Ben zuinig op uw leven - Odulphuslyceum

Page 1

Verhalen van senioren, over opgroeien, verzameld door leerlingen van het Odulphuslyceum.


n e B ig

n i u zO p U W

n e v e L


Over alles kunnen praten, of juist niets vertellen aan je ouders. Een strenge opvoeding of veel vrijheid krijgen. Misschien is er weinig dat zoveel verschilt tussen kinderen uit dezelfde klas als de opvoeding die ze thuis krijgen. Maar wat is de invloed van de nurture op de nature? En hoe kijken de kinderen van toen, nu terug op hun jeugd? In de afgelopen weken hebben leerlingen van het Odulphuslyceum gesprekken gevoerd met ouderen over hoe zij opgegroeid zijn. Welke lessen van hun ouders en leerkrachten namen zij de rest van hun leven mee en welke lieten zij, zodra het kon, liever achter? Deze gesprekken vormden het eerste deel van MDT Cultuur & Kunst. Dit programma daagt jongeren uit om meer te leren van anderen dan ze verwachten. Hiervoor gaan ze in gesprek met ouderen, die we 'vertellers' noemen, om verborgen kennis en verhalen te ontdekken. In dit magazine vind je de verhalen die de leerlingen van het Odulphuslyceum op het spoor zijn gekomen en de beelden die ze daarbij gemaakt hebben tijdens de fotografieworkshop. De verhalen zijn geschreven door de jongeren tijdens de schrijfworkshop en soms (naderhand) nog aangevuld door de vertellers. Er staat nog meer te gebeuren. In het tweede deel van het programma maken de jongeren korte films op basis van de gevonden verhalen. We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat en zien uit naar de eindpresentatie, waar ook weer alle vertellers voor worden uitgenodigd. Maar voordat het zover is... Ben zuinig op uw leven!


l e k s l r E Be van

‘Het hebben van kinderen heeft mijn leven veranderd.’

Op maandag 9 oktober spraken wij

Hoe besteedde u uw tijd buiten

met Els van Berkel, over haar

school?

schooltijd en de band die ze had met

‘Buiten school had ik veel contact met

haar ouders en de band die ze heeft

mijn klasgenoten. Ik ging samen met

met haar kinderen. Els is 78 jaar en

de meisjes uit mijn klas na school

heeft dus een erg andere jeugd gehad

zwemmen, turnen en huiswerk maken.

dan die wij tegenwoordig hebben.

Ik had tot mijn 16de turnen bij de

Hoe ging het vroeger op school? Zijn

junioren en daarna had ik turnen bij de

er grote verschillen in opvoeding,

senioren. Deze turnles duurde tot laat

vroeger en nu? Wij vroegen het Els.

in de avond.’

Hoe heeft uw schooltijd eruit gezien? ‘Mijn lagere school was een meisjesschool. Na de lagere school, ben ik naar de mulo gegaan. Deze school was ook alleen voor meisjes en deze opleiding heet nu de mavo. Ik had hier rekenen en drie talen: Duits, Frans en Engels. Ik ging samen met een ander meisje van mijn lagere schoolklas naar de mulo, maar die kon na een paar maanden niet doorgaan, omdat haar moeder ziek werd. Er ging één iemand anders uit mijn lagere schoolklas naar de mms, maar de rest ging allemaal naar de huishoudschool.’


Wat heeft u na uw schooltijd gedaan? ‘Toen ik klaar was met de mulo, was ik echt net 16 geworden. Omdat ik nog zo jong was, heb ik een jaar vormingsklas gedaan. Dit werd gezien als een tussenjaar, waarin je wel veel leerde. Dat was een soort huishoudschool, waar je bijvoorbeeld over hygiëne leerde. Dit duurde maar een jaar. Je leerde eigenlijk alleen de belangrijkste dingen in het huishouden, zoals strijken, huishouding en EHBO. Als meisje had je na school eigenlijk maar 3 beroepen waar je uit kon kiezen. Je kon de pabo gaan doen, verpleegster worden en op kantoor gaan werken. Je moet 18 zijn om de opleiding tot verpleegster te doen, dus heb ik ervoor gekozen om op kantoor, voor een Duits handelsbedrijf, te gaan werken. Ik moest vooral brieven schrijven naar België en Duitsland. Hier kwam mijn kennis van de Duitse en Franse taal dan goed van pas, hoewel het in het Duits schrijven toch wel erg moeilijk was.’


Waarvoor bent u op latere leeftijd nog

zusje. Onze ouders waren totaal niet

terug naar school gegaan?

streng voor ons. Ik mocht veel meer

‘Ik ben toen ik ongeveer 50 jaar oud

vergeleken met mijn vrienden en

was naar een avondklas gegaan op het

vriendinnen. Het enige wat ik thuis

Odulphuslyceum. Dit leek mij erg leuk,

miste was voorlichting. Mijn moeder

omdat ik vakken kreeg zoals

vond het lastig om hier met mij over

geschiedenis, nask en vooral

te praten.’

handvaardigheid. Ik ging een keer in de week ‘s avonds naar school en dan

Hoe is uw relatie met uw kinderen?

had ik twee uur achter elkaar les en

‘De relatie met mijn eigen kinderen is

twee verschillende vakken per week.

erg goed. Ik heb een goede band met

Dit was voor een heel schooljaar. Een

hen opgebouwd. Zelf was ik ook niet

paar jaar later kwam ik mijn

streng voor mijn kinderen, maar er

geschiedenisdocent van toen tegen en

waren wel duidelijke regels thuis.

die vroeg of ik binnenkort weer terug

Onze kinderen waren vrij opgevoed,

wilde komen. En toen ben ik weer

maar hadden niet de behoefte om

samen met een vriendin teruggegaan.

dingen te doen die niet de bedoeling

Mijn favoriete vakken waren de

waren. Bij ons thuis konden we over

handvaardigheidsvakken. Daar heb ik

alles praten.’

vooral heel veel beeldjes gemaakt, waaronder een beeldje van een

Wat waren de verschillen tussen de

moeder die overweegt om een kind te

relatie die u had met uw ouders en de

nemen.’

relatie die u had met uw eigen kinderen?

Hoe is uw relatie met uw ouders?

