asociándoas ao tipo de diferencia os produtos magma. emitidos nunha erupción volcánica.

Riscos  B8.5. Diferenciar os riscos  BXB8.5.1. Analiza os riscos  CSC e

 B8.3.

Metamorfismo: procesos metamórficos.

Fisicoquímica metamorfismo;

xeolóxicos derivados dos procesos internos.

Vulcanismo e sismicidade.

xeolóxicos derivados dos procesos internos.

Vulcanismo e sismicidade.

 B8.6. Detallar o proceso de  BXB8.6.1.

Metamorfismo: procesos metamórficos.

Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo.

Clasificación das rochas metamórficas.

O metamorfismo na Tectónica de placas.  d

as estruturas resultantes da localización dos magmas en profundidade e en superficie.

 B8.1. Magmatismo.  B8.3.

Clasificación das rochas magmáticas.

Rochas magmáticas de interese.

O magmatismo na tectónica de placas.  i

Competencias clave

 B8.1. Magmatismo.  B8.2. Categorizar os tipos  BXB8.2.1.

Clasificación das rochas magmáticas.

Rochas magmáticas de interese.

O magmatismo na tectónica de placas.  i

Estándares de aprendizaxe

metamorfismo e relacionar os factores que lle afectan cos seus tipos.

Clasifica o  CMCCT metamorfismo en función dos  CAA factores que o condicionan.

 B8.7.

do

Identificar rochas  BXB8.7.1. Ordena e clasifica  CAA metamórficas a partir das as rochas metamórficas máis súas características e das frecuentes da codia súas utilidades. terrestre, relacionando a súa textura co tipo de metamorfismo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.133

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

tipos de metamorfismo.

Clasificación das rochas metamórficas.

O metamorfismo na Tectónica de placas.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

experimentado.

 i

 B8.4.

Procesos  B8.8. Relacionar estruturas  BXB8.8.1.

Detalla e  CMCCT sedimentarios. Facies sedimentarias e ambientes discrimina as fases do proceso sedimentarias: sedimentarios. de formación dunha rocha identificación e sedimentaria interpretación.

Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 e

 B8.4.

Procesos  B8.9. Explicar a diaxénese  BXB8.9.1. Describe as fases  CCL sedimentarios. Facies e as súas fases. da diaxénese. sedimentarias: identificación e interpretación.

Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 i

 B8.4.

Procesos  B8.10. Clasificar as rochas  BXB8.10.1.

Ordena e  CAA sedimentarios. Facies sedimentarias aplicando clasifica segundo a súa orixe  CSIEE sedimentarias: como criterio as súas as rochas sedimentarias máis identificación e distintas orixes. frecuentes da codia terrestre. interpretación.

Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 l

 l

 B8.5.

 m

 B8.6.

 g

A  B8.11. Analizar os tipos de  BXB8.11.1. Asocia os tipos  CAA deformación en deformación de deformación tectónica cos relación que experimentan as esforzos aos que se someten á tectónica de rochas, establecendo a súa as rochas e coas propiedades destas. placas. relación cos esforzos a que se ven sometidas.

Comportamento  BXB8.11.2. Relaciona os  CD mecánico das tipos de rochas. estruturas xeolóxicas coa tectónica de placas.

Tipos de  B8.12. Representar os  BXB8.12.1. Distingue os  CMCCT deformación: dobras elementos dunha dobra e elementos dunha dobra e e fallas. dunha falla. clasifícaos atendendo a diferentes criterios.  B8.7. Técnicas para a identificación de distintos tipos de  BXB8.12.2.

Recoñece e  CAA rochas. clasifica os tipos de falla,  CMCCT  B8.8. Construción identificando os elementos de modelos onde se que a constitúen. representen os

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.134

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

principais tipos de pregamentos e fallas.

Bloque 9. Historia da Terra  m  l

 B9.1. Estratigrafía:  B9.1. Deducir a existencia  BXB9.1.1. Interpreta e realiza  CMCCT

concepto obxectivos.

Principios.

Definición estrato.

e

de

 B9.2. Interpretación

de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada.

mapas topográficos e cortes  CAA xeolóxicos sinxelos.

e realización de mapas topográficos e cortes xeolóxicos.  l  e

 d  l  p

 B9.3.

Datacións  B9.2. Aplicar criterios  BXB9.2.1. Interpreta cortes  CMCCT relativas e cronolóxicos para a xeolóxicos e determina a  CAA absolutas: estudo de datación relativa de antigüidade dos seu estratos, cortes xeolóxicos formacións xeolóxicas e as discordancias e a historia sinxelos. Grandes deformacións localizadas xeolóxica da rexión, e divisións nun corte xeolóxico. identifica os grandes xeolóxicas: Táboa Describir as grandes acontecementos xeolóxicos ocorridos e as oroxenias. do tempo xeolóxico. divisións do tempo en Principais xeoloxía. Oroxenias e acontecementos na grandes acontecementos xeolóxicos. historia xeolóxica da Terra. Oroxenias.

Categoriza os  CAA Extincións  B9.3. Interpretar o proceso  BXB9.3.1. principais fósiles guía e valora a masivas e as súas de fosilización e os  CMCCT súa importancia para o causas naturais. cambios que se producen. establecemento da historia Analizar as causas da  B9.5.

Estudo e xeolóxica da Terra. extinción das especies. recoñecemento de  B9.4.

fósiles.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.135

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos.

Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE 1º TEMPORALIZACIÓN Comezará o curso co estudo da xeoloxía (bloques 7, 8 e 9) e continuará co estudo dos seres vivos e da anatomía comparada (bloques 1 a 6). Os nove bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 1º BAC, articuláronse en vinte unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: Orixe e estrutura do noso planeta. Temporalización 4 sesións  Unidade 2: Dinámica litosférica. Temporalización 4 sesións  Unidade 3: Os procesos xeolóxicos internos. O magmatismo. Temporalización 4 sesións  Unidade 4: Metamorfismo e tectónica. Temporalización 4 sesións.  Unidade 5: Meteorización e sedimentoxénese. Temporalización 4 sesións  Unidade 6: Petroxénese. Do sedimento a rocha. Temporalización 4 sesións  Unidade 7: A Historia do noso planeta. Temporalización 8 sesións 2ª AVALIACIÓN     

Unidade 8: Os seres vivos e a súa organización. Temporalización 8 sesións.

Unidade 9: Diferenciación e especialización celular. Temporalización 8 sesións Unidade 10: A importancia da biodiversidade. Temporalización 4 sesións Unidade 11: Evolución e clasificación dos seres vivos. Temporalización 8 sesións Unidade 12: A árbore da vida Temporalización 8 sesións.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.136

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3ª AVALIACIÓN        

Unidade 13: A nutrición nas plantas. Temporalización 4 sesións Unidade 14: A relación nas plantas e a regulación do seu crecemento. Temporalización 4 sesións Unidade 15: A reprodución nas plantas. Temporalización 6 sesións Unidade 16: Nutrición en animais: dixestión e respiración.Temporalización 8 sesións Unidade 17: Nutrición en animais: circulación e excreción.Temporalización 4 sesións Unidade 18: Relación en animais: receptores e efectores. Temporalización 4 sesións.

Unidade 19: Coordinación nerviosa e hormonal en animais. Temporalización 4 sesións.

Unidade 20: Reprodución en animais. Temporalización 4 sesións.

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Bloque 1. Os seres vivos: composición e función.

- Especifica as características dos seres vivos.

- Distingue bioelemento, oligoelemento e biomolécula.

- Diferenza e clasifica os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relaciónaos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula.

- Diferencia os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas.

- Recoñece e identifica algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función.

Bloque 2. A organización celular.

- Describe a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distingue unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas.

- Identifica os orgánulos celulares, e describe a súa estrutura e a súa función.

- Recoñece e identifica as fases da mitose e da meiose, e argumenta a súa importancia biolóxica.

- Establece as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica.

Bloque 3. Histoloxía.

- Diferenza os niveis de organización celular e interpreta como se chega ao nivel tisular.

- Recoñece e indica a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións.

- Asocia imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen.

Bloque 4: A biodiversidade.

- Coñece e indica os grandes grupos taxonómicos de seres vivos.

- Interpreta os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos.

- Define o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica.

- Coñece e indica as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos.

- Sitúa as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas.

- Relaciona as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas.

Interpreta mapas bioxeográficos e determina as formacións vexetais correspondentes.

- Valora a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies.

- Relaciona a biodiversidade co proceso evolutivo.

Describe o proceso de especiación e enumera os factores que o condicionan.

- Recoñece e indica a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.137

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Coñece e indica a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies.

Define o concepto de endemismo, e coñece e identifica os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas.

Coñece e relaciona as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria.

Coñece e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies.

Enumera as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade.

Comprende e diferenza os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras.

Describe as principais especies e valora a biodiversidade dun ecosistema próximo.

Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio.

Describe como se realiza a absorción da auga e os sales minerais.

- Coñece e identifica a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte.

- Explica os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.

- Coñece e identifica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

- Comprende e diferenza as fases da fotosíntese e os factores que afectan ao proceso.

- Salienta a importancia biolóxica da fotosíntese.

- Explica a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

- Describe tropismos e nastias, e ilústraos con exemplos.

- Define o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais.

- Coñece e relaciona os tipos de fitohormonas coas súas funcións.

- Comprende e diferenza os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas.

- Entende os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas.

- Diferenza os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características.

- Entende os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito.

- Coñece e indica os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

- Coñece e relaciona as formas de propagación dos froitos.

- Recoñece e relaciona as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan.

- Deseña e realiza experiencias nas que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais.

Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio.

- Comprende e discrimina os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación.

- Distingue os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados.

- Distingue os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados.

- Diferenza a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas.

- Coñece e relaciona a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno.

- Comprende e describe os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa.

- Coñece e relaciona a composición e a función da linfa.

- Distingue respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso).

- Coñece e indica os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados.

- Define o concepto de excreción e relaciónao cos obxectivos que persegue.

- Enumera os principais produtos de excreción e sinala as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos.

- Describe os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais.

- Estuda a estrutura dos nefróns e o proceso de formación dos ouriños.

- Coñece e relaciona mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.138

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Comprende e describe o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais.

Coñece e identifica os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento.

Explica o mecanismo de transmisión do impulso nervioso.

Identifica os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.

Diferenza o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados.

Describe os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo).

Describe os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso.

Enumera as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas.

Coñece e identifica as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados.

Define o concepto de reprodución e diferencia entre reprodución sexual e asexual. Tipos.

Vantaxes e inconvenientes.

Describe os procesos da gametoxénese.

Coñece e relaciona os tipos de fecundación en animais e as súas etapas.

Describe as fases do desenvolvemento embrionario.

Analiza os ciclos biolóxicos dos animais.

Recoñece e relaciona as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan.

Realiza experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7: Estrutura e composición da Terra.

- Interpreta os métodos de estudo da Terra e identifica as súas achegas e as súas limitacións.

- Identifica as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencial das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición.

Precisa os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre.

- Comprende e diferenza a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas.

- Clasifica os bordos de placas litosféricas e sinala os procesos que acontecen entre eles.

-

Aplica os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica.

-

Selecciona e identifica os minerais e os tipos de rochas máis frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos.

- Relaciona o magmatismo e a tectónica de placas.

- Categoriza os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distingue os factores que inflúen no magmatismo.

-

Recoñece e relaciona a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades.

-

Establece as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma.

-

Identifica rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades.

Diferenza os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

Detalla o proceso de metamorfismo e relaciona os factores que lle afectan cos seus tipos.

Relaciona estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios.

Explica a diaxénese e as súas fases Clasifica as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes.

Analiza os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.139

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Representa os elementos dunha dobra e dunha falla.

Bloque 9: Historia da Terra.

- Deduce a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada.

-

-

Aplica criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describe as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos.

Interpreta o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analiza as causas da extinción das especies.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar o labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou afondando e abarcando novos contidos noutros.

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora.

Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes.

Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous ou tres un traballo en formato Word e unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral.

Participación no concurso fotográfico “a vendima”, organizado polo EDLG. Cada imaxe irá acompañada dun título, da data de realización e dunha breve reflexión explicativa en verso ou en prosa Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, de relacionar termos. cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos.

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Enquisas aos alumnos ao final de curso para valorar o ano académico 2018-2019.

Autoavaliación do propio profesor.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.140

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A metodoloxía adecuada para desenvolver a bioloxía e xeoloxía no bacharelato será aquela que potencie a capacidade de autoaprendizaxe no alumnado, traballar en equipo, aplicar métodos adecuados de investigación e para que poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e a súas aplicacións prácticas.

Propóñense as seguintes estratexias metodolóxicas para desenvolver as capacidades que os obxectivos requiren:  Crear na aula un clima que favoreza as aprendizaxes significativas, que desenvolva o interese pola materia e os seus estudos posteriores, que permita a interacción entre iguais e entre o profesorado e alumnado como base para o desenvolvemento integral como persoas.  Propiciar a construción dunha imaxe da ciencia, e en particular da bioloxía e xeoloxía, non estática, entendendo que a provisionalidade da súas conclusións e teorías é unha das súas características fundamentais.  Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal.  Dotar ao alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades nas que un dos obxectivos sexa o desenvolvemento de procedementos.  Pór de manifesto a correlación entre os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, comentarios de novas de actualidade ou saídas didácticas (a laboratorios, fábricas, itinerarios xeolóxicos, etc.) combinadas con informes ou traballos específicos. Facer especial fincapé nas características xeolóxicas e na biodiversidade de Galicia.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en 1º de Bacharelato: Libro de texto do alumno da editorial Anaya.

Libros e guías de consulta do departamento.

Artigos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais.

Colección de rochas e minerais do departamento.

Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: 1.

Identificación de biomoléculas orgánicas (glicidos, lipidos e prótidos).

2.

Preparación e observación de células procariotas e eucariotas.

3.

Observación microscópica de tecidos.

4.

Observación dos microorganismos dunha charca.

5.

Fotosíntese e separación de pigmentos fotosintéticos.

6.

Estudo de diversos tipos de flores.

7.

Dixestión salivar do amidón.

8.

Disección e estudio de órganos (corazón, pulmóns, riles, encéfalo, ollos, branquias.....).

9.

Observación e análise dun ovo de pita

10.

Identificación e estudo das propiedades dos minerais máis caracteristicos.

11.

Identificación, mediante claves, de rochas magmáticas, metamorficas e sedimentarias.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.141

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

12.

13.

14.

15.

16.

VERÍN , OURENSE

Análise da xeoloxía da zona (realización dun corte topográfico dun transecto, recollida e identificación de rochas nese transecto a partir dun mapa xeolóxico…).

Simular a discontinuidade de Repetti no laboratorio.

Formación dun prisma de acreción Formación de cristais.

Estudo e simulación de icnitas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Os seres vivos: composición e función.

- Especificar as características dos seres vivos.

- Distinguir bioelemento, oligoelemento e biomolécula.

- Diferenciar e clasificar os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula.

- Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas.

- Recoñecer e identificar algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función.

Bloque 2. A organización celular.

- Describir a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distinguir unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas.

- Identificar os orgánulos celulares, e describir a súa estrutura e a súa función.

- Recoñecer e identificar as fases da mitose e da meiose, e argumentar a súa importancia biolóxica.

- Establecer as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica.

Bloque 3. Histoloxía.

- Diferenciar os niveis de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular.

- Recoñecer e indicar a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións.

- Asociar imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen.

Bloque 4: A biodiversidade.

- Coñecer e indicar os grandes grupos taxonómicos de seres vivos.

- Interpretar os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos.

- Definir o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica.

- Coñecer e indicar as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos.

- Situar as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas.

- Relacionar as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas.

Interpretar mapas bioxeográficos e determina as formacións vexetais correspondentes.

- Valorar a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies.

- Relacionar a biodiversidade co proceso evolutivo.

- Describir o proceso de especiación e enumera os factores que o condicionan.

- Recoñecer e indica a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade.

- Coñecer e indicar a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.142

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Definir o concepto de endemismo, e coñecer e identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas.

Coñecer e relacionar as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria.

Coñecer e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies.

Enumerar as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade.

Comprender e diferenciar os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras.

Describir as principais especies e valora a biodiversidade dun ecosistema próximo.

Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio.

Describir como se realiza a absorción da auga e os sales minerais.

- Coñecer e identificar a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte.

- Explicar os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.

- Coñecer e identifica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

- Comprender e diferenciar as fases da fotosíntese e os factores que afectan ao proceso.

- Salientar a importancia biolóxica da fotosíntese.

- Explicar a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

- Describir tropismos e nastias, e ilustralos con exemplos.

- Definir o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais.

- Coñecer e relacionar os tipos de fitohormonas coas súas funcións.

- Comprender e diferenciar os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas.

- Entender os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas.

- Diferenciar os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características.

- Entender os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito.

- Coñecer e indicar os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

- Coñecer e relacionar as formas de propagación dos froitos.

- Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan.

- Deseñar e realizar experiencias nas que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais.

Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio.

- Comprender e discriminar os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación.

- Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados.

- Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados.

- Diferenciar a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas.

- Coñecer e relacionar a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno.

- Comprender e describir os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa.

- Coñece e relacionar a composición e a función da linfa.

- Distinguir respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso).

- Coñecer e indicar os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados.

- Definir o concepto de excreción e relacionalo cos obxectivos que persegue.

- Enumerar os principais produtos de excreción e sinalar as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos.

- Describir os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais.

- Estudar a estrutura dos nefróns e o proceso de formación dos ouriños.

- Coñecer e relacionar mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.143

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Comprender e describir o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais.

Coñecer e identificar os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento.

Explicar o mecanismo de transmisión do impulso nervioso.

Identificar os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.

Diferenciar o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados.

Describir os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo).

Describir os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso.

Enumerar as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas.

Coñecer e identificar as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados.

Definir o concepto de reprodución e diferenciar entre reprodución sexual e asexual. Tipos.

Vantaxes e inconvenientes.

Describir os procesos da gametoxénese.

Coñecer e relacionar os tipos de fecundación en animais e as súas etapas.

Describir as fases do desenvolvemento embrionario.

Analizar os ciclos biolóxicos dos animais.

Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan.

Realizar experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7: Estrutura e composición da Terra.

- Interpretar os métodos de estudo da Terra e identificar as súas achegas e as súas limitacións.

- Identificar as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición.

Precisar os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre.

- Comprender e diferenciar a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas.

- Clasificar os bordos de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles.

-

Aplicar os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica.

-

Seleccionar e identificar os minerais e os tipos de rochas máis frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos.

- Relacionar o magmatismo e a tectónica de placas.

- Categorizar os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

-

Recoñecer e relacionar a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades.

-

Establecer as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma.

-

Identificar rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades.

Diferenciar os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

Detallar o proceso de metamorfismo e relaciona os factores que lle afectan cos seus tipos.

Relacionar estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios.

Explicar a diaxénese e as súas fases Clasificar as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.144

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

-

Analizar os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas.

-

Representar os elementos dunha dobra e dunha falla.

Bloque 9: Historia da Terra.

- Deducir a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada.

-

-

Aplicar criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describir as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos.

Interpretar o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analizar as causas da extinción das especies.

Criterios de cualificación e promoción A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. Realizarase como mínimo unha por avaliación.

Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos).

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, etc. A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos).

A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores.

Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ao alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso.

A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidade da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se esta é negativa, poderá recuperar a materiana convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro).

