Had ik maar geluisterd - RSG De Borgen

(HAD IK MAAR)

GELUISTERD Verhalen verzameld door leerlingen van RSG de Borgen, over 'had ik toen maar geluisterd' situaties uit de levens van senioren.

INTRODUCTIE Ook al snapt iedereen dat je niet alles in je eentje weet, toch blijft luisteren naar goed advies van anderen soms lastig. Je wilt het eerst zelf uitproberen, op je eigen manier doen, je hart volgen en geen bemoeienis van anderen. Soms pakt zo'n actie goed uit en ben je blij met je eigenwijsheid. Maar het kan ook gebeuren dat je achteraf denkt: had ik toen maar geluisterd.

Bijvoorbeeld naar die ene waarschuwing, goede tip of wijze les.

In de afgelopen weken hebben leerlingen van RSG De Borgen gesproken met senioren over zulke momenten in hun leven. Zijn ze blij dat ze goedbedoeld advies naast zich neer hebben gelegd of zou hun leven er nu beter uit kunnen zien als ze vroeger hadden geluisterd?

Deze gesprekken vormden Deel 1 van MDT Cultuur & Kunst.

Bij dit programma oefenen jongeren om meer te leren van mensen dan je van tevoren verwacht. Hiervoor gingen de leerlingen allereerst in gesprek met senioren (die wij vertellers noemen) om te speuren naar niet voor de hand liggende kennis en verhalen. Na het gesprek hebben de leerlingen een schrijf- en fotografieworkshop gevolgd, om het verhaal mooi vast te leggen.

In dit magazine vind je de verhalen die de jongeren op het spoor zijn gekomen en de beelden die ze daarbij gemaakt hebben.

Er komt nog meer. Tijdens Deel 2 van het programma gaan de jongeren namelijk korte films maken over de verhalen. We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat en zien uit naar de eindpresentatie, waar ook weer alle vertellers voor worden uitgenodigd.

Maar voordat het zover is... Had ik maar geluisterd!

WILMA VAN BOMMEL Een stap op het podium.

‘Vooral niet achter je telefoon

Iedereen zei dat ze het niet moest

zitten.’ Dat zei Wilma van Bommel.

doen, omdat het een te grote stap

In haar jeugd heeft ze in Den Haag

was. Ze moest haar baan en alles er

gewoond. Daar had ze veel

voor opgeven. Ze wou het heel

broertjes en zusjes. ‘Vroeger hadden

graag en ze was koppig genoeg om

we geen telefoon. Vroeger had ik

het wel te doen en nam de stap om

veel vrienden en daar sprak ik dan

naar Amsterdam te verhuizen.

ook veel mee af. We kletsten en we kletsten. Zo wisten we heel erg veel

Op het conservatorium werkte ze

van elkaar.’

hard voor een nieuw leven. Het was een tijdje arm leven, met weinig

Toen ze klaar was met de

geld en vooruitgang, maar

middelbare school werkte ze op een

uiteindelijk had ze veel succes.

basisschool als juf, dat vond ze een heel leuk beroep. Maar eigenlijk

Wilma heeft een lang leven en ze is

wilde ze graag zangeres worden.

gelukkig. Ze is nu 68 jaar, geeft weer

Toen ze een aanbod kreeg van een

les als juf, net zoals vroeger en ze wil

beroemde zanger voor een baan in

graag ook nog zangles geven.

Amsterdam, moest ze daar even

Haar advies voor onze generatie

over nadenken.

was dat we minder met de telefoon bezig moeten zijn en meer met elkaar.

Tekst: Mathijs & Nienke Foto: Annemijn & Marith

JAN OOSTHOF De man die van alles deed De man die van alles deed heet Jan

Na zijn opleiding werd hij

Oosthof. Hij is 75 jaar en woont in

bestuurslid van een

Assen.

woningorganisatie. Dat doet hij nu nog steeds. Daar heeft hij nu nog

Jan Oosthof had, toen hij jong was,

steeds veel plezier mee.

de keus om een opleiding te doen die zijn ouders hem voorstelden.