‘Er waren zeker verschillen tussen de

‘Ik ben erg tevreden over de relatie die

relaties, dat komt vooral door de

ik zelf met mijn ouders had. We

verschillende tijden waarin we leefden.

woonden samen met zijn zessen: mijn

Mijn ouders hebben mij bijvoorbeeld

ouders, mijn twee broertjes en mijn

nooit echte seksuele voorlichting



gegeven en als het thuis over

in de beginjaren natuurlijk wel

menstruatie of sex ging, was dat erg

veranderd, maar doordat we daarvoor

ongemakkelijk. Bij de opvoeding van

nog veel hebben kunnen doen, lieten

mijn kinderen zijn wij daar veel opener

we graag wat dingen schieten voor de

over geweest en hebben we daar altijd

kinderen.’

makkelijk over gepraat.’ Op welke manier heeft het hebben van kinderen uw leven beïnvloed? ‘Wij zijn getrouwd in 1970. In deze tijd was het bijna de norm dat je daarna snel kinderen zou krijgen. Wij hebben daar echter nog 5 jaar mee gewacht. Dit is nog steeds een beslissing waar ik achter sta. In die 5 jaar hebben we nog kunnen reizen bijvoorbeeld. Het hebben van kinderen heeft die vrijheid

Door Julia, Maud van Z., Fleur, Lucas, Yme & Iwan


‘BIJ ONS THUIS KONDEN WE OVER ALLES PRATEN.’ MEVR. VAN BERKEL


c r a huijsen M Ok ‘Laissez-faire!’

Het bijzondere verhaal van Marc

Alleen moest ik dan wel alles zelf

Okhuijsen, een vriendelijke en

regelen. We moesten bijvoorbeeld

nieuwsgierige man, met een bewogen

iemand regelen, waar we terecht

jeugd. Een bijzondere opvoeding,

konden als er iets fout ging. Tot mijn

waar alles draait om het heft in eigen

11e verliep de relatie met mijn ouders

handen nemen.

goed, maar tijdens mijn middelbare schooljaren begrepen mijn ouders me

Hoe was de relatie tussen u en uw

soms minder goed. Mijn ouders

ouders?

dachten dat ik lui was, omdat ik

‘De relatie tussen mij en mijn ouders

moeite had met het leren van

was heel wisselend. In mijn eerste 11

woordjes. Destijds hadden ze geen

jaar woonde ik in Zuid-Limburg, waar

kennis van ADD en dyslexie en was er

mijn vader een architectenbureau had.

weinig begrip of ondersteuning

Tijdens die periode zag ik mijn ouders

beschikbaar voor mensen die ermee te

vooral in de vakantietijd, omdat mijn

maken hadden.’

vader vaak terugkeerde vanwege werkgerelateerde zaken. Mijn

Wat is de belangrijkste levensles die

opvoeding was gebaseerd op ‘laissez-

uw ouders u hebben geleerd?

faire’, dit betekent dat ik veel vrijheid

‘Mijn ouders hebben mij tijdens mijn

kreeg. Ik mocht bijvoorbeeld thuis

opvoeding voor veel dingen

blijven van vakantie, samen met mijn

opgegeven. Zo ook voor verschillende

ouders, om vervolgens op vakantie te

kinderkampen, in onder andere Italië

gaan met vrienden. In de vakantie

en Frankrijk. Hier leerde ik hoe ik met

hoefde ik bijvoorbeeld niet met mijn

anderen om moet gaan. Ook heb ik

ouders mee, ik mocht in plaats

daar veel levenservaringen opgedaan.

daarvan met mijn vrienden weg.



Daarom hoop ik ook, dat ik aan mijn

In 3 havo speelde ik in een band met

kinderen meegegeven heb om dingen

een paar van mijn vrienden, waar ik

gewoon te doen. Hierdoor leren zij zelf

veel plezier uit haalde. Voor mavo 4

om te vallen en ook weer op te staan

was het soms wel lastig, omdat je toch

en hierdoor worden ze onbewust de

in een nieuwe klas terechtkomt waar

hele dag aan het denken gezet.

je niemand kent. Na de 3de keer van

Doordat ik zelf deze opvoeding ook

school wisselen, ging het vrienden

heb gehad, weet ik hoeveel je daaraan

maken een stuk makkelijker.’

hebt.’ Wat zijn de grootste verschillen tussen Hoe zou u de relatie tussen ouders en

de huidige schooltijd, in verhouding

hun kinderen kunnen vergelijken,

tot uw schooltijd?

tussen uw tijd en nu?

‘Ik heb zelf een dochter van 19 jaar oud

‘Ik heb geen strenge opvoeding gehad,

en ze heeft hier op het Theresia

wel een consequente. Ik geloof niet

Lyceum gezeten. Ze heeft ADD en

dat streng zijn gezond is, maar

dyslexie, net als ik. Het grote verschil is,

consequent zijn wél. Ik vind het

dat er vroeger geen rekening

belangrijk dat je als kind eigen

gehouden werd met deze

beslissingen mag nemen en dat het

beperkingen. Ik kon vroeger namelijk

kind ook zelf met ideeën mag komen.’

absoluut geen woordjes leren en moest daardoor afstromen naar de

Hoe was uw studententijd?

mavo. Mijn dochter heeft wel hulp

‘Mijn studententijd werd steeds leuker

gehad op Theresia. Ook heeft deze

en steeds krachtiger, ondanks dat ik zo

generatie door corona geen

vaak van middelbare school gewisseld

eindexamenfeesten gehad. Ze weten

heb, wel acht keer namelijk. Toen ik

niet hoe ze moeten feesten.

naar 4 mavo ging had ik een leuke tijd.



Mijn dochter zit op de kunstacademie

Welke adviezen of levenslessen zou u

en van mijn vorige relaties weet ik, dat

willen doorgeven aan de jongere

ze op de kunstacademie wel weten

generatie op basis van uw ervaringen

hoe je een feestje moet bouwen. Toen

in die tijd?

mijn dochter echter een feestje gaf

‘Ik zou aan de jeugd als tip meegeven,

was ik redelijk ‘teleurgesteld’, omdat

dat hoe vervelend sommige delen van

niemand echt uit zijn bol ging.’

je studie ook kunnen zijn, dat je er in de toekomst toch enorm veel aan kan

Hoe zou u uzelf omschrijven als

hebben. En dat juist de combinatie van

student?

minder leuke en leuke zaken van je

‘Als student zou ik mezelf omschrijven

studie, toch enorm nuttig kunnen zijn

als ijverig en onderzoekend. Ik kwam

in de toekomst. Uiteindelijk moet je

er echter al snel achter, dat ik slecht

toch je doelen bereiken, zoals je

was in het stampen van woordjes voor

studiepunten halen, of overgaan. Ik

talen, als bijvoorbeeld Frans.

kijk terug op mijn studie en durf te

Tijdens mijn studententijd woonde ik

zeggen dat niets overbodig was.’

met drie anderen in een studentenhuis. Ik combineerde de studie met mijn werk, waarbij ik fossielen verkocht op de markt, hier in Tilburg. Mijn studiefinanciering bedroeg slechts 208 gulden, wat nu gelijk zou staan aan ongeveer 90 euro, terwijl mijn woning al omgerekend 300 euro was. Dit was dus een enorm verschil in inkomen. Dus ik moest veel werken om dat te kunnen compenseren.’

