Mee met de zee - Pieter Zeeman Lyceum (Kathinka)

MEE MET DE ZEE...

Verhalen van Zeeuwse senioren over de zee, verzameld door leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum.

introductie De zee: soms je beste vriend, soms je grootste vijand. De Zeeuwen weten dit als geen ander. Niet voor niets staat de zee zo prominent op hun eigen vlag.

Maar zoveel Zeeuwen, zoveel verhalen over de zee. Want waar de een met plezier terugdenkt aan een strandvakantie, wordt de ander herinnerd aan die ene grote ramp...

In de afgelopen maanden gingen leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum in gesprek met Zeeuwse senioren om te onderzoeken aan welk verhaal zij moeten denken bij 'de zee'.

Deze gesprekken vormden Deel 1 van MDT Cultuur en Kunst. Bij dit programma oefenen jongeren om als kennisdetective meer te leren van mensen dan je van tevoren verwacht. Hiervoor gaan zij in gesprek met senioren (die wij vertellers noemen) om te speuren naar niet voor de hand liggende kennis en verhalen.

MDT Cultuur en Kunst maakt deel uit van de landelijke Maatschappelijke Diensttijd, kortweg MDT. De zee kan je niet samenvatten, maar je kan er wel over schrijven. In dit tijdschrift lees je de verhalen die de leerlingen op het spoor zijn gekomen. En er komt nog meer. Tijdens Deel 2 van het programma maken de jongeren namelijk een creatieve presentatie over alle verhalen. We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat. Maar nu eerst: Mee met de zee...

Voorbestemd verliefd?

Het was een doodnormale zomer

Haar ouders daarentegen, trokken

in de jaren '70. Als vakantie naar

zich hier weinig van aan omdat ze

Ouwerkerk, voor de zoveelste

bij de zee waren. Ali snapte deze

keer, want dat willen haar ouders

mentaliteit niet, hoe kan je gewoon

zo graag. Maar als

kijken naar de zee als bezigheid?

jongvolwassene kijkt ze hier zeker

Maar toch werd ze langzamerhand

niet naar uit. Een vakantie naar de

verliefd op de zee van Ouwerkerk,

zee? Op een camping? In een

een majestueus mysterie van water.

dorp? Ze wil liever feesten. Maar gelukkig gaat haar beste vriendin

Uiteindelijk ging ze

mee dus het is nog acceptabel.

nachtwandelingen maken om naar

Deze 2 waren al beste

de zee te kijken. Ze bleef ernaar

vriendinnen van jongs af aan dus

kijken. En daar aan het water,

Ali was hier erg blij mee.

rondhangen met een lokale jongen.

Deze 2 gingen wel vaker afspreken,

’t Sluitgat, in de jaren ’70 een kale

en ze werden een koppel. Later

vlakte met bordjes. De camping

getrouwd en een trots paar ouders.

was dan ook erg nieuw. Nu is dat

Van alle plekken om je man tegen

wel anders met zwembaden,

te komen, aan het water. Het laat je

bomen, en veel toeristen. Dit

nadenken, bestaat het lot of is dit

verslechterde alleen maar het

gewoon toeval? Maar eigenlijk

idee van deze vakantie, aan zee in

maakt het niet uit, want de zee

een dorp met niks te doen en een

brengt geluk.

kale camping.

MAURITS OVER MEVR. PANKOW

Sindsdien gaat ze bijna elke vakantie naar de zee met haar man. Het strand in Frankrijk of de goden van Griekenland. En er komt in de toekomst zeker nog meer, en allemaal door één vakantie.

En zo werd de saaie vakantie naar Zeeland, de belangrijkste van haar leven.

Maurits: "Ik heb denk ik het meeste geleerd van het bellen met de oudere, contact opnemen en vragen stellen."

Het strand is niet waar ik op visite ben "Oh ben jij dat meisje van de

Marja loopt in de week wel 12

zee", zei mevrouw Lodewijk aan

kilometer langs de bossen, in de

de andere kant van de telefoon.

heide en natuurlijk op het strand.

Ik wist toen even niet wat ik

Wat vanuit de gesprekken met

moest zeggen, omdat de vraag

Marja het meest intrigeerde was

zo direct klonk. Ik heb met

haar grote voorliefde voor de

mevrouw Lodewijk bijna iedere

natuur waar ze uren over kon

week gebeld. Het waren leuke

praten. ‘’In de duinen en in de

telefoongesprekken waar wij

heide voel ik mij een gast, maar

het alleen maar hadden over de

op het strand ben ik thuis’’. Het

zee en haar jeugd.

strand voelt voor haar als haar eigen natuurhuisje. Ik kreeg na

Mevrouw Lodewijk is een vrouw

het telefoongesprek nog

die met hart en nieren les gaf

prachtige natuurfoto’s van het

aan jongeren. Ze begon haar

strand in Renesse dat bedolven

werk als kleuterjuf in

lag onder een dik pak sneeuw.

Rotterdam en specialiseerde

Uit de gesprekken ben ik mij iets

zich in het speciaal onderwijs

heel belangrijks gaan realiseren.

voor dove en slechthorende

Mijn les is dan ook: De natuur

kinderen. Later werkte ze ook

wacht op je, ga er naar toe en je

als dramadocent op een

zult zien hoe mooi het kan zijn.

middelbare school in

De zee zou voor iedereen als een

Rotterdam. Maar haar grootste

thuis moeten gaan voelen!

passie ligt toch echt bij de natuur.

Amber: "Ik heb geleerd om niet bang te zijn om mensen aan te spreken om informatie te vragen en over wat voor kennis er allemaal is en hoe je die het beste kunt gebruiken. De tips komen zeker goed van pas bij een volgend onderzoek."

AMBER OVER MEVR. LODEWIJK

'In de duinen en in de heide voel ik mij een gast, maar op het strand ben ik thuis.'

Altijd alleen, zelfs wanneer je niet alleen bent Daar zat ik dan,

Onze zoon was geestelijk

donderdagmiddag in het leuke

gehandicapt en dit zorgde

appartement van mevrouw Van

ervoor dat ons eigen leven

de Velde. Zij is de vrouw waar je

ophield. Hij heeft begeleid

aan denkt als je denkt aan het

wonen geprobeerd, maar dit

lieve vrouwtje op de hoek, die

werkte niet. Hij wist zelf alles

koekjes bij de koffie haalt en op

het beste en wilde absoluut niet

je wacht bij de deur als je

naar anderen luisteren. Dit

langskomt. Ze zette koffie voor

maakte het voor ons als ouders

ons en terwijl ze dat deed keek

heel lastig. Je gunt hem de

ik om me heen. Ik zag

wereld, het is immers je kind!

breiwerkjes op haar stoel,

Zelfs wanneer dit ten koste van

klederdracht ingelijst aan de

je eigen energie gaat. Mijn man

muur, fotoalbums en een foto

werkte, ik niet. Hij ging

van haar man.

vroegtijdig met pensioen. De stress en zijn medische

Toen ze terugkwam vroeg ik

problemen werden hem te veel.

haar naar hem. “Mijn man is

Hij heeft de laatste jaren

vijftien jaar geleden overleden,

eigenlijk alleen maar aan de

hij was nog veel te jong. Hij had

keukentafel gezeten, want

astma en een hartritmestoornis,

hobby’s had hij niet. Het is een

maar hij is overleden aan stress.

verhaal dat ik niet graag vertel,

We hadden twee kinderen, een

maar het is mijn levensverhaal.”

zoon en een dochter.

Zo ben je altijd alleen, zelfs wanneer je niet alleen bent.

JULIETTE OVER MEVR. VAN DE VELDE

We zitten in een lastige tijd.

Verhalen als deze blijven me

Door COVID-19 zijn we ons veel

verwonderen en toen ik

beter bewust van wat het

mevrouw Van de Velde leerde

betekent om eenzaam te zijn:

kennen, had ik nooit verwacht

we hebben er immers nu

dat ze zulk verdriet mee zou

allemaal last van. Wat ik me ook

dragen. Een vrolijke, gezellige

nu beter realiseer, is dat

en sterke vrouw: dat is ze in

eenzaamheid altijd al een

mijn ogen. Dus, als we straks

probleem is geweest. Vroeger

verlost zijn van 1,5 meter en

vond ik het lastig om me voor te

andere COVID-19-regels, ga dan

stellen wat men bedoelde met

eens langs bij de ouderen in de

eenzame ouderen, maar nu kan

buurt. Ga eens als vrijwilliger

ik het maar al te goed

naar het bejaardentehuis, of

visualiseren. Eenzaamheid is

zoek simpelweg je opa en oma

iets wat je niet aan ieder

vaker op. Het zal je verbazen

persoon direct ziet. Het is een

wat een gezellige middag met

probleem waar men ook

hen én met jou doet!

stilletjes aan kan lijden.