Jan wilde ons ook nog iets

Maar hij was eigenwijs en heeft het

meegeven. Namelijk, dat vrouwen

niet gedaan. De reden hiervoor was,

niet vanaf het begin al op een man

dat hij op dat moment wilde gaan

moeten leunen. Dat ze zelf ook iets

werken. Jan vertelde ons dat hij

moeten opbouwen en niet alles

daar spijt van had en daardoor niet

door een man moeten laten doen.

de zaak van zijn ouders kon

Want anders kunnen ze dat later

overnemen.

zelf niet als het nodig is. Hij zei dus dat vrouwen niet te snel moeten

Nadat hij ging werken en het leger

samenwonen. 'Huisje, boompje,

in was gegaan, heeft hij uiteindelijk

beestje', noemde hij dat.

toch de opleiding gedaan. In België, waar hij toen niemand kende. Hij zei dat hij het uiteindelijk wel hartstikke leuk vond en hij van alles leerde. Uiteindelijk heeft hij zijn opleiding toch gehaald.

Tekst: Feline Foto: Senne & Esmée

ALIE WOUTERSE Alie en haar jeugd.

We zitten nog maar net, of Alie

Alie houdt veel van de jeugd, ook al

Wouterse vertelt hoe ze vroeger de

vindt ze dat ze soms wat beleefder

kop van de kuikentjes trok. 'Ik was

mogen zijn.

een jaar of tien en wilde indiaantje

Ze is het niet eens met de uitspraak

spelen, het bloed van de kuikentjes

'de jeugd van tegenwoordig', want

smeerde ik dan op mijn gezicht en

ze vindt dat de jeugd ook heel veel

dan had ik indianenstrepen.'

dingen goed doet, zoals met technologie. Van die dingen weet

'Verder heb ik een groot deel van

de jeugd veel. Maar de jeugd doet

mijn leven in de wasknijper fabriek

ook veel kattenkwaad. 'Sommige

gewerkt. Die was bij de gevangenis.

kattenkwaad gaat te ver,' zegt ze,

En daarom denken veel mensen dat

'zoals bushokjes ingooien.' Dan

ik in de gevangenis heb gezeten,

vindt ze dat je ook wel een straf

maar dat was dus niet zo. Ik was in

mag hebben, zoals wat zij vroeger

mijn jeugd niet zo braaf, maar als ik

kreeg: een schop onder de kont.

had geluisterd naar mijn ouders en minder kattenkwaad had

Maar in het algemeen vindt Alie

uitgehaald, denk ik dat ik op

haar leven hartstikke leuk en wil

dezelfde plek had gestaan. Ik zit hier

niet weg uit Roden. 'Ik zit hier

prima,' zei ze.

prima.'

Tekst: Mart Foto: Julian & Tygo

KITTY FAAS De vele fasen van Kitty Faas Kitty is geboren in Amsterdam en

Ze liet haar kinderen wat meer hun

woonde met haar vader, moeder en

gang gaan dan dat haar moeder

drie jaar oudere zus Inkriet. Ze is

deed. Ook heeft ze met haar man in

verhuisd naar Groningen en

Frankrijk gewoond en heeft door de

momenteel woont ze in Roden.

app Duolingo, Frans geleerd.

Kitty heeft een zoon en een dochter.

Haar zoon werd geboren in

Lesgeven vond ze erg leuk, maar

Amsterdam en ze kreeg haar

toen ze begon met lesgeven, in

dochter toen ze naar Groningen

Groningen op een meisjesschool,

waren verhuisd.

merkte ze dat ze er toch wel wat moeite mee had. Gelukkig had haar

Kitty was erg gehecht aan haar

man ook ervaring met lesgeven en

moeder en ze zou wel graag nog

gaf haar wat tips. Iets wat ze zich

weer een keertje, als het kon,

nog heel goed kan herinneren is

boodschappen met haar moeder

dat, toen ze aan het lesgeven was,

willen doen, net als dat ze vroeger

er nog typemachines waren. Haar

deed. Als ze met haar moeder naar

leerlingen waren gewend dat, als ze

de winkel ging mocht ze alleen plat

klaar waren, ze het papier uit de

praten, thuis was dat niet

machine konden scheuren en het

toegestaan. Haar vader was toen

vervolgens als propjes door het

Kitty nog heel jong was al overleden

lokaal heen te gooien. Dat vonden

en ze heeft aan hem dus niet zoveel

ze normaal omdat hun oude

herinneringen meer. Ze vond haar

meester nooit controle over de klas

zus altijd wat bazig. Kitty haar

kon houden. Ze heeft in totaal 35

moeder had altijd moeite met Kitty

jaar lang in het onderwijs gewerkt.

haar gang te laten gaan en dat deed ze zelf anders.

Echt spijt heeft Kitty nooit gehad, alleen kleine dingetjes die anders gekund hadden, maar zo is het ook wel prima uitgekomen. Kitty was altijd wel een braaf kind en luisterde altijd goed. Als mensen wat van haar vroegen luisterde ze daar wel naar.