Door Sam S., Joris V., Sem, Cas, Alec & Tijn


‘MIJN OUDERS DACHTEN DAT IK LUI WAS, OMDAT IK MOEITE HAD MET HET LEREN VAN WOORDJES.’ DHR. OKHUIJSEN


de t n g e e l R El

‘Vroeger was het gewoon zo, ik wist niet beter.’ Dit waren de woorden van de 81-jarige Ellen de Regt, die wij onlangs hebben geïnterviewd voor ons MDT-project, wat staat voor maatschappelijke diensttijd. Hierbij hebben wij onze focus gelegd op de thema's ‘school/studententijd’ en ‘ouderkindrelatie’. Samen met Ellen hebben wij het gehad over haar jeugd, haar studententijd, haar familie en liefde. Eens een Tilburger, altijd een Tilburger Ellen de Regt is geboren en getogen in

Dit was voor haar niet altijd even

Tilburg en is hier ook haar hele leven

makkelijk, omdat hij een spraakgebrek

gebleven. Ze woonde met haar ouders,

had en communiceren ingewikkeld

zusje en broertje, die gehandicapt was.

was. Hiernaast kon hij agressieve

Ze hadden het goed vroeger. Haar

aanvallen krijgen, wat de zorg soms

moeder was huisvrouw en haar vader

lastig kon maken.

werkte bij het arbeidsbureau. Terugkijkend op haar jeugd vindt ze

Naaien en koken

dat ze niet hoeft te klagen, maar een

Veel studiekeus had Ellen niet, want

aantal keuzes in haar leven heeft ze

veel van haar tijd ging naar haar

niet zelf kunnen maken. Ze was het

broertje. Daarom moest ze naar de

oudste kind in het gezin en werd

huishoudschool op de Joannes van

daarom vaak verantwoordelijk gesteld

Oisterwijkstraat in Tilburg. Haar zusje

voor de zorg van haar broertje.

daarentegen kon wel studeren.



Zij ging naar de mulo (meer uitgebreid

spraakles (logopedie). Hij moest

lager onderwijs). ‘Soms was ik een

bijvoorbeeld watjes blazen en dat

beetje jaloers op mijn zusje.’ De

kostte haar vader veel geld. Ellen

toenmalige puber Ellen leerde vooral

verdiende 20 gulden per week,

naaien en koken, terwijl haar zusje

waarvan er 8 naar de lessen gingen.

vooral in de boeken zat. ‘Jongens en

Hierdoor kregen Ellen en haar zusje

meisjes waren overal gescheiden.’

minder zakgeld, waar ze niet blij mee

Hierdoor zaten er alleen maar meisjes

was. Het zakgeld dat ze kregen, was

bij Ellen op school. ‘Dat kunnen jullie je

veel voor die tijd, dus zo erg vond ze

nu niet meer voorstellen, hè?’ Als Ellen

het ook weer niet.

zelf de keuze had kunnen maken was ze ook naar de mulo gegaan. Op de

Liefde op het eerste gezicht

huishoudschool was alles praktisch,

Op een zondagmiddag stond Ellen in

maar ze had graag willen leren. Het

de Spar. Ze werkte hier destijds en was

waren voornamelijk nonnen die haar

bij het Sinterklaasfeest van haar werk.

lesgaven. Ellen had een goede band

Haar man, waarmee ze uiteindelijk 56

met haar ouders. Er was vrijwel zelden

jaar getrouwd is geweest, speelde hier

ruzie, maar als er dan toch een

Sinterklaas. Ze wist nog precies te

woordenwisseling was, ging het over

vertellen hoe ze naar hem toe werd

haar broertje. Hij ging namelijk altijd

geroepen, op zijn schoot ging zitten

voor. Het gezin was rooms-katholiek.

en hoe de verliefdheid gelijk oversloeg.

‘Ik zat elke zondag in de kerk. Ik moest

Ellen is op haar 25e met haar man, die

daar eigenlijk elke dag heen. We

een baan had als etaleur, verhuisd

hadden een stempelkaart en o wee als

naar Waalwijk voor een jaar. Ze

je niet was gegaan. Het was verplicht.

kochten een huis voor 12.000 gulden

Vaak vielen de kerkdiensten samen

en hebben hier hun eerste zoon

met mijn zwemlessen, daarna moest ik

gekregen. Na een jaar verhuisden ze

naar school.’ Doordat haar broertje niet

weer terug naar Tilburg en kregen ze

goed kon communiceren, moest hij op

hun tweede zoon.


Koudevoetengeld

Toen ze ging trouwen, kreeg ze 10

Na de huishoudschool werd Ellen echt

gulden zakgeld per week. In deze

volwassen. Ze werkte toen voor 15

periode begon ze echt zichzelf te

gulden per week bij een

ontwikkelen. Zo kreeg ze vriendjes en

fourniturenzaak. Hierna ging ze aan de

ging ze regelmatig uit. ‘Ik vond uitgaan

slag bij een slagerij voor 17,50 gulden

heel leuk.’ Ze ging vooral uit met haar

per week. Ook kreeg ze hier nog 2,50

vrienden en het rouleerde veel, waar ze

‘koudevoetengeld’ bij ter vergoeding.

telkens uit ging, aan huis bij een van

Dit was een vergoeding voor de kou

de vrienden.

waarin ze moest werken in de slagerij.


Vroeger was alles beter

‘Doe je best op school en probeer een

Als ze de vraag kreeg, om nu op te

goede baan te krijgen’, was haar

groeien in plaats van vroeger, is haar

boodschap aan ons. Haar man heeft

keuze erg duidelijk: haar voorkeur gaat

een tijdje terug voor de tweede keer

naar vroeger. Ze vindt dat de

kanker gekregen en is hierdoor helaas

huishoudschool terug zou moeten

overleden, waar Ellen het soms nog

komen, want haar kleinkind kan nog

wel zwaar mee heeft. Haar broer is

geen knoopje naaien. Ook vindt ze het

afgelopen februari ook te overlijden

gek om te zien dat jongeren op dit

gekomen, wat Ellen best wel een

moment met een pinpas op straat

opluchting vond. Ze was door haar

lopen, omdat ze zelf vroeger niet

ouders namelijk als zijn curator

zoveel te besteden had.

aangesteld en ze hoeft daarom nu niet meer voor hem te zorgen.