Juliette: "Ik vond het bellen en het langsgaan bij de oudere superleuk. Ik zou het andere jongeren zeker aanraden (als ze er tijd voor hebben)."

Golven van angst en wanhoop "Ja, de zee… die geeft en die

In de Schelphoek op het eiland

neemt", vertelt mevrouw

Schouwen-Duiveland was een

Kooman (87) uit Renesse. In die

klein dorpje waar 21 gezinnen

onheilspellende nacht verloor

woonden. Het water dat het

zij zelf geen familie, maar de

dorpje ooit overspoelde heeft

verschrikkelijke herinneringen

het nooit verlaten. De restanten

zullen haar nooit loslaten.

van de huizen en boerderijen

In de nacht van zaterdag 1

liggen nu stilzwijgend onder

februari 1953 veroorzaakte de

het ooit zo verwoestende water.

zee een angst die men eerder niet kende. Een angst voor

Vlakbij de Schelphoek staat bij

verlies en voor verwoesting.

de haven van Flaauwers de

Maar vooral de angst om alles

Heerenkeet. Het is de plek waar

wat je lief is kwijt te raken.

mevrouw Kooman opgroeide en waar zij met haar man en

In één nacht was alles

ouders de Rampnacht heeft

onherkenbaar veranderd. De

doorgebracht. Op die avond was

Watersnoodramp heeft diepe

de loterijvereniging aanwezig in

sporen en littekens

café de Heerenkeet.

achtergelaten. Mensen die de Ramp en de gevolgen daarvan

Mevrouw Kooman en haar man

hebben meegemaakt, zullen de

waren naar de Heerenkeet

angst voor het water altijd bij

gefietst. "Door de harde wind

zich dragen.

waren we er veel sneller dan anders", vertelt ze.

NOA OVER MEVR. KOOMAN

Die avond ging de wind alsmaar

Niet iedereen wist de weg naar

harder razen en het water steeg

de Heerenkeet te vinden.

steeds sneller. De vader van

Sommige mensen zaten ergens

mevrouw Kooman vertrouwde

anders vast of zijn hun leven

het niet en keek naar buiten.

verloren.

"Zet jullie auto’s maar bovenop de dijk", waarschuwde hij de

Veel overlevenden van de Ramp

leden van de loterijvereniging.

vinden het moeilijk om erover

Later waarschuwde hij de

te praten. "Ik hou mijn verdriet

mensen nog een keer, maar nu

voor mezelf, want we moeten

om naar huis te gaan.

positief blijven", zegt mevrouw

De dijken bij de Schelphoek

Kooman vastberaden. Haar

waren niet meer tegen de

verhaal over de Watersnood-

kracht van het water

ramp haalt in mij ook een angst

opgewassen; ze braken door.

naar boven. Zou zoiets vreselijks

Veel mensen uit de Schelphoek

hier nog een keer kunnen

en omgeving moesten vluchten

gebeuren?

en belandden bij het enige gebouw in de buurt dat nog droog stond; de Heerenkeet.

Tijdens en na de Ramp vonden veel mensen daar onderdak, omdat hun eigen huis en bezittingen door het water waren verwoest.

Noa: "Dit project heeft laten zien dat ouderen een heel mooi voorbeeld zijn van mensen waar je van kunt leren."

'Ik hou mijn verdriet voor mezelf, want we moeten positief blijven.'

Uitzicht op zee Zee. Dat is waar wij op Schouwen-

Op 11 augustus 1981 vertrok hij

Duiveland al jaren uitzicht op

vanuit de haven van Zierikzee.

hebben. Uitzicht op zee. Als ik

Honderden mensen zwaaiden hem

naar die zee kijk, dan zie ik niet

uit op de kade in de hoop door die

alleen water en golven, maar ik

mensenmassa toch een glimp van

zie alles wat daar gebeurd is aan

Pleun te kunnen zien. Tientallen

de horizon. Ik zie schepen in

schepen van de WSV Zierikzee en

vlammen opgaan en zinken, ik zie

helikopters begeleidden Pleun een

veerboten vol zwaaiende mensen,

eindje de Oosterschelde op. Zelfs

ik zie dolfijnen en vliegende

zijn oud-collega’s uit de lucht-

vissen opspringen uit het water.

machtgroep uit Soesterberg waar

Ik zie het verleden en het heden

hij van 1971 tot 1981 werkte, volgden

van deze immense watermassa.

hem een stuk mee. Maar wanneer zij omdraaien, is Van der Lugt de

Als je denkt aan al die mensen die

enige die voorbij de horizon zal

op zee hebben gevaren met hun

varen, met zijn kat Frits, niet te

boot, niet alleen dichtbij, maar

vergeten natuurlijk.

ook nog verder dan de horizon.

Hoe zou dat zijn, voorbij de

Met zijn zware betonnen boot ‘De

horizon varen?

Zeeuwse Stromen’ rondt Pleun,

Veertig jaar geleden ging de

negen dagen te vroeg volgens zijn

dertigjarige Pleun van der Lugt

schema, Kaap de Goede Hoop,

dit avontuur aan.

waarna hem een hevige storm staat te wachten met harde winden en sneeuw. Maar Pleun ging door, voer verder rond de wereld en na 286 dagen arriveert hij terug in de haven van Zierikzee.

AMÉ IN GESPREK MET MEVROUW JONGE

Tienduizenden mensen

Pleun heeft een record behaald

verwelkomden hem in de nieuwe

door in 286 dagen zijn non-stop

haven. “Zonder Frits was ik ermee

zeilreis te maken. Pleun voer voorbij

gestopt”, zei hij. Omgaan met

de horizon. Zo zijn er nog veel meer

eenzaamheid was de moeilijkste

indrukwekkende verhalen over die

opgave van zijn hele reis volgens

zee waar wij al jaren op uitkijken.

Pleun. Ongeveer twee weken na

De geschiedenis van de zee is

zijn aankomst op 29 mei 1982

oneindig en oneindigheid is een

metselt hij vol trots met eigen

mooi uitzicht. Kijk dus altijd goed

handen zijn persoonlijke tegel in

naar die horizon aan zee. Er zijn niet

het muurtje aan de kade van de

alleen water en golven, maar veel

haven.

meer dan dat.

Amé: "Ik zou anderen aanraden mee te doen omdat het anders is dan uit boeken werken. Ook heb ik geleerd dat je informatie kan vinden op veel meer plekken dan ik eerst zou bedenken."

Met verhalen op reis “Soms zaten we wel twee dagen

En dat is precies wat ik juist wel

zonder water”. Iets wat we ons

heb gedaan. Met behulp van ‘Old

tegenwoordig bijna niet meer

school Zeeland’ ben ik in contact

voor kunnen stellen. Toch is het

gekomen met Annemiek Kok. Een

interessant om te kletsen met

gezellige oudere die ik nog nooit

mensen die het zich wel kunnen

eerder heb gezien. En we gingen

voorstellen. Mensen die het zelf

gewoon old school praten.

hebben meegemaakt. We zijn tegenwoordig zo bezig met onszelf, dat we bijna vergeten om aandacht te besteden aan de mensen om ons heen.

JANNE OVER MEVR. KOK

Zo begint ze lachend over haar

‘Soms zaten we wel twee dagen

trip naar Namibië. ‘Mijn man en ik

zonder vers water. Dan deden we

waren aan het rijden in een

wat water uit flessen in de badkuip,

wildpark in Namibië, toen het ons

zodat we tenminste nog onze snoet

opviel dat we geen dieren zagen.

konden poetsen’, begint ze weer,

Op dat moment keken we naast

wederom lachend.

ons, en daar stond hij, een enorm dier: een neushoorn! Nou we

Door haar manier van vertellen

hadden nog nooit zo snel

komt haar verhaal haast tot leven.

gereden’, vertelt ze, nog steeds

Ik voel gewoon de warmte van de

lachend. De manier waarop ze vol

hete zon op mijn huid, terwijl ze

plezier haar verhaal met me deelt,

haar verhaal vertelt. Door onze

brengt een glimlach op mijn

gesprekken is het duidelijk voor mij

gezicht. Nog zo’n feel-good

dat je helemaal niet het vliegtuig

verhaal, is mevrouws ervaring in

hoeft te pakken om op reis te gaan.

Abu Dhabi. Onder andere omdat

Alleen al door te praten met

ze het zo leuk brengt. Ik voel

mensen, word je meegetrokken in

gewoon haar plezier door de

avonturen die je op een andere

telefoon heen. Bij deze verhalen

manier niet had kunnen beleven. Ik

gaat het meer over die gezellige

ben in ieder geval erg dankbaar dat

Arabieren en de verschrikkelijke

Mevrouw Kok de tijd nam om mij

warmte.

meer te vertellen over haar leven.

Het was een bijzondere ervaring.

Janne: "De leukste opdracht was het onderzoeken van het verhaal, omdat je je dan verder verdiept. Je leert om heel specifiek te zoeken naar bepaalde informatie."

