Hydro! Nummer 13 / Jaargang 7 / Najaar 2014

NUMMER 6 JAARGANG 2014 HYDRO! IS EEN UITGAVE VAN HYDROSCOPE EN VERSCHIJNT 2 KEER PER JAAR

LEGIONELLACONGRES 2014 HYDROSCOPE

ZEER GESLAAGD!

THERMISCH BEHEER DE MEEST EENVOUDIGE VORM VAN BEHEER DE INTERNE VRAAGBAAK VOOR U OPGESTELD WEET U HOE HET IS GESTELD MET DE KWALITEIT VAN HET WATER IN UW CV-SYSTEEM?

PASTEURISATIE-SYSTEMEN BINNEN DE TU DELFT, INNOVATIE BEKROOND MET CERTIFICERING

THERMISCH BEHEER

Voorwoord HYDRO!

Inhoud 02

Voorwoord

03

Beheer werkt!

04

Pasteurisatie-systemen binnen de TU Delft

DE NAJAARSVERSIE VAN 2014 EN TEVENS DE LAATSTE VOOR DIT JAAR. Beste lezer, gewaardeerde klant, Welkom, ook deze keer weer bij het lezen van onze Hydro!

De najaarsversie van 2014 en tevens de laatste voor dit jaar. Wij hopen met deze editie weer aan uw wensen te kunnen voldoen.

Wat mag u verwachten? Vertrouwd en toch net weer even anders zijn de artikelen van de TUDelft die u als klant meeneemt in haar ervaringen op het gebied van legionella, de vraagbaak en nieuwsberichten. We hebben ze zoveel mogelijk geschreven vanuit uw behoefte en wensen.

De najaarsversie van 2014

Thermisch beheer is de meest eenvoudige vorm van beheer

Innovatie bekroond met certificering

06

Congres Hydroscope 2014

08

CV-water en het gesloten warmte-distributiesysteem

Aqualab Zuid stelde haar laboratorium open voor onze klanten

BEHEER WERKT!

THERMISCH BEHEER IS DE MEEST EENVOUDIGE VORM VAN BEHEER.

Weet u hoe het is gesteld met de kwaliteit van het water?

11

Vraagbaak

12

Nieuwsfeiten en colofon

Vragen vanuit klanten, installateurs en technische beheerders NUMMER 6 JAARGANG 2014 HYDRO! IS EEN UITGAVE VAN HYDROSCOPE EN VERSCHIJNT 2 KEER PER JAAR

Een hoogtepunt voor ons, en gezien de reacties die we ontvangen hebben ook voor onze klanten, is de recent georganiseerde klantendag. Een korte impressie hiervan vindt u terug in deze Hydro! Mocht u deze dag gemist hebben, in 2015 hopen we er weer een te kunnen organiseren en u dan weer of alsnog te mogen ontmoeten.

LEGIONELLACONGRES 2014 HYDROSCOPE

ZEER GESLAAGD!

THERMISCH BEHEER DE MEEST EENVOUDIGE VORM VAN BEHEER DE INTERNE VRAAGBAAK VOOR U OPGESTELD WEET U HOE HET IS GESTELD MET DE KWALITEIT VAN HET WATER IN UW CV-SYSTEEM?

PASTEURISATIE-SYSTEMEN BINNEN DE TU DELFT, INNOVATIE BEKROOND MET CERTIFICERING

LEGIONELLAPREVENTIE KENT HAAR OORSPRONG IN THERMISCH BEHEER. THERMISCH BEHEER IS DE MEEST EENVOUDIGE VORM

Aantal normoverschrijdingen prioritaire complexen

VAN BEHEER. HOUDT HET KOUDE DRINKWATER KOUD EN HET

2011 - 30 mei 2014

WARMTAPWATER WARM. OM DIT TE GARANDEREN IS DE NEN1006 EEN GOED HANDVAT EN ZIJN DE RICHTLIJNEN UIT DE

200

wordt afgeweken van de installatievoorschriften. Normoverschrijdingen zijn dan de aanleiding om op zoek te gaan naar de oorzaak hiervan.

De adviseurs van Hydroscope onderzoeken dagelijks drink- en

150

warmtapwaterinstallaties en komen de meest verschillende oorzaken van normoverschrijdingen tegen. Het vinden van de bron van een normoverschrijding variëert in tijd van 5 minuten werk tot jaren.