Eind goed al goed Ellen is nu 81 jaar, met pensioen en

‘Ik hoop dat het jullie erg goed gaat’,

woont in een flat in de Korte

was wat ze ons als laatste meegaf voor

Schijfstraat 132, vlakbij het

ons vertrek.

Odulphuslyceum. Een van haar zoons is 54 jaar, getrouwd en woont in Frankrijk, waar hij samen met zijn vrouw, zijn eigen vakantiepark heeft. Haar andere zoon is 56 jaar en heeft na zijn opleiding bij de marechaussee, gewerkt in de particuliere beveiliging van Prins Bernhard en daarna een mooie baan gekregen bij de politie.

Door: Niels, Jaap, Britt , Djamilla & Didier


‘WE HADDEN EEN STEMPELKAART VOOR DE KERK EN O WEE ALS JE NIET WAS GEGAAN.’ MEVR. DE REGT


s r e d g A Boo

‘Ik was een van de trendsetters van Tilburg.’

Het verhaal van Ad Boogers, een man

Hij moest de beste van de school

van 82 en nog altijd een

worden en dat lukte ook. Als beste op

gepassioneerde bakker. Ad Boogers,

het gebied van bakken, religie en

geboren in 1941, vertelt over zijn leven

beste leerling over het algemeen, werd

als 12-jarig jongetje op de

hij drie keer naar voren geroepen bij

Bisschoppelijke Nijverheidsschool, tot

de diploma-uitreiking. Met een

het hedendaagse leven van hem als

knalrood hoofd ontving hij elke keer

een 82-jarige man. Hij vertelt over zijn

een boek. Deze drie boeken waren alle

weg van jonge scholier tot een

drie van de vakken waar hij het best

succesvolle en bekende bakker.

voor had gescoord van de hele school.

‘Omdat ik uit het donkere zuiden

‘Ik kreeg een schop onder de kont met

kwam, moest ik mezelf bewijzen.’

deeg maken.’

In zijn jeugd wist hij het al: hij werd

Op de basisschool werd al verteld wat

bakker. Hij heeft het altijd in zijn bloed

je kon of moest worden. Je vader was

gehad, zijn passie voor bakken. Van

arts, dus jij moest ook arts worden. Ad

jongs af aan wilde hij al zijn vader

zijn vader was bakker, dus Ad moest

helpen in de bakkerij, waar hij enorm

ook bakker worden. Hij wilde dat zelf

veel ervaring op heeft gedaan en

natuurlijk ook heel graag.

dingen heeft geleerd die hij in de

De Bisschoppelijke Nijverheidsschool

toekomst zou gebruiken. Dit was ook

was volgens Ad een hele goede school.

het doel van zijn vader. Na het

Hij leerde niet alleen bakken, maar ook

afronden van de basisschool ging Ad

dingen over de maatschappij, wat hem

naar de Bisschoppelijke

veel geholpen heeft, bijvoorbeeld om

Nijverheidsschool. Omdat de school in

een goede ondernemer te worden. Zijn

Voorhout was en leerlingen mensen

school was een internaat. Hij heeft drie

uit Brabant niet echt voor vol

jaar gewoond op de school en mocht

aanzagen, wilde Ad zichzelf bewijzen.

eens in de maand naar huis.



Ad vertelde dat hij hier niet zoveel last

Ad ging vaak met zijn vader brood

van had, maar dat er genoeg jongens

rondbrengen door de buurt, bij de

waren die de eerste nachten gehuild

klanten. Hij is zo vaak meegegaan dat

hebben van heimwee. De school

hij alle straten en adressen uit zijn

bestond uit de eerste, tweede en

hoofd kende. Als zijn vader ziek was,

derde klas. Elke klas had twee kamers

ging Ad mee met de invaller, om de

van ongeveer veertig kinderen. De

weg naar alle adressen te laten zien.

kamers werden verdeeld over de

Hij maakte ook veel praatjes met

ouderen en de jongeren van de groep:

mensen, waardoor hij populair werd

Rommeldam en Madurodam. Er waren

onder de klanten.

strenge leraren, waar dus af en toe een schop onder de kont bij kwam kijken,

‘Van 8 broden overhouden tot een

maar over het algemeen was het

uitverkochte zaak.’

volgens Ad een mooie tijd.

Na de Bisschoppelijke Nijverheidsschool, heeft Ad langzaam

Toen hij na 3 jaar terugkeerde bij zijn

de bakkerij overgenomen van zijn

ouders, 4 broertjes en een zusje, moest

vader. Ad heeft een grote invloed

hij zijn leven op een bepaalde manier

gehad op de bakkerij. Hij was het nooit

opnieuw beginnen. Al zijn vrienden uit

helemaal eens met het rondbrengen

de basisschooltijd waren ook verder

van de broden. Zijn vader wel. Ad wilde

gegaan met hun leven. Hij had het al

dat mensen het brood kwamen kopen

vrij snel weer op een rijtje, maar het

in de bakkerij. Zijn vader zei dat dit

was af en toe lastig.

nooit een succes zou worden. Ad wilde brood bakken dat zo goed was dat

‘Ik vond bakken geweldig en leuk.’

mensen er voor naar de winkel zouden

Zoals al gezegd, hielp Ad van jongs af

komen, in plaats van dat het

aan al in de bakkerij. Hij hielp met

rondgebracht werd.

bakken en brood rondbrengen.