Vroeger was Kitty soms best onzeker, daar heeft ze nu spijt van.

Ook vond ze zichzelf vroeger veel te kritisch. Daarom hoopt ze dat onze generatie en de komende generaties zich niet zo onzeker voelen. Ook wil ze andere mensen meegeven dat er geen foute keuzes bestaan en dat als één van je keuzes een keer niet uitkomt zoals je gehoopt had, dat het dan ook niet uitmaakt.

Tekst: Anouk & Birgit Foto: Amy & Lisa

'Ook wil ze andere mensen meegeven dat er geen foute keuzes bestaan en dat als één van je keuzes een keer niet uitkomt zoals je gehoopt had, dat het dan ook niet uitmaakt.'

REACTIES V/D LEERLINGEN

'ik haal uit het gesprek Dat je meer kan bereiken dan dat je denkt.'

'Heel goed, interessant, spannend.'

'Ik neem van deze ervaring mee dat je Goed je best moet doen op school.' 'ik neem mee uit het gesprek: Dromen achterna gaan!'

'Het ging over het algemeen goed.'

'het was heel leuk en we moeten de volgende keer niet zo zenuwachtig zijn.' 'ik haal uit deze ervaring Dat je moet vasthouden aan wat je later wil worden.'

'Het was leuk, want mevrouw was aardig.' 'ik neem uit het gesprek mee: volg je hart!' 'ik vond alles wel 'Het was erg interessant.'

goed gaan, maar de vragen konden wat sneller gesteld worden.'

'Ik vond het heel erg leuk om te doen.'

PIETJE SUURD Luister naar anderen De 82-jarige Pietertje Boukje Suurd

Ze had soms wel een grote mond,

was het enige meisje thuis. Ze had

maar ze heeft ook een heel goed

alleen maar broers. Ze is geboren op

hart.

14 september 1940 in Alteveer, dat werd ook wel het rasdorp genoemd.

Ze was erg zelfstandig en luisterde

Pietertje heeft vier kinderen, 3

vaak niet naar anderen. Pietertje

meisjes en een jongen. Ze moest al

luisterde alleen naar zichzelf en

jong trouwen en heeft nooit een

naar haar vriendin. Ze vertelde ook

diploma gehaald. Ze heeft veel

vaak dingen aan haar vriendin en

verschillende banen gehad. Ze

heel soms ook aan haar ouders. Ze

moest bij haar vader, een boer, op

werkte vroeger bij haar vader op het

het land werken. Ze heeft ook bij

land. Ze plukte daar knollen, best

een bakkerij gewerkt. In haar vrije

zwaar werk. Het was hard werken,

tijd doet ze vaak niet zo veel, maar

maar ze zette wel door.

ze vindt het leuk om te lezen en sport te kijken op de tv.

Als ze toen wist wat ze nu weet, had ze waarschijnlijk wel meer

Pietertje was vroeger erg

geluisterd naar anderen en was ze

zelfstandig, maar ook best

niet zo eigenwijs geweest. Ze weet

eigenwijs. Omdat ze het enige

nu wel wat het inhoudt als ze naar

meisje was, dachten mensen dat ze

anderen luistert. Ze vindt het ook

bijvoorbeeld heel verwend was,

jammer dat ze nooit verder is

maar dat was niet echt zo, want ze

gegaan met school, want ze weet

moest best hard werken.

nu dat school heel belangrijk is. Ze vindt het jammer dat ze nooit haar studie heeft afgemaakt, want ze had graag stewardess willen worden.

Tekst: Elena Foto: Lulia & Lieke P.

FRANCIS WIJMA Stuntvrouw verhuist Wij hebben een interview met

Ze deed toen (en nog steeds)

voormalig GGD-personeelsadviseur

bijvoorbeeld aan muziek (theater).

