IDAZKETA TAILERRA

KANPEZU Kanpezu Araban kokatuta dago eta Nafarroarekin muga egiten du. Gasteiztik 38km dagoen herri txiki bat da.

Kanpezuko udalaren barruan lau herri daude:Kanpezu,​ ​Antoñana,​ ​Urbisu,​ ​Oteo​ ​eta​ ​Bujanda.

Kanpezu herri handia da 1.069 biztanleriakoa da, herri menditsua eta fauna handikoa da. Berron eta Ega ibaiak ditu, herria oso polita da, horregatik jende​ ​asko​ ​behatzen​ ​du.

Kanpezu herrian, k. a.KO hamazortzigarren urtean tribu batzuk bizi ziren. Herria XII mendean sortu zen eta harresia eraiki zen. Kanpezu kokaleku estrategikoa denez, erregeek borrokatu egiten zuten lurralde​ ​hau​ ​lortzeko.

Ezaugarrien artean, hiru aipatuko ditugu.

Lehena, boilurra aurkitu daitekeela hemengo lur azpian. Bigarrena, inauterietan dagon panpina bat ibaira botatzen dela, Toribio deitzen dela.

Hirugarrena, harresi bat dagoela XII mendean eraikitakoa.

Alazne​ ​eta​ ​Asier​ ​A.

PIRINEOAK Pirinioak leku naturala da eta mendi-lerro bat da. Iberiar penintsula eta Europako kontinentearen artean kokatuta dago.

415 km-etan hedatzen da. Bizkaiko golkotik Creuseko lurmuturrera​ ​eta​ ​mendi-lerro​ ​honen​ ​zabalera​ ​150​ ​km-koa​ ​da.

Pirinioak handiak eta naturalak dira. Leku oso menditsua da. Mendirik altuena Aneto da eta 3.404m neurtzen ditu eta baxuena​ ​Jaizkibel​ ​da​ ​eta​ ​543m​ ​ditu.

Mendi hauek Iberiar plaka eta Europako plaka talka egiten sortu​ ​ziren.​ ​Pirinioetako​ ​arrokak​ ​sedimentarioak​ ​dira.

Mendi hauen berezitasunen artean bi aipatuko ditugu. Lehena da, hemengo mendiak baino altuagoak direla eta bigarrena​ ​batzuk​ ​urte​ ​osoan​ ​irauten​ ​dutela​ ​elurrarekin.

AIURI​ ​ETA​ ​IRUNE

​ ​KANARIAK

​​​​

Kanariak uharte multzo bat da. Marokoren eta mendebaldeko Sahararen arteko muga parean kokatuta dago. Kanariak 7 isla ditu: Palma, El Hierno, La Gomera, Tenerife, Gran Canaria, Fuerteventura eta Lanzarote.

Kanariek Espainiako autonomia erkidego bat osatzen dute. Kanarietako Autonomia​ ​Erkidegoa.

Irlak oso politak dira eta zazpi irla hauetik Fuerteventura handiena da, eta txikiena la Gomera da. Irlan klima oso bero da, baino batzuetan airea eta euria egiten​ ​du.

Sumendiek sortu zuten nagusiki uhartedia. La Palma izan da azken erupzioa izan duena. Lanzarote eta Hierro dira sumendi gehien dituztenak.

Kanariar uharteetara turista asko etortzen dira, 11,5 miloi urte batean. Tenerifera beste irletara baino jende gehiago joaten da.

Tenerifen sumendi bat dago, eta Teide deitzen da. Teide hirugarren sumendi-egitura​ ​handiena​ ​da.

Andrea​ ​eta​ ​Bilyana

C​H​I​N​B​R​A​Z​O​ ​S​U​M​E​N​D​I​A Gaur egun munduan leku interesgarri asko egon arren, hauetako bat​ ​Chinbrazo​ ​sumendia​ ​da.

Leku menditsua da, Andetako mendikatean kokatua. Sumendi hau Ekuadorren​ ​dago​ ​(hego-amerika)​ ​eta​ ​6.568ko​ ​metroko​ ​altuera​ ​du.

Sumendi hau, plakak tektonikoak talka eginaz sortu zen. Gainera, bere berezitasun nagusia, Everest mendia eta gero munduko bigarren punturik​ ​altuena​ ​dela​ ​da.

Bestalde, ezaugarri garrantzitsu gehiago ere baditu. Lehenik, eguzkiaren punturik hurbilena da barnealdetik hasita eta bigarren, zeruan​ ​ ​hodeirik​ ​ez​ ​daudenean,​ ​142km-tara​ ​ikusten​ ​da.

Laburbilduz, naturaren altxor hau munduko sumendi altuena eta ikusgarriena​ ​da.

Khalid,​ ​Eihar​ ​eta​ ​Mikel

Macam​ ​al​ ​chahid Macam al chahid, Argelen (Algeria, Afrika) erdialdean dagoen dorre handi eta polit bat da. Okorrena, jendea joaten da bertara hau ikusi​ ​eta​ ​argazkiak​ ​ateratzeko.

Eraikin hau, Lavalin eta Bachir Yeyesek morgotu eta Fitzpatrik asmatu zuen. 1982an eraiki zen, Argelen leku famatu bat egoteko.

Hortik aurrera, oso leku ospetsua egin da, bertara jende eta turista asko joaten​ ​baitira​ ​urtero.

Macam al chahid zementuarekin eginda dago, eta palmera forma dauka.​ ​Honen​ ​ondoan,​ ​lorategi​ ​txiki​ ​bat​ ​ere​ ​badago.