De eerste dag bakte hij twintig broden

‘Respect voor je ouders komt

en hield er acht over, maar op de

naarmate je ouder wordt.’

dagen daarna hield hij geen broden

Ad praat met veel respect over zijn

meer over. Hij verkocht dus met de

vader en moeder. Zijn vader stond elke

dag meer en meer brood. In die tijd

dag vroeg op om brood te bakken en

werd er alleen wit brood gebakken,

maakte hen om 7 uur wakker, zodat ze

maar toen Ad het brood niet meer

met het hele gezin om 7:30 naar de

ging bezorgen, begon hij andere

kerk konden gaan. Omdat het

soorten brood te bakken. Hij was de

woonhuis gecombineerd was met de

eerste in Tilburg die ‘ander’ brood,

bakkerij, was zijn vader altijd in de

zoals bruin- en tijgerbrood ging

buurt. Dus ze zaten tussen de middag

bakken. Hierdoor is hij erg populair

altijd met zijn allen aan de eettafel, wat

geworden en hij werd ook wel gezien

best speciaal is. Zijn vader heeft hem

als een van ‘de trendsetters’. De rij

naar zijn school gestuurd en hem na

stond door de hele straat, de mensen

zijn opleiding bij verschillende

moesten zelfs een nummertje trekken

bakkerijen laten werken. Hiervan heeft

om binnen te komen. Ad vond dat de

Ad veel opgestoken en daar is hij zijn

bakkerij altijd een betere kwaliteit

vader heel dankbaar voor. Ad heeft

brood moest hebben dan de

naarmate hij ouder werd nog meer

supermarkten, omdat dat de

respect gekregen voor zijn ouders,

voornaamste reden was dat de

omdat ze zoveel voor hem gedaan

mensen voor een bakkerij kozen. Ad

hadden. Ad kon altijd alles met zijn

vertelde ons: ‘Je moet zorgen dat je

ouders bespreken. Ad zei ook: ‘Blijf

kwaliteit hebt.’

achter je kind staan.’

Door Gijs van E., Marijn, Jan, Olivier H., Pepijn & Jelte


‘OP DE BASISSCHOOL WERD AL VERTELD WAT JE KON OF MOEST WORDEN.’ DHR. BOOGERS


e b b Tje ervers

V

Geniet van het leven alsof elke dag de laatste is Tjebbe, een 66-jarige man met een

Het is een echte harde werker die

bak vol levenservaring. Hij is een echte

zonder diploma’s veel heeft kunnen

levensgenieter en hij probeert van

bereiken. Uiteindelijk heeft hij op

iedere dag een feestje te maken.

latere leeftijd nog een diploma

Tjebbe is vader van twee kinderen:

gehaald. Door een vervelend ongeluk

Anne en Gijs. Ook is hij opa van één

op de school waar hij werkte, is hij

kleinkind; een meisje genaamd Loua

afgekeurd. Om die reden geniet hij nu

van 1,5 jaar oud. Tjebbe heeft een

extra van zijn leven. Wij hebben

uitgebreide loopbaancarrière, met

samen met Tjebbe een heel gezellig

heel veel verschillende baantjes en

interview gehad, waarvan we wijzer

bijbaantjes.

zijn geworden.


Ik heb spijt dat ik geen diploma heb

Alleen toen hij bij ‘De Rooi Pannen’

gehaald

werkte, en niet kon werken als

Tjebbe vond school helemaal niet leuk

onderwijsassistent, had hij spijt dat hij

en de opleiding ‘land en tuin’ maakte

geen diploma had.

school niet interessanter. Van zijn vader moest hij naar een internaat,

120-urige werkweek

maar tijdens de huiswerkuren was

Toen wij aan Tjebbe vroegen wat hij

Tjebbe stripboeken aan het lezen. Zelfs

vroeger wilde worden, wist hij het

op het internaat raakte Tjebbe niet

meteen: werken in de friettent, dat is

geïnteresseerd in school en hij is

wat hij altijd al had gewild. Hij had van

uiteindelijk gaan helpen bij het bedrijf

jongs af aan een grote liefde voor

van zijn vader; een schoenenfabriek.

frietjes. Na vele jaren te hebben

Tjebbe heeft in de loop van zijn leven

gewerkt op allerlei plekken, kwam, op

veel banen gehad, maar zijn laatste

zijn vijfenveertigste, zijn droom

baan was bij ‘De Rooi Pannen’. Bij ‘De

eindelijk tot uiting.

Rooi Pannen’ werkte Tjebbe het eerste jaar als een soort conciërge en hield hij het schoolplein en de fietsenstalling in de gaten. Na dit jaar, wilde Tjebbe het liefste in het onderwijs gaan werken, maar hij had geen diploma. Wel kon hij werken als onderwijsassistent, zolang hij hier intern een opleiding voor volgde. In Tjebbes carrière heeft hij in het begin nooit spijt gehad dat hij geen diploma’s had. Hij moest altijd wel harder werken omdat hij geen diploma had.


Dat is wat hij zei toen wij hem met stomverbaasde ogen aankeken. Tjebbe werkte dan ook gemiddeld 120 uur in de week. Dit is natuurlijk niet niks en na 11 jaar een succesvolle onderneming te hebben gehad, besloot hij de zaak te verkopen. Drink met mate Tjebbe leefde vroeger in een gezin van vijf. Zijn jongste broer is overleden door een hartinfarct, op achtendertigjarige leeftijd. Tjebbe denkt dat dit hartinfarct is ontstaan door te heftig gebruik van Hij ging niet alleen werken in de

drank en drugs. Tjebbe houdt zelf ook

friettent, maar hij opende ook zijn

zeker van een drankje, toch is hij voor

eigen friettent, in Kaatsheuvel. De

een groot deel gestopt met drinken

friettent liep erg goed en was dan ook

om op zijn gezondheid te letten. Met

een groot succes. Een eigen

name door het overlijden van zijn

onderneming betekent natuurlijk wel

broer, wil hij aan ons meegeven dat je

heel hard werken. Hij begon elke dag

zeker van een drankje kan genieten,

al vroeg in de morgen en hij was vaak

maar dat je wel moet oppassen met

pas 12 uur ‘s nachts thuis. Maandag

wat- en de hoeveelheid die je drinkt.

was zijn enige vrije dag en zelfs op zijn vrije dag moest hij nog naar de zaak, om daar bestellingen te doen. ‘De jeugd van tegenwoordig is het niet meer gewend om zo veel te werken.’