Francis Wijma gehad. Toen we naar haar toegingen dachten we: we

Ze is uiteindelijk van Noord-Holland

krijgen vast iets over haar

naar Groningen (Bedum) verhuisd.

opleidingen en dat ze later had

Toen ze het tegen haar familie en

bedacht om een andere kant op te

vrienden zei, zei één van haar

gaan. Ook hadden we

vriendinnen dat ze het niet moest

verwachtingen over haar werk,

doen.. Achteraf was het een van de

maar dat bleek heel anders. Want

beste keuzes die ze had gemaakt.

we dachten iets van huisvrouw of

Ondanks dat haar vriendin zei dat

zoiets. Bleek ze voor een bepaalde

ze het niet moest doen, ging het

periode stuntvrouw in Frankrijk

achteraf wel goed.

geweest te zijn. En daarna weer terug in Nederland, nog een

Haar omgeving zei destijds ook dat

werkplek. Op dat moment hadden

ze eigenlijk niet naar Frankrijk

we wel respect voor haar.

moest gaan, maar achteraf is dat ook gewoon een goede keuze

We hadden het vooral over dat ze

geweest.

van Noord-Holland naar Bedum verhuisde. Ze vertelde ook dat als ze

Wat Francis vooral ook aan ons

had geweten wat ze nu weet, dat ze

wilde meegeven, is dat je gewoon

eerder naar Groningen verhuisd zou

naar je hart moet luisteren en je

zijn, want ze is nu veel gelukkiger.

hart moet volgen en altijd voor

Toen ze was verhuisd, had ze voor

jezelf moet kiezen. En ze zei dat je

haar gevoel een veel leuker leven.

vooral in jezelf moet geloven.

Tekst: Ian & Daniël Foto: Lieke & Jolien

GER WESTRA De keuze Meneer Westra is 71 jaar en komt uit

Meneer Westra denkt ook dat als hij

Groningen. Hij staat graag in de

toen had geluisterd, dat zijn leven

spotlights, in zijn vrije tijd, bij de

misschien anders was gegaan.

theatervereniging 'De Scheepsbel'.

Meneer Westra vindt het soms ook De eerste keuzemogelijkheid, met

goed als je niet luistert, omdat het

verregaande consequenties, in het

belangrijk is om je eigen mening te

leven van meneer Westra, was over

laten gelden. 'Een mening hebben

een school. Meneer Westra moest

is belangrijk. Maar het is ook

de keuze maken om samen met

belangrijk om die mening te laten

een vriend naar een school te gaan,

vormen door naar meningen van

of hij moest luisteren naar zijn

anderen te luisteren.' Hij geeft dan

ouders en naar de school toe

ook het advies aan de jeugd om te

waarvan de ouders wilden dat hij

luisteren naar anderen.

daarheen ging. Uiteindelijk nam hij de beslissing om met zijn vriend

We vonden het een interessant

naar school te gaan, omdat hij zich

gesprek, maar zijn blij dat wij de

veilig bij die vriend voelde.

school konden kiezen die we zelf wilden.

Na een tijdje vond hij het echt een ramp om daarheen te gaan.

Daarom had hij moeten luisteren naar zijn ouders. En als hij had geluisterd naar zijn ouders had hij ook eerder en makkelijker kunnen studeren.

Tekst: Robin & Rob Foto: Jasper

'Meneer Westra denkt ook dat als hij toen had geluisterd, dat zijn leven misschien anders was gegaan.'

NICO HERWIG Heb nooit spijt Nico is 76 jaar oud. Hij is geboren in

Hij vindt het leuk om dingen zelf te

Scheveningen en is daarna verhuisd

doen. Hij heeft bijvoorbeeld zelf

naar Bedum. Hij heeft 2 kinderen.

zonnepanelen op zijn huis gezet.

Vroeger wilde Nico graag piloot

Hij speelt om de week in een

worden, maar dat is niet gelukt. De

improvisatietheater. En ook is hij

opleiding om straaljagerpiloot te

goed in bridgen, dat is een

worden werd alvast betaald. Hij

kaartspel.

moest de test voor straaljagerpiloot alleen wel halen. Helaas is hem dat

In zijn leven vroeg hij advies aan

niet gelukt.

anderen op momenten dat hij iets niet begreep. Als hij iets fout deed

Uiteindelijk is Nico opgeleid als

kreeg hij advies van anderen, maar

ingenieur en kreeg hij een

het interesseerde hem niet als

technisch beroep, waarbij hij veel

mensen ongevraagd commentaar

projectmatig werkte.

hadden, ook al bedoelden de

Nu heeft Nico alleen maar vrije tijd

mensen het goed.

en heeft hij veel hobby’s. Hij organiseert met drie vrienden het

Hij wil in de toekomst nog graag

project 'new skool, old skool'. Dat

reizen. Het liefst naar Nieuw-

zijn interviews met kinderen op

Zeeland, omdat zijn kinderen daar

scholen.

zijn geweest.

Nico vindt dat je geen spijt moet hebben van de keuzes die je maakt en zelf moet bepalen wat je wel en niet doet. ‘Leef je eigen leven.’