De bron wordt eigenlijk altijd gevonden, al moet de zoektocht wel

Kevin Kanters Bedrijfsleider

250

WATERWERKBLADEN EN ISSO55 SERIE GOEDE STEUNPILAREN. Legionellaproblemen ontstaan wanneer er bewust of onbewust

Het is wat aan de vroege kant, maar graag maak ik van de gelegenheid gebruik om u te bedanken voor het vertrouwen dat u ook in 2014 in Hydroscope heeft gehad. Voor 2015 wens ik u het allerbeste toe en hoop ik naar de toekomst toe dat u ons blijft waarderen en we de samenwerking die we hebben naar ieders tevredenheid kunnen voortzetten.

300

100

blijven opwegen tegen het resultaat.

In het diagram is de zoektocht binnen een aantal woonzorggebouwen

50

in beeld gebracht. Tot aan 2011 werd er door de gebruikers van de woonzorggebouwen onvoldoende aandacht aan beheer besteed.

In 2012 is een programma gestart waarbij beheer en eenmalige installatieaanpassingen zijn opgestart. Dit programma is in 2013 afgerond, met tot nu toe meer dan goede resultaten. Het percentage normoverschrijdingen is gedaald van 26% tot 6%.

02 HYDRO!

0

2011

2012

■ Totaal aantal legionellamonsters ■ < 100 kve/liter ■ > 100 kve/liter ■ Percentage normverschrijdingen

2013 2011 140 103 37 26

2014

2012 2013 2014 215 263 143 185 232 134 30 31 9 14 12 6

HYDRO!

03

TU DELFT BESCHIKT OVER EEN VERKLARING VAN KIWA De samenwerking van de TU Delft en Hydroscope heeft geleid tot het certificeringstraject van alle opgestelde pasteurisatie-systemen dat door Kiwa bezegeld is. Een resultaat waar beide partijen met recht trots op mogen zijn!

REDEN VAN TOEPASSING PASTEURISATIE-SYSTEEM

Dit tegenstroomprincipe is gebaseerd op een directe vorm van

Er bestaan een aantal alternatieve systemen die binnen de TU Delft

warmteoverdracht tussen het inkomende en uitgaande water die in

gebouwen zijn toegepast. Dit betreffen filtratie-systemen, koper-

gang treedt op het moment dat er watervraag op de aerosolvormende

zilver-installaties en de huidige pasteurisatie-systemen. Na verloop

tappunten ontstaat. Een energetisch interessant detail is dat het

van tijd werd duidelijk dat met name de pasteurisatie-systemen naar

inkomende water in de boiler al voorverwarmd is door de warmte-

tevredenheid functioneerden. Een voormalig collega van Rob opperde

uitwisseling met het terug te koelen water. De uitgaande temperatuur

het idee om de pasteurisatie-systemen verder te ontwikkelen en toe

is afhankelijk van de aangeleverde temperatuur uitgaande van een

te gaan passen op de aerosolvormende tappunten binnen de TU Delft.

delta T van 5°C. Deze techniek is gebaseerd op het

Een aantal bestaande douches werd hiervoor als pilot geselecteerd.

poortwachtersprincipe. Het toegevoerde koude water wordt hierbij

Aan de hand van deze pilot kon het systeem onder normale

centraal thermisch gedesinfecteerd ten behoeve van een achterliggende

bedrijfsomstandigheden op een juiste wijze getoetst worden op

drinkwaterinstallatie.

functionaliteit en werking.

BIJDRAGE HYDROSCOPE De TU Delft heeft gekozen voor het pasteurisatie-systeem, aangezien

Hydroscope heeft als doel het ontzorgen en adviseren van haar klanten.

dit een veilige methode betreft die geen toevoegingen afgeeft aan het

Richting de TU Delft betekent dit dat ze een bijdrage heeft geleverd

drinkwater. Daarbij is het systeem op een heldere manier in kaart

aan het in kaart brengen van de pasteurisatie-systemen, het

te brengen. Een overzichtelijke situatie is hierdoor ontstaan die goed

implementeren van de beheersschema’s in de bestaande

beheersbaar is binnen de complexen van de TU Delft.

