Daniel
UMUTWEWA1
1Mumwakawagatatuw'ingomayaYehoyakimuumwami w'uBuyuda,NebukadinezariumwamiwaBabilonii Yeruzalemu,aragota
2UwitekaahaYehoyakimuumwamiw'uBuyudamuntoki, igicecy'ibikoreshobyomunzuy'Imana:ajyanamugihugu cyaShinarimunzuy'imanaye;nukoazanaibikoreshomu nzuy'ubutunziy'imanaye.
3UmwamiabwiraAshpenaziumutwarew'inkoneze, kugirangoazanebamwemubanabaIsiraheli,n'urubyaro rw'umwami,n'abatware.
4Abanabatagirainenge,arikobatoneshwacyane,kandi bafiteubuhangamubwengebwose,kandibafiteamayeri mubumenyi,nogusobanukirwasiyansi,kandink'abafite ubushobozimuriboguhagararamungoroy'umwami, kandiabobashoborakwigishakwigan'ururimi rw'Abakaludaya.
5Umwamiabashyirahoibyokuryabyaburimunsi by'inyamaz'umwaminadivayiyanyoye,babagaburira imyakaitatu,kugirangobarangizebahagarareimbere y'umwami
6Muriaboharimoabanab'uBuyuda,Daniyeli,Hananiya, MishaelinaAzariya:
7Uwomutwarew'inkoneyahayeamazina,kukoyahaye DaniyeliizinaryaBelteshazari;naHananiya,waShaduraki; nokuriMishaeli,waMeshaki;nomuriAzariya,i Abedinego
8ArikoDaniyeliyiyemejemumutimawekoatazanduza igicecy'inyamaz'umwami,cyangwadivayiyanyoye,bityo asabaigikomangomacy'inkonekugirangoatanduza
9NonehoImanayariyaratejeDaniyeliubutonin'urukundo rwujeurukundohamwen'umutwarew'inkone.
10Umutwarew'inkoneabwiraDaniyeliati:'Ndatinya databujaumwamiwashyizehoinyamazawen'ibinyobwa byawe,niukuberaikiakubonamumasohawehamezenabi kurushaabanabawe?nibwouzampinduraumwami
11DaniyeliabwiraMelzari,umutwarew'inkoneyari yarashinzeDaniyeli,Hananiya,MishaelinaAzariya, 12Ndagusabyeabagaragubawe,iminsiicumi;nibaduhe pulseyokurya,n'amaziyokunywa.
13Nonehomumasohacuharebweimbereyawe,nomu masoh'abanabaryakugicecy'inyamaz'umwami,kandi ukoubibona,koraabagaragubawe.
14Nicyocyatumyeabemeramuriikikibazo,abereka iminsiicumi
15Iminsiicumiirangiye,mumasohabohasanezakandi babyibushyemumubirikurushaabanabosebariyeigice cy'inyamaz'umwami
16Melzariatwaraigicecy'inyamazabo,nadivayi bagombakunywa;abahaimpiswi
17Nahoabobanabane,Imanayabahayeubumenyi n'ubuhangamumyigiren'ubwengebyose:kandiDaniyeli yariafiteubushishozimuiyerekwan'inzozizose
18Iminsiirangiyeumwamiyariyavuzekoagomba kubazana,umutwarew'inkoneabazanaimbereya Nebukadinezari
19UmwamiavugananaboMuribobosentibabonekanka Daniyeli,Hananiya,MishayelinaAzariyaNicyo cyatumyebahagararaimberey'umwami.
20Kandimubibazobyosebyubwengenogusobanukirwa, umwamiyababajije,yasanzebarushaincuroicumikurenza abapfumun’abaragurishainyenyeribarimubwamibwe bwose
21Daniyeliakomezakugezamumwakawambere w'umwamiKuro.
UMUTWEWA2
1Mumwakawakabiriw'ingomayaNebukadinezari Nebukadinezariyaroseinzozi,umutimaweuhagarika umutima,ibitotsibyebimuvamo.
2Umwamiategekaguhamagaraabapfumu,abaragurisha inyenyeri,abapfumu,n'Abakaludaya,kugirangobereke umwamiinzozize.Barazabahagararaimberey'umwami.
3Umwamiarababwiraati“naroseinzozi,kandiumutima wanjyewariufiteubwobabwokumenyaizonzozi
4HanyumaubwiraAbakaludayaumwamiiSiriya,mwami, ubehoitekaryose:bwiraabagaragubaweinzozi,natwe tuzabisobanura.
5Umwamiaramusubiza,abwiraAbakaludayaati:'Ikintu cyaranyobeye,nimutamenyeshainzozi,hamwe n'ubusobanurobwazo,muzabacamoibice,amazuyawe ahindurweamase.
6Arikonimwerekanainzozin'ibisobanurobyazo, muzampaimpano,ibihembon'icyubahirocyinshi, nimunyerekeinzozi,kandizisobanurwe
7Barongerabaramusubizabati:“Umwamiabwire abagaragubeinzozi,natwetuzabisobanura.
8Umwamiaramusubizaati:"Nzinezakouzabona umwanya,kukoubonakoibintubyangenze
9Arikonibamutamenyeshejeinzozi,harihoitegekorimwe gusakurimwe,kukomwateguyeamagamboy'ibinyoma kandiyononakugirangomvugeimbereyanjye,kugeza igihekizahindukira.Mbwirainzozi,nanjyenzamenyako mushoborakunyerekaibisobanurobyayo
10Abakaludayabasubizaimberey'umwami,baravugabati: “Ntamuntun'umwekuisiushoborakwerekanaikibazo cy'umwami,kuburyontamwami,umutware,cyangwa umutware,wabajijeibyobintuumupfumu,cyangwa inyenyeri,cyangwaAbakaludaya.
11Kandiniikintukidasanzweumwamiasaba,kandinta wundiushoborakubigaragarizaimberey'umwami,uretse imana,ahoituyeridafiteumubiri.
12Kuberaiyompamvu,umwamiararakaracyane,ategeka kurimburaabanyabwengeboseb'iBabuloni
13Itegekorivugakoabanyabwengebicwa;bashakisha Daniyelinabagenzibengobicwe
14DaniyeliasubizaAriokiumutwarew'ingaboz'umwami wariwagiyekwicaabanyabwengeb'iBabuloni,agira inaman'ubwenge
15ArabasubizaabwiraAriyokiumutwarew'umwamiati: "Kukiumwamiyihutiyeumwami?"Arihochamenyesha Daniyeliicyokintu
16Daniyeliarinjira,asabaumwamikoyamuhaumwanya, kandiakerekaumwamiibisobanuro.
17Daniyeliajyaiwe,abimenyeshaHananiya,Mishaelina Azariya,bagenzibe:
18Kobifuzaimbabaziz'Imanayomwijurukubijyanyen'iri banga;koDaniyelinabagenzibebatagombakurimbuka hamwenabandibanyabwengeb'iBabiloni
19IbangaryahishuriweDaniyelimuiyerekwaryanijoro. DaniyeliahaumugishaImanayomwijuru.
20Daniyeliaramusubizaati:“Hahirwaizinary'Imanaiteka ryose,kukoubwengen'imbaragaariibye: 21Kandiahinduraibihen'ibihe:akurahoabami, agashyirahoabami:ahaubwengeabanyabwenge, n'ubumenyiabazigusobanukirwa:
22Ahishuraibintubyimbitsekandibyihishe:aziibirimu mwijima,umucyoubananawe
23Ndagushimira,kandindagushima,yeweManayaba sogokuruza,wampayeubwengen'imbaraga,ukanyereka icyotwifuzaga,kukoubuwatumenyeshejeikibazo cy'umwami.
24DaniyeliyinjirakwaAriyo,umwamiyariyarategetse kurimburaabanyabwengeb'iBabiloni,aragenda, aramubwiraati:Nturimbureabanyabwengeb'iBabiloni: unzaneimberey'umwami,nanjyenzerekaumwami ibisobanuro
25AriyokiazanaDaniyeliimberey'umwamiyihuta, aramubwiraati:"Nabonyeumuntuwomubunyagebwa Yuda,uzamenyeshaumwamiibisobanuro"
26Umwamiaramusubiza,abwiraDaniyeliwitwa Belteshazari,ati'Urashoborakumbwirainzozinabonye, n'ubusobanurobwazo?
27Daniyeliasubizaimberey'umwami,mazearavugaati: “Ibangaumwamiyasabyentirishoborakwerekaumwami, abanyabwenge,abaragurishainyenyeri,abapfumu, abapfumu,abapfumu.