Een gebeurtenis die me altijd is

Tjebbe was nog altijd een jongen die

bijgebleven, die weet ik wel eentje!

graag grenzen opzocht. Hij speelde

Tjebbe was een jaar of zes toen hem

graag met zijn broers en neef, zo ook

iets overkwam wat hem voor altijd bij

op de dag dat het bijna allemaal fout

is gebleven. Tegenover zijn huis lag

ging. Ze waren bezig met pijl en boog

een plein met wild gras. Door zijn

schieten, toen Tjebbe bedacht om het

baantje in de schoenenfabriek kwam

doelwit te spelen. Hij ging als

hij aan een ton, waar nog lijmresten in

‘konijntje’ de wei in en zijn broers en

zaten. Hij vond het wel stoer om een

neef deden alsof ze op hem schoten.

vuurtje te stoken en hij stak de ton in

Zijn neef schoot de pijl af, maar deze

brand. Door de lijmresten brandde het

kwam ongelukkig terecht in de zijkant

ontzettend hard en werd het vuur

van zijn schedel, net naast zijn slaap.

ongecontroleerd. Het hele grasveld en

‘Als de pijl net wat anders had gezeten,

een deel van de sloot werden

dan was ik er niet meer geweest.’ Zijn

weggebrand en zelfs zijn haar brandde

ouders zijn met hem in de auto

een stukje weg. Er moest brandweer

gestapt en direct naar het ziekenhuis

bij komen kijken om het vuur te

gereden. ‘Op dit moment zag je

blussen. ‘Mijn vader wilde dat ik een

duidelijk wat dit voor de ouders van

lesje zou leren en dat is gelukt. Ik ben

een kind betekent en hoeveel zij om

nog nooit zo bang geweest’, zei Tjebbe,

hun kinderen geven.’

toen hij vertelde dat zijn vader met hem naar het politiebureau was gegaan en deed alsof Tjebbe de bak in moest.



Familierelaties De relatie met zijn ouders was erg goed. ‘Ik had een lieve papa en mama en ben met liefde grootgebracht.’ Zijn vader kon wel streng zijn als het nodig was. Hij groeide op in een gezin met 5 kinderen. Op 32-jarige leeftijd overleed zijn zus, door een fout bij een operatie voor een maagverkleining en even later overleed zijn broer op 38-jarige leeftijd aan een hartinfarct. Zijn andere broer en zus ziet hij nog regelmatig en hun band is goed. Het contact met zijn eigen kinderen is ook erg goed op dit moment. Hij heeft een dochter en een zoon, genaamd Anne en Gijs. Zijn zoon heeft het altijd goed gedaan, maar zijn dochter had soms haar problemen. Ze werkte in de kroeg, op 14-jarige leeftijd, en kwam hier in aanraking met gokken. Op deze manier is ze er verslaafd aan geraakt en heeft ze hier nog lange tijd last van gehad. Dit heeft ook invloed gehad op de rest van het gezin en de relatie met zijn vrouw. Gelukkig gaat het op dit moment weer goed en hebben ze een hele goede band.


Dromen voor de toekomst

Tjebbe heeft ons een aantal dingen

Tjebbe let momenteel goed op zijn

meegegeven. We hebben van het

gezondheid. Hij heeft een gezondere

interview verschillende dingen

levensstijl aangenomen en hij heeft

geleerd, waaronder dat we met mate

zijn drankgebruik bijvoorbeeld

moeten drinken en dat we voor een

verminderd, waardoor hij veel is

diploma moeten gaan en altijd hard

afgevallen. Hij is erg actief en

moeten werken als we iets willen

onderneemt veel.

bereiken. Maar wat hij ons vooral heeft meegegeven, is dat je moet genieten

‘Ik ga nu lekker genieten van mijn

van elke dag alsof het de laatste is.

vrijheid.’ Tjebbe heeft een appartement in zijn favoriete land Spanje gekocht. Hij is van plan om steeds ongeveer drie maanden te gaan en dan weer naar Nederland te komen, naar zijn kinderen en kleinkind. In de zomer is hij van plan om in Nederland te blijven. ‘Na je 75e gaat het allemaal steeds meer achteruit, dus leef ik van dag tot dag en geniet ik van elk moment.’ Hij is gezond en haalt nu alles uit het leven. Hij gaat nu welverdiend genieten in Spanje, na zijn uitgebreide loopbaancarrière. Ook gaat hij lekker tijd doorbrengen met zijn kinderen en lieve kleindochter Loua.

Door Jade van der B., Kaya, Tessel, Julie, Luna & Sofie van der L.


‘MIJN VADER WILDE DAT IK EEN LESJE ZOU LEREN EN DAT IS GELUKT. IK BEN NOG NOOIT ZO BANG GEWEEST.’ DHR. VERVERS


n a J ‘Mijn broer gaf mij het advies om naar Odulphus te gaan’ Jan is 91 jaar en heeft tijdens de oorlog op het Odulphus gezeten. We interviewen Jan over zijn school- en studententijd. Na zijn schooltijd heeft hij zijn leven opgebouwd, met als basis alles wat hij heeft geleerd in zijn tijd op het Odulphus. We vinden zijn verhaal heel erg interessant, omdat hij op dezelfde school heeft gezeten als wij, maar in een compleet andere tijd. We kijken naar het contrast tussen ons leven en het leven van Jan, in de oorlog. Waarom heeft u in die tijd voor Odulphus als school gekozen? Jan is na zijn basisschool naar het Odulphuslyceum in Tilburg gegaan. Vroeger gingen de meeste jongens naar een jongensschool, zoals de

Hoe zag een schooldag voor u eruit?

fraterschool. De oudste broer van Jan

‘Dat is wel heel lang geleden zeg!’ zei

wilde dat niet en hij gaf het advies om

Jan lachend. Het is inmiddels al een

naar het Odulphuslyceum te gaan. Jan

aantal jaar geleden. In 1944 kwam Jan

was de eerste van de familie die naar

naar het Odulphus. Omdat het een

het Odulphus ging. ‘Ik was de eerste

jongensschool was en er dus geen

generatie van mijn familie op het

meisjes waren, werd er heel erg veel

Odulphus, daarna volgden er meer

gevoetbald. Elke ochtend begonnen ze

generaties’, vertelde Jan.

de dag verplicht met een heilige mis.


Er werd door de conciërge

Maar het beste van de klas zijn had hij

gecontroleerd of je er was en anders

niet verwacht. Jan kreeg de oorkonde

werd dit genoteerd. Ze hadden een

van de Heilige Sint Odulphus. De

rector, conrector, conciërge en

dochter van Jan kreeg 20 jaar later

klassenoudste; die vertegenwoordigde

dezelfde oorkonde voor de beste

de klas. Ook was er een klassenleraar,

leerling.

een soort mentor van nu. Na de mis vorderde de dag en volgden ze lessen,

Ook vertelde Jan: ‘Een docent

net als nu. In die tijd waren ze veel

beschuldigde mij van spieken, maar ik

minder mee bezig met hoe het gedrag

zei dat ik dat niet had gedaan. Omdat

onderling was, omdat het jongens

ik goed had geleerd en alles kende.’

onder elkaar waren. ‘Dat is nu wel

Maar alsnog moest Jan naar de rector

anders,' stellen wij.

en moest Jan het scheikundeboek overschrijven. ‘Dat heeft overigens een

Heeft u nog speciale herinneringen

vriendje voor mij gedaan in ruil voor

aan het Odulphus?

snoepjes’, vertelde Jan ons.