Tekst: Lian & Jordi Foto: Allard & Mattia

BART VAN DEN BOS Nog een actief leven.

De 75-jarige Bart van den Bos heeft

Er zaten zo’n 700 mensen op die

nog een heel actief leven. Hij doet

boot. De boot was erg klein, dus

bijvoorbeeld nog steeds aan

met zo’n 700 mensen erop was dat

(stuit)volleybal, waar hij 60 jaar

erg krap. De boot was ongeveer 350

geleden mee is begonnen.

meter lang en heette 'De Ruiter'.

Zo heeft hij ook 22 maanden bij de

Toen Bart uit de marine ging kreeg

marine en 34 jaar bij de politie

hij zijn oude baan weer terug. Maar

gezeten. Bart is eigenlijk heel erg

hij vond dit op een gegeven

tevreden over zijn leven. Zo heeft hij

moment toch best wel saai, omdat

ook niet een moment in zijn leven

je dan ook met lekker weer de hele

dat hij niet geluisterd heeft en

dag achter een bureau zat. Daarom

daarna er spijt van heeft gehad. Het

besloot hij dat hij politieman wilde

past niet helemaal bij ons

worden. Dat was een stuk

onderwerp, maar hij had wel een

spannender werk. Zo moest hij vaak

heleboel beleefd en gedaan in zijn

vluchtelingen die niet in Nederland

leven. Daar vertelde hij dan ook heel

mochten blijven, naar Schiphol

enthousiast over.

brengen om Nederland te verlaten.

Zo heeft hij de gijzelingen met de

Op 16-jarige leeftijd vonden zijn

Molukkers meegemaakt. Geweld

ouders dat hij maar eens geld

heeft hij niet meegemaakt,

moest gaan verdienen. Zo ging Bart

gelukkig.

op een belastingkantoor werken.

Daarna, in 1967, kreeg hij een brief

In de tijd dat hij bij de politie werkte

dat hij in dienst moest. Hij heeft 20

is hij agent, hoofdagent en

maanden op een boot gezeten. Hij

wijkagent geweest.

voer daarbij naar andere landen toe.

Bart heeft altijd al gesport. Hij doet tegenwoordig aan stuitvolleybal voor senioren, daar heeft hij nooit spijt van gehad. Hij zit in een leuk team en doet soms nog mee aan (team)competities. Hij volleybalt niet op een hoog niveau, maar is vroeger wel een keer kampioen geworden en heeft meerdere bekers en medailles gewonnen. Er is voor binnenkort net een toernooi geregeld waar hij aan meedoet, net als acht andere teams uit heel Drenthe.

Verder doet Bart in zijn vrije tijd aan wandelen, jeu de boules en houdt hij erg van reizen. Hij is nog van plan om de hele wereld over te reizen.

Hij wil de jeugd van tegenwoordig meegeven dat je meer kan bereiken dan dat je denkt en dat je altijd je hart moet volgen. Hij vond dit interview erg leuk.

Tekst: Lieke S. & Sophie Foto: Leonie & Senya

'Hij wil de jeugd van tegenwoordig meegeven dat je meer kan bereiken dan dat je denkt en dat je altijd je hart moet volgen.'

BERT VAN EFFEREN Wat doet Bert het allerliefste?

Bert is geboren in Driebergen, maar

Eén van de mooiste reizen die hij

woont nu in Assen. Hij heeft een

ooit heeft gemaakt is langs het

opleiding gevolgd om kok te

Panamakanaal en later dit jaar gaat

worden. Tijdens die opleiding heeft

hij Noorwegen bezoeken.

zijn leraar tegen hem gezegd dat hij beter niet in de keuken van een

Maar reizen is niet het enige wat hij

druk restaurant moest gaan

doet. Want ook al is hij met

werken, maar meer op zijn plek was

pensioen, hij is nog wel vrijwilliger

in de keuken van een instelling. Dit

bij de Voedselbank Nederland. Dit

bleek later heel goed advies te zijn

ziet hij alleen meer als een hobby.

geweest.

Hij controleert of het eten goed wordt bewaard en er genoeg wordt

Hij is dus heel zijn leven kok

uitgegeven. Bert heeft van niets wat

geweest, maar sinds hij met

hij in het verleden heeft gedaan

pensioen is gegaan fietst hij het

spijt en is altijd nog heel gelukkig.

allerliefste. Op zijn e-bike legt hij korte en langere afstanden af. Hij

We vonden het een gezellig

maakt ritten door de buurt, maar

gesprek en mooi om te zien dat

nog liever fietst hij over de hele

Bert zo gelukkig met zijn leven is.

wereld. Bert gooit dan zijn fiets en die van zijn vrouw achterop de caravan en reist naar alle hoeken van de wereld.