28Arikomw'ijuruharihoImanaihishuraamabanga, ikamenyeshaumwamiNebukadinezariibizabamuminsi y'imperuka.Inzozizawe,n'amabonekerway'umutwewawe kuburiribwawe,niibi;
29Nawewowemwami,ibitekerezobyawebyajemu bwengebwawekuburiribwawe,ibizakurikirahonyuma: kandiuhishuraamabangaazakumenyeshaibizaba
30Nayojewe,iryobangantanyihishuriwekuberaubwenge ubwoaribwobwosemfisekurutaubuzimabwose,arikoku bwabobuzotangarizaumwamiigisobanuro,kugirango umenyeibitekerezovy'umutimawawe
31Wowe,mwami,wabonye,ukarebaigishushokinini.Iyi shushonini,ubwizabwayoyarinziza,yahagazeimbere yawe;kandiimiterereyabyoyariiteyeubwoba
32Umutwew'ikigishushanyowarizahabunziza,igituza n'amabokoyafeza,indan'amatakoy'umuringa, 33Amaguruyey'icyuma,ibirengebyeigicecy'icyuma ikindigicecy'ibumba
34Wabonyekugezaigiheibuyeryaciwentantoki, ryakubiseigishushokubirengebyebyariicyuman'ibumba, ukabimenagura.
35Hanyumaibyuma,ibumba,umuringa,ifezanazahabu, bicamoibice,bihindukank'urusendarw'ibitibyomucyi; Umuyagaurabatwara,kuburyontahantunahamwe bababonye:kandiibuyeryakubiseiyoshushorihinduka umusozimunini,ryuzuraisiyose.
36Izinizonzozi;Tuzabwiraibisobanurobyayoimbere y'umwami
37Wowe,mwami,uriumwamiw'abami,kukoImanayo muijuruyaguhayeubwami,imbaraga,n'imbaraga n'icyubahiro
38Kandiahoabanab'abantubatuyehose,inyamaswazo mugasozin'ibigurukabyomuijuruyaguhayemukuboko kwawe,akakugiraumutwarekuriboseUriuyumutwewa zahabu.
39Kandinyumayawehazavukaubundibwamibukuruta, n'ubundibwamibwagatatubw'umuringa,buzategekaisi yose
40Ubwamibwakanebuzakomerank'icyuma:kuko icyumakimenagurakandikigatsindabyose:kandi nk'icyumakimenaguraibyobyose,kizacikakandi gikomeretsa
41Kandimugihewabonyeibirengen'amano,igice cy'ibumbary'ababumbyi,n'icyuma,ubwamibuzagabanywa; arikohazabaharimoimbaragaz'icyuma,kukowabonye icyumakivanzen'ibumbaryuzuye
42Nkukoamanoy'ibirengeyariigicecy'icyuma,naho igicecy'ibumba,nikoubwamibuzakomeraigice,ikindi kikavunika
43Kandimugihewabonyeicyumakivanzen'ibumba ryuzuye,bazavangan'imbutoz'abantu,ariko ntibazomatanya,nk'ukoicyumakitavanzen'ibumba
44Kandimugihecy'abobami,Imanayomuijuru izashyirahoubwamibutazarimbuka,kandiubwobwami ntibuzasigarakubandibantu,ahubwobuzamenagurakandi butsembyeubwobwamibwose,kandibuzahorahoiteka.
45Kuberakowabonyekoibuyeryaciwekumusozinta ntoki,kandikoryacitsemoibiceicyuma,umuringa,ibumba, ifezanazahabu;Imanaikomeyeyamenyeshejeumwami ibizabanyuma:kandiinzozizirashidikanywaho,kandi ibisobanurobyayoniukuri
46UmwamiNebukadinezariyikubitahasiyubamye, asengaDaniyeli,ategekakobamuturaigitambo n'impumuronziza
47UmwamiasubizaDaniyeli,ati:"Niukuri,niukuriko ImanayaweariImanay'imana,n'Umwamiw'abami,kandi ihishuraamabanga,kukoushoboraguhishurairyobanga 48UmwamiagiraDaniyeliumuntuukomeye,amuha impanonyinshi,amugiraumutwarew'intarayoseya Babiloni,abaumutwarew'abatwareb'abanyabwengebose b'iBabuloni.
49Daniyeliasabaumwami,ategekaShaduraka,Meshaki naAbedinego,kugirangobayoboreiby'intarayaBabiloni, arikoDaniyeliyicarakuirembory'umwami.
UMUTWEWA3
1Nebukadinezariumwamiakoraigishushocyazahabu, ubureburebwacyobukababwariubureburebw'imikono mirongoitandatu,n'ubugaribwacyobukabametero esheshatu:abushyiramukibayacyaDura,muntaraya Babiloni
2Nebukadinezariumwamiyoherezaguteranya ibikomangoma,abatware,n'abatware,abacamanza, abacungamutungo,abajyanama,abatware,n'abategetsi boseb'intara,kugirangobazeguturaishusho Nebukadinezariumwamiyariyarashinze
3Hanyumaibikomangoma,baguverineri,n'abatware, abacamanza,abacungamutungo,abajyanama,basheferi, n'abategetsiboseb'intara,bateranirahamwekugirango batangeishushoNebukadinezariumwamiyariyarashinze; bahagararaimberey'ishushoNebukadinezariyari yashyizeho
Daniel
4Hanyumaumuvugabutumwaarangururaijwiati:"Mwa bantu,moko,indimin'indimizarategetse."
5Koicyogihewumvaamajwiyakorneti,umwironge, inanga,umufuka,zaburi,dulcimer,n'ubwokobwose bw'umuziki,ugwahasiugasengaishushoyazahabu umwamiNebukadinezariumwamiyashizeho:
6Umuntuweseutagwahasiagasenga,isahaimwe azajugunywahagatiy'itanuraryakaumuriro.
7Muriicyogihe,abantubosebumviseurusakurw'imigozi, umwironge,inanga,umufuka,inanga,n'ubwokobwose bw'umuziki,abantubose,amahangan'indimizose, baragwa,basengaigishushocyazahabuumwami Nebukadinezariyariyarashinze.
8NicyocyatumyeicyogiheAbakaludayabamwebegera, bashinjaAbayahudi
9Baravuga,babwiraumwamiNebukadinezari,mwami, ubehoitekaryose
10Wowe,mwami,wategetsekoumuntuweseuzumva amajwiyakorneti,umwironge,inanga,umufuka,inanga, nadulcimer,n'ubwokobwosebw'umuziki,azagwahasi agasengaishushoyazahabu:
11Umuntuweseutagwahasingoasenge,kugirango ajugunywemuitanuraryakaumuriro
12HarihoAbayahudibamwewashyizehomuntaraya Babiloni,Shaduraka,MeshakinaAbedinego;abobantu, mwami,ntibakwitayeho:ntibakoreraimanazawe,cyangwa ngobasengeigishushocyazahabuwashyizeho
13Nebukadinezariararakaracyane,ategekakuzana Shaduraka,MeshakinaAbedinegoBazanaabobantu imberey'umwami
14Nebukadinezariarababwiraati:"EseShadraki,Meshaki naAbedinego,niukuri,ntimukoreraimanazanjye, cyangwangomusengeigishushocyazahabunashizeho?"
15Nonehonibamwiteguyekoicyogihemwumvaijwirya korneti,umwironge,inanga,umufuka,zaburi,nadulcimer, n'ubwokobwosebw'umuziki,mugwahasimugasenga igishushonakoze;nibyiza:arikonimudasenga,muzaterwa isahaimwehagatiy'itanuraryakaumuriro;kandininde Manaizagukizamumabokoyanjye?
16Shaduraka,MeshakinaAbedinego,baramusubiza, babwiraumwami,Nebukadinezari,ntitwitondeye kugusubizamuriikikibazo
17Nibaaribyo,Imanayacudukorerairashoborakudukiza muitanuraryakaumuriro,kandiizadukizamukuboko kwawe,mwami
18Arikonibaataribyo,mwami,bizwikotutazakorera imanazawe,cyangwangodusengeigishushocyazahabu washyizeho.
19Nebukadinezariyuzuyeuburakari,mazeishushoye ihindukakuriShaduraki,MeshakinaAbedinegoNicyo cyatumyeavuga,ategekakobagombagushyushyaitanura inshurozirindwikurutaukobyaribisanzwe.
20Ategekaabantubakomeyecyanebarimungaboze guhambiraShaduraka,MeshakinaAbedinego,no kubajugunyamuitanuraryakaumuriro
21Abobagabobaboheshejweamakoti,ingoferoyabo, ingoferozabo,n'indimyendayabo,bajugunywamuitanura ryakaumuriro
22Nicyocyatumyeitegekory'umwamiryihutirwa,kandi itanurarikabije,umurirougurumanawicaabobantubafata Shaduraka,MeshakinaAbedinego
23Abobagaboukoaribatatu,Shaduraki,Meshakina Abedinego,bagwahasibamanitsemuitanuraryaka umuriro
24Nebukadinezariumwamiaratangara,arahaguruka yihuta,avuga,abwiraabajyanamabeati:"Ntabwotwataye abantubatatubaboshyemumuriro?"Barasubizababwira umwamibati:"Niukuri,mwami"
25Arabasubizaati:"Dore,mbonaabantubanebarekuye, bagendahagatiy'umuriro,kandintakibibafite;kandi ishushoyakanenink'Umwanaw'Imana
26Nebukadinezariyegeraumunwaw'itanuraryaka umuriro,aravugaati:Shadraki,MeshakinaAbedinego, mwabagaragub'ImanaIsumbabyose,sohoka,ngwinohano. Shaduraki,MeshakinaAbedinego,basohokamumuriro 27Abatware,baguverineri,abatware,n'abajyanama b'umwamibateraniyehamwe,babonaabobantu,umubiri waboumuriroudafiteimbaraga,ntan'umusatsiwomu mutwewabowaririmbwe,ntan'amakotiyaboyahindutse, ntan'impumuroy'umuriroyariyabanyuzemo.