En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.145

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións:

-

Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

A final de curso todos os alumnos e alumnas realizarán un cuestionario on line, a través do blog bioquimchivite para valorar o ano académico 20178-2019. Con esta enquisa preténdense analizar os seguintes aspectos: as explicacións da profesora, o libro de texto e o material empregado, o tipo de probas avaliables que se realizaron (traballos, comentarios, exames, etc), os criterios de avaliación e cualificación, así como o que senten os alumnos que aprenderon.

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

9.

ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Aos alumnos de 2º de bacharelato con Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos.

Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas.

O alumno recuperará a materia pendente se acada unha cualificación mínima de 5 na proba escrita da convocatoria de xaneiro, na de maio ou na extraordinaria de setembro, cuxas datas serán fixadas por Xefatura de Estudos.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Bioloxía e Xeoloxía.

Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no IES Xesús Taboada Chivite.

Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro.

En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.146

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

-

VERÍN , OURENSE

Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante a ESO e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 1º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa.

Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo.

Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 1º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características persoais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuacións para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especializada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

SE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor. Algúns exemplos son: “Como se calcula a idade, en millóns de anos, dunha rocha?”, “Como se estudan os movementos de convección do manto?”,” Como se estudan as estruturas tectónicas nun laboratorio?”. “Como poden predicirse os riscos xeolóxicos?” “Pódese reconstruír un suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas sedimentarias?”, “Que ocorre cando os fósiles e as rochas non encaixan”, “Como se estudan os virus?”, “Como se clasifican os seres vivos?”, “Como identificar os seres vivos””Que información proporciona a madeira que producen as árbores no seu crecemento?””Poden as fitohormonas mellorar a produción hortofrutícola?”, “Como se conserva a biodiversidade vexetal”, “De que se alimentan os animais?”, “Que información nos proporciona a actividade eléctrica do corazón?”, “Como se utilizan as feromonas na loita biolóxica contra as pragas”, “Como se leva a cabo un programa de reprodución asistida para a conservación de especies amenazadas...Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiración científica para os concursos “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

Comunicación audiovisual.

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica.

Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos.

Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 1º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (células, tecidos, aparatos aparatos relacionados coas funcións vitais de diferentes grupos de organismos, tipos de volcáns, ambientes sedimentarios, estrutura do solo...), mapas (distribución dos principais biomas, placas tectónicas, topográficos, xeóloxicos...), táboas (clasificación de diferentes grupos de organismos, glándulas endócrinas e hormonas que producen, ) e gráficos (electrocardiograma, velocidade de propagación das ondas sísmicas, variación da biodiversidade ao longo do tempo, potencial de membrana nun impulso nervioso...)

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.147

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica: “Europa one”, “La pesca del salmón en Yemen”, “Lo imposible”, “Viaje al centro de la Tierra”, “Pompeya”, “Entre lobos...

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación.

Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas.

Realización de actividades para 1º de Bacharelato na páxina web de “Proyecto Biosfera”.

Realización de webquest sobre biodiversidade e xeodinámica externa.

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica: “Europa one”, “La pesca del salmón en Yemen”, “Lo imposible”, “Viaje al centro de la Tierra”, “Pompeya”, “Entre lobos...

Emprendemento.

Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación.

Redacción de relatos científicos para os concursos “Inspiraciencia” e “Ciencia que conta” Composición de letras de cancións relacionadas cos contidos que se imparten en 1º de Bacharelato, así como a gravación e a edición de vídeos que inclúan ditas cancións .

Deseño dunha campaña divulgativa sobre a doazón de sangue.

Actividades do libro de texto das partes: “En resumo” e “Ciencia na túa vida”.

Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos inducidos Quentamento global e fusión dos glaciares.

Efectos da construción de rompeolas.

Efectos da deforestación polo trazado dunha autovía.

A destrución da presa de Tous por unha inundación.

Efectos da chuvia ácida.

Elaboración dunha lista de medidas para preservar a biodiversidade.

Xestionar o medio ambiente de forma sostible A produción hortofrutícola.

Explicar os problemas da aplicación de feromonas.

Debate: O alcohol, unha droga perigosa.

Vantaxes e riscos da clonación terapeutica.

Valores persoais.

Os que figuran no punto 15: “ Programación da educación en valores”.

14.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO -

Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunhas das seguintes actividades : Participación nas actividades deseñadas por Igaciencia para o día da “Ciencia en Galego”.

Realización da actividade práctica “Coñece a xeoloxía da túa zona”.

Deseño e realización dunha experiencia práctica por parte dos alumnos.

Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre contidos abordados no curriculo.

Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade.

Participación nos concursos de relatos de inspiración científica “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

Composición de letras de cancións relacionadas cos contidos que se imparten en 1º de Bacharelato, así como a gravación e a edición de vídeos que inclúan ditas cancións .

Participación nas actividades que organice o EDLG, relacionadas con contidos que se imparten na Bioloxía e Xeoloxía de 1º de Bacharelato.

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.148

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos dez bloques de contidos plantexados para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas.

Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos.

Reflexión crítica sobre a orixe da vida na Terra.

Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade.

Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico.

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación.

Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos.

Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica.

Valoración da importancia que ten a clasificación dos seres vivos para poder coñecelos e, no caso dos microorganismos causantes de enfermidades, poder encontrar remedios para combatelas.

Valoración e respecto pola biodiversidade e os comportamentos adecuados para a súa protección e conservación.

Valoración do uso das hormonas nos procesos de hortofruticultura.

Valoración da importancia do coñecemento das plantas e a súa reprodución para a súa utilización polo ser humano.

Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio.

Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio.

Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio.

Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para os animais.

Toma de conciencia das diferenzas entre os distintos sistemas nerviosos, a medida que se avanza na escala evolutiva.

Valoración da importancia das aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas.

Análise do papel estereotípico que a sexualidade desempeña na prensa e a publicidade.

Debate crítico sobre algúns mitos, concepcións erróneas e prexuízos relacionados coa sexualidade.

Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía en relación coa reprodución.

Necesidade dun coñecemento e un uso adecuado dos métodos anticonceptivos para a prevención de enfermidades.

Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos.

Recoñecemento da utilidade dos minerais e as rochas na vida cotiá.

Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais.

Recoñecemento da importancia que teñen para o ser humano os solos e a necesidade de protexelos.

Conservación da vida no planeta Terra.

O labor de distintos profesionais vinculados á Bioloxía ou á Xeoloxía: xeofísico, vulcanólogo, xeólogo, especialistas en Ciencias Ambientais, sedimentólgo, paleontólogo, biofísico, histólogo clínico, biólogo evolutivo, zoólogo, botánico, enxeñeiro forestal, técnico de xardinería e floristería, cardiólogo...

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.149

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Uso sostible dos recursos.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencia. Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno.

Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:  CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.  DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002.  KELLY, J: La evolución de Calpurnia Tate. Ed. Roca Editorial de Libros, 2010.  MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999.  ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de laciencia.

Espasa, Madrid, 1999.  ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989.  ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991.  BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993.  HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994.  SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001.  WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003.  ALBERTS, B.; BRAY, D.; LEWIS, J.; RAFF, M.; ROBERTS, K., y WATSON, J.D.: Biología Molecularde la célula. 3.ª edición. Omega, Barcelona, 1994.  ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.  CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001.  MARGULIS, L.: El planeta simbiótico. Debate, Madrid, 2003.  DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237.  JUNQUEIRA, L.C., y CARNEIRO, J.: Histología básica. Editorial Masson.  Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982.  FUENTES YAGÜE, J.L.: Iniciación a la Botánica. Mundi-Prensa, 2001.  VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.  LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002.  MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona.  ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988.  JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel.  Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de losRiesgos Geológicos.

ICOG, 1997.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro.

Algunhas web recomendadas para facer traballos ou realizar consultas https://sites.google.com/site/wqgeodinamicaexterna/proceso http://agrega.educacion.es/repositorio/07072010/b3/es_2010070713_9201317/3quincena1/image nes1/mapa.swf http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/index.cgi?wid_item=1067&wid_seccion=19

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.150

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

http://ies.rayuela.mostoles.educa.madrid.org/deptos/dbiogeo/recursos/Apuntes/BioGeoBach1/ind ice.htm https://sites.google.com/site/biologia1bachillerato/home http://www.mclibre.org/otros/daniel_tomas/laboratorio/Indice%20laboratorio.htm http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1bachillerato/1.htm http://www.joseacortes.com/practicas/ http://www.igme.es/internet/default.asp http://www.ont.es/Paginas/Home.aspx http://webs.uvigo.es/m.megias/inicio.html http://faunaiberica.org http://edafología.ugr.es/introeda/tema00/progr.htm http://pacozamora.blogia.com/archivos/ http://www.iesabastos.org/archivos/daniel_tomas/index.html http://roble.pntic.mec.es/afep0032/tectonica_index.html http://ocw.innova.uned.es/cartografia/indice_general.htm https://anamolina.weebly.com/biologiacutea-y-geologiacutea-1ordm-bach.html

Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos científicos:“Ciencia que conta”e “Inspiraciencia”, organizados pola Universidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/ Asimesmo fomentarase a participación dos alumnos nas propostas do EDLG relacionadas coa materia.

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: - Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

- Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que permita conseguir en grao óptimo os obxectivos educativos do noso Centro.

- Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

- Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2018-2019 propostos na memoria do curso pasado son: 25. Intentar explicar máis amodo e impartir menos contidos en cada sesión, xa que unha das críticas dos alumnos, nas enquisas de avaliación do profesorado, foi que a profesora algunhas veces explica e fala demasiado rápido.

26. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos coas novas adquisicións.

27. Intentar realizar clases prácticas, adaptadas a realidade social actual do entorno (sempre e cando a administración siga concedendo os desdobres de laboratorio).

28. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación a principio de curso e en cada unidade.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.151

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

29. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

30. Intentar fomentar a aprendizaxe cooperativa coa realización de traballos en pequeno e gran grupo sempre que a marcha do curso o permita.

Os membros do departamento de Bioloxía e Xeoloxía imos contribuír ás medidas para a mellora das competencias lingüística, matemática e básicas en ciencia e tecnoloxía, e de conciencia e expresións culturais, propostas por parte da CCP e do Claustro de Profesores, que o Consello Escolar aprobou por unanimidade: g) Competencia lingüística: 31. Fomentar a aprendizaxe de lingua como instrumento de comunicación. Adicar máis tempo a lectura, expresión e comprensión oral, á redacción de textos e menos a gramática.

32. O profesorado implicarase activamente nos 50 minutos de tempo para “Ler todos xuntos”, guiando as lecturas, participando e dando exemplo.

33. Premiarase a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía, cun mínimo de 0,5 puntos en cada proba realizada. h) Competencia matemática e básicas de ciencia e tecnoloxía: 34. Traballar máis na resolución de problemas.

35. Darlle aos alumnos estratexias, facelos pensar, fomentando neles a visión crítica.

36. Traballar na interpretación de gráficos e achegar as ciencias á realidade mediante a realización de exercicios prácticos.

37. Desenvolver estratexias de traballo e contidos dunha forma práctica. i) Competencia de conciencia e expresións culturais 38. Acercar ao alumnado ao entorno e favorecer o seu interese pola dimensión artística, histórica e científica.

39. Intensificar a utilización dos medios audiovisuais.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista?

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.152

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver? moito

Contidos

medio

baixo

medio

baixo

¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.153

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa?

Temporalización

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas?

Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos?

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada?

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada?

Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.154

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

VERÍN , OURENSE

Recomendacións

1º BACHARELATO (Común) Asignatura: Cultura Científica Profesores: Elena Sánchez Ansia

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. Tanto a ciencia como a tecnoloxía son alicerces do benestar das nacións, e ambas son necesarias para que un país poida enfrontarse a novos retos e a atopar solucións para eles.

O desenvolvemento social, económico e tecnolóxico dun país, a súa posición nun mundo cada vez máis competitivo e globalizado, así como o benestar da cidadanía na sociedade da información e do coñecemento, dependen directamente da súa formación intelectual e, entre outros factores, da súa cultura científica.

A ciencia forma parte do acervo cultural da humanidade é innegable; de feito, calquera cultura pasada apoiou os seus avances e logros nos coñecementos científicos que se ían adquirindo e que se debían ao esforzo e á creatividade humana. A materia denominada Cultura Científica debe, daquela, contribuír á adquisición desta dimensión da competencia en conciencia e expresión cultural.

Individualmente considerada, a ciencia é unha das grandes construcións teóricas da humanidade; o seu coñecemento forma o individuo, proporciónalle capacidade de análise e de procura da verdade. Na vida diaria estamos en continuo contacto con situacións de carácter científico que nos afectan directamente, situacións que a cidadanía do século XXI debe ser capaz de entender e de valorar criticamente.

Repetidas veces, os medios de comunicación informan sobre cuestións científicas e tecnolóxicas de actualidade. A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica.

Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.155

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula.

Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula.

A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso.

Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír.

A materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade.

Para primeiro de bacharelato déixanse cuestións algo máis complexas, como a formación da Terra e a orixe da vida, a xenética, os avances biomédicos e, para rematar, un bloque dedicado a todo o relacionado coas tecnoloxías da información e da comunicación.

No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.

2. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

O real decreto basease na potenciación do aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe.

Propoñense novos enfoques no aprendizaxe e evaluación, que suporan un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e prantexamentos metodolóxicos innovadores. A competencia supon unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocions, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se movilizan conxuntamente para lograr unha ación eficaz. Contemplanse, pues, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa nas prácticas sociais que, como tales, podense desarrollar tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais.

As competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desarrollo persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego. Se identifican sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades, o crecemento económico e a innovación, e describense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unaa delas.

As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).  Competencia dixital (CD).  Aprender a aprender (AA).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.156

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

 Competencias sociais e cívicas (CSC).  Sentido e iniciativa e espíritu emprendedor (IE).  Conciencia e expresions culturais (CEC).

As cultura cientifica contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove.

A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, cláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais.

Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos.

A área de Cultura científica contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado.

Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital.

O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.157

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A cultura científicacontribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas.

O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE)esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe .

A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

3.

CONCRECIÓN DOS OBXETIVOS PARA O CURSO.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.158

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos.

Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.159

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

4.

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS.

1º de bacharelato Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Procedementos de traballo  d  e  g  i  l

 a  b  o

 e  g  m  l

 B1.1. A comunicación en  B1.1. Obter, seleccionar e  CCIB1.1.1. Analiza un texto  CAA

ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica.

Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade.

científico e valora de forma  CCL crítica o seu contido.  CCIB1.1.2.

Presenta  CCL información sobre un tema  CD tras realizar unha procura  CAA guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet.

 B1.2. Ciencia, tecnoloxía e  B1.2. Valorar a importancia  CCIB1.2.1. Analiza o papel  CAA

sociedade: histórica.

perspectiva

da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

 B1.1. A comunicación en  B1.3.

ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica.

Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

da investigación científica  CCEC como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

Comunicar  CCIB1.3.1.

Comenta conclusións e ideas en artigos científicos distintos soportes a divulgativos realizando públicos diversos, valoracións críticas e utilizando eficazmente as análise das consecuencias tecnoloxías da información sociais, e defende en e da comunicación para público as súas transmitir opinións propias conclusións. argumentadas.

 CCL  CD  CAA  CSIEE

Bloque 2. A Terra e a vida

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.160

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

 i  l

 l

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B2.1. Orixe e formación da  B2.1. Xustificar a teoría de  CCIB2.1.1.

Terra: deriva continental e tectónica de placas.

deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

Xustifica a  CMCCT teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas.

 B2.1. Orixe e formación da  B2.2. Explicar a tectónica  CCIB2.2.1.

Terra: deriva continental e tectónica de placas.

de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos.

Utiliza a  CMCCT tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas.

 CCIB2.2.2.

Nomea e  CMCCT explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos.

 l

 B2.2.

 a

 B2.3. Orixe da vida na  B2.4. Coñecer e describir  CCIB2.4.1.

 b

Vulcanismo terremotos: predición prevención.

Terra.

 h

 l  h

e  B2.3.

Determinar as  CCIB2.3.1. Relaciona a  CAA e consecuencias do estudo existencia de capas da propagación das ondas terrestres coa propagación sísmicas P e S, respecto das ondas sísmicas a das capas internas da través delas.

Terra.

Coñece e  CMCCT os últimos avances explica as teorías acerca científicos sobre a orixe da da orixe da vida na Terra. vida na Terra e enunciar as teorías científicas que  CCIB2.4.2. Describe as  CCEC últimas investigacións explican a orixe da vida na científicas en torno ao Terra, diferenciándoas das coñecemento da orixe e o baseadas en crenzas. desenvolvemento da vida na Terra.

 B2.4.

Do fixismo ao  B2.5. Establecer as probas  CCIB2.5.1. Describe as  CMCCT evolucionismo. Evolución a que apoian a teoría da probas biolóxicas, debate: teorías científicas selección natural de Darwin paleontolóxicas e e pseudocientíficas sobre a e utilizala para explicar a moleculares que apoian a evolución. Evolución do ser evolución dos seres vivos teoría da evolución das humano. na Terra, enfrontándoa a especies. teorías non científicas.  CCIB2.5.2. Enfronta as  CMCCT teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural.  CCIB2.5.3.

Enfronta o  CMCCT neodarwinismo coas explicacións non científicas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.161

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

sobre a evolución.  l  m

 B2.4.

Do fixismo ao  B2.6.

Recoñecer a  CCIB2.6.1. Establece as  CMCCT evolucionismo. Evolución a evolución desde os etapas evolutivas dos debate: teorías científicas primeiros homínidos ata o homínidos ata chegar ao e pseudocientíficas sobre a ser humano actual e Homo Sapiens, salientando evolución. Evolución do ser establecer as adaptacións as súas características humano. que nos fixeron fundamentais, como a evolucionar. capacidade cranial e altura.  CCIB2.6.2. Valora de forma  CSC

crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía.

Bloque 3. Avances en biomedicina  h  l  ñ

 a  l  i

 a

 B3.1. Evolución histórica  B3.1. Analizar a evolución  CCIB3.1.1.

da investigación médica e farmacéutica.

 h  l

 a

da investigación médica e farmacéutica.

é medicina e o que non o é.

Establece a  CSC existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo.

 B3.2. Últimos avances en  B3.3. Valorar as vantaxes  CCIB3.3.1.

que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias.

Propón os  CSC transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes.

 B3.1. Evolución histórica  B3.4. Tomar conciencia da  CCIB3.4.1.

da investigación médica e farmacéutica.

importancia investigación farmacéutica.

da médico-

Describe o  CMCCT proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos.

 B3.3. Valoración crítica da  B3.5.

información relacionada coa medicina.

Uso responsable dos medicamentos. Patentes.  b

Coñece a  CCEC evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas.

 B3.1. Evolución histórica  B3.2. Distinguir entre o que  CCIB3.2.1.

medicina.

 a

histórica na consideración e no tratamento das doenzas.

Facer un uso  CCIB3.5.1. Xustifica a  CSC responsable do sistema necesidade de facer un uso sanitario e dos racional da sanidade e dos medicamentos. medicamentos.

 B3.3. Valoración crítica da  B3.6.

Diferenciar

a  CCIB3.6.1. Discrimina a  CCL

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.162

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

 e  i

Contidos

información relacionada coa medicina.

Uso responsable dos medicamentos. Patentes.

Criterios de avaliación

información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

información recibida sobre  CSIEE tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada.

Bloque 4. A revolución xenética  h

 B4.1. Revolución xenética.  B4.1. Recoñecer os feitos  CCIB4.1.1.

Xenoma humano.

Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.  e  g  i  l

 c  i  l

 i  l

 a  b

 b  l

 i  l

históricos máis salientables para o estudo da xenética.