Tekst: Rowan Foto: Niek & Bart

RUUD FAAS Gelukkig heb ik niet geluisterd Vroeger als kleine jongen was het

werken. Maar Ruud is ook heel slim

zijn droom om automonteur te

vertelt hij ons: 'Ik heb een best hoog

worden, maar zijn vader keurde het

IQ. Ik snap ook veel van

af. Het is hem toch gelukt.

natuurkunde en scheikunde, maar door mijn dyslexie was lezen mijn

Ruud Faas is 78 jaar oud en woont

minst favoriete vak.’

in Tolbert. Hij werd geboren in de Tweede Wereldoorlog en heeft

Uiteindelijk is hij meer gaan lezen

daarna een tijdje in Amsterdam

en werd zijn dyslexie beter. Later

gewoond. Hij heeft twee kinderen

besloot hij niet naar zijn vader te

die Barbara en Rico heten, alle twee

luisteren en zijn droom te volgen

zijn ze leraar geworden. Ruud zelf is

om in de garage te werken. In de

ook een leraar geweest. 'Ik was wel

garage werken kostte veel uren, hij

een strenge leraar,' zei Ruud

kon dus niet naar school en ging

lachend. Ondertussen is hij met

naar de avondschool. Toen kreeg hij

pensioen en reist hij voor zijn plezier

het idee om ook een leraar te

met zijn vrouw. Ze wandelen ook

worden. Hij studeerde ’s avonds en

vaak samen.

in het weekend. Het is hem toch gelukt om leraar te worden en hij

Ruud beschrijft zichzelf als een

heeft dat 35 jaar lang gedaan.

eigenwijs persoon. Hij luisterde bijna nooit naar mensen. Ruud

In 1983 waren de eerste computers

kreeg het al snel zwaar op school:

en auto’s met computers. Voor

hij had dyslexie. Zijn vader dacht dat

Ruud was dit nog helemaal nieuw,

Ruud niet goed genoeg zijn best

dus moest hij steeds doorleren over

deed. Dat kwam ook omdat Ruud

nieuwe auto’s zodat hij ze kon

heel graag in de garage wilde

repareren.

Tekst: Sanja & Joyce Foto: Marloes

Ruud gaf een tip mee aan de jeugd: 'Word gewoon wat je graag wil en laat je niet tegenhouden.'

ELLEN BELGA Was ik maar naar school gegaan…

Ellen Belga is 70 jaar oud. Ellen is al

Ellen was er klaar mee en wilde van

eenenvijftig jaar getrouwd. Ze heeft

school af. Haar ouders bleven haar

twee kinderen en een kleindochter.

vertellen niet te stoppen, maar ze

Ellen komt uit Rotterdam, maar

vond het echt niet leuk meer en

woont nu in Een. Ze houdt ervan

stopte met school.

om sportief bezig te zijn, te tuinieren, te fietsen en te wandelen

Een tijdje later trouwde ze met haar

en gaat graag naar de sportschool.

man. Ze hadden elkaar ontmoet door hun ouders. Ze zochten elkaar

Ze is nu al 4 jaar met pensioen en

later weer eens op en begonnen

heeft verschillende banen gehad.

elkaar steeds leuker te vinden. Ze

Zoals werken in het

trouwden en kregen twee kinderen.

bejaardentehuis en op kantoor.

Vroeger was het niet erg om geen Ellen heeft haar middelbare school

diploma te hebben. Je kon

niet afgemaakt. Hier heeft ze enorm

makkelijker een baan krijgen. En ze

veel spijt van. Maar hoe lukte het

was getrouwd. Vroeger ging de

haar om toch te gaan leren? En hoe

man werken en zij deed het

lukte het haar om toch een baan te

huishouden en zorgde voor de

krijgen?

kinderen. Later in haar leven werd het lastig zonder diploma. Ze kon

Ellen was rond de elf toen ze van de

moeilijk een baan vinden. Met steun

basisschool af ging. Dit was een

van haar man, besloot ze een

prettige periode, tot ze op de

opleiding te volgen. Ze leerde heel

middelbare school kwam. Ze had

hard om toch een diploma te

weinig keus, want er waren vroeger

krijgen, met een goede baan.

niet veel verschillende scholen. Ze had het niet gezellig op school en had geen zin meer in school.