28Nebukadinezariaravugaati:“HahirwaImanaya Shaduraki,MeshakinaAbedinego,woherejeumumarayika we,akarokoraabagaragubebamwizeraga,bagahindura ijambory'umwami,bagatangaimibiriyabokugirango badakoreracyangwangobasengeimanaiyoariyoyose, keretseImanayabobwite.
29Nicyocyatumyentegekakoabantubose,amahanga yose,n'indimizosebavugaikintuicyoaricyocyosekibi kuManayaShaduraki,Meshaki,naAbedinego, bazacikamoibice,kandiamazuyaboazahindurwaamase, kukontayindiManaishoboragutanganyumay'ububwoko 30UmwamiazamuraShaduraki,MeshakinaAbedinego, muntarayaBabiloni
UMUTWEWA4
1Nebukadinezariumwami,kubantubose,amahanga n'indimizose,abatuyeisiyose;Amahoroaragwira.
2Nibwiragakoaribyizakwerekanaibimenyetso n'ibitangazaImanaIsumbabyoseyankoreye
3Eseukuntuibimenyetsovyiwebihambaye!mbega ukuntuibitangazabyebifiteimbaraga!ubwamibweni ubwamibw'iteka,kandiubutwarebweniibisekuruza bikurikirana.
4Nebukadinezarinaruhutsemunzuyanjye,ndateraimbere mungoroyanjye:
5Nabonyeinzozizinteyeubwoba,ibitekerezokuburiri bwanjyen'amabonekerway'umutwewanjyebyarambabaje 6Nicyocyatumyentegekakuzanaabanyabwengeboseb'i Babuloniimbereyanjye,kugirangobamenyeshe ibisobanuroby'inzozi
7Hanyumahazaabapfumu,abaragurishainyenyeri, Abakaludaya,n'abapfumu,mbabwirainzoziimbereyabo; arikontibigezebamenyeshaibisobanurobyayo
8Arikonyumayaho,Daniyeliyinjiyeimbereyanjye, yitwagaBelteshazari,nkurikijeizinary'imanayanjye, kandiumwukaw'imanazeramuriwe,kandiimbereye mbabwirainzozi,ndavuganti:
9YeweBelteshazari,shobujaw'abapfumu,kukonziko umwukaw'imanazeraurimuriwowe,kandintabanga rikubangamiye,mbwiraiyerekwary'inzozizanjyenabonye, n'ubusobanurobwaryo
10Ukwonikokwerekwaumutwewanjyemuburiri bwanjye;Nabonyeigitikirihagatiy'isi,kandiuburebure bwacyobwaribunini
11Igitikirakura,kirakomera,n'ubureburebwacyobugera muijuru,kibonekakugezakumperay'isiyose:
12Amababiyacyoyarimeza,n'imbutozacyonyinshi, kandimuriyoharimoinyamakuribose:inyamaswazomu gasozizarizifiteigicucumunsiyacyo,kandiinyonizomu ijuruzibamumashamiyazo,kandiinyamazose zirazigaburira
13Nabonyemuiyerekwary'umutwewanjyekuburiri bwanjye,mbonaumuzamun'uwerabamanutsebavamu ijuru;
14Yatakambiyen'ijwirirenga,avugaatyo:“Hasiigiti, atemaamashami,akurahoamababi,kandiasasaimbutoze: inyamaswazivemunsiyazo,n'ibigurukabivamumashami ye:
15Arikorero,usigeigiticyacyomuisi,kabonen'icyuma n'umuringa,mubyatsibitoshyebyomumurima;kandi itoseikimecyomwijuru,umugabaneweubehamwe ninyamaswazomubyatsibyokuisi:
16Umutimaweuhindurweuvemumuntu,kandiumutima wew'inyamaswauhabwe;rekaindwizimurenze
17Ikikibazokibitegetswen'itegekory'abareba,kandi bisabwan'ijambory'abatagatifu:hagamijwekoabazima bamenyakoIsumbabyoseiganjemubwamibw'abantu, ikayihauwoishaka,ikayishirahohejuruy'abantu
18IzonzoziImwamiNebukadinezarinabonye.Noneho woweBelteshazari,menyeshaibisobanurobyayo,kubera koabanyabwengebosebomubwamibwanjye badashoborakumbwiraibisobanuro:arikourabishoboye; kukoumwukawimanazeraurimuriwewe
19DaniyeliyitwagaBelteshazari,aratangaraisahaimwe, ibitekerezobyebiramuhagarikaumutima.Umwami aravuga,ati:Belteshazari,ntukarekeinzozi,cyangwa ibisobanurobyazoBelteshazariaramusubizaati:Databuja, inzozizibeizakwanga,kandizisobanurwen'abanzibawe. 20Igitiwabonye,kirakura,kirakomera,ubureburebwacyo bugeramuijuru,kandibugaragariraisiyose;
21Amababiyaboyarimeza,n'imbutozacyonyinshi,kandi muriyoharimoinyamakuribose;munsiy’inyamaswazo mugasozi,kandiamashamiy’inyonizomuijuruyari atuyemo:
22Niwowemwami,niwoweurakuraugakomera,kuko ubukurubwawebwakuze,bukageramuijuru,n'ubutware bwawekugezakumperay'isi.
23Mugiheumwamiabonyeumuzamun'umutagatifu wamanutseuvamuijuru,aravugaati:“Kataigiti,urimbure; nyamarausigeigishyitsicyimiziyacyomwisi,kaboneniyo wabaufiteicyuman'umuringa,mubyatsibyoroshyebyo mumurima;rekaitosen'ikimecyomuijuru,kandi umugabaneweubehamwen'inyamaswazomugasozi, kugezaigihezirindwizimurenga;
24Ubunibwobusobanuro,mwami,kandiiriniryotegeko ry'Isumbabyose,ryajekuridatabujaumwami:
25Kugirangobakwirukanemubantu,kandiahoutuye hazabahamwen’inyamaswazomugasozi,kandi bazaguterakuryaibyatsink'inka,kandibazaguhanagura ikimecyomuijuru,kandibazakurengainshurozirindwi, kugezaigiheuzamenyakoIsumbabyoseiganjemubwami bw'abantu,ikayihauwoishaka
26Mugihebategetsegusigaigiticy'imiziy'ibiti;ubwami bwawebuzakumenyaneza,nyumayukouzamenyakoijuru ritegeka
27Kuberaiyompamvu,mwami,rekainamazanjye zikwemerwe,kandiuhanagurehoibyahabyaweukiranuka, n'ibicumurobyaweugiriraimbabaziabakene;niba bishoborakubabirebireumutuzowawe
28IbyobyosebiberakumwamiNebukadinezari.
29Amezicumin'abiriarangije,agendamungoro y'ubwamibwaBabiloni
30Umwamiaravugaati:"NtabwoiyiBabuloniikomeye niyubakiyeinzuy'ubwamikubw'imbaragazanjye,no kubahaicyubahirocyanjye?"
31Igiheiryojamboryarimukanwak'umwami, humvikanyeijwirivuyemuijururivugariti:'Mwami Nebukadinezari,nihobakubwira;Ingomayavuyekuri wewe
32Bazakwirukanamubantu,kandiahoutuyehazaba hamwen'inyamaswazomugasozi:bazaguterakurya ibyatsink'inka,kandiinshurozirindwizizakurenga,kugeza igiheuzamenyakoIsumbabyoseiganjemubwami bw'abantu,ikayihauwoishaka.
IsahaimweniyokintucyasohoyekuriNebukadinezari: yirukanwamubantu,aryaibyatsink'inka,umubiriwe utosen'ikimecyomuijuru,kugezaubwoumusatsiwe ukurank'amababayakagoma,imisumariyeikamera nk'inzaraz'inyoni
34Iminsiirangiye,Nebukadinezarinerekejeamasomu ijuru,ubwengebwanjyeburagarukakurinjye,mazempa umugishaIsumbabyose,kandindamushimirakandi ndamwubahaubahoitekaryose,ubutwarebwebukabaari ubutwarebw'iteka,kandiubwamibwebuvamugisekuru kugeramukindi:
35Abatuyeisibosebazwink'ubusa,kandiakoraibyo ashakamungabozomuijurunomubatuyeisi,kandinta n'umweushoborakugumamukubokokwe,cyangwango amubwireati:Urakoraiki?