Coñece e  CCEC explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.2. Obter, seleccionar e  CCIB4.2.1. Sabe situar a  CAA

Xenoma humano.

Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas.

información xenética que  CD posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.3.

Xenoma humano.

Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

Coñecer os  CCIB4.3.1. Coñece e  CMCCT proxectos que se explica a forma en que se desenvolven actualmente codifica a información como consecuencia de xenética no ADN, descifrar o xenoma xustificando a necesidade humano, tales como de obter o xenoma HapMap e Encode. completo dun individuo e descifrar o seu significado.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.4. Describir e avaliar as  CCIB4.4.1.

Xenoma humano.

Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

Describe e  CCL analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

 B4.2.

Técnicas de  B4.5.

Valorar as  CCIB4.5.1. Establece as  CSIEE reprodución asistida: repercusións sociais da repercusións sociais e  CSC implicacións éticas e reprodución asistida e a económicas da reprodución sociais. selección e a conservación asistida e a selección e de embrións. conservación de embrións.

 B4.3.

Células nai e  B4.6. Analizar os posibles  CCIB4.6.1. Describe e  CAA clonación: aplicacións e usos da clonación. analiza as posibilidades perspectivas de futuro. que ofrece a clonación en diferentes campos.

 B4.3.

Células nai e  B4.7. Establecer o método  CCIB4.7.1. Recoñece os  CMCCT clonación: aplicacións e de obtención dos tipos de tipos de células nai en perspectivas de futuro. células nai, así como a súa función da súa procedencia

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.163

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos.

 a  b

 B4.4.

Xenética sociedade. Bioética.

 c

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

e da súa capacidade xenerativa, e establece en cada caso as aplicacións principais.

e  B4.8. Identificar algúns  CCIB4.8.1. Valora de xeito  CSC problemas sociais e crítico os avances dilemas morais debidos á científicos relacionados coa aplicación da xenética: xenética, os seus usos e as obtención de transxénicos, súas consecuencias reprodución asistida e médicas e sociais. clonación.  CCIB4.8.2. Explica as  CMCCT vantaxes e os  CSIEE inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso.

Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación  g  h  i  p

 i  l

 B5.1. Orixe, evolución e  B5.1. Coñecer a evolución  CCIB5.1.1.

análise comparativa dos equipamentos informáticos.

Recoñece a  CCEC que experimentou a evolución histórica do informática desde os computador en termos de primeiros prototipos ata os tamaño e capacidade de modelos máis actuais, proceso. sendo consciente do avance logrado en  CCIB5.1.2. Explica como  CCL se almacena a información  CD parámetros tales como en diferentes formatos tamaño, capacidade de físicos, tales como discos procesamento, duros, discos ópticos e almacenamento, memorias, valorando as conectividade, vantaxes e os portabilidade, etc. inconvenientes de cada un.

 B5.2.

Incorporación da  B5.2.

Determinar o  CCIB5.2.1. Compara as  CD tecnoloxía dixital á vida fundamento dalgúns dos prestacións de dous cotiá. avances máis significativos dispositivos dados do da tecnoloxía actual. mesmo tipo, un baseado  B5.3. Características e na tecnoloxía analóxica e especificacións de outro na dixital. equipamentos. Análise e comparativa desde o punto  CCIB5.2.2. Explica como  CD de vista do/da usuario/a. se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS.  CCIB5.2.3.

Establece e  CD describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.164

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 CCIB5.2.4.

Explica o  CD fundamento físico da  CMCCT tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación.

 CCIB5.2.5.

Coñece e  CD describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias.

 a  i

 b

 B5.4.

Vantaxes e  B5.3. Tomar conciencia  CCIB5.3.1. Valora de xeito  CSC inconvenientes da dos beneficios e dos crítico a constante evolución tecnolóxica. problemas que pode evolución tecnolóxica e o Consumismo asociado ás orixinar o constante avance consumismo que orixina na novas tecnoloxías. tecnolóxico. sociedade.

 B5.5. Internet na vida cotiá.  B5.4. Valorar de forma  CCIB5.4.1. Xustifica o uso  CSIEE

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade.

das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen.  CCIB5.4.2. Determina os  CSIEE

problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan.  CCIB5.4.3.

Utiliza con  CD propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet.

 a  b  c  e

 B5.5. Internet na vida cotiá.  B5.5. Efectuar valoracións  CCIB5.5.1.

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

 g  h

 a  b  c  e  g

 B5.4.

Describe en  CSC críticas, mediante que consisten os delitos exposicións e debates, informáticos máis acerca de problemas habituais. relacionados cos delitos Pon de  CD informáticos, o acceso a  CCIB5.5.2. manifesto a necesidade de datos persoais e os protexer os datos mediante problemas de socialización encriptación, contrasinal, ou de excesiva etc. dependencia que pode causar o seu uso.

Vantaxes e  B5.6. Demostrar que se é  CCIB5.6.1. Sinala inconvenientes da consciente da importancia implicacións sociais evolución tecnolóxica. das novas tecnoloxías na desenvolvemento Consumismo asociado ás sociedade actual, mediante tecnolóxico. novas tecnoloxías. a participación en debates, elaboración de redaccións  B5.5. Internet na vida cotiá.

as  CCL do  CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.165

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

 h

Contidos

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

e/ou comentarios de texto.

1º CONCRECIÓN PARA DETEMPORALIZACIÓN.

CADA

ESTANDAR

DE

APRENDIZAXE

Bloque 1. Procedementos de traballo. 7 sesións CCIB1.1.1. Analiza un texto científico e valora de forma crítica o seu contido.1H CCIB1.1.2. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet. 2H CCIB1.2.1. Analiza o papel da investigación científica como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 1H CCIB1.3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais, e defende en público as súas conclusións. 3H Bloque 2. A Terra e a vida. 17 sesións CCIB2.1.1. Xustifica a teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas. 1H CCIB2.2.1. Utiliza a tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas. 2H CCIB2.2.2. Nomea e explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos. 2H CCIB2.3.1. Relaciona a existencia de capas terrestres coa propagación das ondas sísmicas a través delas.

1H CCIB2.4.1. Coñece e explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. 2H CCIB2.4.2. Describe as últimas investigacións científicas en torno ao coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra. 1H CCIB2.5.1. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies. 1H CCIB2.5.2. Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural. 2H CCIB2.5.3. Enfronta o neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución. 2H CCIB2.6.1. Establece as etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo Sapiens, salientando as súas características fundamentais, como a capacidade cranial e altura. 2H CCIB2.6.2. Valora de forma crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía. 1H Bloque 3. Avances en biomedicina. 13 sesións CCIB3.1.1. Coñece a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas. 2H CCIB3.2.1. Establece a existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo. 1H CCIB3.3.1. Propón os transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes. 3H CCIB3.4.1. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos. 3H CCIB3.5.1. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos. 2H CCIB3.6.1. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada. 2H Bloque 4. A revolución xenética. 13 sesións CCIB4.1.1. Coñece e explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética. 1H CCIB4.2.1. Sabe situar a información xenética que posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza. 2H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.166

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

CCIB4.3.1. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN, xustificando a necesidade de obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado. 2H CCIB4.4.1. Describe e analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. 2H CCIB4.5.1. Establece as repercusións sociais e económicas da reprodución asistida e a selección e conservación de embrións. 1H CCIB4.6.1. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos. 1H CCIB4.7.1. Recoñece os tipos de células nai en función da súa procedencia e da súa capacidade xenerativa, e establece en cada caso as aplicacións principais. 2H CCIB4.8.1. Valora de xeito crítico os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e as súas consecuencias médicas e sociais. 1H CCIB4.8.2. Explica as vantaxes e os inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso. 1H Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación. 10 sesións CCIB5.1.1. Recoñece a evolución histórica do computador en termos de tamaño e capacidade de proceso.

1/2H CCIB5.1.2. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e os inconvenientes de cada un. 1/2H CCIB5.2.1. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital. 1H CCIB5.2.2. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS. 1H CCIB5.2.3. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. 1/2H CCIB5.2.4. Explica o fundamento físico da tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación. 1H CCIB5.2.5. Coñece e describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias. 1H CCIB5.3.1. Valora de xeito crítico a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade. 1H CCIB5.4.1. Xustifica o uso das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen.

1H CCIB5.4.2. Determina os problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan. 1H CCIB5.4.3. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet. 1H CCIB5.5.1. Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais. 1/2H CCIB5.5.2. Pon de manifesto a necesidade de protexer os datos mediante encriptación, contrasinal, etc.

1H CCIB5.6.1. Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico. 1H 1ºAVALIACIÓN.- 24 sesións UNIDADE 1:NOSO PLANETA A TERRA.- 9 Sesións UNIDADE 2: A ORIXEN DA VIDA E A ORIXE DO SER HUMANO.- 8 sesións UNIDADE 3: VIVIR MAIS E MELLOR.- 7 sesións 2ª AVALIACIÓN.- 26 sesións UNIDADE 4: A REVOLUCIÓN XENÉTICA O SEGREDO DA VIDA.- 13 sesións UNIDADE 5: BIOTECNOLOXÍA.- 13 sesións 3ª AVALIACIÓN.- 19 sesións UNIDADE 6: UN MUNDO DIXITAL.- 8 sesións UNIDADE 7: FUNCIONAMENTO DE INTERNET.- 8 sesións UNIDADE 8:.NOVAS TECNOLOXÍAS- 3 sesións As restantes sesións adicaranse a realización de probas escritas e a exposicións de traballos.

2º GRAO MINIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA. Bloque 1. Procedementos de traballo B1.1. Obteña, seleccione e valore informacións relacionadas con temas científicos da actualidade.

B1.2. Valore a importancia da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.167

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B1.3. Comunique conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e da comunicación e que transmita opinións propias argumentadas.

Bloque 2. A Terra e a vida B2.1. Xustifique a teoría de deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

B2.2. Explicque a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos.

B2.3. Determine as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra.

B2.4. Coñeza e describa os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enuncie as teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas.

B2.5. Estableza as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilice para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas.

B2.6. Recoñeza a evolución desde os primeiros homínidos ata o ser humano actual e estableza as adaptacións que nos fixeron evolucionar.

Bloque 3. Avances en biomedicina B3.1. Analice a evolución histórica na consideración e no tratamento das doenzas.

B3.2. Distingua entre o que é medicina e o que non o é.

B3.3. Valore as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias.

B3.4. Tome conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica.

B3.5. Faga un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos.

B3.6. Diferencie a información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais.

Bloque 4. A revolución xenética B4.1. Recoñeza os feitos históricos máis salientables para o estudo da xenética.

B4.2. Obteña, seleccione e valore informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas.

B4.3. Coñeza os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e Encode.

B4.4. Describa e avalie as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

B4.5. Valore as repercusións sociais da reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións.

B4.6. Analice os posibles usos da clonación.

B4.7. Estableza o método de obtención dos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos.

B4.8. Identifique algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación.

Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación B5.1. Coñeza a evolución que experimentou a informática desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc.

B5.2. Determine o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual.

B5.3. Tome conciencia dos beneficios e dos problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico.

B5.4. Valore de forma crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade.

B5.5. Efectue valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemas relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso.

B5.6. Demostre que é consciente da importancia das novas tecnoloxías na sociedade actual, mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.168

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

Tamén realizaranse :Observacións directas do traballo diario. Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a evaluación. Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións). Valoración cuantitativa do avance colectivo. Valoración cualitativa do avance colectivo.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos que poden utilizarse son: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora. documentos gráficos o textuales …

Avaliación das exposicións orais e das presentacións. Os alumnos realizarán en grupos unha presentación en PowerPoint e unha exposición oral para cada unha das unidades didácticas plantexadas. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral.

Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas longas ou curtas, cuestións de verdadeiro ou falso, interpretación de gráficas, fotos ou debuxos…

Evaluación por competencias Debates e intervenciones.

Proyectos personales o grupales.

Representaciones y dramatizaciones.

5. CONCRECIÓNSMETODOLOXÍA DIDÁCTICA. Os principios metodolóxicos propostos para esta materia baseanse nas concepcións sobre a cultura científica para o mundo contemporaneo que foron aportadas nos diversos foros internacionais e nacionais e nas suxerencias orientativas que aparecen nos curriculos oficiais. Destacan os seguintes:  Aplicar os principios derivados da aprendizaxe significativa.

Inclúense aquí aspectos como: a importancia de ter en conta o nivel de desenvolvemento dos estudiantes e os seus coñecementos previos; conectar as novas ensinanzas cas ideas previas; propoñer problemas de situaciones concretas do entorno; suxerir actividades variadas e graduais para abordar os problemas; proporcionar situacións para por en práctica os novos coñecementos e comprobar a súa utilidade; propiciar actividades de reflexión sobre o aprendido, analizando o avance logrado desde as ideas previas.

No caso desta asignatura, destacan dúas concepciones previas respecto a cultura científica. A primeira ten que ver ca crenza na omnipotencia humana, que sempre sera capaz de solucionar os problemas que continuamente xera, e a segunda confía na omnipotencia da Ciencia, que tamen tería unha ilimitada capacidade de resolución, sexa cal sexa a agresión a que sexa sometida. Ambas concepcións recordan crenzas históricas pasadas que consideraban a Terra, a Ciencia e a especie humana como o centro do Universo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.169

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Lograr cambios conceptuais a través da investigación e unha das prioridades fundamentais da asignatura, para chegar a entender de outra maneira as relacions entre o Mundo actual e a Ciencia.  Destacar a funcionalidade das aprendizaxes.

Unha aprendizaxe é máis funcional se pode utilizarse en diversas situaciones reais ou se a partir dela pódense elaborar outras aprendizaxes. Neste senso, deben presentarse aos alumnos e alumnas as abundantes situacions onde poidan aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes ámbitos e contextos, e conectar o aprendido con situacions reais e cotiás, destacando sempre o interés práctico do que se vai aprender.  Estruturar os contidos.

Os contidos son mais significativos canto máis claras sexan as relacións entre eles. Na práctica convén organizalos con criterios que coñeza o alumnado, a fin de facilitar a sua comprensión. Entre as unidades didácticas debe existir un fio condutor que explique a súa secuencia, e é moi acertado establecer o maior número de relacions entre diferentes áreas de coñecemento. Ademáis, en cada unidade didáctica hai que facilitar a relación entre os conceptos, os procedementos e as actitudes.  Crear un clima apropiado para a aprendizaxe.

E importante facilitar os traballos cooperativos, e as interacións entre os iguais e os adultos, propiciar a autonomía do alumnado na toma de decisións e na asunción de responsabilidades.

Igualmente, debe facilitarse o desenvolvemento da autoestima, o equilibrio persoal e o afectivo. Neste senso, son axeitadas as posturas do profesorado de valorar nos estudiantes os esfozos realizados, propiciar a reflexión sobre os erros e acertos, consensuar as normas da clase e o compromiso de cumplilas, e, sobre todo, non facer descalificacións totais ós traballos realizados e procurar valorar os logros, aínda que sexan pequenos.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de a cultura científica en 1º de Bacharelato:       

Libro de texto do alumno da editorial santillana.

Libros e guías de consulta do departamento.

Artículos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO. Criterios Bloque 1. Procedementos de traballo B1.1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade.

B1.2. Valorar a importancia da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

B1.3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e da comunicación e transmitir opinións propias argumentadas.

Bloque 2. A Terra e a vida B2.1. Xustificar a teoría de deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

B2.2. Explicar a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos.

B2.3. Determinar as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.170

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B2.4. Coñecer e describir os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enunciar as teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas.

B2.5. Establecer as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilizar para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas.

B2.6. Recoñecer a evolución desde os primeiros homínidos ata o ser humano actual e establecer as adaptacións que nos fixeron evolucionar.

Bloque 3. Avances en biomedicina B3.1. Analizar a evolución histórica na consideración e no tratamento das doenzas.

B3.2. Distinguir entre o que é medicina e o que non o é.

B3.3. Valorar as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias.

B3.4. Tomar conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica.

B3.5. Facer un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos.

B3.6. Diferenciar a información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais.

Bloque 4. A revolución xenética B4.1. Recoñecer os feitos históricos máis salientables para o estudo da xenética.

B4.2. Obter, seleccionar e valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas.

B4.3. Coñecer os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e Encode.

B4.4. Describir e avaliar as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

B4.5. Valorar as repercusións sociais da reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións.

B4.6. Analizar os posibles usos da clonación.

B4.7. Establecer o método de obtención dos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos.

B4.8. Identificar algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación.

Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación B5.1. Coñecer a evolución que experimentou a informática desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc.

B5.2. Determinar o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual.

B5.3. Tomar conciencia dos beneficios e dos problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico.

B5.4. Valorar de forma crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade.

B5.5. Efectuar valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemas relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso.

B5.6. Demostrar que é consciente da importancia das novas tecnoloxías na sociedade actual, mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto.

Cualificación e promoción. 

As probas obxectivas , cuestionarios de aspectos conceptuais, o traballo na clase suporán o 10% da cualificacion da nota de cada avaliación.



As presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación.



En cada avaliación haberá alomenos 1 proba escrita de aspectos conceptuais, que constara de varias preguntas. Nela aparecerá reflexada a cuantificación de cada unha das preguntas. Esta proba escrita terá un valor do 50% da nota de cada avaliación.



A non presentación dun traballo nos plazos marcados supora unha nota negativa co mesmo valor que se otorgue ao traballo.



A non presentación ou exposición dos traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación.



A 1º e 2º avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita .

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.171

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



A finais de xuño aqueles alumnos que teñan suspensas algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ao contidos mínimos, aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de cada avaliación suspensa.

Extraordinaria Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba escrita en setembro que constará de varias cuestións referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos.

Según o aprobado por parte da CCP, claustro de profesores e consello escolar nas súas reunións do 30 de xuño de 2010, a partir deste curso se premiará a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía cun máximo de 0,5 puntos en cada proba realizada.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. -

Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. Aos alumnos de 2º de bacharelato con cultura científica de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos.

Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas.

Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de bacharelato que cursan cultura científica.

Farase unha proba de varias cuestións valorando o enfoque da materia, os posibles coñecementos dos alumnos e as posibles dificultades que poidan xurdir.

En función do resultado intentarase si así o requerise farase unha adaptación personal ou no caso de ser o grupo de referencia adaptarase os estandares as capacidades dos alumnos.

En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.172

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou para aqueles con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Visita a espazos naturais.

- Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo.

- Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade.

- Elaboración, por equipos, dun mural.

14. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de cultura cientifica, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Traballo en equipo e respecto polas opinións dos demais.

Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade.

Valoración da contribución da ciencia e a tecnoloxía a mellora da calidade de vida.

Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico.

Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

Valoración da influencia da presión do pensamento de cada época no desenvolvemento da ciencia.

Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos.

Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade.

Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico.

Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa.

Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos.

Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade.

Concienciar sobre o importante papel que desempeña na sociedade actual a investigación científica sobre as características e os procesos relacionados coa herdanza Valorar desde un punto de vista ético os avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación.

Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

15. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno.

Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:  

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.

DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.173

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                

VERÍN , OURENSE

MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999.

ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de laciencia.

Espasa, Madrid, 1999.

ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989.

ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991.

BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993.

HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994.

SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001.

WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003.

ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.

CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001.

DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237.

Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982.

VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.

LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002.

ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988.

JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel.

Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de losRiesgos Geológicos.

ICOG, 1997.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC. Os alumnos a través do blog bioquimchivite ou a través do correo electrónicoconsultaran as páxinas web propostas para realizar os traballos de cada unidade didáctica.