Waterbeheerplannen en het begeleiden van het gehele certificeringstraject tot en met het goedgekeurde beheersprotocol.

PASTEURISATIESYSTEMEN BINNEN DE TU DELFT, INNOVATIE BEKROOND MET CERTIFICERING

In samenwerking met de gebouwbeheerders werden vervolgens in de periode erna, op gefaseerde basis, alle aerosolvormende installaties voorzien van pasteurisatie-systemen. Alex van der Brugge is, als één van de gebouwbeheerders, vanaf het begin betrokken geweest bij de standaardisatie van de systemen.

“

ydroscope heeft als doel H het ontzorgen en adviseren van haar klanten.

”

De pasteurisatie-systemen worden volgens opgestelde beheerschema’s

Pepijn Prins, adviseur van Hydroscope, werkt twee dagen per week

onderhouden. Niet alleen correctieve, maar juist ook preventieve

bij de TU Delft om samen met de afdeling Facilitair management en

maatregelen zijn hierin opgenomen. Rob van der Vlies noemt als

Vastgoed de systemen in haar totaliteit actueel en juist functionerend

voorbeeld dat alle pasteurisatie-systemen, inclusief de aangesloten

te houden volgens de door Kiwa opgestelde eisen.

tappunten, om de twee maanden een thermische reiniging ondergaan en jaarlijks onderworpen worden aan een keurings-en onderhoudsrapport.

CERTIFICERING

Op deze wijze blijven de systemen in optimale conditie.

In nauw overleg met de TU Delft en Hydroscope heeft KIWA een certificaat verstrekt voor de aanwezige pasteurisatie-systemen volgens

DE WERKING VAN HET PASTEURISATIE-SYSTEEM

de BRL-K14010-1. Deze zijn geproduceerd en geleverd door Klimaat-

De werking van de techniek berust op een hittebehandeling van al het

Service en geplaatst binnen de complexen van de TU Delft. Om dit te

koude drinkwater dat aan het warmwatersysteem wordt toegevoerd.

bereiken zijn vijf systemen beoordeeld die een representatief beeld

Bij deze hittebehandeling wordt het water in een voorraadvat van

geven van alle aanwezige systemen. Een eis die daarbij gesteld wordt is

SINDS 1 JUNI 2014 BESCHIKT DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT OVER EEN VERKLARING VAN KIWA VOOR PARTIJKEUR OP AFNEMERSEISEN, DAT

70 °C tot 80 °C verwarmd. Hierdoor wordt, bij een voldoende lange

dat er een beheersprotocol aanwezig is voor de pasteurisatie-installaties

OPGESTELD IS VOOR DE AANWEZIGE PASTEURISATIE-SYSTEMEN. VANAF 2008 IS DE TU DELFT EEN TRAJECT GESTART OM ALLE AEROSOLVORMENDE

verblijftijd, een mogelijke uitgroei van legionella bacteriën voorkomen.

dat voldoet aan de geldende eisen en richtlijnen. Men moet de

TAPPUNTEN TE VOORZIEN VAN DEZE ALTERNATIEVE DESINFECTIEMETHODE. DE TU DELFT WERD OPGERICHT IN 1842 EN IS MET MEER DAN 20.000

De verwarming vindt plaats in een elektrische- of gasgestookte boiler.

systemen aantoonbaar beheersen en onderhouden. Hieronder valt

STUDENTEN EN RUIM 5.000 PERSONEELSLEDEN DE OUDSTE, GROOTSTE EN MEEST VEELZIJDIGE TECHNISCHE UNIVERSITEIT VAN NEDERLAND. BINNEN

Vervolgens wordt het hete water via een nageschakelde warmte-

bijvoorbeeld het tweewekelijks spoelen van de systemen en jaarlijks

DE TU DELFT IS ROB VAN DER VLIES VERANTWOORDELIJK VOOR DE LEGIONELLAPREVENTIE IN SAMENWERKING MET MARCEL KLOK.

wisselaar, werkend volgens het tegenstroomprincipe, teruggekoeld tot

onderhoud.

een gebruikerstemperatuur van circa 20 °C.

04 HYDRO!

HYDRO!