36Muriicyogihe,ibitekerezobyanjyebyangarukiye; kandiicyubahirocy'ubwamibwanjye,icyubahirocyanjye n'umucyobyangarukiye;Abajyanamabanjyen'abatware banjebaranshakisha;Nashinzwemubwamibwanjye, kandinongeyehoicyubahirocyizacyane
37NonehoNebukadinezarindashimakandindashimira kandinubahaUmwamiw'ijuru,ibikorwabyabobyoseni ukuri,n'inziraziweziciraurubanza,kandiabagenderamu ishemaarashoboraguteshaagaciro.
UMUTWEWA5
1Belishazariumwamiakoraibiroribikomeyekubatware beigihumbi,anywadivayiimberey'abantuigihumbi
2Belishazari,igiheyariamazegusogongerakuridivayi, ategekakuzanaibikoreshobyazahabunafezase NebukadinezariyakuyemurusengerorwariiYeruzalemu; kugirangoumwamin'abaganwabe,abagoreben'inshoreke bebanywe
3Hanyumabazanaibikoreshobyazahabubyakuwemu rusengerorw'inzuy'ImanayariiYeruzalemu;Umwami, ibikomangomabye,abagoreben'inshorekezebarabinywa 4Banywavino,basingizaimanazahabu,n'ifeza,imiringa, ibyuma,ibiti,n'amabuye
Daniel
5Muriiyosaha,hasohokaintokiz'ukubokok'umuntu, mazeyandikahejuruyabujikucyapacyokurukuta rw'ingoroy'umwami,mazeumwamiabonaigice cy'ukubokocyanditse.
6Mumasoh'umwamiharahinduka,ibitekerezobye biramuhangayikisha,kuburyoingingozomurukenyerero rwezarekuwe,amaviyeakubitaundi
7Umwamiaratakacyanekugirangoazaneabaragurisha inyenyeri,Abakaludaya,n'abapfumuUmwamiaravuga, abwiraabanyabwengeb'iBabiloniati:Umuntuwese uzasomaiyinyandiko,akanyerekaibisobanurobyayo, azambaraimyendaitukura,kandiafiteurunigirwazahabu muijosi,kandiazabaumutwarewagatatumubwami.
8Hanyumahazaabanyabwengeboseb'umwami,ariko ntibashoboragusomaibyanditswe,cyangwango bamenyesheumwamiibisobanurobyabyo.
9UmwamiBelishazariagiraubwobabwinshi,mumasohe hahindurwamuriwe,abatwarebebaratangara
10Umwamikaziabikeshejeamagamboy'umwami n'abatwarebe,yinjiramunzuy'ibirori,umwamikaziavuga ati:“Mwami,ubehoitekaryose,ibitekerezobyawe ntibiguhangayikishe,cyangwangomumasohawe hahinduke:
11Mubwamibwaweharihoumuntu,muriweharimo umwukaw'imanazera;nomugihecyasoumucyo, gusobanukirwan'ubwenge,nk'ubwengebw'imana, byamusanzemuriwe;uwoumwamiNebukadinezariso, umwami,ndavuga,so,yagizeumutwarew'abapfumu, abaragurishainyenyeri,Abakaludaya,n'abapfumu; 12Kuberakoariumwukauhebuje,n'ubumenyi,no gusobanukirwa,gusobanurainzozi,nokwerekanainteruro zikomeye,nogushidikanyagushidikanya,wasangagamuri Daniyeliumwe,umwamiwitwagaBelteshazari:noneho rekaDaniyeliahamagare,kandiazerekanaibisobanuro.
13Daniyeliazanwaimberey'umwamiUmwamiaravuga, abwiraDaniyeliati:"UriDaniyeli,uriuwuhemubana b'ubunyagebwaYuda,uwoumwamidatayakuyemu Bayahudi?"
14Ndetsenumviseibyawe,koumwukaw'imanaurimuri wowe,kandiumucyo,gusobanukirwan'ubwengebuhebuje bibonekamuriwewe
15Nonehoabanyabwenge,abaragurishainyenyeri, banzaniyeimbereyanjye,kugirangobasomeiyinyandiko, bambwireibisobanurobyayo,arikontibashobora kwerekanaibisobanuroby'icyokintu:
16Kandinumviseibyawe,koushoboragusobanura, ugakurahogushidikanya:nonenibaushoboragusoma ibyanditswe,ukanyerekaibisobanurobyabyo,uzambare umutuku,kandiufiteurunigirwazahabumuijosi,uzabe umutwarewagatatumubwami
17Daniyeliasubizaabwiraumwamiati:'Impanozawezibe ubwawe,uheundiibihembobyawe;nyamaranzasomera umwamiibyanditswe,kandinzamumenyeshaibisobanuro
18Ewemwami,Imanaisumbabyoseyahaye Nebukadinezariso,ubwami,icyubahiro,icyubahiro n'icyubahiro:
19Kandikuberaicyubahiroyamuhaye,abantu,amahanga yose,n'indimizose,bahindaumushyitsikandibatinya imbereye:uwoyica;uwoyashakagagukomezakubaho; uwoyashakaga;uwoyashakagagushyirahasi.
20Arikoumutimaweurashyirahejuru,mazeumutimawe ukomerakuberaubwibone,yakuwekuntebeyey'ubwami, bamwamburaicyubahiro:
21Yirukanwamubanab'abantu;umutimaweuba nk'inyamaswa,kandiahoyariatuyehariindogobezomu gasozi:bamugaburiraibyatsink'inka,umubiriweutose n'ikimecyomuijuru;kugezaigiheyamenyeyekoImana isumbabyoseyategekagamubwamibw'abantu,kandiko izabishyirahouwoishaka
22Wowemwanawe,Belushazari,ntiwicishijebugufi umutimawawe,nubwoibyobyosewariubizi;
23ArikowihagurukiyekurwanyaNyir'ijuru;bakuzanira ibikoreshobyomunzuyeimbereyawe,wowenaba shobuja,abagorebawen'inshorekezawe,banywadivayi muribo;kandiwasingijeimanaz'ifeza,nazahabu, z'umuringa,icyuma,ibiti,n'amabuyeatabona,cyangwa atumva,cyangwaatabizi:kandiImanaifiteumwukawawe, kandiinzirazawezose,ntiwigezeuhimbaza:
24Hanyumaigicecy'ukubokocyoherejwenawe;kandiiyi nyandikoyaranditswe
25Kandiiyiniyonyandikoyanditse,MENE,MENE, TEKEL,UPHARSIN.
26Ubunibwobusobanurobwikintu:MENE;Imana yabazeubwamibwawe,burawurangiza
27TEKEL;Ufiteuburemereburinganiye,ugasanga ukeneye
28PERES;Ingomayaweyacitsemoibice,ihabwa Abamedin'Abaperesi.
29BategekaBelishazari,bambikaDaniyeliumutuku, bamwambikaurunigirw'izahabumuijosi,bamutangariza koazabaumutwarewagatatumubwami.
30Muriiryojoro,Belishazariumwamiw'Abakaludaya yicwa
31DariyoUmunyamidiyaniafataubwami,afiteimyaka nkamirongoitandatun'imyakaibiri
UMUTWEWA6
1ByashimishijeDariyogutegekaubwamiibikomangoma ijananamakumyabiri,bigombagutegekaubwamibwose; 2Kandikuriababaperezidabatatu;muriboDaniyeli yabayeuwambere:kugirangoibikomangomabibibaze, kandiumwamiatagiraicyoyangiza.
3Hanyuma,Daniyeliakundwakurutabaperezida n'abaganwa,kukoyarimuriweumwukamwiza;umwami atekerezakumushiramubwamibwose.
4Hanyumaabatwaren'ibikomangomabashakisha umwanyawokurwanyaDaniyelikubyerekeyeubwami; arikontibashoborakubonaumwanyacyangwaamakosa; kuberakoyariumwizerwa,ntan'amakosacyangwa amakosayabonetsemuriwe
5Abobagabobaravugabati:"Ntabwotuzabonaumwanya uwoariwowosewokurwanyauyuDaniyeli,keretse dusanzetumuregakubyerekeyeamategekoy'Imanaye"
6Hanyumaabobatwaren'ibikomangomabateranira hamwekumwami,baramubwirabati:“UmwamiDariyo, ubehoitekaryose.
7Abaperezidaboseb'ubwami,baguverineri, n'ibikomangoma,abajyanama,n'abatware,bahurirahamwe kugirangobashyirehoitegekory'umwami,kandibafate icyemezogihamye,kugirangoumuntuweseuzasaba icyifuzocy'Imanacyangwaumuntuuwoariwewese
Daniel iminsimirongoitatu,keretsewowe,mwami,azajugunywa murwoborw'intare.
8Noneho,mwami,shirahoiryotegeko,kandiushire umukonokunyandiko,kugirangoidahinduka,nk'uko amategekoy'Abamedin'Abaperesiabihindura.