Ze ging studeren. Zo kreeg ze toch de mogelijkheid om een baan te krijgen, na haar werk in het bejaardentehuis, om daar ouderen te helpen.

Nu is Ellen met pensioen en is ze gelukkig. Ze heeft uiteindelijk toch nog goed geleerd. En heeft nu een familie die heel veel voor haar betekent.

We vonden het verhaal van Ellen Belga mooi, omdat ze toch nog wilde doorleren en wist waar ze wilde komen. En dit haar goed is afgegaan.

Tekst: Julius & Selena Foto: Melle & Damian

'We vonden het verhaal van Ellen Belga mooi, omdat ze toch nog wilde doorleren en wist waar ze wilde komen.'

GERARD NIJENBOER Het verleden van Gerard Gerard, eenenzeventig jaar oud,

Gerard zijn ouders hebben allebei in

komt uit de stad Groningen en is

een concentratiekamp gezeten, wat

opgegroeid in een grensdorp in

zijn ouders geheim hadden

Twente. Hij woont daar met twee

gehouden totdat Gerard wat ouder

kinderen; een dochter en een zoon

was, omdat hij het anders niet zou

en heeft ook een kleindochter.

begrijpen. Gerards vader was Joods

Gerard doet aan vrijwilligerswerk en

en heeft ook in een

is ook een organisator van toneel en

vernietigingskamp gezeten.

soms van film. Hij doet zelf ook soms aan toneel, maar dan heeft hij

Gerard zijn vrienden gingen naar de

wel een kleine rol. 'Dat vind ik niet

ulo, waardoor hij daar ook heen was

erg.' De reden waarom Gerard zich

gegaan. Maar hij vond het later toch

heeft opgegeven, is omdat de titel

een slecht idee. Hij vond dat hij

hem aansprak en hij er wat over

beter naar de hbs had kunnen

wilde delen.

gaan. Gerard vond de leukste schoolvakken: wiskunde, rekenen,

Gerard heeft in een apotheek

aardrijkskunde en geschiedenis. Hij

gewerkt om medicijnen te maken.

vond school een van de leukste

Hij is ook een gastheer in een

dingen die er waren en heeft al zijn

ziekenhuis en doet ook

doelen in het leven behaald.

rondleidingen. Vroeger deed hij veel aan sport en zingen, waardoor hij

Wij vonden het verhaal van Gerard

weinig tijd had om te leren voor

erg indrukwekkend, omdat zijn

toetsen op school. Toen Gerard

ouders in een concentratiekamp

examens had, was hij heel erg

hebben gezeten en ook wel knap

gezakt met zeer slechte cijfers.

dat hij erover wilde praten.

Tekst: Pascal Foto: Jurre & Milan

REACTIES V/D LEERLINGEN

'Eigenlijk is alles wel nieuw wat je hoort. je verwacht dat niet.'

'Goed, helemaal goed.'

'ik neem ook mee uit ons gesprek: Niet te snel met jongens beginnen, voor jezelf kiezen.'

'Het ging goed. misschien hadden we iets meer op de vragen in kunnen gaan.'

'Echt super leuk!'

'ik neem mee uit het gesprek Dat je altijd naar jezelf moet luisteren en niet altijd naar anderen hoeft te luisteren.' 'het was heel erg spannend en leuk.'

'beter dan ik had gedacht!'

'Ging heel goed, leuk om te doen. er Kon eigenlijk niets beter.'

'ik neem uit het gesprek meE: Doe wat je zelf wilt en als je hulp nodig hebt: zoek hulp.'

'Ging helemaal top.'

IED VAN OORSCHOT Ied koos voor iets Haar moeder was overleden toen ze

Na een jaartje had ze wel geluisterd

4 jaar was. Ze kreeg toen een

en met iemand gepraat, waardoor

stiefmoeder die wilde dat ze van

ze zich beter ging voelen. Ze had

alles ging doen.

eerder moeten luisteren, want dan had ze niet een jaar over hoeven

Haar stiefmoeder wilde dat ze een

doen en had ze zich al veel eerder

school voor meisjes ging kiezen,

beter gevoeld.

maar dat wilde Ied niet. Ze wist niet wat ze moest doen, naar haar

Tegenwoordig is Ied bezig met het

moeder luisteren of haar eigen pad

leren van Spaans voor haar

volgen. Ze koos uiteindelijk voor

kleinkinderen, want die wonen in

haar eigen keuze en daar was ze blij

Spanje en zo kan ze goed met ze

mee. Als ze naar haar stiefmoeder

communiceren. Ied houdt van foto’s

had geluisterd dan had ze een heel

maken en heeft haar eigen website

ander leven gehad en had ze een

waar ze de foto’s op zet.

opleiding gedaan die ze helemaal niet leuk vond.