05

AQUA LAB ZUID STELDE HAAR LABORATORIUM OPEN

DONDERDAG 9 OKTOBER WAS HET WEER TIJD VOOR HET JAARLIJKSE CONGRES VAN HYDROSCOPE. DIT KEER HAD HYDROSCOPE ERVOOR GEKOZEN OM KLANTEN TE LATEN ZIEN WAAR HUN WATERMONSTERS WORDEN GEANALYSEERD. AQUALAB ZUID STELDE HAAR LABORATORIUM OPEN VOOR ONZE KLANTEN. De ochtend begon met een aantal lezingen, waarin kennis op de diverse gebieden van de legionellaproblematiek werden gedeeld.

De voorzitter, de heer Bertrand, van de Stichting Veteranenziekte hield een verhaal waarin hij aangaf dat besmetting met legionellose nog steeds enorme desastreuze gevolgen kan hebben. Aansluitend vond een presentatie plaats over de juridische aspecten waar je mee te maken kunt krijgen als je je zorgplicht zoals die in de Drinkwaterwet genoemd staat niet serieus neemt. Ook hoe je als beheerder de drinkwaterinstallatie kunt beheren, kwam aan bod.

De ochtend eindigde met een presentatie over het laboratorium.

Tot slot en als ontspannen afsluiting van een inspannende dag, hebben de klanten samen met medewerksters van het lab en Hydroscope een rondvaart gemaakt in de Biesbosch. Hydroscope kijkt terug op een geslaagd congres en hoopt dit volgend jaar weer te kunnen organiseren.

Hydroscope bedankt alle sprekers, klanten en medewerkers van het lab voor het slagen van ons legionellacongres 2014.

CONGRES HYDROSCOPE 2014 06 HYDRO!

HET LABORATORIUM Nu de lunch mochten klanten een kijkje nemen in het laboratorium.

De reacties waren: erg interessant en leerzaam. De aanwezigen kregen een goed beeld van wat er gebeurt nadat de watermonsters zijn genomen.

HYDRO!

07

CHECK REGELMATIG DE WATERKWALITEIT OM PROBLEMEN TE VOORKOMEN

Om problemen te voorkomen is het belangrijk om de waterkwaliteit regelmatig te checken. Dit kan een hoop ellende in uw installatie voorkomen.

U KUNT ZELF AL MET EEN SIMPELE VISUELE PROEF EEN EERSTE INDRUK OPDOEN VAN DE KWALITEIT VAN DIT WATER. Pak een doorzichtig glas of bakje en tap wat cv-water af van het systeem. Wanneer dit water helder en geurloos is, dan heeft u waarschijnlijk prima water in dit gesloten circuit. Is het water echter zwart, troebel of stinkt het zelfs, dan kunt u in de toekomst problemen verwachten in het gesloten circuit. In dit geval adviseren wij dan ook om een uitgebreide analyse op de waterkwaliteit te laten uitvoeren. De analyseresultaten zullen aangeven waar zich een probleem voordoet en in een adviesrapport wordt u geadviseerd welke maatregelen u kunt nemen om toekomstige problemen te voorkomen.

CV-WATER EN HET GESLOTEN WARMTEDISTRIBUTIESYSTEEM Weet u hoe het is gesteld met de kwaliteit van het water in uw cv-systeem of gesloten warmtedistributiesysteem?

8 HYDRO!

VEEL VOORKOMENDE PROBLEMEN IN CV-SYSTEMEN OF GESLOTEN

CORROSIE

WARMTEDISTRIBUTIESYSTEMEN ZIJN O.A.:

Zuurstof in het cv-water is een oorzaak van de vorming van corrosie.

• Dichtslibben van leidingen door vervuiling van het cv-water

Als u vaak de installatie moet bijvullen met drinkwater, dan voegt u

(daling van het rendement is energieverspilling

gelijk weer een hoeveelheid zuurstof toe, waardoor u corrosie bevordert.

• Storing in de installatie

Ook komt zuurstof het cv-systeem binnen door diffusie. Diffusie is het

• Corrosie in leidingen, pompen en verdelers waardoor er op

verplaatsen van zuurstof vanaf een plaats met een hoge concentratie

termijn lekkages ontstaan of pompen defect gaan.

naar plaatsen met een lage concentratie zuurstof. Denk hierbij aan leidingen, membranen, slangen en koppelingen.

Primaire problemen zijn waterzijdige corrosie en kalkafzetting.