9NiyompamvuumwamiDariyoyashyizeumukonoku nyandikon'itegeko
10Daniyeliamazekumenyakoibyanditswebyashyizweho umukono,yinjiramunzuye;amadirishyayeakinguramu cyumbacyeyerekezaiYeruzalemu,apfukamagatatuku munsi,arasenga,kandiashimiraImanaye,nk'ukoyabikoze mbere
11Abobagabobaraterana,basangaDaniyeliasengakandi asengaimberey'Imanaye
12Baregera,bavugiraimberey'umwamikubyerekeye itegekory'umwami;Ntiwashyizeumukonokuitegeko,ko umuntuweseuzasabaImanacyangwaumuntuuwoariwe wesemuminsimirongoitatu,keretsewowe,mwami, azajugunywamurwoborw'intare?Umwamiaramusubiza ati:"Niukuri,nk'ukoamategekoy'Abamedin'Abaperesi abihindura
13Barabasubiza,babwiraimberey'umwamibati: "Daniyeli,ukomokamubanabajyanywemubunyagebwa Yuda,ntagutekereza,mwami,cyangwaitegekowasinyiye, arikoagasabainshuroeshatukumunsi."
14Umwamiyumviseayomagambo,ararakaracyane,maze yitakuriDaniyelingoamurokore,akoracyanekugeza izubarirenzekugirangoamutabare.
15Abobagabobateranirakumwami,babwiraumwami bati:“Mwami,menyakoamategekoy'Abamedi n'Abaperesiariuko,ntategekocyangwaitegekoumwami yashyizehobidahinduka
16Umwamiategeka,bazanaDaniyeli,bamujugunyamu rwoborw'intare.Umwamiaravuga,abwiraDaniyeli,Imana yaweuwoukoreraubudasiba,izagukiza
17Bazanaibuye,bashyirakumunwaw'urwobo;Umwami ayishyirahoikimenyetson'ikimenyetsocyebwite, n'ikimenyetsocyabashebuja;kugirangointegoidashobora guhindukakubyerekeyeDaniyeli
18Umwamiajyaibwami,ararayiyirizaubusa,nta bikoreshobyamuzikabyigezebimuzanaimbereye,ibitotsi byebimuvaho
19Umwamiarabyukakaremugitondo,yihutirakujyamu rwoborw'intare
20Agezemurwobo,atakambiraDaniyelin'ijwirirenga, umwamiarabwiraDaniyeli,yeweDaniyeli,umugaragu w'Imananzima,Imanayawe,uwoukoreraubudahwema, irashoborakugukizaintare?
21Daniyeliabwiraumwami,mwami,ubehoitekaryose
22Imanayanjyeyoherejeumumarayikawayo,ifunga umunwaw'intarekugirangobatambabaza:kukoimbereye habonetseumweremurinjye;kandiimbereyawe,mwami, ntakibinigezengirira
23Umwamiaramwishimiracyane,ategekakobakura DaniyelimurwoboDaniyelireroyakuwemurwobo, kandintaburyobwokumubabaza,kukoyizeragaImanaye 24Umwamiarategeka,bazanaabobantubashinjaga Daniyeli,babajugunyamurwoborw'intare,bo,abanababo, n'abagorebabon'intarezarizifiteubuhangabwazo, zikavunaguraamagufwayaboyosecyangwaigihecyose zigezemunsiyurwobo
25UmwamiDariyoyandikiraabantubose,amahanga n'indimizose,abatuyeisiyose;Amahoroaragwira.
26Nategetsekomubwamibwosebw'ubwamibwanjye abantubahindaumushyitsin'ubwobaimberey'Imanaya Daniyeli,kukoariweMananzima,kandiashikamyeiteka ryose,n'ubwamibwebutazarimbuka,n'ubutwarebwe buzabakugezakumperuka
27Arokorakandiarokora,kandiakoraibimenyetso n'ibitangazamuijurunomuisi,wakijijeDaniyeliimbaraga z'intare
28NukoDaniyeliateraimberekungomayaDariyo,noku ngomayaKuroUmuperesi
UMUTWEWA7
1MumwakawamberewaBelishazariumwamiwa BabiloniDaniyeliyaroseinzozin'amabonekerway'umutwe kuburiribwe:nukoyandikainzozi,abwiraumubare w'ibyobibazo.
2Daniyeliavugaati:"Nabonyemuiyerekwaryanjye nijoro,doreumuyagainewomuijuruuhagararakunyanja nini.
3Inyamaswaenyeninizivamunyanja,zitandukanye zitandukanye
4Uwambereyariamezenk'intare,kandiafiteamababaya kagoma:Nitegerejekugezaigiheamababayayoyakuweho, azamurwamuisi,ahagararakubirengenk'umuntu,maze umutimaw'umuntuurahabwa.
5Doreindinyamaswa,iyakabiri,imezenk'idubu, ihagurukakuruhanderumwe,ifiteimbavueshatumu kanwakayohagatiy'amenyoyacyo.Baramubwirabati: “Haguruka,uryeinyamanyinshi
6Nyumay'ibyo,mbonaundi,nk'ingwe,yariifiteinyuma yacyoamababaaney'inyoni;inyamaswanayoyariifite imitweine;n'ubutwarebwahawe
7Nyumay'ibyo,mbonamuiyerekwaryanijoro,mbona inyamaswayakane,iteyeubwobakandiiteyeubwoba, kandiikomeyecyane;kandiyariifiteamenyomanini y'icyuma:yariyekandiifataibice,ikanashyirahokashe ibisigazwan'ibirengebyayo:kandiyariitandukanye n'inyamaswazosezayibanjirije;kandiyariifiteamahembe icumi
8Natekerejekumahembe,mbona,muribohaza irindihemberito,imbereyabohariamahembeatatuya mbereyakuwemumizi:kandi,muriirihembehariamaso amezenk'amasoy'umuntu,n'akanwakavugaibintu bikomeye
9Nabonyekugezaigiheintebez'ubwamizajugunywe, kandiUmukuruwakerayaricaye,umwambarowewera nk'urubura,umusatsiwomumutweweumezenk'ubwoya bwera:intebeyeyariimezenk'umurirougurumana, n'inzigazezakaumuriro.
10Umugeziugurumanauvaimbereye:ibihumbi n'ibihumbibamukorera,kandiibihumbiicumiibihumbi icumibihagararaimbereye:urubanzarwaciwe,ibitabo birakingurwa
11Nitegerezakuberaijwiry'amagamboakomeyeihembe rivuga:Nabonyekugezaigihecyagikokocyiciwe,umubiri weurimbuka,mpaumurirougurumana
12Nahokubindibikokobyose,bakuyehoubutwarebwabo, arikoubuzimabwabobumaraigiherunaka
Daniel
13Nabonyemuiyerekwaryanijoro,mbonaumuntuumeze nk'Umwanaw'umuntuyazanyeibicubyomuijuru,agera kuriKerayakera,baramwegeraimbereye
14Kandiahabwaubutware,icyubahiron'ubwami,kugira ngoabantubose,amahangan'indimizosebamukorere: ubutwarebweniubutwarebw'iteka,butazashira,n'ubwami bwebutazarimbuka
15JyeweDaniyelinababajwen'umwukawanjyehagati y'umubiriwanjye,kandiiyerekwary'umutwewanjye ryambabaje
16Najekwegeraumwemuribowariuhagaze,mubaza ukurikw'ibyobyoseYambwiyerero,amenyesha gusobanuraibintu.
17Izinyamaswanini,enye,niabamibane,bazavukakuisi
18Arikoaberab'Isumbabyosebazafataubwami,batware ubwamiubuziraherezo,n'itekaryose.
19Icyogihenamenyeukurikw'inyamaswayakane,yari itandukanyen'abandibose,irenzeubwoba,amenyoyabo yariibyuma,n'imisumariy'umuringa;ryarya,feriibice, ikanashyirahokasheibisigazwan'amaguru;
20Kandimumahembeicumiyarimumutwewe,n'ayandi yazamutse,batatubagwaimbereyabo;ndetsen'iryohembe ryaririfiteamaso,n'umunwauvugaibintubikomeyecyane, isurayaboyariikomeyekurushabagenzibe
21Nabonyeamahembeamwearwanan'abera,arabatsinda.
22KugezaigiheKeracyakera,hacirwaabera b'Isumbabyose;kandiigihekiragezekoaberabatunze ubwami.
23Ngukoukoyavuzeati:“Inyamaswayakaneizaba ubwamibwakanekuisi,buzababutandukanyen'ubwami bwose,kandibuzaryaisiyose,buzabukandagira, bumenagure
24Kandiamahembeicumiyomuriubwobwaminiabami icumibazavuka,undiazazamukanyumayabo;kandiazaba atandukanyen'uwambere,kandiazatsindaabamibatatu
25Kandiazavugaamagamboakomeyearwanya Isumbabyose,kandiazarimburaaberab'Isumbabyose, atekerezeguhinduraibihen'amategeko,kandibizahabwa mukubokokwekugezaigihen'ibihenokugabanaibihe
26Arikourubanzaruzicara,kandibazakurahoubutware bwe,kubumaranokurimburakugezaimperuka
27Kandiubwamin'ubutware,n'ubukurubw'ubwamimunsi y'ijururyose,bizahabwaubwokobw'abatagatifu b'Isumbabyose,ubwamibwaboniubwamibw'iteka,kandi ubutwarebwosebuzamukorerakandibumwumvire 28Kugezaubuikibazokirangiye.NahoDaniel,cogitations zanjyezarambabajecyane,mumasohanjyeharahinduka murinjye:arikoibyonabibitsemumutimawanjye.