‘Ik weet nog goed dat wij met alle leerlingen in de aula zaten en ik was

Wat merkte u van de oorlog tijdens en

met vrienden aan het praten en toen

na school?

werd mijn naam geroepen. Ik

‘Vrij weinig’, zegt Jan. Omdat hij rond

reageerde hier niet op, maar toen voor

1944 op school kwam, was dat rond

de derde keer mijn naam werd

het einde van de oorlog, dus maakte

geroepen, hoorde ik dat ik naar voren

hij hiervan niet veel meer mee tijdens

moest komen. Ik was de beste van de

school. ‘Oorlogsjeugd’, noemde hij

klas geworden.’ Jan vertelde dat hij

zichzelf en zijn vriendjes. Fluitende

studeerde om voldoening te halen,

granaten en laag vliegende vlieg-

zodat hij de boeken van school gratis

tuigen waren niets nieuws meer voor

kreeg.

hem. Het hoorde er een beetje bij.


Soms vlogen er vliegtuigen vol

Op school ging het er dus eigenlijk niet

bommen richting Engeland, de

over. Het ging vooral over de lessen en

zogenaamde V1, die het dan niet

over sport. ‘Zo hadden we

haalden.

verschillende sporttoernooien vanuit

Twee van die bommen zijn

school.’ Ten opzichte van thuis was dit

terechtgekomen in Tilburg, op 1 en 2

op school dus wel minder. Thuis zagen

februari 1945, een V1 vliegtuig. Op 1

ze karren getrokken door paarden

februari, om 12.40 uur, landde de

door de straten rijden en dat was heel

eerste bom in de Tilburgse wijk het

spannend om te zien. Jan zag

Goirke. Dat zorgde voor 22 doden, 6

bijvoorbeeld eens paarden vallen,

zwaargewonden en 78 lichtgewonden.

recht voor zijn ouderlijk huis. ‘Mijn

Toch was Tilburg nog niet klaar met de

vader kon de gevallen paarden weer

bommen. 2 februari, om 8:56 uur,

overeind krijgen en dat gaf voor mij

landde de tweede bom, op de

een gaaf gevoel, dat hij dat kon.’

Tilburgse wijk Zorgvlied. Met als gevolg 22 doden, 9 zwaargewonden en ongeveer 100 lichtgewonden. (V1 inslag in Tilburg 1 Feb. 1945, z.d.) Hoe werd er op school gekeken naar de oorlog en hadden jullie het er veel over? ‘Daar hadden we het eigenlijk niet over op school,’ vertelt Jan. Het werd niet echt besproken op school, het leven ging daar gewoon door. Wel zagen ze dan, terwijl ze op school zaten, vliegtuigen voorbij vliegen, maar hier werd dan niks over gezegd.


Was het veilig op school?

Is uw jeugd heel erg beïnvloed door de

Jan voelde zich niet onveilig. In 1940

oorlog?

brak de oorlog uit en 1944 kwam Jan

Als Jan terugkijkt naar zijn jeugd, kan

op het Odulphus en toen was de

hij toch concluderen dat de oorlog veel

oorlog wel voor een groot gedeelte

impact heeft gehad op zijn jeugd. Het

voorbij, zei hij. ‘Ik voelde me niet

pleintje waar hij aan woonde lag vol

onveilig. Het was alleen zo dat als er

granaten. ‘Overal lagen munities. We

geen kolen waren, de school niet kon

speelden met rookbommen of

worden verwarmd en dan konden we

granaten, alleen dat ging soms wel

niet naar school!’

mis.


Twee jongens hadden de granaten meegenomen en die ontploften. Ze zijn allebei toen overleden.’ Hij heeft veel herinneringen aan de oorlog overgehouden, die ook laten zien dat zijn jeugd zeker is beïnvloed door de oorlog. ‘Het was een hele andere tijd dan de tijd waarin jullie opgroeien.’ Zo was er geen televisie, geen radio, geen mobiele telefoon en weinigen hadden een auto en niet iedereen had een telefoon thuis. Wat is de grootste les die u heeft geleerd vanuit uw schooltijd? ‘Het Odulphus lied, dat ken ik nog steeds,’ is het eerste wat Jan lachend vertelt, nadat wij deze vraag stellen. Hij begint het lied dan ook vol enthousiasme te zingen. Ook als Jan aan het Odulphus denkt, krijgt hij nog steeds een erg warm en fijn gevoel. Voor hem was Odulphus een hele goede basis om verder te komen in het leven en hij heeft er veel geleerd. Wij bevestigden dat dat in deze tijd nog steeds zo is voor ons en dat gelooft Jan meteen.


Wat zou u voor advies willen

Alle dingen die Jan in zijn leven heeft

meegeven aan de huidige generatie?

meegemaakt hebben hem elk

Wat hij de wereld zou willen vertellen,

moment gevormd hoe hij is. Hij is een

is dat je alles altijd met liefde moet

gelukkige man, die ondanks alle

overdekken. Mensen moeten lief voor

dingen die hij tijdens zijn schooltijd

elkaar zijn in plaats van afgunstig, dan

heeft meegemaakt, met een fijn

komt er ook geen oorlog. Iedereen

gevoel terugkijkt naar zijn tijd op het

moet zorgen voor zijn eigen vrijheid.

Odulphuslyceum. School was een plek

‘Ik ben in de militaire dienst geweest,

om zich terug te trekken uit de oorlog

het voelde als mijn plicht voor het

en een goede afleiding. We willen Jan

vaderland.' Jan denkt dat hij dat ook

bedanken voor zijn openheid en

heeft geleerd vanuit het Odulphus en

eerlijkheid tijdens dit interview en zijn

vanuit thuis, van zijn ouders: iets goeds

dankbaar voor alle informatie die wij

doen voor anderen maakt jezelf beter.

hebben kunnen gebruiken voor onze opdracht.