Zeeland schrok wakker 1 februari 1953, de dag die voor

Zo konden er een paar

vele mensen nog steeds pijn doet.

aangespoelde sinaasappels de dag

In Zuidwest-Nederland was het

verbeteren, eerst een lekker hapje,

raak, de Watersnoodramp.

later toch wel een soort

Aangegeven als een storm, niks

lippenbalsem voor wat smaak.

bleek minder waar, het was

Wacht maar, het komt goed

tientallen keren heftiger. Het was

dachten ze, gewoon een

een zware stormwind met een

plaatselijke gebeurtenis, het gaat

springvloed, de watermassa

wel over.

beukte vol op de dijken en waterkeringen.

Het beeld van wat er gebeurde was voor niemand echt compleet en in

Het was 4 uur ’s nachts en het

de chaos werd langzamerhand

water kwam binnen en bonsde

duidelijk dat er vele slachtoffers

tegen de deuren, heel Zeeland

waren te betreuren. Een dag verder

schrok wakker. Het uitzicht, de

en niks veranderd. Stoelen en

grond, overal was water. Het

bedden werden verplaatst om het

waaide en het klotste. De

water nog steeds tegen te houden.

stroming was te heftig om naar buiten te gaan, de polders en woonkernen, het stond allemaal blank.

ANNE-MARIE OVER MEVR. ROMIJN

Was het te stoppen? Niemand

De Ramp had een zware tol geëist

wist het. Maar daar was toch dat

voor mensen en dierenlevens,

ene bootje dat het durfde, het

alsjeblieft nooit meer.

kwam steeds dichterbij. In het

1 februari 1954, het water in rivieren

bootje, van haven naar haven en

steeg niet, maar je blijft toch kijken.

uiteindelijk weer op land, in Utrecht. Toch geen plaatselijk ongelukje, maar een ramp.

Huizen, scholen, boerderijen, wegen, dijken waren weg.

Anne-marie: "Ik vond het een hele leuke ervaring en je leert zelf ook niet alleen theorie maar ook veel sociale vaardigheden die erg handig zijn. Ook werk je met z'n allen aan een mooi eindproject en dat vind ik ook een mooi einddoel."

ruimte en rust Een lekker wijntje drinken met je

Natuurlijk moest er voor dat project

vriend(in) in je tuin kijkend naar

een grote uitgave gedaan worden

de mooie zonsondergang zit er

maar door dat project zouden wij

niet meer echt in. De bevolking in

allemaal straks wel een mooie

Nederland groeit enorm maar

leefruimte hebben en weer het

waar moeten we nu iedereen

stukje oude Nederland terugzien.

kwijt? We kampen steeds meer

De mooie zee en niet alleen maar

met een tekort aan woonruimte.

huizen om je heen. Hoe heerlijk is

Om dit probleem op te lossen

dat gevoel van vrijheid. Zou u dat

bouwen ze helaas dit land vol.

nu niet willen? Dhr. Houthuizen

Wordt er dan in de toekomst de

had een plan om Nederland uit te

hoogte ingebouwd om ruimte te

breiden. Hij is architect en had voor

besparen? Naast het probleem

bovenstaande problemen briljante

'woningnood' kampen we ook al

oplossingen, maar die zijn helaas

een tijd met milieuvervuiling en

van tafel geveegd. Ik hoor u wel

zeespiegelstijging.

denken: ‘Huh, uitbreiden?

Nederland is toch Nederland?’. Ik

Via school doe ik mee aan een

moet u bekennen dat ik dat ook

Old-school project. In dit project

eerst dacht maar nadat ik het

werd ik gekoppeld aan de

project echt had gezien, vond ik het

sympathieke heer P. Houthuizen,

een bijzonder mooi project.

geboren in Engeland en woonachtig in Zierikzee. De bedoeling van het project is dat dhr. Houthuizen een verhaal vertelde dat veel voor hem betekent.

FLEUR OVER DE HEER HOUTHUIZEN

Het was een Deltaplan voor

Van appartementen tot grote villa’s

Nederland. Het plan hield een

bij het water.

kustuitbreiding tussen Kijkduin

Ook wilde hij hiermee meer ruimte

en Hoek van Holland in. Hij was

en rust creëren. Dat je niet meer

eigenlijk van plan om een stuk

het gevoel hebt (wat het gevoel van

land in de vorm van een driehoek

nu is volgens mij) dat je opgesloten

aan te bouwen in de Noordzee.

zit maar toch dat gevoel van

Op dit stukje land zou ook een

vrijheid weer krijgt, dat we vroeger

binnenmeer komen. Naast het

nog wel voelden. Die ene plek waar

binnenmeer zouden ook een

je hardliep of waar je leerde fietsen,

groot aantal huizen (tussen de

maar die nu is veranderd in een

3000 en 6000 woningen!) op het

appartementencomplex. Die plek

bijgebouwde stuk land gezet

waar je vroeger een ijsje ging halen

worden.

maar waar nu een huis staat.

Het doet pijn, net zoals toen de

De regering moet dan ook nu

'Jonas Brothers' uit elkaar gingen.

wakker worden en het probleem

Maar dhr. Houthuizen zijn motto

onderkennen. Stel je toch eens voor

is: “Pak de dag en geniet van het

dat het echt kan: dat je lekker

leven”.

nippend aan je wijntje over zee kijkt

Doen de projectontwikkelaars het

en nog nageniet van die

allemaal alleen voor het 'grote'

ondergaande zon. Die plannen van

geld? Dat weten we niet, maar

dhr. Houthuizen zijn toch zo gek

wat we wel weten is dat het nu

nog niet!

moet veranderen. Als je er goed over nadenkt zijn de plannen van dhr. Houthuizen nog steeds actueel, want in al die jaren is er nog weinig veranderd.

Als we nu niks doen aan de huisvesting, het milieu en de zeespiegelstijging dan raken we verstrikt in allerlei problemen.

Nederland is een klein landje ten opzichte van andere landen dus die kleine probleempjes kunnen sneller tot grote problemen leiden.

Fleur: "Je leert er erg veel van, bijvoorbeeld dat je meer mensen kan benaderen voor een onderzoek. Vooral mensen waarvan je het dan niet verwacht."

'Ik had een plan om nederland uit te breiden.'

Zoveel aan de hand, maar tegelijk zo rustig Er is in de wereld zoveel aan de

Elke dag een strandwandeling,

hand, we leven in een pandemie

vlakbij huis en even genieten van

en worden beperkt in onze

de rust en het geluid van de zee.

vrijheden. Leven in een sociaal

Het is niet alleen fijn om even het

isolement, thuiswerken, 1.5 meter

huis uit te zijn, maar het is ook nog

afstand houden en op veel

eens goed voor de gezondheid. ‘Ik

plekken een mondkapje dragen is

blijf in beweging, en mijn spieren

het nieuwe normaal.

blijven soepel. Dit is iets wat erg belangrijk is’, vertelde meneer

Toch is er elke dag weer dat

Lugthart.

moment waar alles zo rustig is.

Het lijkt of alle zorgen even de

Het gepieker in mijn hoofd wordt

wereld uit zijn. Ik zie de

minder en ik kom even helemaal in

strakblauwe lucht boven het

het ‘nu’. Weg van de pandemie,

water en ruik de zee, terwijl ik

weg van de 1.5 metersamenleving

met mijn voeten door het zand

en weg van alle ellende.

loop. ‘Dat zijn de momentjes om te genieten’, vertelde Rob Lugthart mij.

In deze coronatijd zijn de kleine geluksmomenten van groot belang. In plaats van een terrasje pakken is een wandeling het nieuwe uitgaan.

EVY OVER DE HEER LUGTHART

Strandwandelingen blijven een

En tot die tijd ga ik erop uit, geniet

moment van rust en genot. Een

ik van de rust op het strand en van

moment om te ontsnappen aan

de kleine dingen die ineens niet

de werkelijkheid, elke dag

meer zo gewoon zijn, geïnspireerd

opnieuw. Het is een gewoonte.

door het verhaal van de dagelijkse

We leven in een rare tijd waar

strandwandeling die Rob Lugthart

niks meer vanzelfsprekend is. Er is

maakt.

veel onzekerheid, maar het is niet uitzichtloos. Ook dit gaat voorbij.

Evy: "Ik denk dat ik het meest heb geleerd over de verschillende typen kennis.

Doordat ik me daar nu bewust van ben kan ik ook personen benaderen voor ongedocumenteerde kennis. Dit had ik voor het project niet gedaan."

'T Strand De zon die onder gaat,

Ik ben bij Mar, vanwege het project

wandelend in de duinen en een

Old School, waarin ik word

lichte bries door je haren. Als Mar

klaargestoomd als kennisdetective.