UMUTWEWA8
1Mumwakawagatatuw'ingomay'umwamiBelishazari, niyerekwa,ndetsekuriDaniyeli,nyumay'ibyonabonaga mbere
2Nabonyemuiyerekwa;mbonye,ndiiShushanmungoro, irimuntarayaElamu;mbonamuiyerekwa,kandinarihafi y'uruzirwaUlai.
3Hanyumanubuyeamaso,mbona,mbonaimberey'uruzi hariimpfiziy'intamaifiteamahembeabiri:kandi amahembeyombiyarimaremare;arikoumweyarihejuru kurindi,nahohejuruyajenyuma
4Nabonyeimpfiziy'intamaisunikaiburengerazuba, n'amajyaruguru,n'amajyepfo;kugirangohatagira inyamaswazihagararaimbereye,ntan'umwewashoboraga kumukuramukuboko;arikoakoraukoashaka,abamukuru. 5Nkirikondabitekereza,mbonaiheneivaiburengerazuba kuisiyose,arikontigikorakubutaka,kandiiheneyariifite ihemberidasanzwehagatiy'amasoye
6Agezekuisekurumey'intamayariifiteamahembeabiri, nabonyempagazeimberey'uruzi,yirukakuriweafite uburakaribwinshi
7Namubonyeyegeraiyompfiziy'intama,maze ahindurwamonacholeramurwanya,akubitaiyompfizi y'intama,amenaamahembeabiriye,kandintambaraga y'intamayariifiteyokumuhagararaimbere,ariko amujugunyahasi,amuterakashe,kandintan'umwe washoboragagukuraimpfiziy'intamamukuboko.
8Nicyocyatumyeiheneibaninicyane,kandiamaze gukomera,ihemberininiriravunika;kukoyazamutseho abantubanebazwiberekezakumuyagainewomuijuru.
9Muriumwemuribohavamoihemberito,rininicyane rininicyane,mumajyepfo,nomuburasirazubanomu gihugucyiza.
10Byakomejegukomera,ndetsebigeranokungabozomu ijuru;kandiyajugunyebamwemubakirahamweninyenyeri hasi,irabashyirahokashe.
11Yego,yikuzacyanekugezanokumutwarew'ingabo, kandiniwewambuweigitambocyaburimunsi,kandiaho aherahajugunywa.
12Umugabaw'ingaboyamuhayekurwanyaibitambobya burimunsikuberaibicumuro,mazebigushaukurihasi; kandiyarakoraga,kandiirateraimbere.
13Hanyumanumvaumutagatifuavuga,undimutagatifu abwirauwomutagatifuwavuzeati:Iyerekwarizagezaryari kubyerekeyeigitambocyaburimunsi,nokurengaku butayu,kugirangoubuturobwerandetsen'uwakiriye akandagireikirenge?
14Arambwiraati:"Iminsiibihumbibibirinamaganaatatu; nihoubuturobwerabuzasukurwa
15Bimazegusohora,ubwonanjye,ndetsenaDaniyeli, nabonyeiyerekwa,ngashakaibisobanuro,doreko, mpagazeimbereyanjyenk'umuntu
16Numvaijwiry'umuntuhagatiy'inkombezaUlai, ihamagaraiti:“Gaburiyeli,utumeuyumuntuasobanukirwa iryoyerekwa
17Yegerareroahonarimpagaze,agezeyo,ngiraubwoba, nikubitahasiyubamye,arikoarambwiraati'Umvamwana w'umuntu,kukoimperukaizabaiyerekwa
18Ubwoyavuganagananjye,nasinziriyecyanemumaso hanjyehasi,arikoarankoraho,ankosora
19Naweati:“Dorenzakumenyeshaibizabakuiherezo ry'uburakari,kukoigihecyagenwekizabaimperuka
20Impfiziy'intamawabonyeifiteamahembeabirini abamib'ibitangazamakurun'Ubuperesi
21KandiiheneitoroshyeniumwamiwaGerekiya,kandi ihemberininiririhagatiy'amasoyeniumwamiwambere
22Nonehokokumeneka,mugihebanebahagurukiye, ubwamibunebuzahagararamumahanga,ariko ntibububasha
23Kandimugihecyanyumacy'ubwamibwabo,igihe abarenganibuzura,umwamiwomumasohakaze,kandi yumvainterurozijimye,azahaguruka
Daniel
24Kandiimbaragazezizabazikomeye,arikontizizabaku bw'imbaragazebwite:kandiazarimburabitangaje,azatera imbere,akore,kandiazarimburaabanyembaragan'abera 25Kandibinyuzemuripolitikiye,azateraubukorikorimu ntoki;kandiazishyirahejurumumutimawe,kandi amahoroazarimburabenshi:kandiazahagurukira kurwanyaigikomangomacy'abatware;arikoazavunikanta kuboko.
26Iyerekwaryanimugorobanamugitondobyavuzweni ukuri,nicyocyatumyeuhagarikaiyerekwa;kukobizamara iminsimyinshi
27JyeweDaniyelinacitseintege,ndarwaraiminsirunaka; Nyumandahaguruka,nkoraimirimoy'umwami;kandi natangajweniyerekwa,arikontanumwewabisobanukiwe
UMUTWEWA9
1MumwakawamberewaDariyomweneAhasuwerusi, womurubutorw'Abamedi,wagizweumwamikuBami b'Abakaludaya;
2Mumwakawamberew'ingomaye,Daniyeli nasobanukiwen'ibitaboumubarew'imyaka,ahoijambo ry'UwitekaryajekuriYeremiyaumuhanuzi,koazasohoza imyakamirongoirindwimubutayubwaYeruzalemu
3NerekejeamasokuMwamiImana,kugirangonshake amasengeshon'amasengesho,niyirizaubusa,nambaye imifukan'ivu:
4NongeyegusengaUwitekaImanayanjye,ndatura,mvuga nti:'Mwami,Manaikomeyekandiiteyeubwoba,nkomeza isezeranon'imbabazikubamukunda,nokubakurikiza amategekoye;
5Twaracumuye,dukoraibicumuro,dukoraibibi, turigomeka,ndetsenokuvamumategekoyawenomu manzazanyu:
6Ntitwigezetwumvaabagaragubaweb'abahanuzi, bavugiyemuizinaryaweabamibacu,abatwarebacu,ba sogokuruza,ndetsen'abantubosebomugihugu.
7Mwami,gukiranukaniibyawe,arikokuritwekwitiranya mumaso,nk'ukobimezeuyumunsi;kubantubomu Buyuda,nokubaturagebaYeruzalemu,nomuriIsiraheli yose,abegereyekandibarikure,banyuzemubihugubyose wabirukanye,kuberaibicumurobyabobakugiriye 8Mwami,niurujijomumaso,kubamibacu,kubatware bacunokuribasogokuruza,kukotwagucumuyeho
9UwitekaImanayacuniiy'imbabazin'imbabazi,nubwo twamwigometseho;
10Kandintitwumviyeijwiry'UwitekaImanayacu,ngo tugenderemumategekoye,yashyizeimberey'abakozibe b'abahanuzi
11Yego,Isiraheliyoseyarenzekumategekoyawe,ndetse nokugenda,kugirangobatumviraijwiryaweniyo mpamvuumuvumotwadusutseho,n'indahiroyanditsemu mategekoyaMoseumugaraguw'Imana,kuko twamucumuyeho
12Kandiyemejeamagamboyeyatubwiye,n'abacamanza bacubaduciraurubanza,atuzaniraikibigikomeye,kuko munsiy'ijururyoseritigezerikorwank'ukobyakorewei Yerusalemu
13NkukobyanditswemumategekoyaMose,ibibibyose byatugejejeho,arikontitwasengaamasengeshoyacu imberey'UwitekaImanayacu,kugirangoduhindukire
turekeibicumurobyacu,kandidusobanukirweukuri kwawe.
14NicyocyatumyeUwitekayitegerezaikibiakatugezaho, kukoUwitekaImanayacuariumukiranutsimubyoikora byose,kukotutumviyeijwirye.
15Noneho,MwamiManayacu,wavanyeubwokobwawe mugihugucyaEgiputaukubokogukomeye, ukakumenyekanank'ukobimezeuyumunsi;twaracumuye, twakozeibibi
16Uwiteka,nkurikijegukiranukakwawekose,ndagusabye, uburakaribwawen'uburakaribwawebivemumujyiwawe Yeruzalemu,umusoziwerawawe,kukoibyahabyacu, n'ibyahabyabasogokuruza,Yeruzalemun'ubwokobwawe byahindutseigitutsikubiturebabyose
17Nonehorero,Manayacu,umvaamasengesho y'umugaraguwawe,n'amasengeshoye,mazeutumemu masohaweharabagiranakubuturobwawebwabaye umusaka,kubw'Uwiteka
18Manayanjye,jyaugutwi,wumve.funguraamasoyawe, urebeubutayubwacu,n'umujyiwitwaizinaryawe,kuko tutagusabyeimberey'ingengabitekerezoyacu,ahubwoni imbabazizawenyinshi.