Os seus traballos seran realizados e presentados en soporte informático.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

-

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

-

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

-

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar a ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.174

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

18. MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDACATICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADEMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: 12. Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Intentarase realizar máis clases prácticas, e adaptadas a realidade social actual do entorno.

13. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño e gran grupo sempre que a marcha do curso o permita.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista?

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa?

¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas?

¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis?

¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos

¿Adecuáronse aos obxectivos?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.175

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe?

¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

medio

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas?

¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos?

¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe?

¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa?

Temporalización ¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas?

Recursos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.176

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos?

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada?

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito

Avaliación

medio

baixo

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

1º de BACHARELATO Asignatura: Anatomía Aplicada Profesores: Guiomar Vázquez Nogueiras 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Anatomía Aplicada pretende achegar os coñecementos científicos que permitan comprender o corpo humano e a motricidade humana en relación coas manifestacións artísticas corporais e coa saúde.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.177

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

O corpo e o movemento son medios de expresión e comunicación, polo que comprender as estruturas e o funcionamento do corpo humano e da acción motora dotará o alumnado da base necesaria para que, dentro dunhas marxes saudables, poida mellorar o seu rendemento no proceso creativo e nas técnicas de execución artística, así como, en xeral, na vida. Para iso, esta materia está integrada por coñecementos, destrezas e actitudes de diversas áreas de coñecemento que se ocupan do estudo do corpo humano e da súa motricidade, tales como a anatomía, a fisioloxía, a biomecánica e as ciencias da actividade física.

Anatomía Aplicada abrangue as estruturas e as funcións do corpo humano máis relacionadas coa acción motora e o seu rendemento, como son o sistema locomotor e o cardiopulmonar, ou os sistemas de control e regulación; afonda en como estas estruturas determinan o comportamento motor e as técnicas expresivas que compoñen as manifestacións artísticas corporais, e os efectos que a actividade física ten sobre elas e sobre a saúde. Na mesma liña, abórdanse tamén nocións básicas dos sistemas de achega e utilización da enerxía, e afóndase nas bases da conduta motora.

Esta materia estrutúrase en oito grandes bloques: 

As características do movemento



Organización básica do corpo humano



O sistema de achega e utilización da enerxía



O sistema cardiopulmonar



Os sistemas de coordinación e de regulación



O sistema locomotor



Expresión e comunicación corporal



Elementos comúns.

No curso 2018-19 hai un grupo de Anatomía Aplicada:

A principal dificultade que presenta a materia aparece á hora de organizar as prácticas. Xa que non hai desdobre de prácticas, e o número de alumnos dificulta a realización das actividades prácticas relacionadas coa anatomía.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS As competencias clave que aparecen recollidas no currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).  Competencia dixital (CD).  Aprender a aprender (AA).  Competencias sociais e cívicas (CSC).  Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (IE). 

Conciencia eexpresión culturais (CEC).

A Anatomía Aplicada contribúe a adquisición das competencias básicas desde a organización da materia, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove.

A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.178

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas estimulárase a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, acláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais.

Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise do ser humano dos cambios e das melloras tecnolóxicas no eido da saúde.

A área de Anatomía aplicada contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxería, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitándoo seu emprego indiscriminado.

Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital.

O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

En relación coa competencia social e cívica (CSC). A Anatomía Aplicada contribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e contribuirá á conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas.

O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE): A creatividade e o enxeño son fundamentais para moitas actividades, tanto científicas como artísticas.

Pódese desenvolver esta competencia a través de tarefas que dean ao alumnado a oportunidade de planificar, idear e organizar o seu traballo de xeito autónomo e innovador, nas que, a súa vez, poidan desenvolver o sentido da responsabilidade e do pensamento crítico

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.179

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de bacharelato, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. As características do movemento 

D



i



l



n



B1.1. Elementos da  B1.1. Analizar os  AAB1.1.1. Recoñece  CMCCT acción motora. mecanismos que e enumera os Mecanismos de interveñen nunha elementos da acción percepción, decisión acción motora, motora e os factores e execución. relacionándoos coa que interveñen nos finalidade expresiva mecanismos de  B1.2. O movemento das actividades percepción, decisión humano como e execución de ferramenta artístico- artísticas. determinadas accións expresiva. Conciencia motoras. corporal e estados psicofísicos.



D



i



l



n



AAB1.1.2. Identifica  CMCCT e describe a relación entre a execución dunha acción motora e a súa finalidade.



B1.3. Características  B1.2. Identificar as  AAB1.2.1. Detecta as  CMCCT da execución das características da características da accións motoras execución das accións execución de accións propias da actividade motoras propias da motoras propias das artística. actividade artística, e actividades artísticas.  B1.4.

Relación describir a súa achega  AAB1.2.2.

Propón  CCEC corporal coa á finalidade destas e a modificacións das  CSIEE gravidade e graos de súa relación coas características dunha capacidades tensión muscular. execución para  B1.5.

Capacidades coordinativas. cambiar o seu coordinativas como compoñente compoñentes expresivocualitativos das comunicativo. accións motoras. 

AAB1.2.3.

Argumenta contribución



CMCCT

a das

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.180

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

capacidades coordinativas ao desenvolvemento das accións motoras.

Bloque 2. Organización básica do corpo humano 

D



i



l



de  B2.1. Interpretar o  AAB2.1.1.  CMCCT do funcionamento do Diferencia os niveis corpo humano como de organización do o resultado da corpo humano.  B2.2. Funcións vitais. integración anatómica  B2.3. Órganos e funcional dos  AAB2.1.2. Describe  CMCCT sistemas do corpo e elementos que a organización xeral humano. do corpo humano Localización e conforman os seus niveis de utilizando diagramas funcións básicas. organización e que o e modelos. caracterizan como  AAB2.1.3.  CMCCT unha unidade Especifica as estrutural e funcional. funcións vitais do corpo humano, sinalando as súas características máis salientables.

B2.1.

Niveis organización corpo humano.



AAB2.1.4. Localiza  CMCCT os órganos e os sistemas, e relaciónaos coas súas funcións.

Bloque 3. O sistema locomotor 

D



i



l



B3.1. Estrutura e  B3.1. Recoñecer a  AAB3.1.1. Describe  CMCCT funcionamento do estrutura e o a estrutura e a sistema locomotor. funcionamento do función do sistema sistema locomotor esquelético en  B3.2. Tipos de ósos, en relación coa músculos e humano movementos propios mobilidade do corpo articulacións. actividades humano.

Funcionamento nos das movementos propios artísticas, razoando as das actividades relacións funcionais que se establecen  AAB3.1.2. Identifica  CMCCT artísticas. o tipo de óso entre as súas partes. vinculándoo coa súa función. 

AAB3.1.3.



CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.181

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Diferencia os tipos de articulacións en relación coa mobilidade que permiten.



D



i



l



AAB3.1.4. Describe  CMCCT a estrutura e a función do sistema muscular, identificando a súa funcionalidade como parte activa do sistema locomotor.



AAB3.1.5.  CMCCT Diferencia os tipos de músculo en relación coa súa función.



AAB3.1.6. Describe  CMCCT a fisioloxía e o mecanismo da contracción muscular.



B3.4.

Anatomía  B3.2. Analizar a  AAB3.2.1. Interpreta  CMCCT funcional. execución de os principios da mecánica e da  B3.5.

Fisioloxía movementos aplicando os cinética, aplicándoos muscular  B3.6.

Biomecánica principios anatómicos ao funcionamento do a aparello locomotor e do movemento funcionais, fisioloxía muscular e ao movemento. humano. Aplicación as bases da aos xestos motores e  AAB3.2.2. Identifica  CCL das actividades biomecánica, os ósos, as  CMCCT establecendo artísticas. articulacións e os relacións razoadas.  B3.7.

Adaptacións músculos principais que se producen no implicados en sistema locomotor diversos como resultado da movementos, práctica sistematizada utilizando a de actividade física e terminoloxía de actividades axeitada. artísticas.  AAB3.2.3. Relaciona  CMCCT a estrutura muscular coa súa función na execución dun

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.182

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe movemento forzas que neste.



D



i



l

Competencias clave

e as actúan



AAB3.2.4. Relaciona  CMCCT diferentes tipos de pancas coas articulacións do corpo humano e coa participación muscular nos seus movementos.



AAB3.2.5. Clasifica  CMCCT os principais movementos articulares en función dos planos e dos eixes do espazo.



AAB3.2.6.  CMCCT Argumenta os efectos da práctica sistematizada de exercicio físico sobre os elementos estruturais e funcionais do sistema locomotor, en relación coas actividades artísticas e os estilos de vida.



B3.8.

Alteracións  B3.3.

Valorar a  AAB3.3.1. Identifica  CMCCT posturais: corrección postural e as alteracións máis identificación, causas identificar os malos importantes e corrección. hábitos posturais, co derivadas do mal uso  B3.9.

Hábitos fin de traballar de postural e propón saudables de hixiene forma segura e evitar alternativas saudables. postural na práctica lesións. das actividades artísticas.



AAB3.3.2. Controla  CMCCT a súa postura e aplica  CSIEE medidas preventivas na execución de movementos propios das actividades artísticas, e valora a súa influencia na

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.183

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

saúde. 

D



i



l



B3.10. Lesións do  B3.4. Identificar as  AAB3.4.1. Identifica  CMCCT aparello locomotor lesións máis comúns as principais nas actividades do aparello locomotor patoloxías e lesións artísticas.

Hábitos nas actividades relacionadas co saudables e artísticas, en relación sistema locomotor prevención de coas súas causas nas actividades lesións. fundamentais. artísticas, e xustifica as súas causas  B3.11.

Importancia principais. do quecemento e da volta á calma na práctica de actividades artísticas.



AAB3.4.2. Analiza  CMCCT posturas e xestos  CSIEE motores das actividades artísticas, aplicando os principios de ergonomía, e propón alternativas para traballar de forma segura e evitar lesións.

Bloque 4. O sistema cardiopulmonar 

D



i



l



B4.1.

Sistema  B4.1. Identificar o  AAB4.1.1. Describe  CMCCT respiratorio: papel do sistema a estrutura e a características, cardiopulmonar no función dos pulmóns, estrutura e funcións. rendemento das detallando o actividades artísticas intercambio de gases  B4.2. Fisioloxía da corporais. que ten lugar neles e respiración. a dinámica de  B4.3.

Coordinación ventilación pulmonar da respiración co asociada. movemento corporal e a súa intensidade. 

B4.4.

Sistema cardiovascular: características, estrutura e funcións.



B4.5.

Fisioloxía cardíaca e da circulación.



B4.6. Parámetros de saúde cardiovascular.

Análise de hábitos e costumes saudables.



AAB4.1.2. Describe  CMCCT a estrutura e a función do sistema cardiovascular, explicando a regulación e a integración de cada compoñente.



AAB4.1.3. Relaciona  CMCCT o latexo cardíaco, o volume e a capacidade pulmonar

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.184

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos





D



i



l

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

B4.7. Principios de acondicionamento cardiopulmonar para a mellora do rendemento en actividades artísticas que requiran de traballo físico.

Competencias clave

coa actividade física asociada a actividades artísticas de diversa índole.



B4.8. Características,  B4.2. Relacionar o  AAB4.2.1. Identifica  CMCCT estrutura e funcións sistema os órganos do aparello fonador. cardiopulmonar coa respiratorios na  B4.9.

Principais saúde, recoñecendo implicados patoloxías do sistema hábitos e costumes declamación e no cardiopulmonar e as saudables para o canto. sistema súas causas.  AAB4.2.2. Identifica  CMCCT  B4.10.

Principais cardiorrespiratorio e o a estrutura anatómica patoloxías que aparello de fonación, do aparello de afectan o aparello nas accións motoras ás fonación, e describe fonador e as súas inherentes actividades artísticas as interaccións entre causas. corporais e na vida as estruturas que o  B4.11.

Pautas e integran. cotiá. costumes saudables para o sistema  AAB4.2.3. Identifica  CMCCT cardiorrespiratorio e as principais o aparello de patoloxías que fonación. afectan o sistema cardiopulmonar en relación coas causas máis habituais e cos seus efectos nas actividades artísticas. 

AAB4.2.4. Identifica  CMCCT as principais patoloxías que afectan o aparello de fonación en relación coas causas máis habituais.



AAB4.2.4.5.  CMCCT Recoñece hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.185

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá.

Bloque 5. O sistema de achega e utilización da enerxía 

D



i



l



B5.1. Metabolismo  B5.1. Argumentar os  AAB5.1.1. Describe  CMCCT humano. mecanismos os procesos enerxéticos que metabólicos de  B5.2. Principais vías nunha produción de enerxía metabólicas de interveñen obtención de enerxía. acción motora, co fin polas vías aeróbica e de xestionar a enerxía anaeróbica, e Metabolismo mellorar a xustifica o seu aeróbico e e eficiencia da acción. rendemento anaeróbico. enerxético e a súa  B5.3.

Metabolismo relación coa enerxético e intensidade e a actividade física. duración da Mecanismos para a actividade. mellora da eficiencia de acción. 



D



i



l



AAB5.1.2. Xustifica  CMCCT o papel do ATP como transportador da enerxía libre, asociándoo coa subministración continua e adaptada ás necesidades do corpo humano.



AAB5.1.3. Identifica  CMCCT tanto os mecanismos fisiolóxicos que conducen a un estado de fatiga física como os mecanismos de recuperación.

B5.4.

Mecanismos fisiolóxicos presentes na aparición da fatiga e no proceso de recuperación.



B5.5.

Sistema  B5.2. Recoñecer os  AAB5.2.1. Identifica  CMCCT dixestivo: procesos de dixestión a estrutura dos características, e absorción de aparellos e dos estrutura e funcións. alimentos e órganos que nutrientes, e explicar interveñen nos  B5.6. Fisioloxía do as estruturas procesos de dixestión proceso dixestivo. orgánicas implicadas e absorción dos  B5.7. Alimentación e alimentos e nutrición. Tipos de en cada un. nutrientes, en nutrientes. relación coas súas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.186

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe funcións etapa 



D



i



l

en

Competencias clave cada

AAB5.2.2. Distingue  CMCCT os procesos que interveñen na dixestión e na absorción dos alimentos e dos nutrientes, vinculándoos coas estruturas orgánicas implicadas en cada un.



B5.8.

Dieta  B5.3. Valorar os  AAB5.3.1.  CMCCT equilibrada e a súa hábitos nutricionais Discrimina os relación coa saúde. que inciden nutrientes enerxéticos Tipos de alimentos. favorablemente na dos non enerxéticos, Balance enerxético. saúde e no en relación cunha rendemento das dieta sa e equilibrada.  B5.9. Necesidades de alimentación en actividades artísticas  AAB5.3.2. Relaciona  CMCCT función da actividade corporais. a hidratación co realizada. mantemento dun  B5.10.

Hidratación. estado saudable, Pautas saudables de calculando o consumo en función consumo de auga da actividade diario necesario en realizada. distintas circunstancias ou actividades. 

AAB5.3.3. Elabora  CMCCT dietas equilibradas, calculando o balance enerxético entre inxestión e actividade, e argumenta a súa influencia na saúde e no rendemento físico.



AAB5.3.4. Recoñece  CMCCT hábitos alimentarios saudables e prexudiciais para a saúde, e saca conclusións para

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.187

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

mellorar o benestar persoal. 

B



d



i



l



B5.11. Trastornos do  B5.4. Identificar os  AAB5.4.1. Identifica  CMCCT comportamento trastornos do os principais nutricional: dietas comportamento trastornos do restritivas, anorexia e nutricional máis comportamento bulimia.

Efectos comúns e os efectos nutricional e sobre a saúde. que teñen sobre a argumenta os efectos que teñen para a  B5.12.

Factores saúde. saúde. sociais e derivados da propia actividade artística que conducen á aparición de distintos tipos de trastorno do comportamento nutricional.



AAB5.4.2. Recoñece  CSC os factores sociais, incluíndo os derivados do propio traballo artístico que conducen á aparición nos trastornos do comportamento nutricional.

Bloque 6. Os sistemas de coordinación e de regulación 

D



i



l



B6.1.

Sistema  B6.1. Recoñecer os  AAB6.1.1. Describe  CMCCT nervioso: sistemas de a estrutura e as características, coordinación e función dos sistemas estrutura e funcións. regulación do corpo implicados no control Movementos reflexos humano, e na regulación da e voluntarios. especificando a súa actividade do corpo humano,  B6.2.

Sistema estrutura e función. establecendo a endócrino: asociación entre eles. características, estrutura e funcións. 

B6.3. Fisioloxía do sistema de regulación na práctica das actividades artísticas.



AAB6.1.2. Recoñece  CMCCT as diferenzas entre os movementos reflexos e os voluntarios, asociándoos ás estruturas nerviosas implicadas neles.



AAB6.1.3. Interpreta  CMCCT a fisioloxía do sistema de regulación, indicando as interaccións entre as estruturas que o integran e a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.188

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

execución de actividades artísticas. 

D



i



l



B6.4. A función  B6.2. Identificar o  AAB6.2.1. Describe  CMCCT hormonal na papel do sistema a función das actividade física. neuroendócrino na hormonas e o actividade física, importante papel que  B6.5.

Equilibrio recoñecendo a xogan na actividade hídrico, física. relación entre todos osmorregulación e os sistemas do termoregulación no  AAB6.2.2. Analiza o  CMCCT corpo humano: organismo humano. proceso de mecanismos de termorregulación e acción. de regulación de  B6.6. Relación dos augas e sales en sistemas de relación coa regulación do actividade física. organismo coa actividade física e  AAB6.2.3. Valora os  CMCCT coas actividades beneficios do artísticas. mantemento dunha función hormonal para o rendemento físico do/da artista.

Bloque 7. Expresión e comunicación corporal



B



d



h



n



B7.1. Posibilidades  B7.1. Recoñecer as  AAB7.1.1. Recoñece  CSC artístico-expresivas e características e explica o valor  CCEC de comunicación do principais da expresivo, corpo e do motricidade humana e comunicativo e movemento. o seu papel no cultural das desenvolvemento actividades  B7.2. Achegas das e da practicadas como actividades artísticas persoal contribución ao corporais no sociedade. desenvolvemento desenvolvemento integral da persoa. persoal do/da artista e da sociedade.



D





AAB7.1.2. Recoñece  CSC e explica o valor  CCEC social das actividades artísticas corporais, desde o punto de vista tanto de practicante como de espectador.

B7.4. Danza, teatro  B7.2. Identificar as  AAB7.2.1. Identifica  CCEC físico e outras accións que lle os elementos básicos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.189

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos



h



n



D



h



m



n

Contidos

Criterios de avaliación

manifestacións artísticas que lle permiten ao ser humano expresarse corporalmente.

Estándares de aprendizaxe

permiten ao ser humano ser capaz de expresarse corporalmente e de relacionarse co seu  ámbito.

Competencias clave

do corpo e o movemento como recurso expresivo e de comunicación.

AAB7.2.2. Utiliza o  CSC corpo e o movemento  CCEC como medio de expresión e de comunicación, e valora o seu valor estético.



B7.4.

Toma de  B7.3. Diversificar e  AAB7.3.1. Conxuga  CCEC conciencia do corpo e desenvolver as súas a execución dos do espazo. Elementos habilidades motoras elementos técnicos rítmicos.

Focos específicas con das actividades de expresivos do corpo. fluidez, precisión e ritmo e expresión ao da  B7.5.

A linguaxe control, aplicándoas a servizo corporal como fonte distintos contextos de intencionalidade. de desenvolvemento práctica artística.  AAB7.3.2.

Aplica  CCEC creativo. habilidades  CSIEE específicas expresivocomunicativas para enriquecer as posibilidades de resposta creativa.