Ze is ook bezig met het bezoeken van universiteiten. Daar ging ze met

Ied had moeite met eten en ze had

de studenten in gesprek over

problemen met haar gezondheid.

verschillende dingen.

Ze lag alleen maar in bed en ging niet naar school en daardoor moest

Wij hebben uit dit gesprek geleerd

ze een jaar overdoen. Iedereen

dat het niet erg is om hulp te

maakte zich zorgen over haar. Haar

vragen.

vriendinnen zeiden dat ze moest gaan praten met iemand, maar dat vond ze onzin, dus deed ze het niet.

Tekst: Daniëlle & Leana Foto: Silke & Kirsten

ASTRID VAN EFFEREN De droomreis Astrid van Efferen, 69 jaar, is een

Spijt heeft ze nergens van, maar

creatieve en actieve duizendpoot.

nog wel heel veel dromen om in de

Ondanks dat ze niet zo goed te

toekomst met haar man te doen.

been is, doet ze nog erg veel. Ze

Bijvoorbeeld, mooie dingen te zien

zingt in een koor, knutselt veel, doet

en te reizen rondom de wereld. Het

vrijwilligerswerk in Assen en gaat

liefst zouden ze met een camper

naar de sportschool.

gaan rondreizen, maar dat lukt niet, omdat ze naar landen willen waar je

Spijt in haar leven heeft Astrid van

alleen met het vliegtuig heen kan.

Efferen niet. Maar als ze andere

De bestemmingen zijn: Noorwegen,

keuzes had om te maken, had ze

Canada, Amerika (Florida), waar ze

zeker andere keuzes gemaakt.

een paar vrienden heeft wonen.

Bijvoorbeeld dat ze heel graag een koophuis had gekocht. Toen zij en haar man daar de keuze over moesten maken, of ze een koophuis of een huurhuis moesten kopen. In plaats daarvan hebben ze lange tijd in een huurhuis gewoond.

Tekst: Noor & Tess Foto: Daley & Stijn

DE DOCENTEN Het MDT-traject is voor onze leerlingen een leerzame en welkome afwisseling van hun dagelijkse lesprogramma. Op school leer je veel. Je vergaart niet alleen kennis, maar je leert ook wie je bent en hoe je je verhoudt tot de wereld.

Het is goed voor onze leerlingen om af en toe uit hun eigen bubbel te kunnen stappen en dat is nou juist wat ze tijdens dit project moesten doen.

De kracht van dit programma zit hem in de snelheid en aandacht waarmee er door de MDT-trainers gewerkt wordt. Leerlingen hebben genoeg tijd om zich goed voor te bereiden, maar te weinig tijd voor twijfel en sleur.

Het interviewen van de vertellers met als thema ‘had ik toen maar geluisterd’ was voor veel leerlingen een spannend moment. Je kent degene niet die tegenover je zit en dan brengt die verteller ook nog eens een bak vol levenservaring met zich mee. Mooie gesprekken, die soms ook een beetje stroef kunnen lopen en een hele hoop verhalen en adviezen. Alle leerlingen hebben zich van hun beste kant laten zien.

We zagen leerlingen die normaal in de klas soms voor onrust kunnen zorgen, tijdens dit project opbloeien en met een open houding op een respectvolle manier met de vertellers in gesprek gaan. Ook zagen we hoe de stille leerlingen, die niet graag op de voorgrond staan, prachtige verhalen schrijven. Voor iedereen was een rol te vervullen. Onze leerlingen stonden open voor de verhalen van anderen en hebben met zorg en aandacht geluisterd en de mooie verhalen van de vertellers verwoord. Wij zijn trots!

Berber en Maartje

'Had ik maar geluisterd' is een publicatie van MDT Cultuur & Kunst.

Deze uitgave presenteert de gesprekken die leerlingen van RSG de Borgen hebben gevoerd met vertellers, als onderdeel van hun Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma.

Ontwerp, redactie en lay-out: HUMINT Solutions Met dank aan: Alle vertellers voor het delen van hun verhalen en docenten Berber en Maartje voor de leuke samenwerking.

Meer weten?

Ga naar www.mdtcultuurenkunst.nl Copyright © 2023 HUMINT Solutions