19Uhoraho,umva;Uhoraho,babarira;Uhoraho,umva kandiukore;Ntutinye,kubwanjye,Manayanjye,kuko umujyiwawen'abantubawebitiriweizinaryawe.
20Kandiigihenavugaga,ndasenga,kandinemeraicyaha cyanjyen'icyahacy'ubwokobwanjyebwaIsiraheli,kandi nturaimbereyanjyeUwitekaImanayanjyekumusoziwera w'Imanayanjye;
21Yego,mugihenavugagamumasengesho,ndetse n'umugaboGaburiyeli,uwonabonyemuiyerekwamu ntangiriro,kuberakoyagurukagavuba,yankozeku mutimaigihecyoguturanimugoroba
22Arambwira,arambwiraati:"Daniyeli,ubundajekugira ngonguheubumenyin'ubushishozi
23Mugutangirakwingingakwawe,itegekoryarasohoye, ndajekukwereka.kukoukundwacyane:sogusobanukirwa icyokibazo,utekerezeiyerekwa
24Ibyumwerumirongoirindwibyateganijwekubwoko bwawenomumujyiwawewera,kurangizaibicumuro,no kurangizaibyaha,nokwiyungakugukiranirwa,no gukiranukakw'iteka,nogushyiraikimenyetsokuiyerekwa n'ubuhanuzi,nogusigaAheracyane.
25Menyarerokandiwumve,kokuvaitegekoryokugarura nokubakaYerusalemukugezakuriMesiyaigikomangoma kizabaibyumwerubirindwi,mirongoitandatun'ibyumweru bibiri:umuhandauzongerakubakwa,n'urukuta,ndetseno mubihebitoroshye.
26Kandinyumay'ibyumwerumirongoitandatu n'ibyumwerubibiriMesiyaazacibwa,arikosiwewenyine, kandiabantub'umutwareuzazabazasenyaumujyin'ahantu heranda;kandiiherezoryayorizabahamwen'umwuzure, kandiintambaraizarangirahamenyekanye
27Kandiazemezaisezeranonabenshimugihe cy'icyumwerukimwe,kandihagatiy'icyumweruazatera igitambon'igitambocyoguhagarikaigitambo,kandikugira ngoikwirakwizwary'amahanoazayireke,ndetsekugeza igiheizarangirira,kandiabiyemejebazasukakubutayu
1MumwakawagatatuwaKuroumwamiw'uBuperesi ahishurirwaDaniyeliikintucyitwagaBelteshazari;kandi ikintucyariukuri,arikoigihecyagenwecyarikirekire: nukoyumvaicyokintu,kandiasobanukirwaiyerekwa 2MuriiyominsiIDanielnaririragaibyumwerubitatu byuzuye.
3Ntabwonariyeumugatiushimishije,cyangwainyama cyangwadivayimukanwakanjye,ntanubwonasize amavutanagato,kugezaibyumwerubitatubyosebirangiye
4Kumunsiwakanenamakumyabiriz'ukwezikwambere, nk'ukonarihafiy'uruzirunini,arirwoHidekeli; 5Hanyumanuburaamaso,ndeba,mbonaumuntu wambayeimyenday'ibitare,murukenyererorweyari akenyeyezahabunzizayaUphazi:
6Umubiriwenawowariumezenkaberili,mumasohe hasank'umurabyo,n'amasoyenk'amataray'umuriro, amabokon'ibirengebimezenk'ibarary'umuringausennye, n'ijwiry'amagamboyenk'ijwiryarubanda
7JyeweDaniyeliwenyinenabonyeiyerekwa,kukoabantu twarikumwentibabonyeiyerekwa;arikoumutingito ukomeyeubagwamo,kuburyobahunzekugirangobihishe
8Nicyocyatumyensigarajyenyine,mbonairyoyerekwa rikomeye,kandintambaraganakomejemurinjye,kuko ubwizabwanjyebwampinduyeruswa,kandisinigeze ngumanaimbaraga
9Nyamaranumviseijwiry'amagamboye,numviseijwi ry'amagamboye,ubwonasinziriyecyanemumasohanjye, mumasohanjyehasi
10Doreikiganzacyankozekumutima,kunkubitakumavi nokubiganzabyanjye
11Arambwiraati:Daniyeli,umuntuukundwacyane, sobanukirwan'amagambonkubwira,uhagarareneza,kuko ubunatumwekuriweweAmazekumbwirairijambo, mpagararampindaumushyitsi
12Arambwiraati:'Ntutinye,Daniyeli,kukokuvakumunsi wamberewashyizehoumutimawawewogusobanukirwa, nokwihanaimberey'Imanayawe,amagamboyawe yarumviswe,kandinajekubw'amagamboyawe.
13Arikoigikomangomacy'ubwamibw'Ubuperesi cyanyihanganiyeumunsiumwenamakumyabiri,ariko, Mikayeli,umwemubatwarebakuru,yajekumfasha; ngumayong'abamib'Abaperesi
14Nonehonajekubasobanuriraibizabamubwokobwanyu muminsiy'imperuka,kukonyamaraiyerekwarimara iminsimyinshi
15Amazekumbwiraamagambonk'ayo,nunamyenerekeza hasi,mazemvugaibiragi
16Dore,umuntuumweumezenk'ubw'abanab'abantu yankozekuminwa:nukondakinguraumunwa,ndavuga, mbwirauwariuhagazeimbereyanjye,databuja,iyerekwa ryanjyeumubabarowanjyewampindukiye,kandinta mbaraganakomeje
17Niguteumugaraguw'uyudatabujaashoborakuvugana n'uyudatabuja?kukokurinjye,akokanyantambaraga zagumyemurinjye,ntan'umwukauharimurinjye.
18Hanyumahazakuza,ankorahonk'umuntu,nuko arankomeza,
19Ati:"Muntuukundwacyane,ntutinye:amahoroabeho, komera,yego,komeraAmazekumbwira,ndakomera, ndavuganti'Databujaavuge;kukowankomeje
20Naweati:"Urabizi,niikigitumyengusanga?"none nzagarukakurwanan'umutwarew'Ubuperesi:nimara gusohoka,doreigikomangomacyaGerekiya
21Arikonzakwerekaibyanditswemubyanditsweby'ukuri, kandintawundiumfatamuriibyo,uretseMikayeli umutwarewawe
UMUTWEWA11
1NanjyemumwakawamberewaDariyoMede,ndetse nanjye,nahagazekugirangomwemezekandinkomeze 2NonehondakwerekaukuriDoremuBuperesi hazahagurukaabamibatatu;kandiuwakaneazabaumukire cyanekuribose:kandiimbaragazeabikeshejeubutunzi bwe,azakanguriraabantubosekurwanyaubwamibwa Grecia.
3Kandiumwamiukomeyeazahaguruka,uzategeka ubutwarebukomeye,kandiakoreibyoashaka 4Azahaguruka,ubwamibwebuzasenyuka,bugabanijwe kumuyagainewomuijuru;kandisikurubyarorwe, cyangwakubutegetsibweyategekaga:kukoubwamibwe buzakurwaho,ndetsenokubandibarihafiyabo.
5Umwamiwomumajyepfoazakomera,n'umwemu batwarebe;kandiazakomerahejuruye,kandiaganze ubutware;ubutwarebwebuzabaubutwarebukomeye.
6Kandiimyakairangiye,bazishyirahamwe;kuko umukobwaw'umwamiwomumajyepfoazazaumwamiwo mumajyarugurukugiranaamasezerano,arikontazagumana imbaragaz'ukuboko;ntazahagarara,cyangwaukubokokwe, arikoazatangwa,n'abamuzanye,n'uwamubyaye, n'uwamukomejemuriibibihe.
7Arikomuishamiry'umuziwe,umuntuazahagurukamu isambuye,izazanan'ingabo,mazeyinjiremugihome cy'umwamiwomumajyaruguru,kandiizabarwanya,kandi izatsinda:
8KandibazajyanaimbohemuriEgiputaimanazabo, ibikomangomabyabo,n'ibikoreshobyaboby'ifezana zahabuAzakomezaimyakamyinshikurutaumwamiwo mumajyaruguru
9Umwamiwomumajyepforeroazinjiramubwamibwe, asubiremugihugucye
10Arikoabahungubebazabyuka,bateranyirizehamwe imbaganyamwinshiy'abantu.Kandirwoseumuntuazaza, arengere,anyure,nibwoazagaruka,akangurwekugezamu gihomecye
11Umwamiwomumajyepfoazanyeganyezwanacholer, asohokearwanenawe,ndetsen'umwamiwomu majyaruguru:azashyirahoimbaganyamwinshi;arikoisinzi rizahabwamukubokokwe
12Amazegukurahorubanda,umutimaweuzashyirwa hejuru;Azatsembaibihumbibyinshi,arikontazakomezwa nabyo.