Als u één van bovenstaande problemen heeft dan is er waarschijnlijk

Ook de zuurgraad (pH) van het water heeft veel invloed op corrosie,

iets mis met de samenstelling van het cv-water!

in combinatie met diverse materialen in de installatie. Tot slot is de geleidbaarheid van het water ook nog van invloed. Er zijn diverse typen

Anderzijds is het ook belangrijk om kalkafzetting en corrosie in

corrosie; denk aan oppervlaktecorrosie, putcorrosie, erosiecorrosie,

de toekomst te voorkomen. Dit kan door de waterkwaliteit te

microbieel bepaalde corrosie en corrosie door spanningsscheuren.

monitoren. Bijvoorbeeld door jaarlijkse monsterneming waaruit blijkt hoe de situatie is.

HYDRO!

9

DE VRAAGBAAK

CV-WATER EN HET GESLOTEN WARMTEDISTRIBUTIESYSTEEM

“

Door de samenstelling van het water te controleren, kunnen we voor u bepalen of er problemen te verwachten zijn in de installatie.

”

DE INTERNE VRAAGBAAK, VOOR U OPGESTELD

KALKAFZETTING

Bij Hydroscope zijn 28 adviseurs dagelijks met

Door de waterkwaliteit van het cv-water en het vulwater in combinatie

drinkwaterinstallaties aan het werk. Hierbij lopen

met hoge watertemperaturen kan kalkafzetting plaatsvinden, waardoor het installatievermogen vermindert en er plaatselijk oververhitting kan

wij tegen nieuwe toepassingen aan en soms

ontstaan. Hierdoor is er weer kans op scheurcorrosie, spanningscorrosie

vraagstukken die niet met ja of nee te beantwoorden

en cavitatiecorrosie.

zijn. Om elkaar op de hoogte te houden van

Al met al kunnen we zeggen dat de kwaliteit van het cv-water of

opmerkelijkheden is er intern een ‘vraagbaak’

warmtedistributiewater de levensduur en het rendement van de

opgesteld. Deze vraagbaak wordt beheerd door

installatie bepaalt.

Rob Hol (adviseur) en nu ook gedeeld met u.

Door de samenstelling van het water te controleren kunnen we voor u bepalen of er problemen te verwachten zijn in de installatie. Tevens geven we gericht adviezen om de waterkwaliteit te verbeteren of op peil te houden. Ook wilt u gaan voor duurzaamheid van de installatie.

Om hoge kosten te voorkomen is het raadzaam de installatie regelmatig te monitoren en eventueel bij te sturen. Hierdoor kunt u problemen als corrosie, verkalking of verstoppingen voortijdig aanpakken en voorkomen.

VRAAG 1:

VRAAG 2:

Geeft een brandslanghaspel risico op een legionellabesmetting?

Er zijn een aantal toestellen waar sinds enkele jaren een lagere

Van klanten, installateurs en technisch beheerders krijgen de

beveiligingsklasse voorgeschreven wordt. Bijvoorbeeld bij de

adviseurs van Hydroscope vaak de vraag of een brandslanghaspel

huishoudelijke vaatwassers en wasmachines, maar niet bij de

wel of niet als een aerosolvormend tappunt gezien moet worden

koffiemachine. Hoe zit dit?

en of hier dan geen monster voor legionellaonderzoek van genomen moet worden.

aan de drinkwaterinstallatie worden aangesloten met een niet

Hydroscope kan u het volgende aanbieden om de conditie van het

verstand geven de adviseurs van Hydroscope hier een duidelijk nee

controleerbare keerklep (type EB). Dit staat geheel los van de

betreffende water te controleren:

als antwoord. In de ISSO 55.1, hoofdstuk 3.2 staat aerosolvorming

hoogte van de kraan waarop het toestel is aangesloten.