Lugthart aan het strand denkt

Met behulp van de opdrachten heb

ziet zij deze dingen voor zich.

ik kennis verzameld en ben ik

Mevrouw Mar Lugthart loopt

erachter gekomen dat er meerdere

graag langs het strand. Zij doet

soorten kennis zijn, bijvoorbeeld:

dit dan ook zeer regelmatig. In

gedocumenteerd en niet

Zeeland is het natuurlijk heel

gedocumenteerd. Mar blijkt over

makkelijk om bij het strand te

beiden in ruime mate te

komen, dit is ook een van de

beschikken.

redenen waarom zij van Gouda naar Zeeland is verhuisd.

WESSEL OVER MEVR. LUGTHART

Ze heeft met haar man een

Ze vindt snorkelen ook erg leuk. In

appartement in Spanje. Mar is

Spanje heb je allemaal exotische

daar meestal de hele winter en in

vissen die niet in Nederland leven,

de zomers is zij dan weer lekker in

dit maakt het snorkelen erg

Zeeland. Helaas, dit jaar heeft

speciaal. Hoewel het zwemmen

corona roet in het eten gegooid.

gewaardeerd wordt is ze niet van

Dit jaar spenderen ze de winter

de watersport; zeilen of surfen dat

dan ook in het rustige Zeeland,

vindt ze maar niks.

dit was een behoorlijke tegenvaller. Het appartement ligt

Als je dichtbij het strand woont, is

aan het strand en ook in Spanje

de zee altijd dichtbij. Ik vind het zelf

wandelt ze graag. In Spanje is het

altijd geweldig om te zwemmen en

volgens haar vooral fijn vanwege

aangezien er in Zeeland genoeg

de cultuur, bijvoorbeeld

stranden zijn, kan dat gelukkig. Ik

's middags warm eten. Aangezien

heb me alleen nooit gerealiseerd

ze zo lang in Spanje is heeft zij

wat een voorrecht het eigenlijk is

daar allemaal vrienden waarmee

om hier te wonen. Door met haar in

ze allerlei verschillende

gesprek te gaan ben ik tot de

activiteiten doet. Ze vindt het erg

conclusie gekomen dat het strand

fijn om op het Spaanse strand te

niet alleen fijn is om te zwemmen

liggen en in de zee te zwemmen.

maar dat het ook een geweldige plek is om tot rust te komen. Ik ben erachter gekomen dat ik meer aan het strand gehecht ben dan dat ik eerst dacht.

Wessel: "Ik vond het het leukst om mevrouw Mar Lugthart te interviewen. Ik heb het meest geleerd van het schrijven van de column."

Fijne herinneringen aan water Hij deed het onder andere in de

Het water speelde al een grote

Noordzee, hij deed het in de

rol in zijn functie als

Atlantische oceaan, in de

mededirecteur van

Noorse Zee en in de Perzische

baggerbedrijf Ballast Nedam.

Golf. Hij deed het alleen of

Met deze baan had hij het geluk

samen met zijn vrienden. Een

de hele wereld over te kunnen

terugblik op geweldige

reizen. Alle continenten heeft

herinneringen aan het surfen en

hij in zijn leven gezien. En hoe

zeilen van de 74-jarige Arie Kok.

gaaf is het als je kunt zeggen

Op een zonnige

dat je in Hongkong en in Abu

woensdagmiddag belde ik met

Dhabi en de Verenigde

Arie, vanuit school had ik de

Arabische Emiraten hebt

leuke opdracht gekregen om

gewoond. Arie kan dat.

met deze oudere man in

Het water. Het heeft hem altijd

gesprek te gaan. Nieuwsgierig

aangetrokken. Zijn werk bracht

naar de verhalen die hij zou

hem naar vele grote wateren.

gaan vertellen over zijn leven,

Levendig vertelde Arie mij over

begon ik hem mijn vragen te

zijn grootste hobby’s: surfen en

stellen om achter deze verhalen

zeilen.

te komen en al snel nam hij mij mee naar zijn leven op en aan het water.

MATTHIJS OVER DE HEER KOK

Hier heeft hij dierbare

Of hij huurde samen met zijn

herinneringen aan. Inmiddels

vrienden in Duitsland een

gepensioneerd en wonend in

zeilboot en van daaruit

Renesse loopt hij nog

beleefden ze samen mooie

regelmatig langs het water op

avonturen.

de prachtige stranden van

Het water. Inmiddels moet hij

Schouwen-Duiveland.

het missen. Door zijn steeds

Het water. Dit element van de

slechter wordende zicht heeft

natuur heeft Arie zoveel mooie

hij zeilboten en surfplanken

belevenissen in zijn leven

moeten inruilen voor golfclubs.

gegeven. Samen met zijn vrouw

Gelukkig blijk je met een

heeft hij genoten van de

golfclub ook mooie

stranden en zeeën in Abu Dhabi

herinneringen te kunnen

en daar heel wat surf- en

maken.

zeiluren doorgebracht. Op zijn oude jaren kan hij hier met veel plezier aan terugdenken.

Het water. Ook een plek die hij graag deelde met zijn vrienden.

Samen zeilden zij graag vanuit Nederland naar andere landen, bijvoorbeeld naar Frankrijk, Scandinavië en Engeland.

Matthijs: "Eerst vond ik het bellen best wel eng om te doen, maar eigenlijk viel dat uiteindelijk best wel mee. Ik heb daardoor dus geleerd het gewoon te doen en niet telkens het niet doen."

Qua patet orbis Alles verandert. De vader van

In Curaçao ging hij namelijk

Frans Prins was marinier vroeger.

’s ochtends naar school en

Je kan misschien al raden waar

’s middags lekker zwemmen en

dit heen gaat. Door het werk van

duiken. Hij heeft daar uiteindelijk

zijn vader konden ze niet aan

drie jaar gewoond. Een tijdje later

verhuizen ontkomen. Ze moesten

werd zijn vader op een mariniers-

uit hun oude vertrouwde huisje in

vliegveld in Lisse geplaatst, daar

Den Helder vertrekken.

zijn ze toen gaan wonen en hij is

Daar waren ze dan, opeens

uiteindelijk zelfs wethouder en

aangekomen in Curaçao. Zijn

locoburgemeester geworden.

vader had daar werk namelijk.

Frans genoot daar ontzettend.

ISA OVER DE HEER PRINS

Nu hij er zo op terugkijkt, was het

Door het werk van de vader van

rondreizen een hele leuke

Frans is hij nu wonend in Renesse.

ervaring. Als je hem kent, weet je

Door al het rondreizen heeft hij een

dat hij weinig moeite heeft met

hele nauwe relatie met de zee

nieuwe vrienden maken.

gekregen, en zou hij dus nooit in

Uiteindelijk is hij door het beroep

het binnenland kunnen wonen.

van zijn vader in alle Europese

Renesse, grenzend aan de

landen geweest. Dat heeft hij als

Noordzee, is dus de perfecte plaats

gezellig, als leuk maar bovenal

voor hem. Hij woont in een huis

bijzonder ervaren.

met een grote tuin, vlak bij de zee.

Ook toen Frans in Lisse werkte als

Hij houdt er enorm van om

wethouder en locoburgemeester,

wandelingen over het strand te

bleef hij reizen. Hij heeft toen

maken met zijn vrouw, vooral in de

namelijk deelgenomen aan een

winter. Dat komt omdat de lucht

uitwisselingsprogramma naar

dan lekker fris en koel aanvoelt. De

Japan voor brugklassers. Na zijn

wijsheid van de zee is

tijd in Lisse is hij ook nog

adembenemend.

wethouder en locoburgemeester

Al lijkt het misschien vervelend om

geweest in Vlissingen, dus je kan

veel en ver te moeten verhuizen,

wel zeggen dat hij dat soort werk

brengt het ook zo zijn voordelen

erg leuk vindt. Eigenlijk heeft hij

mee.

dit allemaal aan zijn vader te danken, want als zijn vader nooit marinier was geweest, was hij misschien wel helemaal nooit in Lisse terecht gekomen…

Isa: "Ik zou andere jongeren zeker aanraden om mee te doen aan dit project, simpelweg omdat het ontzettend leerzaam is. Ik denk dat ik door dit project bij volgende onderzoeken meer mensen kan vinden om van te leren."

Doorzetten ‘Papa, wat is een camping?’ Die

Iets totaal anders dan meubels,

vraag zul je tegenwoordig niet

maar ze zorgden ervoor dat het

heel veel meer horen, maar

werkte. Ze lieten huisjes bouwen in

vroeger kwam hij vaak voorbij. In

de oude fabriek voor de camping,

1961, het eerste jaar van

kochten veertien vrachtwagens van

Kampeercentrum Schouwen

een opgeheven park vol met

wisten niet heel veel mensen wat

spullen zoals bedden en kussens en

een camping was en wat ze er

sloegen dit allemaal op voor later.

zouden moeten zoeken, maar dat

Ze bouwden winkeltjes en huizen

hield de vader van Paul van der

en stukje bij beetje werd het

Reijnst niet tegen.

vakantiepark helemaal compleet.