Bloque 8. Elementos comúns



D



g



i



B8.1. Tecnoloxías información e comunicación proceso aprendizaxe.

da  B8.1. Utilizar as  AAB8.1.1. Compila  CD da tecnoloxías da información,  CAA no información e da utilizando as de comunicación para tecnoloxías da mellorar o seu información e da proceso de comunicación, de aprendizaxe, forma sistematizada e procurando fontes de aplicando criterios de información axeitadas procura que garantan e participando en o acceso a fontes ámbitos colaborativos actualizadas e con intereses comúns. rigorosas na materia. 

AAB8.1.2. Comunica  CCL e comparte a  CD información coa ferramenta

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.190

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

tecnolóxica axeitada, para a súa discusión ou difusión. 

D



i



l



B8.2.

Metodoloxía  B8.2.

Aplicar  AAB8.2.1.

Aplica científica de traballo destrezas de unha metodoloxía na resolución de investigación científica na problemas sobre o experimentais formulación e na funcionamento sinxelas coherentes resolución de humano, a saúde, a cos procedementos da problemas sinxelos motricidade humana ciencia, utilizándoas sobre algunhas e as actividades na resolución de funcións importantes artísticas. problemas que traten da actividade do funcionamento do artística. corpo humano, a Amosa saúde e a motricidade  AAB8.2.2. curiosidade, humana. creatividade, actividade indagadora e espírito crítico, e recoñece que son trazos importantes para aprender a aprender. 



A



d



m





CMCCT



CAA



CAA



CSIEE

AAB8.2.3. Coñece e  CAA aplica métodos de  CMCCT investigación que  CSIEE permitan desenvolver proxectos propios.

B8.3. Traballo en  B8.3. Demostrar de  AAB8.3.1. Participa  CAA grupo. Técnicas de xeito activo na planificación das  CSIEE aprendizaxe motivación, interese e tarefas, asumindo o cooperativa. capacidade para o traballo traballo en grupo e encomendado, e para a asunción de comparte as tarefas e decisións tomadas en responsabilidades. grupo. 

AAB8.3.2. Valora e  CAA reforza as achegas  CSC enriquecedoras dos compañeiros e das compañeiras, e apoia o traballo das demais persoas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.191

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO No DCB aparecen recollidos os obxectivos para o bacharelato do seguinte xeito: “O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos.

Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado” No apartado 2 aparecen recollidos os obxectivos concretados para cada cada bloque de contidos.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.192

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os sete bloques de contidos da materia de Anatomía Aplicada, articuláronse en dez unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: Trimestre

Unidades didácticas A organización do corpo humano (10 sesións) 1º trimestre

Nutrición e alimentación (12 sesións) O sistema respiratorio e a fonación (10 sesións) O sistema cardiovascular (10 sesións) A excreción (6 sesións)

2º Trimestre O sistema endócrino(10 sesións) O sistema nervioso e os receptores (12 sesións) 3º trimestre

A produción do movemento (12 sesións)

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA 1. A ORGANIZACION XERAL DO CORPO HUMANO  Composición química.  Concepto de célula. Estrutura dunha célula eucariota animal. Función dos principais orgánulos  Conceptos de tecido, órgano e aparello. Descrición e identificación dos principais tecidos do corpo humano.

2. NUTRICIÓN e ALIMENTACIÓN  Concepto de nutrición. Relación funcional entre os aparellos que fan posible esta función vital no organismo humano  Anatomía e funcionamento do aparello dixestivo: proceso de dixestión e absorción de nutrientes.  A clasificación dos alimentos. Nutrientes enerxéticos e non enerxéticos; a súa función no mantemento da saúde.  Concepto de dieta equilibrada. Adecuación entre inxesta e gasto enerxético.  Trastornos do comportamento nutricional: dietas restritivas, anorexia-bulimia e obesidade  A utilización dos nutrientes pola célula: concepto de metabolismo.

3. O SISTEMA RESPIRATORIO E A FONACIÓN  Anatomía e funcionamento do aparello respiratorio. Movementos respiratorios. Respiración abdominal e  respiración torácica  Aparello da fonación. Coordinación da fonación coa respiración.  Principais afeccións do sistema respiratorio e do aparello fonador.  Hábitos saudables do sistema respiratorio e do aparello fonador.

4. O SISTEMA CARDIOVASCULAR  Anatomía e funcionamento do aparello circulatorio. A súa participación e adaptación ao exercicio físico de diversas intensidades.  Principais afeccións do sistema cardiovascular.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.193

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Hábitos saudables do sistema cardiovascular.

5. A EXCRECIÓN  Anatomía e funcionamento do aparato excretor urinario.  Anatomía e funcionamento doutros órganos excretores distintos do aparato urinario (pulmóns, fígado e glándulas sudoríparas)  Principais enfermedades do aparato excretor urinario.  Hábitos saudables para previr trastornos urinarios.

6. O SISTEMA ENDÓCRINO  Que son as hormonas e como funcionan.  Glándulas endócrinas: localización no organismo e principais hormonas que producen.  Principais afeccións do sistema hormonal.

7. O SISTEMA NERVIOSO E OS RECEPTORES  Estrutura e funcionamento das neuronas  Organización do SISTEMA NERVIOSO. Composición e función do S.N. central. Composición e funcióndo S.N. periférico.  Diferenzas entre os actos voluntarios e reflexos.  Funcionamento do arco reflexo  Función dos receptores sensitivos e órganos sensoriais. Estrutura e funcionamento dos órganos sensoriais.  Principais afeccións do sistema nervioso e dos órganos dos sentidos.

8. PRODUCIÓN DO MOVEMENTO  Diferenza da función do óso, a articulación e o músculo na produción do movemento.  Estructura do óso e das articulacións. Recoñecemento dos ósos e articulacións máis importantes  Estructura dos músculos. O ton muscular. Función antagonista e sinerxista muscular. Fisioloxía e tiposde contracción muscular.  Recoñecemento dos músculos máis importantes implicados nos xestos motores básicos das artesescénicas.  Concepto de flexibilidade, elasticidade, forza e coordinación muscular  Diferenzas entre o metabolismo aeróbico e anaeróbico.  Diferenzas entre resistencia aeróbica e resistencia aneróbica  Postura corporal correcta e incorrecta. Principais lesións óseas e musculares derivadas da actividade Escénica 3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación da aprendizaxe do alumnado será continua e diferenciada, terá un carácter formativo e será un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe.

Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial.

Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostas fronte as cuestións plantexadaspola profesora…

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.194

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

-

Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro oufóra do centro.

Avaliación dos informes científicos e da defensa en público dos proxectos de investigación e dos casos clínicos.

Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiroou falso e interpretación de gráficas, fotos oudebuxos…

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Enquisas aos alumnos ao final de curso para valorar o ano académico 2018-2019.

Autoavaliación do propio profesor.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía que se utilice no bacharelato favorecerá o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación en distintos campos do saber, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo, así como a transferencia e a aplicación do aprendido.

Será unha metodoloxía baseada nos seguintes aspectos: 



  

Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que tamén inclúen habilidades, destrezas e actitudes, de xeito que a presentación destes contidos vaia sempre encamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregar unha metodoloxía baseada no método científico.

Conseguir unha aprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementos poidan ser aplicados polo alumno ao entendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e ao estudo doutras materias.

Promover unha aprendizaxe construtiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros.

Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos.

Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Para tratar adecuadamente os contidos e para contribuír á adquisición de determinadas competencias, a proposta metodolóxica debe ter en conta a concepción da ciencia como actividade en permanente construción e revisión, e ofrecer a información necesaria realzando o papel activo do alumno no proceso de aprendizaxe mediante diversas estratexias:  Darlle a coñecer algúns métodos habituais na actividade e investigación científicas, invitándoo a utilizalos e reforzar os aspectos do método científico correspondentes a cada contido.  Xerar escenarios atractivos e motivadores que lle axuden a vencer unha posible resistencia ao seu achegamento á ciencia.  Propoñer actividades prácticas que o sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándoo a enfrontarse co traballo / método científico que o motive para o estudo.  Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica sexa un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.195

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A materia de Anatomía Aplicada é unha materia que non conta con libro de texto, sendo parte fundamental os apuntamentos elaborados polo departamento e que se lle proporcionaran ao alumnado.

Ademais destes apuntamentos ao longo do curso botarase man de: Libros e guías de consulta do departamento.

Artigos de prensa relacionados coa programación.

Material audiovisual.

Medios informáticos.

Material de laboratorio para a realización das prácticas.

Modelos anatómicos de distintas estruturas corporais.

Análises clínicos (de sangue ou de urina), ecografías e radiografías.

Táboas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas.

Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos.

Home clástico e modelos anatómicos dos órganos estudados.

Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos.

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: Práctica 1: Manexo do microscopio.

Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares.

Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta.

Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes.

Práctica 7: Etiquetas e aditivos.

Práctica 8: Deseño do envase dun produto alimenticio Práctica 10: Análise cuantitativo de una dieta.

Práctica 11: Maquetas do ser humano.

Práctica 13: Disección pulmón.

Práctica 14: Disección dun ril Práctica 15: Disección do corazón.

Práctica 16: Disección encéfalo e do ollo.

Práctica 17: Interpretación radiografías.

Práctica 18: Valoración de parámetros biolóxicos: ritmo cardíaco, tensión arterial Práctica 19: Estudo do esqueleto humano.

Práctica 20: Disección de patas de polo.

Práctica 21: Interpretación de análises de sangue e de urina.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. As características do movemento: B1.1. Analizar os mecanismos que interveñen nunha acción motora, relacionándoos coa finalidade expresiva das actividades artísticas.

B1.2. Identificar as características da execución das accións motoras propias da actividade artística, e describir a súa achega á finalidade destas e a súa relación coas capacidades coordinativas.

Bloque 2. Organización básica do corpo humano: B2.1. Interpretar o funcionamento do corpo humano como o resultado da integración anatómica e funcional dos elementos que conforman os seus niveis de organización e que o caracterizan como unha unidade estrutural e funcional.

Bloque 3. O sistema locomotor: B3.1. Recoñecer a estrutura e o funcionamento do sistema locomotor humano en movementos propios das actividades artísticas, razoando as relacións funcionais que se establecen entre as súas partes.

B3.2. Analizar a execución de movementos aplicando os principios anatómicos funcionais, a fisioloxía muscular e as bases da biomecánica, e establecendo relacións razoadas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.196

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B3.3. Valorar a corrección postural e identificar os malos hábitos posturais, co fin de traballar de forma segura e evitar lesións.

B3.4. Identificar as lesións máis comúns do aparello locomotor nas actividades artísticas, en relación coas súas causas fundamentais.

Bloque 4. O sistema cardiopulmonar: B4.1. Identificar o papel do sistema cardiopulmonar no rendemento das actividades artísticas corporais.

B4.2. Relacionar o sistema cardiopulmonar coa saúde, recoñecendo hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá.

Bloque 5. O sistema de achega e utilización da enerxía B5.1. Argumentar os mecanismos enerxéticos que interveñen nunha acción motora, co fin de xestionar a enerxía e mellorar a eficiencia da acción.

B5.2. Recoñecer os procesos de dixestión e absorción de alimentos e nutrientes, e explicar as estruturas orgánicas implicadas en cada un.

B5.3. Valorar os hábitos nutricionais que inciden favorablemente na saúde e no rendemento das actividades artísticas corporais.

B5.4. Identificar os trastornos do comportamento nutricional máis comúns e os efectos que teñen sobre a saúde.

Bloque 6. Os sistemas de coordinación e de regulación: B6.1. Recoñecer os sistemas de coordinación e regulación do corpo humano, especificando a súa estrutura e función.

B6.2. Identificar o papel do sistema neuroendócrino na actividade física, recoñecendo a relación entre todos os sistemas do organismo humano.

Bloque 7. Expresión e comunicación corporal: B7.1. Recoñecer as características principais da motricidade humana e o seu papel no desenvolvemento persoal e da sociedade.

B7.2. Identificar as accións que lle permiten ao ser humano ser capaz de expresarse corporalmente e de relacionarse co seu ámbito.

B7.3. Diversificar e desenvolver as súas habilidades motoras específicas con fluidez, precisión e control, aplicándoas a distintos contextos de práctica artística.

Bloque 8. Elementos comúns: B8.1. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación para mellorar o seu proceso de aprendizaxe, procurando fontes de información axeitadas e participando en ámbitos colaborativos con intereses comúns.

B8.2. Aplicar destrezas de investigación experimentais sinxelas coherentes cos procedementos da ciencia, utilizándoas na resolución de problemas que traten do funcionamento do corpo humano, a saúde e a motricidade humana.

B8.3. Demostrar de xeito activo motivación, interese e capacidade para o traballo en grupo e para a asunción de tarefas e responsabilidades.

Criterios de cualificación: A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua.

Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



Seguindo as medidas de mellora para a ESO e o Bacharelato do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.



A contribución porcentual á nota de avaliación será do 60 % (6 puntos).

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.197

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais etc.. .  A contribución porcentual á nota será do 40% (4 puntos).

Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, así como o grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta).

A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidade da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro).

En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación):

-

-

A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxíaresultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxadesaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

A final de curso todos os alumnos e alumnas realizarán un cuestionario on line, a través do blog bioquimchivite para valorar o ano académico 2018-2019. Con esta enquisa preténdense analizar os seguintes aspectos: as explicacións da profesora, o libro de texto e o material empregado, o tipo de probas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.198

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

avaliables que se realizaron (traballos, comentarios, exames, etc), os criterios de avaliación e cualificación, así como o que senten os alumnos que aprenderon.

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Anatomía aplicada en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

DE

SEGUIMENTO,

RECUPERACIÓN

E

Aos alumnos de 2º de bacharelato con Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos.

Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas.

O alumno recuperará a materia pendente se acada unha cualificación mínima de 5 na proba escrita da convocatoria de xaneiro, na de maio ou na extraordinaria de setembro, cuxas datas serán fixadas por Xefatura de Estudos.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Realizarase unha proba escrita na cal o alumno deberá acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Anatomía Aplicada.

Ademais desta proba escrita, empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no caso dos alumnos do IES Xesús Taboada Chivite.

Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro.

-

-

En función dos resultados obtidos adoitaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante a ESO e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 1º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa.

Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo.

Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 1º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.199

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



  

VERÍN , OURENSE

Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.

Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.

Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.

Revisar continuamente as nosas actuacións para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.

Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especilizada traballaremos en coordinación co Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre saúde axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º de Bacharelato facilitados polo profesor. Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiración científica para os concursos “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

Comunicación audiovisual.

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica.

Imaxes e gráficos que favorecen a adquisición dos contidos.

Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 1º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (células, tecidos, aparatos aparatos relacionados coas funcións vitais de diferentes grupos de organismos.), táboas e gráficos (electrocardiograma, , potencial de membrana nun impulso nervioso...)

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación.

Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas.

Realización de actividades para 1º de Bacharelato na páxina web de “Proyecto Biosfera”.

Realización de webquest Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Emprendemento.

Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación.

Redacción de relatos científicos para os concursos “Inspiraciencia” e “Ciencia que conta” Deseño de campañad divulgativad sobre distintos aspectos relacionados coa saúde.

Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan aspectos da saúde relacionados co medio no que se leva a cabo a nosa actividade diaria: Contaminación atmosférica Contaminación acústica Estrés Valores persoais.

Hábitos saudables para previr enfermidades relacionadas cos órganos e aparatos que interveñennasfuncións de nutrición, relación e reprodución.

Contra a violencia de xénero.

As armas biolóxicas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.200

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo Domus, “A casa do home” na Coruña.

Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde.

Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo humano Charla sobre aspectos relacionados coa medicina forense.

Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Participar nos concursos de relatos científicos “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

Participar nas propostas do EDLG relacionadas cos contidos de Anatomía Aplicada.

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Anatomía Aplicada, a través do desenvolvemento dos sete bloques de contidos plantexados para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas.

Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos.

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación.

Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos.

Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica.

Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio.

Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio.

Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio.

Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para o ser humano.

Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais.

O labor de distintos profesionais vinculados áAnatomia

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnospracticarán a lectura de textos divulgativos de ciencias .Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno .

Proporemos desde o noso departamento a lectura dos seguintes libros para 3º de ESO: -

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002.

ARNOLD, N.:Esa horrible ciencia: Esos microscópicos monstruos. Ed. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra.

BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984.

CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.201

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

COEN, E.: De las células a las civilizaciones. Editorial Crítica, 2013 Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación.

Una máquina genial. EdicionesParamón.

POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta.

VEIGA, A.: El milagro de la vida: de la fecundación in vitro a las células madre. Ed. RBA, 2011.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación que nasúa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro.

Algunhas web recomendadas para este curso son: http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/3eso/1.htm http://docentes.educacion.navarra.es/~metayosa/ESO3.html http://ntic.educacion.es/w3//eos/MaterialesEducativos/mem2007/nuestro_cuerpo_clic/interactiva/index.ht ml http://www3.gobiernodecanarias.org/aciisi/cienciasmc/ http://www3.gobiernodecanarias.org/medusa/ecoescuela/recursosdigitales/category/bachillerato/16anatomia-aplicada/ http://ies.rayuela.mostoles.educa.madrid.org/Publicaciones/ApuntesAnatomiaAplicada/ www.juntadeandalucia.es/averroes/~29701428/salud/tests/testana19.htm http://mmegias.webs.uvigo.es/ http://rosanacsleciencias.blogspot.com.es/p/1.html http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/index.cgi?wid_item=1042&wid_seccion=19 http://anamolina.weebly.com/anatomiacutea-aplicada-1ordm-bach.html Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos científicos:“Ciencia que conta”e “Inspiraciencia”, organizados polaUniversidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/ Asimesmo fomentarase a participación dos alumnos nas propostas do EDLG relacionadas coa materia.

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: - Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

- Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que permita conseguir en grao óptimo os obxectivos educativos do noso Centro.

- Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

- Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.202

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2018-2019 propostos na memoria do curso pasado son: 40. Intentar explicar máis amodo e impartir menos contidos en cada sesión, xa que unha das críticas dos alumnos, nas enquisas de avaliación do profesorado, foi que a profesora algunhas veces explica e fala demasiado rápido.

41. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos coas novas adquisicións.

42. Intentar realizar clases prácticas, adaptadas a realidade social actual do entorno, aínda que esta materia non conta con desdobres de laboratorio.

43. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación a principio de curso e en cada unidade.

44. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

45. Conseguir unha maior implicación dos alumnos na realización dos traballos en pequeno grupo.

Os membros do departamento de Bioloxía e Xeoloxía imos contribuír ás medidas para a mellora das competencias lingüística, matemática e básicas en ciencia e tecnoloxía, e de conciencia e expresións culturais, propostas por parte da CCP e do Claustro de Profesores, que o Consello Escolar aprobou por unanimidade: j) Competencia lingüística: 46. Fomentar a aprendizaxe de lingua como instrumento de comunicación. Adicar máis tempo a lectura, expresión e comprensión oral, á redacción de textos e menos a gramática.

47. O profesorado implicarase activamente nos 15 minutos de tempo para “Ler todos xuntos”, guiando as lecturas, participando e dando exemplo.

48. Premiarase a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía, cun mínimo de 0,5 puntos en cada proba realizada. k) Competencia matemática e básicas de ciencia e tecnoloxía: 49. Traballar máis na resolución de problemas.

50. Darlle aos alumnos estratexias, facelos pensar, fomentando neles a visión crítica.

51. Traballar na interpretación de gráficos e achegar as ciencias á realidade mediante a realización de exercicios prácticos.