Eraikin honek, berezitasun asko ditu. Aurretik aipatutakoaz gain, gauean koloretako borobilak jartzen dira, baita Algeriako bandera ere.

Esan​ ​beharra​ ​dago,​ ​hiriburuan​ ​dagoen​ ​horrelako​ ​eraikin​ ​bakarra​ ​dela.

Beraz, laburbilduz, eraikin hau Algeriako hiriburuko leku ospetsuetariko​ ​bat​ ​bilakatu​ ​da.

HAFSA​ ​ETA​ ​MALIKA

GALAPAGOAK Munduan leku interesgarri eta polit asko daude. Haien artean Galapagoko​ ​irlak​ ​dira.

Galapago irlak 19 uhartez osatuta, haietako asko txikiak dira eta biztanle gutxi dituzte.Leku batzuetan landareri gutxi dago oso harritsua delako.

Irla hauek, sumendiagatik sortu ziren, hau da, bere jaiotzea sumendi​ ​batez​ ​ondorioz​ ​izan​ ​zen.

Galapagoak irla bat da eta Ekuadorreko kostatik 1.000 kilometroetara dago (Hego Ameriketan). Irla hori oso handia da eta urte guztian​ ​zehar​ ​200.000​ ​turista​ ​etortzen​ ​dira​ ​bisitatzera.

Galapagoak oso ezagunak dira faunarengatik eta turismoarengatik. Animali mota asko daude adibidez: dortoka berezienetako bat da, baita iguanak ere, komodoko dragoia, itsasoko dortoka,​ ​fokak​ ​eta​ ​txori​ ​mota​ ​asko​ ​ere.

Beraz, laburbilduz Galapago irlak animali izugarriak ikusteko leku ezin​ ​hobea​ ​da.

ASIER​ ​ETA​ ​JANDRY

AJOKO​ ​SIFOIAK Espainian, bisitatu daiteken leku interesgarri asko daude.

Horietako​ ​bat​ ​Ajoko​ ​sifoiak​ ​(hitz​ ​hau​ ​antzinako​ ​grekotik​ ​dator)​ ​dira.

Leku polit hau, Kantabrian kokatzen da. Bertan, sifoietatik aparte, gauza​ ​interesgarri​ ​asko​ ​daude​ ​ikusteko:​ ​Ivero-ak,​ ​Viedos-ak….

Ajoko sifoiak, itsasoaren ondoan dauden zulo handi batzuk dira.

Zulo horietatik airea eta ura ateratzen da. Hau da, itsasoko ura olatuekin sortutako presioarekin sartzen da behetik eta goitik ateratzen da.

Ondorioz,​ ​beheko​ ​uraren​ ​presioarekin​ ​zulo​ ​bat​ ​sortzen​ ​ ​dira​ ​harrian.

Laburbilduz, sifoiak, harri handi batzuen artetik doazen zulo batzuk dira,​ ​eta​ ​horietatik​ ​ura​ ​eta​ ​airea​ ​ateratzen​ ​da,​ ​zarata​ ​handi​ ​bat​ ​sortuz.

ENAITZ​ ​ETA​ ​SETH

Tinto​ ​ibaia

Tinto ibaia ibai bat da, kolore gorria duena. Hau Andaluzian dago kokatuta, Huelvan. Tinto ibaiak 100km zeharkatzen ditu. Padre Cara mendizerran​ ​jaiotzen​ ​da.

Ibaia kolore gorrikoa da eta oso luzea Bere ertzetan ez dago landarerik ura oso azidoa delako, baina, uretan mikroorganismo asko bizi daitezke.

Meategi batzuetatik pasatzen da. Arropa sartzen baduzu ezin da ezerekin​ ​garbitu.

Esan dugunez, ibai honen uraren kolorea gorria da uretara metal astun sulfuroak botatzen direlako arroan zehar. Eskualdeko herri guztiek meategiak zeuzkaten, baina XIX.mendetik aurrera metal gehiegi ateratzen​ ​zen.

Bere kolore bereziaren gain, ibai honek baditu beste berezitasun batzuk.

Hasteko, ura oso azidoa denez Nasakoek ikerketa batzuk egin zituzten eta han bertan Marterako bidaia pentsatu zuten. Bukatzeko ibai hau oso arriskutsua da.

Ibai​ ​eta​ ​Oinatz

IZAR​ ​HONDARTZA

Mundu honetan leku oso ospetsuak daude eta hauetako bat Izar hondartza​ ​da​ ​.

Izar hondartza, Maldivasen kokatzen da, hau da,

ozeano

indikoan,​ ​Vaadhoo​ ​irlaren​ ​inguruan.

Irla borobil hau, koralez inguratua dago. Pasabide bat dauka

erdialdean, hotel batera konektatuta dagoena. Gainera, baso bat du, irla​ ​honen​ ​azalera​ ​guztia​ ​okupatzen​ ​duena.

Irla honen sorrera, koralaren formakuntzan oinarritzen dela

esan​ ​daiteke.

Leku hau hondartza bat da, baina, ez da besteen bezalakoa,

plaktonak ditu eta horretaz gain, tenperatuak altuak daudenean, hauek itsasaldiarekin

argitu egiten dira, olatuen mugimenduak

sortzen​ ​duen​ ​efektu​ ​kimikoaren​ ​bidez.

Beraz, laburbilduz, Izar hondartza, munduan dauden hondartza

guztietatik​ ​harrigarrienetako​ ​bat​ ​da.

Alba​ ​eta​ ​Aitor