Ik kwam twee weken geleden

Paul is een harde werker. Er was

voor het eerst langs bij meneer

toentertijd geen school in de buurt,

Van der Reijnst en het eerste wat

dus moest Paul vanaf jongs af aan

me opviel was dat hij erg

al op het vakantiepark werken. Hij

enthousiast en vrolijk was. Ik

moest klusjes doen, dingen

kreeg een tour door de tuin,

bouwen en daarna administratief

ontmoette de ganzen én kreeg

werk doen. Ook vertelde hij dat hij

het hele verhaal over het

ooit lang gewerkt had om een tent

familiebedrijf te horen.

op te knappen en schoon te maken,

Het begon bij een meubelfabriek

zodat hij zelf in de zomer op de

met 25 medewerkers. Deze liep

camping kon staan. Maar toen hij

goed maar de fabriek moest

een keer terugkwam van het

helaas gesloten worden. Wat

strand, zaten er ineens twee

moest de familie nu doen?

meisjes in zijn tent: zijn vader had

De vader van Paul had iets

hem verhuurd. Winst is winst.

gehoord over een camping in Zeeland en daar zijn ze beland.

TOBIAS OVER DHR. VAN DER REIJNST

In 1970 kwam er een nieuwe

Het verhaal van de familie Van der

verbinding van het vasteland

Reijnst is een verhaal van

naar Schouwen-Duiveland. Op

doorzetters en een bron van

de camping werd het drukker

inspiratie. In deze tijd, waarin ook

dan ooit. Kampeercentrum

door veel mensen geworsteld

Schouwen werd een groot

wordt, kunnen we veel van hen

succes. Na het einde van de

leren.

meubelzaak ging de familie niet bij de pakken neerzitten, maar worstelde en kwam boven.

Tobias: "Ik heb denk ik het meest geleerd van de opdrachten waarbij je op zoek moest naar informatie omdat ik dit nog nooit echt zo gedaan had. Normaal gesproken vraag ik alleen om informatie bij de opdrachtgever maar nu heb ik geleerd dat dit ook bij andere mensen kan."

Van leuk en populair, naar gevaarlijk en zeldzaam “Een leuke maar gevaarlijke

Zoals mevrouw Verseput het zei:

hobby.” Tongvissen. In die tijd

“Deze hobby heeft mij een

rond het jaar 1967 was het nog

sterke band met de zee

een enorm populaire hobby. Nu

gegeven.”

komt het bijna niet meer voor...

Vissers lopen door het water

En dreigt de traditie ten onder

met een sleepnet van zo’n 20

te gaan. Tong vangen met

meter lang, die vastzit aan

sleepnetten aan de kust, iets

stokken met treklijnen. Ze lopen

wat je niet vaak meer

door het water van de ene pier

tegenkomt. Ooit weleens van

naar de andere, de ene visser

gehoord? Ik eigenlijk niet!

gaat diep het water in (tot zijn

Totdat ik mevrouw Ellie

middel) en de ander loopt met

Verseput had gesproken, zij is

het water tot de knieën. Zo

een voorbeeld van iemand die

wordt het net in een boog door

dit vroeger erg vaak deed en

de zee getrokken. Hier in

het ook erg jammer vindt dat

Zeeland was de plek tussen het

dit hier in Zeeland bijna niet

Watergat en Renesse aan de

meer voorkomt.

Noordzeekust een ideale plek

Eigenlijk ontstond strandvisserij

om bijvoorbeeld tong te

uit armoede, mensen gingen

vangen! Dit stuk moet je dan

vissen om extra kosten te

wel lopen en dat is een flink

verdienen. Later, toen de

stuk hoor! Zelf wandel ik dit wel,

armoede een stuk minder was

maar dat valt nog wel mee.

werd het ook nog eens een hele

Maar stel je voor, dat stuk moet

leuke hobby. Een hobby waar je

je helemaal door het water

echt een band hebt met de zee!

lopen! Ook nog eens sportief.

STERRE OVER MEVR. VERSEPUT

Naast het flinke stuk lopen zie

Als je langs het Watergat loopt

ik er geen problemen in. Maar

staan overal borden met “PAS

waarom komt het dan nu bijna

OP, levensgevaarlijke

niet meer voor?

zandbank”. Hier kan je zomaar

Met behulp van het verhaal van

heel snel, zonder dat je het door

Ellie en andere bronnen ben ik

hebt, omsingeld zijn door

er achter gekomen dat er best

opkomend water en drijfzand.

wat gevaren bij komen kijken,

Zo is het vaak onmogelijk om

zoals de stroming en de oneffen

weer terug aan land te komen.

bodem. De visser die diep in het

En de kans op verdrinken zeer

water schuifelt is in het meeste

groot. Ik heb ook al erg vaak in

gevaar. Volgens mevrouw

de krant zien staan dat er daar

Verseput kan de stroming soms

toeristen zijn verdronken..

zo sterk zijn dat je echt ver

"Door het in stand komen van

meegetrokken wordt.

de Brouwersdam en de

Ook is 1 sterke golf genoeg om

daardoor gevormde

je omver te trekken. Dus

zandbanken is het te gevaarlijk

strandvissen met een sleepnet

geworden om zo diep het water

is eigenlijk een erg gevaarlijke

in te gaan,” vertelt mevrouw

hobby! Ook vertelde Ellie mij

Verseput.

dat tussen ongeveer 1960-1970

Eigenlijk erg jammer van die

de Brouwersdam tot stand

zandbanken want nu zijn er

kwam en de zee hierdoor een

steeds minder mensen die aan

stuk gevaarlijker werd.

strandvisserij doen. Je komt het

Zandbanken vormden zich en

zelden meer tegen, vooral niet

strandvisserij met sleepnetten

hier in Zeeland. De traditie hier

was geen veilige hobby meer.

gaat langzaam verloren.

Sterre: "Je kan er veel van leren en het is erg interessant. Zoals hoe je het beste informatie kan vinden die lastig te vinden is. En vinden van het grootst in het kleins."

'Deze hobby heeft mij een sterke band met de zee gegeven.'

De zee kan je vriend zijn, maar ook je vijand Heerlijk. Een dag met vrienden

Een middag met vrienden met een

naar het strand. Een paar

bootje het water op. Zonnebril op,

strandlakens mee, wat te eten en

bikini aan, een gevulde koelbox

te drinken, genoeg zonnebrand

mee, genoeg zonnebrand

en een box waar je goede muziek

gesmeerd en de box voor muziek

op kunt spelen. Een bijna perfecte

natuurlijk niet te vergeten. Klinkt

zomermiddag. Maar wat als dat

ook leuk toch? Maar wat als je boot

niet meer kan? Wat als de golven

omslaat? Wat als de golven ineens

zo hoog komen dat er geen

zo hoog slaan dat het water met

strand meer is om te recreëren?

bakken over de reling komt, en je

Wat te doen, als de zee zo hoog is

boot ineens gekelderd wordt?

en de stroming zo sterk dat je er in verdrinkt?

MARIA OVER DE HEER VAN LIERE

Dag bootje, bedankt voor deze

Een dag zeilen of surfen als er een

toch niet zo’n leuke middag. Het

keer veel wind staat. Of misschien

klinkt als: “Oh, maar dat gebeurt

een middag fietsen tussen

mij toch niet. Ik pas altijd goed op

Bruinisse en Ouwerkerk

bij, en op het water.” Maar dat is

bijvoorbeeld, langs de boorden van

iets wat je nooit zeker weet. De

de Oosterschelde. Kortom, een

zee is zo onberekenbaar. Het ene

heleboel mooie dingen die je aan of

moment is de zee je grootste

op zee kan beleven.

vriend, maar het volgende is ze je

Geniet dus van de mooie kanten

grootste vijand, en zou je zomaar

van de zee, ze heeft er meer dan

kunnen vechten voor je leven… en

genoeg, maar wees je wel bewust

voer je een strijd tegen de zee.

van haar kracht.

De zee heeft zoveel moois te bieden, we zouden daar optimaal

~Met dank aan meneer

van moeten genieten. Het

Cees van Liere~

voedsel dat ze voorziet, zowel de dieren als de planten. De toeristen die ze trekt ’s zomers, die meehelpen met onze (normaal gesproken) goede economie. De watersport, een middag duiken en daarbij de mooiste dingen zien.

Maria: "Ik heb er bijvoorbeeld van geleerd dat het helemaal niet eng is om met vreemden te praten. Ook heb ik veel geleerd over de verschillende typen kennis die er zijn."