52. Desenvolver estratexias de traballo e contidos dunha forma práctica. l) Competencia de conciencia e expresións culturais 53. Acercar ao alumnado ao entorno e favorecer o seu interese pola dimensión artística, histórica e científica.

54. Intensificar a utilización dos medios audiovisuais.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista?

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.203

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa?

¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas?

¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis?

¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos

¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe?

¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas?

¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos?

¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe?

¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.204

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa?

Temporalización

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas?

Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos?

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada?

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada?

Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.205

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Asignatura: Bioloxía Profesores: Mª Elena Sánchez Ansia

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. A Bioloxía de segundo curso de bacharelato ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formación científica do alumnado, partindo da súa vocación polo estudo das ciencias.

Deste xeito, a Bioloxía representa a porta de entrada ao puxante mundo das ciencias biosanitarias e biotecnolóxicas, e contribúe a consolidar o método científico como ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o estímulo da súa curiosidade, da capacidade de razoar, da formulación de hipóteses e deseños experimentais, da interpretación de datos e da resolución de problemas. Faise que o alumnado alcance satisfactoriamenteas competencias clave, afondando en aspectos xa recollidos en cursos anteriores. Xa que logo, neste curso trabállanse en profundidade competencias como a matemática, e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, a competencia dixital e o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor, grazas ao desenvolvemento cognitivo e á madureza que o alumnado chega a alcanzar ao final do ciclo de bacharelato que favorecen unha mellor consecución destas. Pero as contribucións doutras competencias, como aprender a aprender, as competencias sociais e cívicas ou a competencia de comunicación lingüística, presentes tamén noutras etapas anteriores, van permitir tamén que o alumnado poida seguir, sen atrancos, con estudos posteriores.

Os grandes avances e descubrimentos da bioloxía, que se suceden de xeito constante nas últimas décadas, non só posibilitaron a mellora das condicións de vida da cidadanía e o avance da sociedade, senón que ao mesmo tempo xeraron algunhas controversias que, polas súas implicacións sociais, éticas, económicas, etc., non se poden obviar, e tamén son obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia.

Os retos das ciencias en xeral e da bioloxía en particular son continuos, e precisamente eles son o motor que mantén á investigación biolóxica, desenvolvendo novas técnicas de investigación no campo da biotecnoloxía ou da enxeñaría xenética, así como novas ramas do coñecemento, como a xenómica, a proteómica ou a biotecnoloxía, de maneira que producen continuas transformacións na sociedade, abrindo ademais novos horizontes froito da colaboración con outras disciplinas, algo que permite o desenvolvemento tecnolóxico actual. Precisamente debido a estes grandes retos biotecnolóxicos, a materia de Bioloxía ten que ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e axeitadas tarefas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.206

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

experimentais que lle permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, técnicas de preparación e tinguidura de mostras, resolución de problemas e todos os aspectos que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para lograr estes obxectivos, formúlanse ao longo do currículo actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.

Os contidos distribúense en cinco grandes bloques, nos que se pretende afondar a partir dos coñecementos xa adquiridos en cursos anteriores, tomando como eixe vertebrador a célula, a súa composición química, a estrutura e ultraestrutura, e as súas funcións. Deste xeito, o primeiro bloque céntrase no estudo da base molecular e fisicoquímica da vida, con especial atención ao estudo dos bioelementos e enlaces químicos que posibilitan a formación das biomoléculas inorgánicas e orgánicas. O segundo bloque fixa a súa atención na célula como un sistema complexo integrado, analizando a influencia do progreso técnico no estudo da estrutura, a ultraestrutura e a fisioloxía celular. O terceiro céntrase no estudo da xenética molecular e os novos desenvolvementos desta no campo da enxeñaría xenética, coas repercusións éticas e sociais derivadas da devandita manipulación xenética, e relaciónase o estudo da xenética co feito evolutivo. No cuarto abórdase o estudo dos microorganismos e a biotecnoloxía, así como as aplicacións desta e da microbioloxía en campos variados como a industria alimentaria e farmacéutica, a biorremediación, etc. O quinto céntrase na inmunoloxía e as súas aplicacións, nomeadamente no estudo do sistema inmune humano, as súas disfuncións e as súas deficiencias.

Grazas a estes contidos, a materia de Bioloxía achégalles aos alumnos e ás alumnas todas as competencias clave imprescindibles para a formación científica, así como as destrezas necesarias para a persoa, que lles van permitir madurar como persoas e alcanzar un pleno desenvolvemento cívico como cidadáns e cidadás libres e responsables na nosa sociedade.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Tal e como se describe na LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo deben participar no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Estas, de acordo coas especificacións da lei, son: 1.º Comunicación lingüística.(CCL) 2.º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.(CMCT) 3.º Competencia dixital.(CD) 4.º Aprender a aprender. (CAA) 5.º Competencias sociais e cívicas.(CSC) 6.º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. (CSIEE) 7.º Conciencia e expresións culturais.(CCEC) Nesta programación da materia de Bioloxía para 2.º de Bacharelato, tal e como suxire a lei, potenciouse o desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía; ademais, para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, incluíronse actividades de aprendizaxe integradas que permitirán ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, os que, ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas.

A materia Bioloxía utiliza unha terminoloxía formal que permitirá aos alumnos e ás alumnas incorporar esta linguaxe e os seus termos para utilizalos nos momentos adecuados coa suficiente propiedade. Así mesmo, a comunicación dos resultados de investigacións e outros traballos que realicen favorece o desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística. As lecturas e os

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.207

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

debates que se levarán a cabo en todos os temas da materia permitirán tamén a familiarización e uso da linguaxe científica.

A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía son as competencias fundamentais da materia. Para desenvolvelas os alumnos e as alumnas aplicarán estratexias coas que definir problemas, resolvelos, deseñar pequenas investigacións, elaborar solucións, analizar resultados, etc. Estas competencias son, polo tanto, as máis traballadas na materia.

A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e utilizar información en medios dixitais, ademais de permitir que os alumnos e as alumnas se familiaricen cos diferentes códigos, formatos e linguaxes nas que se presenta a información científica (datos estatísticos, representacións gráficas, modelos xeométricos...). A utilización das tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc., é un recurso útil no campo da bioloxía e a xeoloxía que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica.

A adquisición da competencia para aprender a aprender fundaméntase nesta materia no carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos. Ao mesmo tempo, operar con modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise, os dotes de observación, a iniciativa, a creatividade e o espírito crítico, o que favorece a aprendizaxe autónoma.

Esta materia favorece o traballo en grupo para a resolución de actividades e o traballo de laboratorio, fomentando o desenvolvemento de actitudes como a cooperación, a solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, o que contribúe á adquisición das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o coñecemento científico é unha parte fundamental da cultura cidadá que sensibiliza dos riscos da ciencia e a tecnoloxía e permite formarse unha opinión fundamentada en feitos e datos reais sobre os problemas relacionados co avance científico e tecnolóxico.

O método científico esixe sentido de iniciativa e espírito emprendedor, xa que desde a formulación dunha hipótese ata a obtención de conclusións, se fai necesaria a elección de recursos, a planificación da metodoloxía, a resolución de problemas e a revisión permanente de resultados. Isto fomenta a iniciativa persoal e a motivación por un traballo organizado e con iniciativas propias.

Esta materia tamén contribúe a que o alumnado desenvolva a competencia deconciencia e expresións culturais a través da alfabetización científica, a cal constitúe unha dimensión fundamental da cultura que permite considerar racionalmente e tomar decisións sobre determinados temas como a manipulación xenética, o transplante de órganos, a secuenciación do xenoma humano, a conservación da biodiversidade, etc.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.208

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos:

Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 i

 B1.1. Compoñentes químicos da vida.  BB1.1. Describe técnicas instrumentais  CAA

 e

Concepto de bioelemento. Tipos, e métodos físicos e químicos que  CMCCT propiedades e funcións dos permiten o illamento das moléculas e a bioelementos. súa contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.  B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.  B1.3.

Biomoléculas: concepto,  BB1.1.2. Clasifica os tipos de  CAA bioelementos relacionando cada un coa clasificación e técnicas de separación. súa proporción e coa súa función biolóxica.  BB1.1.3.

Discrimina os enlaces  CMCCT químicos que permiten a formación de  CD moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos seres vivos.

 i  l  e

 d  l

 B1.4.

Biomoléculas inorgánicas.

BB1.2.1. Relaciona a estrutura química da auga coas súas funcións biolóxicas.

Estrutura e propiedades fisicoquímicas da auga que a fan unha molécula imprescindible para a vida. Funcións  BB1.2.2. Distingue os tipos de sales dos sales minerais. minerais, e relaciona a composición coa función.  B1.5. Fisicoquímica das dispersións acuosas. Difusión, osmose e diálise.  BB1.2.3.

Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa concentración salina das células.

 CAA

 B1.6.

 CAA

Biomoléculas orgánicas:  BB1.3.1. Recoñece e clasifica os tipos concepto, clasificación, estrutura, de biomoléculas orgánicas, e relaciona propiedades e funcións biolóxicas de a súa composición química coa súa estrutura e coa súa función. glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.  BB1.3.2. Deseña e realiza experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas.

 CMCCT

 CMCCT  CAA  CD

 CSIEE

 CSIEE  CMCCT

 BB1.3.3. Contrasta e relaciona os  CAA

procesos de diálise, centrifugación e  CMCCT electroforese, e interpreta a súa  CD relación coas biomoléculas orgánicas.  i  g

 B1.6.

Biomoléculas orgánicas:  BB1.4.1. Identifica os monómeros e  CMCCT concepto, clasificación, estrutura, distingue os enlaces químicos que  CD propiedades e funcións biolóxicas de permiten a síntese das glícidos, lípidos, prótidos e ácidos macromoléculas: enlaces O-glicosídico, nucleicos. enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico.

 i

 B1.6.

Biomoléculas orgánicas:  BB1.5.1. Describe a composición e a  CCL concepto, clasificación, estrutura, función das principais biomoléculas orgánicas. propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.

 l

 B1.7. Encimas: concepto, clasificación,  BB1.6.1. Contrasta o papel fundamental  CAA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.209

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

Contidos propiedades e funcións. Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática. Alosterismo.

 l  ñ

VERÍN , OURENSE

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dos encimas como biocatalizadores, e  CMCCT relaciona as súas propiedades coa súa función catalítica.

 B1.8. Vitaminas: concepto, clasificación  BB1.7.1. Identifica os tipos de vitaminas  CAA

e funcións.

asociando a súa imprescindible función  CCEC coas doenzas que preveñen.

 i

 B2.1. A célula como unidade estrutural  BB2.1.1.

 e

e funcional dos seres vivos. Teoría celular.  B2.2. Evolución dos métodos de estudo das células.

Preparación e procesamento das mostras para a observación ao microscopio óptico e electrónico.  B2.3. Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.  B2.4. Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células animais e vexetais.

 d

 B2.3. Morfoloxía celular. Composición,  BB2.2.1. Esquematiza os orgánulos  CSIEE

 e

estrutura, funcións e propiedades das citoplasmáticos e recoñece as súas envolturas e dos orgánulos celulares. estructuras.  B2.4. Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células  BB2.2.2. Analiza a relación entre a  CSIEE animais e vexetais. composición química, a estrutura e a  CAA  B2.5. Observación microscópica de ultraestructura dos orgánulos celulares, células procariotas e eucariotas tanto e a súa función. animais como vexetais.

 l

 i

 B2.6. Ciclo celular.

Compara unha célula  CAA procariota con unha eucariótica, e  CMCCT identifica os orgánulos citoplasmático  CD presentes nelas.

 BB2.3.1. Identifica as fases do ciclo  CCL

celular, e explica os principais procesos  CD que acontecen en cada unha.  e  l

 B2.7. División celular. Mitose en células  BB2.4.1. Recoñece en microfotografías  CAA

animais e vexetais.  B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica da

e esquemas as fases da mitose e da  CMCCT meiose, e indica os acontecementos  CD básicos que se producen en cada unha.

meiose para a reprodución sexual.

Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.  B2.9. Observación de células en  BB2.4.2. Establece as analoxías e as  CAA diferenzas máis significativas entre  CSIEE mitose. Estudo das fases da división mitose e meiose. celular.  e

 B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica da  BB2.5.1. Resume a relación da meiose  CAA

meiose para a reprodución sexual.

Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.  e  i  m

 l

coa reprodución sexual, o aumento da  CCL variabilidade xenética e a posibilidade  CMCCT de evolución das especies.

 B2.10. Importancia da membrana nos  BB2.6.1. Compara e distingue os tipos  CAA

fenómenos de transporte. Tipos de transporte. Endocitose e exocitose.

e os subtipos de transporte a través das  CCL membranas, e explica detalladamente  CSIEE as características de cada un.

 B2.11. Introdución ao metabolismo:  BB2.7.1.

catabolismo e anabolismo.  B2.12.

Reaccións metabólicas:

Define e interpreta os  CAA procesos catabólicos e os anabólicos,  CSIEE así como os intercambios enerxéticos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.210

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

aspectos enerxéticos e de regulación.

 e  i  f

Competencias clave  CCL

asociados a eles.

 B2.13. Respiración celular: o seu  BB2.8.1. Sitúa, a nivel celular e a nivel  CAA

significado biolóxico.

Orgánulos celulares implicados no proceso respiratorio.

de orgánulo, o lugar onde se produce  CMCCT cada un destes procesos, e diferencia en cada caso as rutas principais de degradación e de síntese, e os encimas e as moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos.

 i

 B2.14.

Diferenzas entre as vías  BB2.9.1. Contrasta as vías aeróbicas e  CMCCT aeróbicas e anaeróbicas. anaeróbicas, e establece a súa relación co seu rendemento enerxético.  B2.15. As fermentacións e as súas aplicacións. Observación do proceso de  BB2.9.2. Valora a importancia das  CCEC fermentación mediante lévedos. fermentacións en numerosos procesos  CSC industriais, e recoñece as súas aplicacións.

 l

 B2.16. Fotosíntese: localización celular  BB2.10.1.Identifica e clasifica os tipos  CAA

en procariotas e eucarióticas. Etapas do proceso fotosintético. Balance global.

de organismos fotosintéticos.

 CSIEE

 BB2.10.2. Localiza a nivel subcelular  CAA

onde se leva a cabo cada fase, e destaca os procesos que teñen lugar.  a  l

 e

 B2.17.

Importancia fotosíntese.

biolóxica

da  BB2.11.1. Contrasta a importancia  CSC biolóxica da fotosíntese para o  CCEC mantemento da vida na Terra.

 B2.18. Quimiosíntese.

 i  d

 l

 BB2.12.1. Valora o papel biolóxico dos  CCEC

organismos quimiosintéticos.

 i

 B3.1. Xenética molecular. Importancia  BB3.1.1. Describe a estrutura e a  CCL

biolóxica do ADN como portador da información xenética. Concepto de xene.

composición química do ADN, e  CSC recoñece a súa importancia biolóxica  CCEC como molécula responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.

 B3.2. Replicación do ADN. Etapas da  BB3.2.1. Diferencia as

replicación. Diferenzas entre o proceso replicativo entre eucarióticas e procariotas.  i

 B3.3. ARN: tipos e funcións.

 l

 B3.4. Fluxo da información xenética nos

etapas da  CAA replicación e identifica os encimas  CMCCT implicados nela.

 BB3.3.1. Establece a relación do ADN  CAA

co proceso da síntese de proteínas.

 CMCCT

seres vivos.  B3.5.

Expresión dos xenes.

Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código xenético na información xenética.  i

 B3.3. ARN: tipos e funcións.  B3.5.

Expresión dos xenes.

Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código

 BB3.4.1. Diferencia os tipos de ARN e a  CAA

función de cada un nos procesos de transcrición e tradución.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.211

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

xenético na información xenética.  B3.6. Resolución de problemas de xenética molecular.

 g  m

Competencias clave

 BB3.4.2.

Recoñece e indica as  CAA características fundamentais do código  CMCCT xenético, e aplica ese coñecemento á resolución de problemas de xenética molecular.

 B3.5.

Expresión dos xenes.  BB3.5.1. Interpreta e explica esquemas  CD Transcrición e tradución xenéticas en dos procesos de replicación,  CMCCT transcrición e tradución. procariotas e eucarióticas. O código xenético na información xenética.  B3.6. Resolución de problemas de xenética  BB3.5.2. Resolve exercicios prácticos  CMCCT de replicación, transcrición e tradución, molecular. e de aplicación do código xenético.  B3.7. Regulación da expresión xénica.  BB3.5.3.

Identifica e distingue os  CAA encimas principais relacionados cos CD procesos de transcrición e tradución.

 e  ñ

 B3.8.

Mutacións: mutaxénicos.

tipos.

Axentes  BB3.6.1. Describe o concepto de  CCL mutación e establece a súa relación cos fallos na transmisión da información xenética.  BB3.6.2. Clasifica as mutacións e  CAA

identifica os axentes mutaxénicos máis  CSC frecuentes.  h

 B3.9. Mutacións e cancro.

 l

 B3.10. Implicacións das mutacións na

 ñ

 BB3.7.1. Asocia a relación entre a  CAA

evolución e na aparición de novas especies.

mutación e o cancro, e determina os  CSC riscos que implican algúns axentes  CCEC mutaxénicos.  BB3.7.2. Destaca a importancia das  CAA

mutacións na evolución e na aparición  CSC de novas especies.  CCEC  a  g

 a  c  d

 b  e  m

 b

 B3.11. Enxeñaría xenética. Principais  BB3.8.1.

liñas actuais Organismos xeneticamente.

de

investigación. modificados

 B3.12. Proxecto xenoma: repercusións  BB3.9.1.

sociais e valoracións éticas da manipulación xenética e das novas terapias xénicas.

cromosómica da herdanza.

Determinismo do sexo e herdanza ligada ao sexo e influída polo sexo.

principios da xenética mendeliana, os  CMCCT resultados de exercicios de transmisión de caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo.

 B3.14. Evidencias do proceso evolutivo.  BB3.11.1. Argumenta evidencias que  CSIEE

demostran o feito evolutivo.

 CCL

 B3.15. Darwinismo e neodarwinismo:  BB3.12.1. Identifica os principios da  CAA

teoría sintética da evolución.  a

Recoñece e indica os  CSC descubrimentos máis recentes sobre o  CCEC xenoma humano e as súas aplicacións en enxeñaría xenética, e valora as súas implicacións éticas e sociais.

 B3.13. Xenética mendeliana. Teoría  BB3.10.1. Analiza e predí aplicando os  CAA

 i  m

Resume e realiza  CSIEE investigacións sobre as técnicas  CSC desenvolvidas nos procesos de  CCEC manipulación xenética para a obtención de organismos transxénicos.

teoría darwinista e neodarwinista, e compara as súas diferenzas.

 B3.16.

Xenética de poboacións.  BB3.13.1. Distingue os factores que  CMCCT inflúen nas frecuencias xénicas.

Frecuencias xénicas e a súa relación

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.212

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

coa evolución.

Competencias clave

 BB3.13.2. Comprende e aplica modelos  CAA

de estudo das frecuencias xénicas na  CMCCT investigación privada e en modelos CSIEE teóricos.  d  e  l

 B3.17. A mutación e a recombinación  BB3.14.1.

Ilustra a relación entre  CSC mutación e recombinación, o aumento  CCEC da diversidade e a súa influencia na evolución dos seres vivos.

xénica como procesos que xeran cambios e adaptacións. Principios da selección natural.

 l

 B3.18. Evolución e biodiversidade.

 a

 B3.19.

 l

 B4.1.

Proceso de Modelos de especiación.

 BB3.15.1.

