Humanitas Magazine juni 2013

“Ik geloof in de kracht van persoonlijk contact” Katja Schuurman op bezoek bij Humanitas in Eindhoven

“Betrokkenheid kun je niet afdwingen” Marius Ernsting over de kracht van civil society

1 op de 3 mensen voelt zich eenzaam.

Maar wie?

Alles over eenzaamheid in Nederland

over eenzaamheid

magazine van vereniging Humanitas, uitgave juni 2013

van mens TOT mens

Foto: Roy Beusker

U een kans... Zij een kans!

De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 werd er ruim 3,8 miljard euro geschonken aan 89 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Ook Humanitas deelt in de opbrengst van de loterij.

Hiermee traint Humanitas bijvoorbeeld ruim 11.700 vrijwilligers die hulp bieden aan zo’n 54.400 mensen. Zoals bij het bestrijden van eenzaamheid in het maatjesproject Humanitas Tandem. Mensen zoals Cynthia durven dankzij hun maatje weer de deur uit.

Cynthia (21): ‘Ik was slachtoffer van een loverboy. Daarom durfde ik niet meer alleen naar buiten en bleef ik met mijn zoontje in mijn flat.’ Humanitas vrijwilliger Anja (46): ‘Nu gaan we samen naar de speeltuin en durft Cynthia ook alleen met haar zoontje buiten te spelen.’

Cynthia: ’Dankzij Anja is mijn wereld groter geworden en kan ik op eigen kracht verder.’

Deelnemers van de Postcode Loterij steunen goede doelen en maken tegelijkertijd kans op grote prijzen. Zoals elke maand miljoenenprijzen die kunnen oplopen tot wel 25 miljoen euro.

De Postcode Loterij helpt!

Meedoen is eenvoudig, bel 0900-300 1500 (10 cpm) of meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl Voor € 11,50 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Inhoud

2 Achter de schermen

18 De vrijwilliger en de deelnemer

34 Eropuit

3 Voorwoord 4 Opinie

Vrijwilliger Daphne Timmer en deel­ nemer Angelique Heusink vertellen over hun ervaring met Humanitas Tandem.

21 LEVEN Om eenzaamheid tegen te gaan, pleit oud-politicus Marius Ernsting voor een sterke civil society: een samen­ leving waarin burgers samen­werken zonder invloed van de markt of overheid.

12 Stelling Humanitas ging de digitale straat op en vroeg mensen te reageren op de stelling: ‘sociale media maken ons alleen maar eenzamer’.

Katja Schuurman ging op bezoek bij MentorMaatjes in Eindhoven en ontdekte de kracht van persoonlijk contact.

44 Humanitas community

Probleem? Geen probleem.

Leven met eenzaamheid.

22 CHAT Op de Humanitas Chat kunnen mensen anoniem hun hart luchten.

Zoals Fleur, die openhartig vertelt over haar zelfmoordpoging.

24 In perspectief

14 TIPS

45 Uitgelicht De Week tegen Eenzaamheid: donderdag 26 september t/m zaterdag 5 oktober 2013.

Inspirerende tips om de zintuigen eens goed te prikkelen.

46 Factsheet Hoe eenzaam zijn we in Nederland?

En is het een taboe? Op zoek naar de mate van eenzaamheid in ons land en wat we ertegen kunnen doen.

Ontdek wat Humanitas doet in de strijd tegen eenzaamheid.

Achter de schermen

De makers aan het woord

4

Roy Beusker – fotograaf ‘De vrijwilliger en de deelnemer’ (p.18)

Bart Schenke – eenzaam­heids­ deskundige bij Humanitas

“Angelique keek eerst de kat een beetje uit de boom. Maar toen ik de apparatuur weer inpakte, raakten we aan de praat. Over relaties en scheidingen en wat daar zoal bij komt kijken. Tijdens de rit naar haar huis hadden we ook nog een heel uitgebreid en interessant gesprek.”

“Marius Ernstings waarschuwing dat de overheid betrokkenheid niet af kan dwingen, is mij het meest bijgebleven. En de grote bereidheid van deskundigen in ons netwerk om hun medewerking te verlenen aan het maken van dit magazine.”

Marieke Kitzen – schrijver ‘In perspectief’ (p.24)

Dit magazine is een uitgave van vereniging Humanitas. Heb je het magazine uit? Gooi het dan niet weg, maar geef het door aan anderen.