Een leven, een wereldreis Waar de reis dit keer zou

Dat het werk best gevaarlijk kon

eindigen, was de vraag. Soms was

zijn werd later duidelijk op één van

je maar liefst 13 maanden

zijn reizen. Meneer Oostdam en 100

onderweg. “Dat was het leuke er

anderen strandden in China, waar

ook aan”, vertelt Dic Oostdam. “Zo

zij drie maanden vastzaten op het

kreeg je de hele wereld te zien.”

vrachtschip ‘de Papendrecht’. De

Van Amerika tot Azië, hij is overal

oorzaak: politieke problemen

geweest. Het reizen ging niet per

tussen de toenmalige Nederlandse

vliegtuig maar per boot. Hij

en Chinese premiers. Drie maanden

werkte bij Smit Internationale,

lang werken onder toeziend oog

een sleepdienstmaatschappij. Het

van bewapende Chinese militairen.

werk was onvoorspelbaar en kon

“Het is iets wat je eigenlijk gewoon

soms heftige situaties met zich

weer wil vergeten”, vertelt hij.

meebrengen. “Boten die vergaan, dat is geen prettig gezicht.”

ISA OVER DE HEER OOSTDAM

Sommige reizen konden langer

Ik dacht hierbij gelijk aan de

dan een jaar duren. Ik kan me dat,

gemiddelde middelbare scholier

vooral in een tijd dat je bijna niet

(inclusief mezelf) op dit moment.

kan reizen, totaal niet voorstellen.

Heb ik om negen uur de eerste

Hoe het is om allerlei plekken

online les? Dan ga ik om tien voor

over de hele wereld te zien maar

negen mijn bed uit. Ok, op

ook om zo lang van huis weg te

sommige dagen misschien nog wel

zijn. Daarom vroeg ik ook aan Dic

wat later. Ritme? daar is sinds

of hij het moeilijk vond om zo

maart 2020 al helemaal geen

lang op reis te zijn, weg van

sprake meer van. Het laat je denken

familie. “Nee, je tekende bij de

over hoe situaties kunnen

reis en wist niet wanneer je terug

verschillen, misschien heb ik het

zou komen. Het was ook 50 jaar

dan toch best relaxed met online

geleden, een hele andere tijd dan

lessen om daarna lekker m’n eigen

nu.” Het was hard werken,

ding te gaan doen ondanks de

iedereen had een eigen taak op

beperkingen. Zo sta je weer even

het schip. Meneer was kok, stond

met beide benen op de boot… ehm,

om 05:30 op en werkte vervolgens

grond!

de hele dag. “Het was een ritme.”

Isa: "Ik vond het speciaal om echt over iemand z’n verhaal te schrijven en ik heb geleerd dat het niet zo eng is om mensen te bellen."

Het dorp dat gespaard bleef van een totale ramp In de nacht van 31 januari op

In Renesse werden noodwoningen

zondag 1 februari ging Zeeland

aangeboden door Oostenrijk.

gebukt onder een grote storm en

Mensen uit droge gebieden hielpen

het water steeg enorm, waardoor

andere die het nodig hadden, zoals

Zeeland en deels Brabant en

hen voedsel en zelfs onderdak

Zuid-Holland werden overspoeld

geven. Zo kwamen bij de toen nog

met water.

zesjarige Annie Verberk evacués uit

Veel woonplaatsen kwamen

Serooskerke wonen. Annie vertelt

onder water te staan. Woonde je

dat zij weinig van de ramp heeft

in Renesse, dan kon je geluk

hoeven meemaken, wonend in

hebben.

Renesse. Behalve dat haar ouders

Het dorpje Renesse aan de kop

andere mensen hebben

van Schouwen-Duiveland, nu

opgevangen, heeft het gezin hier

bekend als badplaats, was één

gelukkig geen last van

van de plaatsen waar het redelijk

ondervonden. Wel ging zij met haar

droog was gebleven. Omdat

vriendinnetjes kijken tot waar het

mensen in Renesse gewoon in

water was gekomen. Gelukkig heeft

hun huis konden wonen, werden

ze geen trauma’s aan de ramp

hier veel evacués naartoe

overgehouden.

gebracht.

Alhoewel Renesse gespaard was

Enorm veel mensen moesten

gebleven van het metershoge

opgevangen worden en

water, werd het Slot Moermond, dat

hulpverlening krijgen, daarom

aan de rand van Renesse ligt,

kreeg Nederland hulp van

getroffen; het terrein van de Burcht

omliggende landen. De mensen

van Moermond was vernield door

die geen huizen meer hadden

het water.

kregen een noodwoning.

SHANNON OVER MEVR. VERBERK

Veel van de bomen hadden het

en daarachter zie je bomen die een

niet overleefd en daarom werd

stuk dunner zijn, dat zijn de bomen

aan Johannes Braber, een

die hij heeft aangeplant. Door het

inmiddels overleden fruitteler

wegtrekken van het water kwamen

uit Renesse, gevraagd om nieuw

ook oude fundamenten (13e eeuw)

groen te planten. Je kan tot de

tevoorschijn.

dag van vandaag nog zien welke

Hoewel er in Zeeland veel mensen

planten hij heeft geplant. Langs

zijn getroffen, zijn er gelukkig ook

de grote oprit van het slot, de

mensen waaronder mevrouw

Slotlaan, zie je grote dikke eiken

Verberk goed vanaf gekomen.

van voor de ramp staan

Shannon: "Wat ik het leukst vond was alle informatie op te zoeken over het gekozen onderwerp."

Toeristen zijn van belang Meneer Troost komt

Hoe komt het dat vijftig procent

oorspronkelijk uit Rotterdam,

van de toeristen Duits is? Dat komt

maar woont sinds 1971 in Zeeland.

omdat de Duitsers heel graag naar

Hij heeft ook achtentwintig jaar

deze kant komen om hun vrije

projectontwikkelingen gedaan in

dagen door te brengen. De meeste

binnen- en buitenland. Meneer

Duitsers die naar Zeeland komen,

Troost is op het moment

komen uit het gebied Noordrijn-

organisator van verschillende

Westfalen.

brancheorganisaties. En hij zit sinds 1999 in de recreatieparken

Dat maak ik zelf ook mee als ik mijn

in Zeeland: campings en

vakantiebaantje doe; in de horeca

bungalowparken. Hij is op dat

merk je dat er vooral in de zomer

idee gekomen toen hij eerst in de

erg veel Duitsers deze kant uit

recreatieverhuur voor een baas

komen. Meneer Troost merkt dat

werkte.

ook: ’Ik merk wel dat in deze coronatijd ook veel meer

Later heeft hij de grond

Nederlanders voor een dagje de

overgenomen waarop de

rust hier in Zeeland op komen

bungalows staan, omdat die baas

zoeken. Ik vind uiteindelijk dat de

Duitsers maar niks vond. Zo is dat

coronacrisis voor mijn

bij toeval gebeurd. Op die

vakantieparken goed uitpakte,

recreatieparken is vijftig procent

want Mark Rutte raadde

van de bezetting Duits en vijftig

buitenlandse vakanties af.'

procent Nederlands.

OSCAR OVER DE HEER TROOST

Meneer Troost: ‘Ik vind het wel

Dat dat bij toeval is gebeurd, is erg

leuk dat ik ook een ander soort

leuk als je ziet wat hij ervan heeft

mensen zie dan voorheen want

gemaakt. Want dat betekent erg

mensen uit de stad hebben een

veel voor de levendigheid in dit

andere insteek.’ Hij zegt: ‘Ik heb er

gebied en dat er ook veel werk is in

vertrouwen in dat de Nederlandse

de vakantieperiodes in Zeeland, en

mensen die normaal naar het

dat is dan niet alleen op de

buitenland gaan eerder weer

vakantieparken hier, maar ook op

Zeeland opzoeken. Mensen

het strand en in de horeca. Zoals de

hebben behoefte aan rust, dat

bakker met brood van Zeeuwse

kwamen ze hier zoeken.

granen, dat spreekt toch wel erg

Mensen in de stad zijn de natuur

aan als toerist. De toeristen zijn dus

in Zeeland niet gewend, want het

erg belangrijk voor de bewoners

is daar erg dichtbevolkt. Terwijl

van Zeeland. Stel je voor dat er hier

dat voor ons Zeeuwen heel

in Zeeland geen toeristen waren.

normaal is eigenlijk, dat je het

Dan was het voor de horeca

strand, bos, en sportvelden op

onmogelijk om hier een bestaan op

fietsafstand in de buurt hebt. Dat

te bouwen, en voor de

is voor veel stadsmensen dus niet

jongvolwassenen, die kunnen hier

zo, daarom trekken die mensen

dan ook niks beginnen en zo zal

met vrije dagen richting Zeeland

Zeeland dus vanzelf helemaal

voor de prachtige omgeving.’

leeglopen. Eigenlijk hebben wij als inwoners van Zeeland geluk dat er

Het leuke vond ik toen ik met

hier zo een mooie natuur is, dat de

meneer Troost contact had, dat

toeristen erg aantrekt.

hij recreatieparken in zijn bezit had.

Oscar: "Het leukste van de afgelopen weken vond ik het speuren naar kennis om zo uiteindelijk een mooi resultaat neer te zetten."