• Ter plekke: algemene visuele scan op de installatie in combinatie

aan tappunten beschreven. Voor brandslanghaspels staat er dat er

met controle van kleur, reuk, sedimentvorming en pH-meting van

van uitgegaan wordt dat een verzegelde brandslang niet gebruikt

Is een vaat- of wasmachine op een slangwartelkraan met een

het cv-water

wordt en dus geen bron van aerosolen kan zijn.

beluchter (type DA) aangesloten en is de kraan boven het werkingsniveau in het toestel geplaatst, dan is alleen de beluchter

geleidbaarheid, ijzer, troebelheid, kleurmeting, bezinksel volume,

Een brandslanghaspel die verzegeld is en alleen voor nood

ook voldoende als beveiliging tegen terughevelen van water

hardheid, calcium, magnesium en chloride. Eventueel aangevuld

aanwezig is, kunt u dus beschouwen als niet aerosolvormend.

uit de vaat- of wasmachine. Nu lijkt een koffiemachine ook een huishoudelijk toestel en hier wordt wel een controleerbare keerklep

met M-getal, P-getal en opgelost zuurstof

10 HYDRO!

volgende besloten. Huishoudelijke vaat- en wasmachines mogen

Onderbouwd door de regelgeving en het gebruik van gezond

• Monsterneming: analyse van parameters koper, aluminium,

Hoelang duurt het nog voordat hier een lekkage ontstaat?

Namens de werkgroep beveiliging toestellen (WBT) is het

Als er geen aerosolvorming optreedt heeft het onderzoeken naar

voorgeschreven (type EA). Deze zwaardere terugstroombeveiliging

Hydroscope maakt van haar bevindingen een onafhankelijk rapport met

aan- of afwezigheid van legionella in het water ook geen zin.

wordt vereist omdat in een koffiemachine drukopbouw plaatsvindt.

een neutraal advies. Wilt u verdere informatie, schroom dan niet om

Onafhankelijk van het wel of niet aanwezig zijn van legionella in dit

Hier kan dus water uit de koffiemachine (terug) geperst worden in

contact met ons op te nemen!

water, is er geen risico voor de volksgezondheid.

de drinkwaterleiding.

HYDRO!

11

Nieuwsfeiten

Colofon

NUMMER 6 JAARGANG 2014 HYDRO! IS EEN UITGAVE VAN HYDROSCOPE EN VERSCHIJNT 2 KEER PER JAAR

LEGIONELLACONGRES 2014 HYDROSCOPE

ZEER GESLAAGD!

Graydon award 2014 voor financieel gezond bedrijf

HYDRO! verschijnt twee keer per jaar

Hydroscope heeft van kredietbeoordelaar Graydon een award

WILT U REAGEREN?

in ontvangst genomen. Hydroscope behoort tot de top van financieel

U kunt uw reactie sturen naar:

gezonde bedrijven in Nederland.

Hydroscope BV

THERMISCH BEHEER DE MEEST EENVOUDIGE VORM VAN BEHEER DE INTERNE VRAAGBAAK VOOR U OPGESTELD WEET U HOE HET IS GESTELD MET DE KWALITEIT VAN HET WATER IN UW CV-SYSTEEM?

PASTEURISATIE-SYSTEMEN BINNEN DE TU DELFT, INNOVATIE BEKROOND MET CERTIFICERING

Postbus 3238

Hydroscope en Aqualab Zuid werken samen

4800 DE BREDA Of mail naar info@hydroscope.nl

Per 1 juli 2014 werken Hydroscope en Aqualab Zuid samen aan de

REDACTIE:

meest betrouwbare legionella-analyses. Door deze samenwerking

Sylvia Kradolfer, Kevin Kanters, Henk Peelen

beschikt u tevens over nieuwe innovatieve detectietechnieken,

en Bianca van Meerten

zoals PCR, FISS en MALDI-TOF. NUMMER:

Hydroscope heeft een donatie gedaan aan de Stichting Veteranenziekte

Nummer 6, jaargang 2014 Oplage: 2.800 stuks FOTOGRAFIE: Arie Graus ONTWERP: Scheepens reclame adviseurs

Hydroscope heeft een duurzaamheidscertificaat ontvangen

DRUKWERK: Printadvise HYDROSCOPE Hydroscope is Nederlands grootste adviesbureau op het gebied van

Hydroscope heeft een duurzaamheidsscan uit laten voeren

waterkwaliteit en -veiligheid binnen gebouwen. Ons adviespakket is

en is het eerste bedrijf met twee sterren in Nederland.

uitgegroeid van legionellapreventie tot breed advies over drink-, procesen bluswater. We geven persoonlijk, onafhankelijk en resultaatgericht advies dat zich vertaalt in hoge klanttevredenheid en loyaliteit.