Distingue tipos de  CCEC especiación e identifica os factores que  CAA posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas especies diferentes.

especiación.

 m

Microbioloxía. Concepto de  BB4.1.1. Clasifica os microorganismos  CSIEE no grupo taxonómico ao que pertencen. microorganismo. Microorganismos con organización celular e sen ela.

 e

 B4.2. Virus, outras formas acelulares e  BB4.2.1. Analiza a estrutura e a  CSIEE

partículas infectivas subvirais.

Bacterias. Fungos microscópicos.

Protozoos. Algas microscópicas.  B4.3. Observación microscópica de protozoos, algas e fungos.  l  m

 a  l

 b  c

composición dos microorganismos e relaciónaas coa súa función.

 B4.4.

Métodos de estudo dos  BB4.3.1.

Describe técnicas  CD microorganismos. Esterilización e instrumentais que permiten o illamento,  CMCCT pasteurización. o cultivo e o estudo dos microorganismos para a  B4.5. Realización de experiencias de experimentación biolóxica. cultivo de microorganismos.  B4.6.

Microorganismos xeoquímicos.

nos

ciclos  BB4.4.1. Recoñece e explica o papel  CCL fundamental dos microorganismos nos  CMCCT ciclos xeoquímicos.

 B4.7. Microorganismos como axentes  BB4.5.1. Relaciona os microorganismos  CSC

produtores de doenzas.

patóxenos máis frecuentes doenzas que orixinan.

 d

coas  CD

 a

 B4.8. Biotecnoloxía. Utilización dos  BB4.6.1. Analiza a intervención dos  CAA

 c

microorganismos nos procesos industriais: produtos elaborados por biotecnoloxía.  B4.9. Realización de experiencias con microorganismos fermentadores. 

 g  ñ

microorganismos en numerosos  CCEC procesos naturais e industriais, e as  CSC súas numerosas aplicacións  CMCCT BB4.6.2. Recoñece e identifica os tipos  CCEC de microorganismos implicados en  CSC procesos fermentativos de interese  CMCCT industrial.

 BB4.6.3. Valora as aplicacións da  CD

biotecnoloxía e a enxeñaría xenética na  CMCCT obtención de produtos farmacéuticos, en medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio.

 d  e  b

 B5.1. Concepto actual de inmunidade.  BB5.1.1. Analiza os mecanismos de  CAA

Sistema inmunitario. Defensas internas inespecíficas.

autodefensa dos seres vivos e identifica  CSIEE os tipos de resposta inmunitaria.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.213

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos  l  i

 i  l  e  g  i  i

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B5.2.

Inmunidade específica:  BB5.2.1. Describe as características e  CCL características e tipos (celular e os métodos de acción das células humoral). Células responsables. implicadas na resposta inmune.  B5.3.

Identificación de células inmunitarias mediante a súa observación.  B5.4. Mecanismo de acción da resposta  BB5.3.1. Compara as características da  CAA

inmunitaria. Memoria inmunolóxica.

resposta inmune primaria e secundaria.

 B5.5. Antíxenos e anticorpos. Estrutura  BB5.4.1.

dos anticorpos. Formas de acción. A súa función na resposta inmune.

Define os conceptos de  CCL antíxeno e de anticorpo, e recoñece a  CAA estrutura e a composición química dos anticorpos.

 l

Reacción antíxeno-anticorpo:  BB5.5.1. Clasifica os tipos de reacción  CAA tipos e características. antíxeno-anticorpo e resume as características de cada un.

 i

 B5.7. Inmunidade natural e artificial ou  BB5.6.1. Destaca a importancia da  CAA

 l

 B5.6.

adquirida. Soros e vacinas. A súa importancia na loita contra as doenzas infecciosas.

memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da resposta inmunitaria e asóciaa coa síntese de vacinas e soros.

 m

 B5.8. Disfuncións e deficiencias do  BB5.7.1.

 h  ñ

sistema inmunitario. Alerxias inmunodeficiencias.  B5.9. Sistema inmunitario e cancro.

 h

 B5.10. A SIDA e os seus efectos no  BB5.8.1.

 g

sistema inmunitario.

e

Resume as principais  CCL alteracións e disfuncións do sistema  CSIEE inmunitario, e analiza as diferenzas entre alerxias e inmunodeficiencias.

Describe o desenvolvemento do VIH.

ciclo

 a  e

 B5.11. Doenzas autoinmunes.

 a  c

 BB5.9.1. Clasifica e cita exemplos das  CSIEE

doenzas autoinmunes máis frecuentes,  CSC así como os seus efectos sobre a  CCEC saúde.

 i

 e

de  CAA  CD  CCL

 B5.12.

Anticorpos monoclonais e  BB5.10.1. Recoñece e valora as enxeñaría xenética. aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de  B5.13. Transplante de órganos e anticorpos monoclonais. problemas de rexeitamento. Reflexión ética sobre a doazón de órganos,  BB5.10.2. Describe os problemas medula e sangue. asociados ao transplante de órganos, e identifica as células que actúan.

 CSC  CCEC

 CAA  CSC  CCEC

 BB5.10.3. Clasifica e entende os tipos  CSC

de transplantes, e relaciona os avances  CCEC neste ámbito co impacto futuro na doazón de órganos, medula e sangue.

3. CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO. No Bacharelato, a Bioloxía ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formación científica do alumnado. A materia contribúe a consolidar o método científico como ferramenta habitual de traballo, co que iso leva consigo de estímulo da súa curiosidade, capacidade de razoar, formulación de hipóteses e deseños experimentais, interpretación de datos e resolución de problemas, facendo que este alumnado alcance as competencias necesarias para seguir estudos posteriores.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.214

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os grandes avances e descubrimentos da Bioloxía, que se suceden de xeito constante e continuo nas últimas décadas, non só posibilitaron a mellora das condicións de vida dos cidadáns e o avance da sociedade, senón que, ao mesmo tempo, xeraron algunhas controversias que, polas súas implicacións de distinta natureza (sociais, éticas, económicas, etc.) non se poden obviar e tamén son obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia. Os retos das ciencias en xeral, e da Bioloxía en particular, son continuos e, precisamente eles, son o motor que mantén á investigación biolóxica desenvolvendo novas técnicas de investigación no campo da biotecnoloxía ou da enxeñaría xenética, así como novas ramas do coñecemento como a genómica ou a proteómica, de maneira que producen continuas transformacións na sociedade. Estes retos abren, ademais, novos horizontes, froito da colaboración con outras disciplinas, algo que permite o desenvolvemento tecnolóxico actual.

Sintetizando, pódese concluír que a materia de Bioloxía achega ao alumnado uns coñecementos fundamentais para a súa formación científica, así como unhas destrezas que lle permitirán seguir afondando ao longo da súa formación, todo iso sustentado nos coñecementos previamente adquiridos, e fortalecer a súa formación cívica como un cidadán libre e responsable...

4. CONCRECIÓN PARA AVALIABLE DE:

CADA

ESTÁNDAR

DE

APRENDIZAXE

1º. TEMPORALIZACIÓN. 1º trimestre: Bloque 1: A BASE MOLECULAR E FISICOQUÍMICA DA VIDA. Unidade 1: Os compoñentes químicos da célula Unidade 2: Os glícidos Unidade 3: Os lípidos Unidade 4: As proteínas e a acción enzimática Unidade 5: Os nucleótidos e os ácidos nucleicos Bloque 2. MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E FUNCIÓNS CELULARES Unidade 6: A célula e as envolturas celulares Unidade 7: Os orgánulos celulares (I) Unidade 8: Os orgánulos celulares (II) 2º trimestre Unidade 9: O ciclo celular Unidade 10: O metabolismo (I). O catabolismo Unidade 11: O metabolismo (II). O anabolismo Bloque 3:A HERDANZA. XENÉTICA MOLECULAR. Unidade 12: A xenética mendeliana Unidade 13: A base molecular da herdanza Unidade 14: Xenética e evolución Bloque 4. O MUNDO DOS MICROORGANISMOS E AS SÚAS APLICACIÓNS. Unidade 15: As formas acelulares e os microorganismos 3º trimestre: Unidade 16: A biotecnoloxía Bloque 5. A INMUNIDADE E AS SÚAS APLICACIÓNS: Unidade 17: O sistema inmunitario Unidade 18: As alteracións do sistema inmunitario

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.215

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º. GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA. Bloque 1. A BASE MOLECULAR E FISICOQUÍMICA DÁ VIDA. Clasificación dos compoñentes químicos. Tipos de enlaces químicos presentes na materia viva: covalente, iónico, pontes de hidróxeno, forzas de Van der Waals e interaccións hidrofóbicas.

Bioelementos. Concepto de Bioelemento. Bioelementos primarios e secundarios. Concepto de Oligoelemento.

Biomoléculas inorgánicas. Estrutura e propiedades da auga. Importancia da auga para o desenvolvemento da vida. Funcións das sales minerais. Conceptos de pH, ósmose, difusión e diálise.

Biomoléculas orgánicas: carbohidratos, lípidos, proteínas, ácidos nucleicos.

Carbohidratos. Concepto, clasificación, nomenclatura e función biolóxica dos carbohidratos. Estrutura, propiedades e funcións dos monosacáridos (glicosa). Isomerías. Estrutura, propiedades e funcións dos disacáridos (sacarosa e lactosa). O enlace O-glucosídico Estrutura, propiedades e funcións dos polisacáridos. Homopolisacáridos de reserva (glicóxeno e amidón) e estruturais (celulosa e quitina).

Concepto de heteropolisacárido.

Lípidos. Concepto, clasificación e funcións biolóxicas dos lípidos. Estrutura, propiedades e funcións dos ácidos graxos. Lípidos saponificables: triacilglicéridos e fosfolípidos. Estrutura e función biolóxica.

Lípidos non saponificables: concepto de terpenos e esteroides (colesterol).

Proteínas. Concepto e funcións biolóxicas das proteínas. Os aminoácidos: clasificación, estructura e propiedades. Fórmula xeral dos aminoácidos. Enlace peptídico. Estrutura e propiedades das proteínas.

Clasificación das proteínas (homoproteínas y heteroproteínas).

Encimas. Concepto de biocatalizador. Estrutura e propiedades dos encimas. Características dos encimas como catalizadores. Especificidade encimática. Reacción catalizada por un encima. Concepto de coencima e cofactor. Clasificación das encimas. Cinética encimática: curva de actividade encimática (conceptos de Vmax e kM). Inhibición e activación encimática. Regulación da actividade encimática: alosterismo. Concepto de vitamina. Función das vitaminas como coencimas. Función bioquímica do NAD(P)H, FADH2 e CoA. Ácidos Nucleicos. Concepto, clasificación e funcións biolóxicas. Estrutura dos nucleósidos e nucleótidos.

Nucleótidos libres (ATP, GTP, ADP, GDP, AMP). Polinucleótidos e enlace fosfodiéster. Funcións biolóxicas dos nucleótidos. O ADN. A estrutura primaria do ADN: o modelo de Watson e Crick.

Aspectos estruturais e biolóxicos da dobre hélice. Desnaturalización e renaturalización. Os ARNs. Estrutura, tipos, funcións e localizacións dos distintos tipos de ARN. Bloque 2. MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E FUNCIÓNS CELULARES. A célula como unidade fundamental nos seres vivos. A teoría celular.

Métodos de estudio das células. Preparación e procesado das mostras. Tipos de microscopios, poder de resolución e estimación de tamaños relativos.

Modelos de organización celular: a célula procariota e a célula eucariota. Célula eucariótica vexetal e animal. Estrutura bacteriana. Bacterias (gram+ e gram-). Funcións de nutrición, relación e mecanismos de reprodución. Formas acelulares: os virus. Estrutura e ciclos dos bacteriófagos e dos virus que infectan ás células eucarióticas.

Envolturas Celulares: membrana plasmática e parede celular vexetal. A membrana plasmática: composición, estrutura, propiedades e funcións. A parede celular vexetal: composición, estrutura e función.

Citoplasma: citosol e orgánulos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.216

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Citosol ou hialoplasma. Concepto de citosol. Compoñentes: citoesqueleto e ribosomas. Inclusións citoplasmáticas. Citoesqueleto: estrutura e función dos microfilamentos, microtúbulos e filamentos intermedios. Ribosomas: composición, estrutura e función. Concepto de polisoma ou polirribosoma.

Centríolo e centrosoma: estrutura e función. Cilios e flaxelos.

Orgánulos de membrana simple. Retículo endoplasmático: tipos, estrutura e función. Aparato de Golgi: estrutura e función. Lisosomas: orixe e tipos. Vacúolos e peroxisomas: estrutura e función.

Orgánulos de membrana dobre. Mitocondrias e cloroplastos: estrutura e funcións.

Núcleo. Envoltura nuclear: composición, estrutura e función. Nucleoplasma. Función do nucléolo. O núcleo interfásico: a cromatina. Estrutura do nucleosoma. O núcleo en división: os cromosomas. Niveis de condensación do ADN. Estrutura do cromosoma metafásico.

Concepto de ciclo celular. Fases da mitose. Citocinese. Importancia biolóxica da mitose.

Importancia das membranas nos fenómenos de transporte. Tipos de transporte: pasivo e activo. Exocitose e endocitose.

Introducción ao metabolismo: conceptos básicos (anabolismo, catabolismo, autótrofo, heterótrofo).

Catabolismo e mecanismo xeral de obtención de enerxía. Panorámica xeral do catabolismo (glícidos, lípidos e aminoácidos). Fermentacións e putrefaccións. Glucolise, ciclo de Krebs, β-oxidación. Cadea respiratoria. Fosforilación oxidativa.

Esquema xeral do anabolismo. Autótrofo e Heterótrofo. Significado biolóxico da respiración celular.

Importancia biolóxica da fotosíntese. Tipos de organismos fotosintéticos. A fase luminosa. A fotofosforilación cíclica. A fase escura. Factores que afectan á intensidade fotosintética: luz, temperatura e CO2.

Bloque 3:A HERDANZA. XENÉTICA MOLECULAR. A xenética clásica. Conceptos básicos: xenotipo e fenotipo, caracteres herdables cualitativos e cuantitativos, alelos, homocigosis e heterocigosis, dominancia e recesividade, codominancia e dominancia intermedia. Formulación actual das Leis de Mendel.

Fases da meiose. Importancia biolóxica da meiose: reprodución sexual e evolución dos seres vivos.

Teoría cromosómica da herdanza.

Herdanza dos grupos sanguíneos: sistema ABO e factor Rh. Herdanza ligada ao sexo: hemofilia e daltonismo.

Os ácidos nucléicos como portadores da información xenética. Concepto de xenoma. Fluxo da información xenética nos seres vivos. Concepto de xene.

O código xenético: características xerais e probas experimentais. A replicación do ADN. A transcrición: síntese e procesamento (maduración) do ARN. Mecanismo xeral da transcrición: as ARN polimerasas e os promotores. A reversotranscrición. Mecanismo xeral da tradución. Regulación da expresión xénica.

Concepto de mutación. Tipos de mutación. Os axentes mutaxénicos. Mutacións e cancro. A mutación e a súa importancia na evolución dos seres vivos.

Disferencia entre os tipos de especiación .Os factores que posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas especies diferentes.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.217

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A xenómica e a proteómica. Proxecto Xenoma Humano. Enxeñaría xenética e aplicacións. Organismos modificados xenéticamente. Repercusions sociais e valoración ética da manipulación xenética Bloque 4. O MUNDO DOS MICROORGANISMOS E AS SÚAS APLICACIÓNS. Os microorganismos: clasificación dos microorganismos, caracterización e formas de vida.

Interaccións con outros seres vivos. A intervención dos microorganismos nos ciclos bioxeoquímicos. Os microorganismos como axentes infecciosos en humanos. Concepto de antibiótico e modo de acción.

Utilización dos microorganismos nos procesos industriais: agricultura, sanidade, alimentación e mellora do medio natural.

Bloque 5. A INMUNIDADE E AS SÚAS APLICACIÓNS. Concepto de inmunidade. Tipos de resposta inmunitaria: inespecífica e adaptativa ou específica. O sistema inmunitario.

Mecanismos de defensa inespecíficos: Defensas pasivas e activas. Outros mecanismos inespecíficos. O sistema de complemento.

Mecanismos de defensa específicos. Organización do sistema inmune. Órganos e tecidos linfoides: primarios e secundarios. Inmunidade celular e humoral. Células do sistema inmunitario. Linfocitos T e B. Concepto de antíxeno e anticorpo. Estrutura e función dos anticorpos. A reacción antíxeno-anticorpo.

Memoria inmunolóxica. Hipótese da selección clonal. Cooperación celular: cooperación entre células B e T. Resposta inmune primaria e secundaria.

A inmunidade natural e adquirida ou artificial. Definición de vacinas e soros. Tipos de vacinas.

Disfuncions e deficiencias do sistema inmunitario. A hipersensibilidade: as alerxias e a hipersensibilidade retardada. Enfermidades de tipo autoinmune: causas e consecuencias. A síndrome da inmunodeficiencia adquirida. Acción do virus da SIDA sobre o sistema inmune. O virus VIH e o seu ciclo vital. Cancro e inmunidade.

Transplantes de órganos. Reflexións éticas sobre a doazón de órganos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.218

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3º. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación de 1º bacharelato Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora…

Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes.

Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous ou tres un traballo en formato Word e unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral.

Probas escritas. Realizarase dúas por trimestre que incluirá preguntas cortas, de relacionar termos. cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos.

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Autoavaliación do propio profesor.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA. A metodoloxía didáctica no Bacharelato debe favorecer a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos apropiados de investigación, e tamén debe subliñar a relación dos aspectos teóricos das materias coas súas aplicacións prácticas.

No proceso de ensino e aprendizaxe desta materia é moi importante a realización de actividades prácticas e a utilización de abundantes e variados documentos científicos, utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación para buscar, seleccionar, tratar e transmitir información. Por outro lado, é imprescindible promover nos alumnos e nas alumnas actividades de razoamento e de reflexión sobre as múltiples implicacións sociais, económicas e políticas que teñen os avances científicos en bioloxía, a cal é unha disciplina cambiante e dinámica, sometida a unha continua revisión.

A Bioloxía de 2.º de Bacharelato contribúe a que o alumnado progrese en todas as competencias clave. Neste curso trátase de alcanzar os niveis de competencia que lle permitan afrontar estudos superiores ou exercer determinadas profesións con éxito.

CRITERIOS METODOLÓXICOS En relación co exposto anteriormente, a proposta didáctica de Bioloxía elaborouse de acordo cos criterios metodolóxicos seguintes: - Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo actividades diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias da etapa.

- Autonomía: facilitar a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo.

- Actividade: fomentar a participación do alumnado na dinámica xeral da aula, combinando estratexias que propicien a individualización con outras que fomenten a socialización.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.219

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Motivación: procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se lle propón.

- Integración e interdisciplinariedade: presentar os contidos cunha estrutura clara, formulando as interrelacións entre os contidos da Bioloxía e os doutras disciplinas doutras áreas.

- Rigor científico e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas, explicativas e interpretativas).

- Funcionalidade: fomentar a proxección práctica dos contidos e a súa aplicación ao contorno, co fin de asegurar a funcionalidade das aprendizaxes en dous sentidos: o desenvolvemento de capacidades para ulteriores adquisicións e a súa aplicación na vida cotiá.

- Variedade na metodoloxía, dado que o alumnado aprende a partir de fórmulas moi diversas.

ESTRATEXIAS DIDÁCTICAS Utilizaranse estratexias didácticas variadas, que combinen, do xeito en que cada un considere máis apropiada, as estratexias expositivas, acompañadas de actividades de aplicación, e as estratexias de indagación.