'voor ons Zeeuwen is het heel normaal eigenlijk om het strand, bos, en sportvelden op fietsafstand te hebben.'

Juffrouw Riet Als kind hoopte je op een juf als

Uiteindelijk moest ze stoppen,

Riet. Ze is aardig, gezellig en

maar gelukkig ging Riet niet

heeft ook wel leuke praatjes.

helemaal weg. Iedereen houdt

Het begon allemaal als

wel van een muziekje?

hoofdleidster op de

Iedereen, behalve kinderen. ‘Ik

kleuterschool. Ze was erg jong

zag twee beren’ en ‘Op een

voor een hoofdleidster, maar

grote paddenstoel’ gaan er bij

dat kon de pret niet bederven.

de meeste wel in, maar het

Iedereen hield van haar. Vooral

bespelen van een triangel is

de kinderen. Het was niet gek

voor de meeste kinderen geen

dat de kinderen zo dol op haar

appeltje-eitje. Omdat dit

waren. Ze wist precies wat de

probleem niet heel erg

kinderen aantrok en wat ze

aangepakt wordt op de

liever niet wilden zien.

basisschool, moest Riet wel ingrijpen. Vrijwillig muziekles

Al met al was deze fijne periode

geven aan kinderen was voor

als hoofdleidster nog maar het

haar de beste oplossing. De

begin. Riet werd directrice van

kinderen die muziek leren

de basisschool. Het plezier van

begrijpen en Riet die weer les

het onderwijs ging niet stuk

kon geven aan de kinderen.

door het zijn van een directrice.

Het gaf juist een kick. Ze was niet de enige die een boost kreeg. De kinderen hadden ook baat bij hun nieuwe directrice.

Wie wil er nou geen directrice als Riet?

ABDULAI OVER MEVR. RIET

Haar mooiste herinneringen?

Op een van die reusachtige

Zon, zee en zand. Als kind waren

bergen zat Riet met een helder

dit dé drie objecten voor een

sprankelend glaasje water,

leuke speeldag. Zo dacht Riet

kijkend over de spelende

ook. Als er mooie zonnige dag

kinderen terwijl de zon lachend

op komst was, moest ze die

meekijkt. “Dat was een van de

gelegenheid pakken om naar

mooiste en leukste momenten

het strand te gaan. Alle

van mijn leven”, zei Riet met

kinderen namen emmers en

een grote glimlach.

scheppen mee. Dat is precies

Het strand was het leukste wat

wat Riet wou. Kinderen die

ze kon doen met de kinderen,

heerlijk aan het spelen zijn met

maar dat zegt niet dat de

emmertjes en schepjes. Er

‘normale’ dagen saai en niet

ontstaan heldere blauwe

waardevol zijn. “Alle dagen zijn

grachten, als blauwe zijde onder

speciaal voor mij geweest”,

de lucht. Hele kastelen met

vertelde ze. Riet werkte in het

bergen en watervallen.

onderwijs voor maar liefst 25 jaar. “Het waren de beste 25 jaren van mijn leven”, zei Riet.

Abdulai: "Tijdens deze opdrachten heb ik vooral socialiteit geleerd. Ik heb met veel ‘vreemde’ mensen in contact moeten komen. Dat liep wat mij betreft goed af."

achter de rood-wit gestreepte ronde muren De kust waar veel mensen voor

Na haar verhaal te horen wekten er

op vakantie moeten in je achter-

zich ook nog meer vragen op in

tuin hebben, de geur van

mijn hoofd. Wat gebeurt er nou

de zee tot in je woonkamer ruiken

precies in een vuurtoren? En zijn er

en de krijsende meeuwen die je

niet al modernere oplossingen voor

’s morgens vroeg wekken. Het

zo’n vuurtoren? Er zijn 53 vuur-

wonen aan de voet van de vuur-

torens in Nederland, elk op zich

toren die jarenlang de 250 gulden

hebben ze een eigen vorm, kleur en

briefjes sierde, hoe is dit?

lichtkarakter. Ze hebben een verschillend uiterlijk zodat schepen

Voor antwoord op deze vraag heb

kunnen zien bij welke vuurtoren ze

ik Mineke Straijer mogen spreken.

zijn en zo dus welke stad. In het

Mineke Straijer weet er, als

donker is dat natuurlijk niet te zien,

dochter van een vuurtoren-

dan is het de beurt aan de lichten

wachter, alles van. Haar vader

boven in de toren. Door middel van

keek uit over een grote

het draaien van de lamp ontstaat er

oppervlakte van zee. Nu zijn er

een lichtpatroon, hier laten ze dan

nog maar weinig mensen met dit

per vuurtoren een andere

beroep. Mineke vond het heerlijk

hoeveelheid seconden tussen. Het

om zo dicht bij de zee te wonen,

licht in de vuurtoren van Nieuw-

al moest ze dan overal vijf

Haamstede schittert om de 15

kilometer bij optellen als ze

seconden. Vroeger draaiden ze de

ergens naartoe moest fietsen.

hele toren om dit te realiseren, dit was natuurlijk loodzwaar. Nu draait alleen de lamp.

EMME LOTTE OVER MEVR. STRAIJER

Waarom zijn er eigenlijk nog

Mineke denkt ook dat ze door het

vuurtorens, boten kunnen toch

opgroeien op deze plek dapperder

met behulp van een GPS zien

is geworden, later is ze dan ook

waar ze varen? Het antwoord op

ambulancebroeder geworden. Een

die vraag is vrij simpel, niet alle

reden dat ze er dapperder door is

boten hebben een GPS, en

geworden is dat ze vaak in het

een GPS-signaal kan natuurlijk

donker nog een stuk alleen moest

ook wegvallen. Zo blijven

fietsen; ze woonde natuurlijk een

vuurtorens dus hun waarde

stuk verder dan de anderen. Het

houden.

werk van Mineke en haar vader laat zien dat mensen helpen in de

Mineke vond het heerlijk om zo

familie zit.

dicht bij de zee te wonen, ze is nog steeds vaak op het strand te vinden, wel houdt ze niet van op warme dagen bakken in de zon.

Emme Lotte: "Ik heb geleerd hoe je gericht onderzoek kan doen, en te graven naar kennis. Ik denk dat ik er later nog steeds wat aan heb."

Strand Zand in je haar. De zoute zee, de

De rustige en natuurlijke omgeving

hoge duinen achter je en het

maakte het leren heel prettig.

zonnetje schijnt. Ik sprak laatst

Mevrouw van Velzen komt uit

een vrouw die ervan overtuigd

Scheveningen en is later verhuisd

was dat het strand de fijnste plek

naar Zeeland. Ze heeft altijd dicht

op aarde is. Ze had het over de

bij het strand gewoond; ze zou niet

Zeeuwse stranden. Ik heb er nog

zonder het strand kunnen. In haar

eens over nagedacht en kwam

jeugd ging ze ook vaak met

erachter dat ze misschien wel

vrienden naar het strand om te

gelijk heeft. Je kan er zoveel

zwemmen en om de

verschillende dingen doen.

zonsondergang te bewonderen.

Voor een schoolproject genaamd

Tegenwoordig wordt er nog steeds

MDT Cultuur en Kunst, waar

veel gewindsurft op het strand, er is

jongeren in gesprek gaan met

zelfs nog een andere populaire

ouderen, heb ik met mevrouw

sport bijgekomen: kitesurfen, zelfde

Van Velzen gesproken. Zij

principe alleen dan met een grote

vertelde over hoe ze heel haar

vlieger die je vooruit trekt. Het is

leven gewindsurft heeft. Op een

toch episch hoe het strand zoveel

plank met een mast en een zeil

leuke dingen kan bieden. Het

over het water racen. Ze zei dat

houdt nooit op. Strand is leuk voor

dat het fijnste is wat er bestaat.

de jeugd, families, kortom, voor

Ze vertelde mij ook dat ze in haar

jong en oud. Heel eerlijk, het strand

examenjaar haar meeste tijd op

is natuurlijk ook ideaal.

het strand spendeerde. Niet om te sporten, zonnen of wat dan ook, maar om te leren.

JASPER OVER MEVR. VAN VELZEN

Aan de waterkant zitten kinderen

Golfsurfen is wat ik graag doe. Het

met schepjes en emmertjes. Er

is een uitdagende sport die erg

ontstaan kastelen, grachten,

intensief is. Het strand maakt het

bergen en rivieren. Een stukje

mogelijk voor mensen om heel veel

verderop kijken pap en mam

verschillende leuke dingen te doen.

tevreden toe. Je kan ook naar het

Ik heb nog meer geleerd van dit

strand om te wandelen, gewoon

project dan dat de bedoeling was:

er even op uit. Stevig

mevrouw Van Velzen heeft mij echt

doorstappen en tegelijkertijd voel

aan het denken gezet. En ik ben tot

je de wind in je haar en voel je de

de conclusie gekomen dat ik het

hitte van de zon op je huid

helemaal met haar eens ben. Het is

branden. Zelf kom ik ook graag

echt een voorrecht om dicht bij het

op het strand. Ik hou ervan om op

strand te wonen. Ik zou zelf ook niet

het strand actief bezig te zijn.

zonder het strand kunnen. Bedankt mevrouw Van Velzen!