Door: Marilou, Sophie, Rosalie, Ellemijn & Sofie A.


no mid r A S Van simpele arbeider naar zorgzame opa Arno Smid*, geboren in Arnhem op 12

Daarna is hij in dienst gegaan.

april 1934, is een 89 jaar oude man

Hierdoor was hij een stuk ouder dan de

met één dochter en 3 kleinkinderen.

rest. Alle jongens daar, waren 20 en hij

Arno trouwde in 1963 met Inge. Inge

luisterde dus nooit naar hen.

stierf in november 2022 en Arno heeft

Om deze reden heeft hij veel straf

het hier soms nog steeds moeilijk

gekregen en heeft hij daar zelfs

mee. Arno is een hele sociale,

meerdere keren in de gevangenis

eenvoudige man en houdt ervan om

gezeten. Hij vertelde daar ook bij, dat

te biljarten, even te wandelen of om

hij zijn matras mee moest slepen, van

gewoon even gezellig te kletsen met

zijn normale slaapplek naar zijn cel toe.

zijn medemens. Hoe was uw relatie tussen u en uw Wat zijn de beste herinneringen die u

ouders en hoe heeft dat uw levensloop

aan uw schooltijd heeft?

beïnvloed?

‘Ik vond school niet leuk, daarom heb

‘De relatie met mijn ouders was in het

ik ook weinig leuke herinneringen aan

algemeen niet uitstekend. Dat komt

mijn schooltijd. Ik zou zelfs zeggen dat

vooral doordat ik niet echt bij de rest

mijn leukste herinnering was, dat ik zo

van mijn broers en zussen hoorde.

ziek was, dat ik niet naar school kon

Vaak kreeg ik de oude kleding van

gaan!’ Arno is op zijn vijftiende naar de

mijn broers en zelfs van mijn zussen.

ambachtsschool gegaan, dit vond hij

Toen ik eenmaal begon met werken

ook vreselijk. Hij ging toen in de

ging al het geld direct naar mijn

ochtend werken in de staalfabriek en

ouders toe. Dat gaf mij het gevoel alsof

in de avond naar de ambachtsschool.

ik voor hen aan het leven was, in plaats

Na de ambachtsschool is Arno met

van voor mezelf. Ook toen ik in

vele andere jonge mannen naar

Australië woonde, stuurde ik nog

Australië gegaan, om daar te werken.

steeds geld op om mijn ouders te

Hier heeft hij 3 jaar hard gewerkt en

steunen.

gewoond.

*De naam van de verteller is gefingeerd.



Je zou dus wel kunnen zeggen dat

Wat ik anders zou hebben gedaan in

mijn ouders niet mijn beste vrienden

de opvoeding, is mijn vrouw meer

waren.

contact laten maken met mijn

Omdat ik geen goede aansluiting had

dochter. Verder is Arno van mening

bij mijn familie, heb ik vroeger veel

dat hij geslaagd is in het opvoeden van

vrienden moeten maken. Naarmate ik

zijn dochter. Ook nu nog heeft Arno

ouder werd, merkte ik dat ik hierdoor

een goede relatie met zijn dochter. Ze

veel meer sociale vaardigheden had

komt regelmatig op bezoek of ze

dan anderen.

wandelen een rondje.

Hoe zou u de relatie met uw kind omschrijven? Wat zou u beter gedaan kunnen hebben? Toen Arno 32 was kreeg hij een dochter, hij noemde haar Esther. ‘Als vader wilde ik er altijd zijn voor mijn dochter, omdat mijn vader er niet altijd voor mij was. Mijn vrouw Inge was er echter niet altijd voor onze dochter. Ze was altijd thuis of in de winkel, waardoor er weinig tot geen tijd overbleef voor Esther.’ In de wintermaanden ging Arno met zijn gezin op vakantie naar Oostenrijk, waar hij dan ook een huis had. Ook hier was zijn vrouw afwezig, doordat zij niet mee ging skiën.

Door Jaycie, Sam R., Tyme, Yorn & Jip


‘ALS VADER WILDE IK ER ALTIJD ZIJN VOOR MIJN DOCHTER, OMDAT MIJN VADER ER NIET ALTIJD VOOR MIJ WAS.’ DHR. SMID


n e t e n D oce D

Unieke vertellers zorgen voor authentieke verhalen

Na het succes van afgelopen

ervaring mee heeft, blijkt uit de

schooljaar mochten onze leerlingen

gevoerde gesprekken. Enkele

uit 5 vwo ook dit schooljaar weer in

Odulphianen kregen hierover nog een

gesprek met oudere vertellers. De

wijze levensles mee van mevrouw Van

gespreksonderwerpen zijn

de Weijer die in aanraking kwam met

vergelijkbaar, maar de verhalen weer

cybercriminelen: 'Karma is een bitch!'

heel anders. Dat is wat dit project zo

Naast het voeren van de leerzame

leuk maakt. Elk mens is uniek en heeft

gesprekken, mochten de leerlingen

met zijn eigen ervaringen een

ook dit jaar weer aan de slag met het

authentiek verhaal te vertellen.

opschrijven van deze mooie en leerzame verhalen. In dit magazine zijn

Ondanks dat de levens van de

ze terug te lezen, voorzien van

jongeren op het Odulphuslyceum

prachtige beelden. Beelden en

compleet anders zijn dan de levens

verhalen die dit magazine niet hadden

van de oudere vertellers met wie zij

kunnen vullen zonder alle ervaren

hebben gesproken, leren zij elkaar juist

vertellers.

door de gesprekken beter te begrijpen. Op het Odulphus zitten in de 21e eeuw

Lieve vertellers, heel erg bedankt dat u

is bijvoorbeeld een hele andere

zich heeft opengesteld voor onze

ervaring dan verteller Jan had op deze

leerlingen. Dankzij uw verhalen

school gedurende de Tweede

kunnen zij leren. Ook de organisatoren

Wereldoorlog. En de digitale wereld

en medewerkers van dit mooie MDT-

waarin onze leerlingen opgroeien,

project willen we bedanken. Het

biedt naast alle voordelen ten opzichte

enthousiasme en de energie die jullie

van de wat saaiere, analoge wereld van

de school inbrachten, stralen door in

enkele decennia terug, ook nadelen,

dit magazine. Lees, bewonder en

zoals afleiding en cybercriminaliteit.

geniet!

Cybercrime is een ontwikkeling waar zowel jong als oud

Veel dank en liefs, Marcel en Elina



Ben Zuinig op uw Leven is een publicatie van MDT Cultuur & Kunst. Deze uitgave presenteert de gesprekken die leerlingen van het Odulphuslyceum hebben gevoerd met vertellers, als onderdeel van hun Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma.

Ontwerp, redactie en lay-out: HUMINT Solutions Met dank aan: Alle vertellers voor het delen van hun verhalen en docenten Elina & Marcel voor de leuke samenwerking. Meer weten? Ga naar www.mdtcultuurenkunst.nl Copyright © 2023 HUMINT Solutions


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.