As estratexias expositivas Presentan o alumnado, oralmente ou mediante textos, un coñecemento xa elaborado que debe asimilar. Resultan adecuadas para as formulacións introdutorias e panorámicas, e para ensinar feitos e conceptos; especialmente aqueles máis abstractos e teóricos, que dificilmente o alumnado pode alcanzar só con axudas indirectas.

Non obstante, resulta moi conveniente que estas estratexias se acompañen da realización polo alumnado de actividades ou traballos complementarios de aplicación ou indagación, que posibiliten o engarzamento dos novos coñecementos cos que xa posúe.

As estratexias de indagación Presentan ao alumnado unha serie de materiais en bruto que debe estruturar, seguindo unhas pautas de actuación. Trátase de enfrontalo a situacións problemáticas nas que debe poñer en práctica e utilizar reflexivamente conceptos, procedementos e actitudes para así adquirilos de forma consistente.

O emprego destas estratexias está máis relacionado coa aprendizaxe de procedementos, aínda que estes levan consigo á súa vez a adquisición de conceptos, dado que tratan de poñer o alumnado en situacións que fomenten a súa reflexión e poñan en xogo as súas ideas e conceptos. Tamén son moi útiles para a aprendizaxe e o desenvolvemento de hábitos, actitudes e valores.

As técnicas didácticas en que poden traducirse estas estratexias son moi diversas. Entre elas destacamos polo seu interese as tres seguintes: - As tarefas sen unha solución clara e pechada, nas que as distintas opcións son igualmente posibles e válidas, para facer reflexionar o alumnado sobre a complexidade dos problemas humanos e sociais, sobre o carácter relativo e imperfecto das solucións achegadas para eles e sobre a natureza provisional do coñecemento humano.

- O estudo de casos ou feitos e situacións concretas como instrumento para motivar e facer máis significativo o estudo dos fenómenos xerais e para abordar os procedementos de causalidade múltiple.

- Os proxectos de investigación, estudos ou traballos habitúan ao alumnado a afrontar e a resolver problemas con certa autonomía, a considerar preguntas, e a adquirir experiencia na busca e na consulta autónoma. Ademais, facilítanlle unha experiencia valiosa sobre o traballo dos especialistas na materia e o coñecemento científico.

6.

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

En calquera das estratexias didácticas adoptadas é esencial a realización de actividades por parte do alumnado, posto que cumpren os obxectivos seguintes: - Afianzan a comprensión dos conceptos e permiten ao profesorado comprobalo.

- Son a base para o traballo cos procedementos característicos do método científico.

- Permiten dar unha dimensión práctica aos conceptos.

- Fomentan actitudes que axudan á formación humana do alumnado.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.220

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Criterios para a selección das actividades Proporanse actividades de diverso tipo para cuxa selección se seguiron os criterios seguintes: - Que desenvolvan a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, utilizando diversas estratexias.

- Que proporcionen situacións de aprendizaxe que esixan unha intensa actividade mental e leven a reflexionar e a xustificar as afirmacións ou as actuacións.

- Que estean perfectamente interrelacionadas cos contidos teóricos.

- Que teñan unha formulación clara, para que o alumnado entenda sen dificultade o que debe facer.

- Que sexan variadas e permitan afianzar os conceptos, traballar os procedementos (textos, imaxes, gráficos, mapas), desenvolver actitudes que colaboren á formación humana e atender á diversidade na aula (teñen distinto grao de dificultade).

- Que dean unha proxección práctica aos contidos, aplicando os coñecementos á realidade.

- Que sexan motivadoras e conecten cos intereses do alumnado, por referirse a temas actuais ou relacionados co seu contorno.

Tipos de actividades Sobre a base destes criterios, as actividades programadas responden a unha tipoloxía variada que se encadra dentro das categorías seguintes: Actividades de ensino-aprendizaxe. A esta tipoloxía responde unha parte importante das actividades formuladas no libro de texto. Encóntranse nos apartados seguintes: - En cada un dos grandes subapartados en que se estruturan as unidades didácticas propóñense actividades ao fío dos contidos estudados. Son, xeralmente, de localización, afianzamento, análise, interpretación e ampliación de conceptos.

- Ao final de cada unidade didáctica propóñense actividades de definición, afianzamento e síntese de contidos.

Actividades de aplicación dos contidos teóricos á realidade e ao contorno do alumnado. Este tipo de actividades, nuns casos, refírense a un apartado concreto do tema e, polo tanto, inclúense entre as actividades formuladas ao fío da exposición teórica; noutros casos, preséntanse como interpretación de experiencias, ou ben como traballos de campo ou de indagación.

Actividades encamiñadas a fomentar a concienciación, o debate, o xuízo crítico, a tolerancia, a solidariedade...

Por outra parte, as actividades programadas presentan diversos niveis de dificultade. Desta forma permiten dar resposta á diversidade do alumnado, posto que poden seleccionarse aquelas máis acordes co seu estilo de aprendizaxe e cos seus intereses.

O nivel de dificultade pode apreciarse no propio enunciado da actividade: localiza, define, analiza, compara, comenta, consulta, descobre, recolle información, sintetiza, aplica, etc. A maioría corresponden a un nivel de dificultade medio ou medio-alto, o máis apropiado para un curso de Bacharelato.

A corrección das actividades fomenta a participación do alumnado en clase, aclara dúbidas e permite ao profesorado coñecer, de forma case inmediata, o grao de asimilación dos conceptos teóricos, o nivel co que se manexan os procedementos e os hábitos de traballo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.221

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ao longo do curso utilizaranse os materiais seguintes: - Libro do alumnado para 2.º de Bioloxía de Bacharelato.

- Web do alumnado para 2.º de Bioloxía de Bacharelato. Con recursos xerais (glosario, biblioteca de animacións sobre os enlaces O-glicosídico e peptídico, a célula e a división celular), recursos para cada unidade (contidos de repaso, actividades, proxectos de traballo, vídeos, animacións e presentacións, autoavaliacións, comentarios de textos científicos, técnicas de laboratorio e resumos) e enlaces a programas para xerar contidos.

- Web do profesorado para 2.º de Bioloxía de Bacharelato. Con todos os recursos incluídos na web do alumnado e recursos expresamente destinados aos docentes, como o solucionario de todas as actividades propostas no libro do alumnado, mapas conceptuais para cada unidade, bibliografía comentada, direccións de Internet comentadas e diversas ferramentas dixitais para o exercicio da actividade docente.

- material de laboratorio para a realización das distintas actividades prácticas: identificación de principios inmediatos, visualización do proceso de mitose na raíz da cebola, estracción de ADN de guisantes, tinción gram en bacterias

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, PROMOCIÓN DO ALUMNADO.

CUALIFICACIÓN

E

Criterios de avaliación: Bloque 1: A BASE MOLECULAR E FISICOQUÍMICA DA VIDA.  B1.1. Determinar as propiedades fisicoquímicas dos bioelementos que os fan indispensables para a vida. Relacionar os enlaces químicos coa súa importancia biolóxica.  B1.2. Argumentar as razóns polas que a auga e os sales minerais son fundamentais nos procesos biolóxicos.  B1.3. Recoñecer e identificar os tipos de moléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas fu B1.4. Identificar os tipos de monómeros que forman as macromoléculas biolóxicas e os enlaces que os unen.  B1.5. Determinar a composición química e describir a función, a localización e exemplos das principais biomoléculas orgánicas.  B1.6. Comprender e diferenciar a función biocatalizadora dos encimas, con valoración da súa importancia biolóxica.  B1.7. Sinalar a importancia das vitaminas para o mantemento da vida.

Bloque 2. MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E FUNCIÓNS CELULARES            

B2.1. Establecer as diferenzas estruturais e de composición entre células procariotas e eucarióticas.

B2.2. Interpretar e identificar a estrutura dunha célula eucariótica animal e dunha vexetal, representar os seus orgánulos e describir a súa función.

B2.3. Analizar o ciclo celular e diferenciar as súas fases.

B2.4. Distinguir e identificar os tipos de división celular, e desenvolver os acontecementos que teñen lugar en cada fase.

B2.5. Argumentar a relación da meiose coa variabilidade xenética das especies.

B2.6. Examinar e comprender a importancia das membranas na regulación dos intercambios celulares para o mantemento da vida, e realizar experiencias sobre a plasmolise e a turxescencia.

B2.7. Comprender e diferenciar os procesos de catabolismo e anabolismo, e establecer a relación entre ambos.

B2.8. Describir as fases da respiración celular, identificando rutas e produtos iniciais e finais.

B2.9. Diferenciar a vía aeróbica da anaeróbica.

B2.10. Pormenorizar os procesos que teñen lugar en cada fase da fotosíntese.

B2.11. Xustificar a importancia biolóxica da fotosíntese como proceso de biosíntese, individual para os organismos pero tamén global no mantemento da vida na Terra.

B2.12. Argumentar a importancia da quimiosíntese.

Bloque 3:A HERDANZA. XENÉTICA MOLECULAR. 

B3.1. Analizar o papel do ADN como portador da información xenética.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.222

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



B3.2. Distinguir as etapas da replicación e os encimas implicados nela.



B3.3. Establecer a relación do ADN coa síntese de proteínas.



B3.4. Determinar as características e as funcións dos ARN.

 B3.5. Elaborar e interpretar esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución, e a regulación da expresión xénica. 

B3.6. Definir o concepto de mutación e distinguir os principais tipos e axentes mutaxénicos.

 B3.7. Relacionar mutación e cancro. Destacar a importancia das mutacións na evolución das especies.  B3.8. Desenvolver os avances máis recentes no ámbito da enxeñaría xenética, así como as súas aplicacións.  B3.9. Analizar os progresos no coñecemento do xenoma humano e a súa influencia nos novos tratamentos.  B3.10. Formular os principios da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas, e establecer a relación entre as proporcións da descendencia e a información xenética. 

B3.11. Diferenciar evidencias do proceso evolutivo.



B3.12. Recoñecer e diferenciar os principios da teoría darwinista e neodarwinista.

 B3.13. Relacionar o xenotipo e as frecuencias xénicas coa xenética de poboacións e a súa influencia na evolución.  B3.14. Recoñecer e indicar a importancia da mutación e a recombinación como motores da evolución.  B3.15. Analizar os factores que incrementan a biodiversidade e a súa influencia no proceso de especiación.

Bloque 4. O MUNDO DOS MICROORGANISMOS E AS SÚAS APLICACIÓNS.      

B4.1Diferenciar os tipos de microorganismos en función da súa organización celular.

B4.2. Describir as características estruturais e funcionais dos grupos de microorganismos.

B4.3. Identificar os métodos de illamento, cultivo e esterilización dos microorganismos.

B4.4 Valorar a importancia dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos.

B4.5Recoñecer e numerar as doenzas máis frecuentes transmitidas polos microorganismos, utilizando o vocabulario axeitado relacionado con elas.

B4.6 Avaliar as aplicacións da biotecnoloxía e a microbioloxía na industria alimentaria e farmacéutica, e na mellora do medio.

Bloque 5. A INMUNIDADE E AS SÚAS APLICACIÓNS:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.223

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

         

VERÍN , OURENSE

B5.1. Desenvolver o concepto actual de inmunidade.

B5.2. Distinguir inmunidade inespecífica e específica, así como as súas células respectivas.

B5.3. Discriminar resposta inmune primaria e secundaria.

B5.4. Definir os conceptos de antíxeno e anticorpo, e identificar a estrutura dos anticorpos.

B5.5. Diferenciar os tipos de reacción antíxeno-anticorpo.

B5.6. Diferenciar inmunidade natural e artificial, e soro e vacina.

B5.7. Investigar a relación entre as disfuncións do sistema inmune e algunhas patoloxías frecuentes.

B5.8. Analizar e describir o ciclo do virus do VIH. B5.9. Describir o proceso de autoinmunidade.

B5.10. Argumentar e valorar os avances da inmunoloxía e a enxeñaría xenética nos tratamentos con anticorpos monoclonais e os transplantes de órganos, e a problemática do rexeitamento.

8.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN.

Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.  Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial.

Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostas fronte as cuestións plantexadas pola profesora…

Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes.

Glosario de termos e resolución das cuestións dos exames das PAU de Galicia (2001-2015) correspondentes a cada bloque de contidos.

Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral.

Probas escritas que seguen o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU: definicións, interpretación de gráficos, relacionar termos, tipo test e preguntas curtas. En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.  Dúas probas na primeira avaliación  Tres probas na segunda avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º avaliación , que solo será realizada polos alumnos que teñan a 1º avaliación suspensa, servindo de recuperación para dito alumnado. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.  Dúas ou tres probas na terceira avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 2º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.  Ao final de curso haberá unha proba final para aquel alumnado que non teña superada a materia.

Esta proba examinará todos os contidos do curso.  Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade.

Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.224

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Contraste de experiencias con outros profesores.

9.

PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL

Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que segue o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU. Dito exame permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Ciencias da Terra e ambientais.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas que se realicen en cada avaliación. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 90 % (9 puntos).  Durante a 1ª avaliación cada unha das probas terá a mesma contribución porcentual  Durante a segunda avaliación, a proba na que se examinan os contidos da primeira avaliación servirá para a recuperación do alumnado suspenso . As outras probas nas que se examinan os contidos propios desta avaliación terán a mesma contribución porcentual.  Na terceira avaliación, a proba que inclúe os contidos da 2ª avaliación será o mecanismo de recuperación dos alumnos suspensos . As probas que correspondan ós contidos da 3º avaliación terán a mesma contribución porcentual .  O primeiro exame da 2ª e 3ª avaliación solo terá que ser realizada polos alumnos que teñan as avaliacións suspensas.

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 10% (1 puntos).

A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores.

Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso.

A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de maio un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, similar aos realizados nas probas PAU e tendo en conta os mesmos criterios de avaliación.. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro).

A non presentación a unha proba de forma inxustificada e o acto de copiar por parte dun alumno suporá a cualificación de 0 nesa proba.

Criterios de corrección das probas escritas: Nas probas escritas e enfocando aos alumnos para o que despois se lles esixirá nas probas PAU, valorarase especialmente: A concreción das respostas non valorándose todo aquilo que non teña que ver ca pregunta.

A claridade na exposición.

A utilización, con corrección e propiedade da terminoloxía científica.

A corrección en canto a faltas de ortografía e expresión.

O desenvolvemento cando proceda de esquemas co obxectivo de completar gráficamente os conceptos incluidos nas diferentes preguntas.

A capacidade para resolver as cuestións plantexadas nos problemas ou preguntas de aplicación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.225

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

10. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?.

Parecéronche suficientes actividades?.

Contaches con suficientes materiais?.

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?.

O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?.

O profesor, expresase con claridade?

O profesor, domina a materia?.

O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións?

A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Hai que modificar algún dos aspectos programados?.

Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?.

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?.

Utilizan os alumnos os recursos previstos?

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

11. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. Aos alumnos de 2º de bacharelato con Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos.

Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas.

Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

12. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.226

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

13. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR COMO CONSECUENCIA DOS SEUS RESULTADOS. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Bioloxía.

Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 1º deBACharelato no IES Xesús Taboada Chivite.

Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 1º BACHARELATO no centro.

-

-

En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio EN 1º BACHARELATO e en 4º ESOe que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 2º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa.

Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo.

Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 2º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

14. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. É conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un feito constatable: a diversidade dos alumnos e as alumnas, que manifestan intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe distintos. É preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e adoptar as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense na análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes analíticos (pasan lentamente das partes ao todo) e estudantes sintéticos (abordan o tema desde a globalidade); uns traballan durante períodos longos e outros necesitan descansos; algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hai os que prefiren traballar sós e os hai que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo.

Dar resposta a esta diversidade non é doado, pero si necesario, pois a intención última de todo proceso educativo é lograr que o alumnado alcance os obxectivos propostos.

Como actividades de detección de coñecementos previos suxerimos: - Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado, co fin de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.

- Repaso das nocións xa vistas con anterioridade e consideradas necesarias para a comprensión da unidade, tomando nota das lagoas ou dificultades detectadas.

- Introdución de cada aspecto lingüístico, sempre que iso sexa posible, mediante as semellanzas coa lingua propia do alumnado.

Como actividades de consolidación suxerimos: - Realización de exercicios apropiados, e todo o abundantes e variados que sexa preciso, co fin de afianzar os contidos lingüísticos, culturais e léxicos traballados na unidade.

Esta variedade de exercicios cumpre, así mesmo, a finalidade que perseguimos. Coas actividades de recuperación-ampliación, atendemos non só aos alumnos e as alumnas que presentan problemas no proceso de aprendizaxe, senón tamén a aqueles que alcanzaron no tempo previsto os obxectivos propostos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.227

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

As distintas formas de agrupamento dos alumnos e das alumnas e a súa distribución na aula inflúen, sen dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un desenvolvemento comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo en grupo, recurso que se aplicará en función das actividades que se vaian realizar —concretamente, por exemplo, nos procesos de análise e comentario de textos—, pois consideramos que a posta en común de conceptos e ideas individuais xera unha dinámica creativa e de interese nos alumnos.

Concederase, non obstante, grande importancia noutras actividades ao traballo persoal e individual; en concreto, aplicarase nas actividades de síntese/resumo e nas de consolidación, así como nas de recuperación e ampliación.

Debemos acometer, pois, o tratamento da diversidade no Bacharelato desde dúas vías: 1. A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas fases: a información xeral e a información básica, que se tratará mediante esquemas, resumos, paradigmas, etc.

2.

A atención á diversidade na programación das actividades. As actividades constitúen un excelente instrumento de atención ás diferenzas individuais dos alumnos e das alumnas. A variedade e a abundancia de actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación, como dixemos, ás diversas capacidades, intereses e motivacións.

15. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA. Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 2º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor..Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiración científica para os concursos “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

Comunicación audiovisual.

Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica.

Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos.

Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 2º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes táboas e gráficos Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica...

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación.

Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas.

Realización de actividades para 2º de Bacharelato na páxina web de “Proyecto Biosfera”.

Realización de webquest Visualización e análise guiada con fichas de documentales como “viaje al interior de la célula” Emprendemento.

Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación.

Redacción de relatos científicos para os concursos “Inspiraciencia” e “Ciencia que conta” Actividades do libro de texto das partes de investigación.

Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos sobre a saúde de determinadas substancias e hábitos de vida Vantaxes e riscos da clonación terapeutica.

Valores persoais.

Os que figuran no punto 15: “ Programación da educación en valores”.

16. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO. Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunhas das seguintes actividades :

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.228

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

-

VERÍN , OURENSE

Deseño e realización dunha experiencia práctica por parte dos alumnos.

Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre contidos abordados no curriculo.

Visita á Domus para participar nun dos talleres propostos.

Participación nos concursos de relatos de inspiración científica “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

17. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía, a través do desenvolvemento dos bloques de contidos plantexados para 2º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas.

Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos.

Reflexión crítica sobre a clonación Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade.

Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico.

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación.

Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos.

Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica.

Valoración da importancia que ten a os microorganismos causantes de enfermidades, poder encontrar remedios para combatelas.

Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio.

Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio.

Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais.

O labor de distintos profesionais vinculados á Bioloxía

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencia. Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno.

19. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro.

Algunhas web recomendadas para facer traballos ou realizar consultas son: http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1bachillerato/1.htm http://www.joseacortes.com/practicas/ http://www.anayaeducacion.es/index_alumnado.php https://www.youtube.com/

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.229

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos científicos:“Ciencia que conta”e “Inspiraciencia”, organizados pola Universidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

-

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

-

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro.

-

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

-

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

-

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

-

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

21. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2017-2018 propostos na memoria do curso pasado son: 14. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición.

15. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade.

16. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

17. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación. (VER CUESTIONARIO DE

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.230