Jasper: "Het is een superleuk project en je leert er veel van. Ik vond het leukste de column te schrijven, omdat je dan echt iets hebt waar je trots op kunt zijn."

zorg over de zorg Ouderen voelen zich steeds vaker

Henny Wallet wilde altijd al de zorg

in deze crisis eenzaam. Vaak

in als verpleegster maar ze moest

zitten zij in een verzorgingstehuis

werken in de bakkerij. Toch is zij

en mogen zij niet naar buiten. Zij

uiteindelijk in de verpleging terecht

zitten maar in een kamertje

gekomen, tenminste, dat dacht zij.

afgesloten van de wereld. Op die

Toen begon het welbekende

eenzaamheid heeft mevrouw

verhaal over corona. Wij als

Wallet iets gevonden.

Nederland moesten in lockdown

Henny Wallet is 77 jaar en

omdat wij de druk op de zorg

afkomstig uit Veenendaal. Henny

moesten verspreiden.

Wallet woont al 32 jaar in Zeeland waar zij geniet van het mooie

Voor mevrouw Wallet betekende

wandelgebied en de zee waar zij

corona nog een keer na haar

zich thuis voelt.

pensioen in de zorg.

BINCK OVER MEVR. WALLET

Mevrouw Wallet kreeg een

Toen ik met mevrouw Wallet een

aanbod om nog een keer in de

gesprek had gevoerd bleef ik maar

zorg te werken als assistent

over de zorg nadenken. Ik ben zelf

apotheker in Borge Damme. Het

helemaal geen zorgtype, hoef maar

werk vindt mevrouw Wallet erg

een keer bloed te zien en dan ga ik

leuk want dan heeft ze meer

al tegen de vlakte. Toch vind ik dat

sociale contacten voor een

er veel geld naar de zorg moet.

babbeltje.

Stel je voor, je bent multimiljonair

De titel van deze column is ‘mijn

en je bent ziek dan kun je niets met

zorg over de zorg’, maar wat is

je geld, dus wij in Nederland

mijn zorg dan? Dat zal ik haarfijn

kunnen beter geld investeren in de

uitleggen. Naast deze coronacrisis

zorg zodat de bevolking gezond is.

had ik altijd al zorg over de zorg.

Maar zo denkt Mark Rutte er niet

Ik heb namelijk zelf uit eigen

over, want er werd in 2017 in de

perspectief gezien dat mijn vader

zorg bezuinigd. En ik vind

ernstig ziek is geweest. Hij werd

persoonlijk dat dat nooit had

ziek door de ziekte van Crohn,

mogen gebeuren want de zorg is

een darmaandoening. Ik vond het

het belangrijkste dat er is.

schandalig dat het er op dat

Al met al hoop ik dat de zorg weer

moment alleen over geld ging,

beter wordt na de coronacrisis. En

want zo’n bed kost geld. Elke keer

bent u een persoon op leeftijd met

als door de doktoren gedacht

een achtergrond in de zorg, zou ik

werd, nu gaat het beter, dan werd

zeggen, meld je aan. Ten eerste,

hij meteen ontslagen, maar

leuk om contact te maken met

eigenlijk was hij nog hartstikke

mensen en ten tweede, uw hulp is

ziek. Hierdoor is mijn zorg over de

hard nodig.

zorg ontstaan.

Binck: "Ik heb door dit project verder leren kijken dan m'n neus lang is."

Op het strand Met je kleinkinderen op het

Toen de dokter dat zei is ze naar

strand als je later oud bent, wie

het strand in Renesse bij haar

wil dat nou niet? Dit zou voor de

familie gegaan. Ze vond dit

meeste mensen een paradijs zijn.

prachtig en was toen heel snel al

Een huisje aan het strand in

verliefd op de zee. Hier heeft ze ook

Portugal en nog geen 20 meter

haar man ontmoet, en is ze later

van de zee verwijderd zijn. Dat is

ook gaan wonen met haar twee

toch prachtig. Gezellig met z’n

zoons. Annette heeft dus ook een

allen een zandfort bouwen tegen

huisje in Portugal waar ze normaal

het water of zelfs een potje

gesproken heel vaak naartoe gaat

volleybal spelen. Heel veel vissers

met haar familie om even lekker tot

die verse vis verkopen naast je

rust te komen. Daar is jammer

deur. Klinkt bijna te mooi om

genoeg de laatste tijd niet zo veel

waar te zijn.

van gekomen, maar binnenkort

Dit is het normale leven voor de

mag het hopelijk weer. Ze kijkt er

75 jaar oude mevrouw Annette, zij

heel erg naar uit!

heeft de zee altijd een geweldige plek gevonden om tot rust te komen en zal niks anders kiezen dan het strand voor een vakantie.

Toen Annette nog jong was moest ze van de dokter naar het strand toe omdat ze niet zo heel erg lekker was.

Jelte: "Het leukste was om met haar te praten over haar herinneringen. Het lastigste was het documenteren van haar verhalen."

JELTE OVER MEVROUW ANNETTE

'Ik zou niets anders kiezen dan het strand voor een vakantie.'

Hard werken zit in zijn bloed Mijn doel is gelukkig zijn. Iemand

Haar vader had net een camping in

die dat al onder de knie heeft is

Renesse gekocht. Dus Ton mocht

Ton Rijstenbil.

daar komen werken. Hij draaide

Voor een schoolproject moesten

mee in de kantine.

wij (de 4-vwo leerlingen van het

Het werd een groot succes en

Pontes Pieter Zeeman) met

iedereen kwam naar Renesse. Ook

ouderen gaan bellen op zoek naar

zijn vader kwam mee en hielp met

hun verhaal. Het verhaal van Ton

het uitbreiden van de zaak. Ton

is het delen waard. Van hem kan

werkte hard en is een echte

ik nog veel leren.

gastheer. Uiteindelijk runde hij wel 6 horecazaken. Maar hij werkte

Ton groeide op in Scheveningen

veel, echt heel veel.

waar hij zijn vader hielp in de

Tot hij op een nacht thuis nog

groente- en fruitzaak. Ze

dingen aan het afronden was en hij

woonden vlak aan het strand en

niet goed werd. Zijn zoon Jerry was

iedere dag was hij daar te vinden

nog beneden en dat was maar

met zijn vrienden om een potje te

goed ook want die belde direct de

voetballen of om te zwemmen.

dokter. Hij wist dat er wel echt iets

Tot hij naar de

aan de hand moest zijn als zijn

Kruideniersvakschool in Utrecht

vader zich niet goed voelde. En dat

ging. Hij ging daar heen omdat

was het ook. Ton moest naar het

zijn vader de zaak wilde

ziekenhuis. Er werden 7 verstopte

uitbreiden tot een supermarkt.

aders ontdekt en hij heeft er een

Vader wilde altijd maar meer. Op

maand gelegen. Maar de bypass

die school ontmoette hij zijn

operaties werkten als een tierelier.

vrouw, Barry. En ze werden verliefd.

RENÉE OVER DHR. RIJSTENBIL

Voor Ton is er veel veranderd

Ook is hij veel sentimenteler

toen. “Ik heb mij nog nooit zo

geworden en hechter met zijn zoon

goed gevoeld.” Toen er iemand

Jerry. Jerry had hem gevraagd mee

zich aanbood heeft hij de zaak

te gaan naar ‘De Griezelbus’, dus ze

zonder twijfel verkocht. Want hij

hadden opeens veel tijd samen.

heeft geleerd dat werken niet het belangrijkste is. Zo begon hij met

“Ik doe alleen nog maar leuke

schilderen, dat gaf hem rust en hij

dingen”, zegt Ton. En dat beschouw

was er ook nog eens heel goed in.

ik als een goed advies voor een gelukkig leven.

Renée: "De stap is nu minder groot om een onbekende te benaderen. En misschien heeft die wel niet-herkende kennis."

colofon Mee met de zee.. presenteert de gesprekken die leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum hebben gevoerd met ouderen in Zeeland. Zij deden dit als onderdeel van hun deelname aan Old-School Zeeland, dat georganiseerd wordt als Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma. In de periode van 2021 tot en met 2022 vond dit Old-School Zeeland programma plaats. Inmiddels is het overgegaan in het MDT Cultuur en Kunst programma.

Ontwerp, redactie en lay-out> HUMINT Solutions Graag bedanken we alle vertellers voor het delen van hun verhalen en leerkracht Kathinka voor de leuke samenwerking.

Meer weten> www.mdtcultuurenkunst.nl Copyright © 2022 HUMINT Solutions