13Kukoumwamiwomumajyaruguruazagaruka, agashyirahoimbagairutaiyambere,kandirwoseazaza nyumay'imyakarunakan'ingabonyinshin'ubutunzi bwinshi
14Muriibyobihe,abantubenshibazahagurukirakurwanya umwamiwomumajyepfo:kandiabajurabomubwoko bwawebazishyirahejurukugirangobashirehoiyerekwa; arikobazagwa.
15Umwamiwomumajyarugurureroazaza,atereumusozi, afateimigiikikijwen'inkike,kandiamabokoyomu
Daniel majyepfontashoborakwihanganira,yabaubwokobwe bwatoranijwe,ntan'imbaragazokwihanganira.
16Arikouzakumurwanyaazakoraukoashaka,kandinta n'umweuzahagararaimbereye,kandiazahagararamu gihugucy'icyubahirokizarimburwan'ukubokokwe.
17Azashyirakandiamasoyekugirangoyinjiren'imbaraga z'ubwamibwebwose,hamwen'abagoreb'intungane Azabikoraatyo,amuhaumukobwaw'abagore,amwonone, arikontazahagararairuhanderwe,cyangwangoamubere
18Nyumay'ibyo,ahindukizaamasomubirwa,kandi azajyanabenshi,arikoigikomangomakubw'izinaryeni cyokizatumaigitutsicyatanzwenacyogihagarara; atamututsewenyine,azabimutera.
19Hanyumaahindukizeamasoyerekezakugihome cy'igihugucye,arikoazatsitara,agwe,ntazaboneka 20Ubwonibwoazahagurukamuisambuyeazamura imisoromucyubahirocy'ubwami,arikomuminsimike azarimburwa,ntakurakara,cyangwakurugamba 21Kandimuisambuye,hazahagurukaumuntumubi, batazahaicyubahiroubwami,arikoazazaamahoro,kandi aboneubwamiabeshyera
22Kandiamabokoy'umwuzurebazarengerwaimbereye, kandibazavunika;yego,kandiumutwarew'isezerano 23Kandinyumayogusezerananaweazakorana uburiganya,kukoazazamuka,agakomerahamwen'abantu bake
24Azinjiramumahorondetsenomubibyibushyebyomu ntara;Azakoraibyobasekuruzabatakoze,cyangwabase. Azanyanyagizamuriboumuhigo,asahure,n'ubutunzi: yego,kandiazahanuraibikoreshobyekubirindiro bikomeye,ndetsemugiherunaka.
25Azongeraimbaragan'ubutwaribwekumwamiwomu majyepfon'ingabonyinshi;kandiumwamiwomu majyepfoazakangurwakurugamban'ingabozikomeye kandizikomeye;arikontazahagarara,kukobazahanura ibikoreshobizamurwanya
26Yego,abaryaigicecy'inyamazebazamurimbura, ingabozezirarengerwa,kandibenshibazagwahasi
27Kandiimitimay'abobamibombiigombagukoraibibi, kandibazavugaibinyomakumezaamwe;arikontibizatera imbere:kukonyamaraimperukaizabamugihecyagenwe
28Hanyumaazasubiramugihugucyeafiteubutunzi bwinshi;kandiumutimaweuzarwanyaisezeranoryera; Azakoraibikorwabibi,asubiremugihugucye
29Igihecyagenweazagaruka,ageremumajyepfo;ariko ntibizabankibyambere,cyangwankibyanyuma.
30KukoamatoyaChitimuazazakumurwanya,nicyo gitumaazababara,agaruke,kandiarakariyeisezeranoryera, naweazabikora;azagaruka,kandiagireubwengehamwe nabobarekaisezeranoryera
31Kandiintwarozizahagararakuruhanderwe,kandi bazanduzaubuturobwera,kandibazakurahoibitambobya burimunsi,kandibazashyiraikiziramubutayu
32Kandiabashakakurwanyaisezerano,azayonona abeshya,arikoabantubaziImanayabobazakomera,kandi bakoreibikorwabibi
33Kandiabumvamubantubazigishabenshi:nyamara bazagwakunkota,nokumuriro,mubunyagenomu minyago,iminsimyinshi
34Nonehonibagwa,bazaterwainkunganubufashabuke, arikobenshibazabakomerahokubeshya
35Kandibamwemuribogusobanukirwabazagwa, kubagerageza,nokubasukura,nokubagiraumweru, kugezanokumperuka:kukobitarashyirwahoigihe
36Umwamiazakoraibyoashaka.kandiazishyirahejuru, yishyirehejuruy'imanazose,kandiazavugaibintu bitangajekuManay'imana,kandiazateraimberekugeza uburakaribuzarangira,kukoibyobyemejwebizakorwa
37NtazubahaImanayabasekuruza,cyangwaicyifuzo cy'abagore,cyangwangoyubaheimanaiyoariyoyose, kukoizishyirahejuruyabyose
38Arikomuisambuye,azubahaImanay'ingabo,kandi imanaabasekuruzabebatazi,izayubahazahabu,ifeza, n'amabuyey'agaciro,n'ibintubishimishije.
39Ukunikoazakoramubigobikomeyecyanehamwe n'imanaidasanzwe,uwoazemerakandiakiyongeraafite icyubahiro,kandiazabategekakuribenshi,kandi azagabanaigihugukubw'inyungu
40Igihecy'imperuka,umwamiwomumajyepfo azamusunika,mazeumwamiwomumajyaruguruazaza kumurwanyank'umuyaga,amagare,n'amafarashi,n'amato menshi;kandiazinjiramubihugu,arengerekandiarengere
41Azinjirakandimugihugucy'icyubahiro,kandiibihugu byinshibizahirikwa,arikoabobazacikamukubokokwe, ndetsenaEdomu,Mowabu,n'umutwarew'abanabaAmoni 42Aramburaukubokokwenomubihugu,kandiigihugu cyaEgiputantikizarokoka
43Arikoazagiraububashakubutunzibwazahabunafeza, nokubintubyoseby'agacirobyomuMisiri,kandi Abanyalibiyan'Abanyetiyopiyabazababarikuntambweye 44Arikoinkuruzivamuburasirazubanomumajyaruguru zizamuteshaumutwe,niyompamvuazasohokana umujinyamwinshikugirangoarimbure,kandiarimbure burundu
45Azateraamahemay'ingoroyehagatiy'inyanjaku musoziwerauhebuje;nyamaraazarangira,ntan'umwe uzamufasha
UMUTWEWA12
1KandiicyogiheMikayeliazahaguruka,igikomangoma gikomeyegihagarariraabanab'ubwokobwawe:kandi hazabahoigihecy'amakuba,nk'ukobitigezebibahokuva habahoishyangandetsekugezaicyogihe,kandiicyogihe ubwokobwawebuzarokorwa,umuntuweseuzabonekamu gitabo
2Kandibenshimuribobasinziriyemumukunguguw'isi bazakanguka,abandibaboneubuzimabw'iteka,abandi bakozwen'isonin'agasuzugurok'iteka.
3Kandiabanyabwengebazamurikank'urumurirw'ikirere; kandiabahindurabenshimubukiranutsinkinyenyeriibihe byose
4ArikowoweDaniyeli,ucecekesheamagambo,ushireho ikimenyetsoigitabokugezakumperuka:benshibaziruka hiryanohino,kandiubumenyibuziyongera
5Hanyuma,Daniyelindareba,mbonaabandibabiri bahagaze,umwehakuryay'umugezi,undikurundiruhande rw'umugezi.
6Umweabwirawamugabowambayeimyenday'ibitare, yarihejuruy'amaziy'uruzi,ati'Ibyobitangazabizageza ryari?
7Numvauwomugabowambayeimyenday'ibitare,yari hejuruy'amaziy'uruzi,igiheyazamuragaukubokokwe
kw'iburyon'ukubokokwekw'ibumosoakajyamuijuru, akarahirauzabahoitekaryosekobizabamugihe,ibihe, n'igice;kandiigiheazabaamazegusaranganyaimbaraga z'abantubera,ibyobyosebizababirangiye.
8Numvise,arikosinabyumva:hanyumandavuganti: Mwamiwanjye,ibyobintubizarangirabite?
9Naweati:"Genda,Daniyeli,kukoamagamboarafunzwe kandiashyirwahoikimenyetsokugezaimperuka."
10Benshibazezwa,bahindukeumweru,bagerageze;ariko ababibazakoraibibi:kandintan'umwemubabi uzabyumva;arikoabanyabwengebazabyumva
11Kuvaigiheigitambocyaburimunsikizakurwaho,kandi ikiziragiteraubutayu,hazabahoiminsiigihumbimagana abirinamirongocyenda
12Hahirwautegereza,akazaiminsiigihumbimaganaatatu nagatanunamirongoitatu.
13Arikogendainzirayawekugezaimperuka,kuko uzaruhuka,uhagararemumugabanewaweiminsiirangiye