Vereniging Humanitas Postbus 71, 1000 AB, Amsterdam 020-5231100 info@humanitas.nl www.humanitas.nl Facebook.com/humanitasnederland Twitter: @HumanitasNL KvK: 40530895 ISSN: 0166-1124 Redactie Ben van Heesbeen (hoofdredacteur), Bart Schenke, Ilse van Sloten, Sofie Vriends Met medewerking van Roy Beusker, Joost van den Broek, Serge Duursma / Andere Foto, Marius Ernsting, Linda Huijsmans, Marieke Kitzen, Lennard Kok, Adrien Parlange, Floor Rieder, Judith Zeeman Concept, vormgeving en eindredactie Vandejong, Amsterdam

“Het beste middel tegen eenzaamheid is een goed sociaal netwerk. Jenny Gierveld gebruikt een konvooi als metafoor. Verzamel mensen om je heen voor wie je iets kunt betekenen, en andersom. Mijn eigen ‘convoi exceptionnel’ zal ik koesteren.”

Adverteren Neem contact op met Nicole Kienhuis via 020-5231100 of n.kienhuis@humanitas.nl.

Meer weten?

Wil je meer informatie over wat Humanitas voor jou kan betekenen?

Of wil je vrijwilliger, lid of donateur worden? Neem contact op via humanitas.nl, bel 020-5231100 of mail naar info@humanitas.nl.

Tekst, foto's en illustraties mogen alleen worden overgenomen na schriftelijke toestemming van vereniging Humanitas.

Adrien Parlange – illustrator ‘In perspectief’ (p.24)

“Ik vond het lastig om eenzaamheid te illustreren zonder pathetisch of melancholisch te worden.

Uiteindelijk kwam ik op de tekening van twee eenzame mensen die elkaar ontmoeten. Door ze hetzelfde uit te tekenen, ontstaat er meteen een link tussen hen. Zo zijn ze eenzaam, maar niet alleen.”

Drukwerk Lecturis, Eindhoven

Linda Huijsmans – schrijver ‘Eropuit’ (p.34)

“Katja’s enorme betrokkenheid bij het onderwerp viel me op. Je verwacht misschien dat ze als filmmaker vooral bezig is met haar eigen product, maar ze was juist geïnteresseerd in hoe ze kon helpen in de strijd tegen eenzaamheid.”

Humanitas heeft haar best gedaan om de rechten van alle recht­ hebbenden te achterhalen. Meent u rechthebbende te zijn, neem dan contact op met de redactie.

Humanitas wordt gesteund door:

Voorwoord

Contact!

Voor je ligt de eerste editie van de vernieuwde Van Mens Tot Mens.

Vanaf nu ontvangen al onze leden, donateurs, vrijwilligers en deel­ nemers dit tijdschrift. Elk nummer is gekoppeld aan een thema. Dit keer is dat eenzaamheid. Een derde van de Nederlanders voelt zich weleens eenzaam en een op de tien zelfs erg eenzaam. Natuurlijk, het zijn maar cijfers. En die zeggen vaak zo weinig. Maar soms krijgt eenzaamheid een gezicht.

Zo was ik laatst in Enschede op bezoek bij een jonge vrouw. Een jaar eerder was ze – met haar baby en zwanger van een tweede – in de stad komen wonen. Ze kende niemand en voelde zich zo alleen dat ze in een depressie terechtkwam. Ze sloot haar gordijnen en verstopte zich in haar flat.

Gelukkig kwam er hulp van Home-Start, een activiteit van Humanitas voor opvoedingsondersteuning. Een vrijwilliger hielp de vrouw stapje voor stapje een nieuw leven op te bouwen. Ze ging naar een koffieochtend, waar ze andere moeders ontmoette. Ze bezocht het speeltuintje. En langzaam maar zeker gingen de gordijnen weer open.

Nu staat ze weer volop in het leven. Voor mij hét bewijs dat je eenzaamheid kunt doorbreken door mensen met elkaar in contact te brengen.

Natuurlijk lukt het niet altijd. Je weet soms ook niet dat iemand eenzaam is. Veel mensen vinden het nog best moeilijk om toe te geven dat ze zich alleen voelen. Maar door het probleem te negeren, komen we er niet.

Contact leggen is de oplossing. Dus heb je iemand in de omgeving die eenzaam is? Start een gesprek. Gooi het open. Wie weet waar het jullie brengt.

Ik wens je veel leesplezier met ons nieuwe magazine. En heb je hem uit?

Geef hem dan vooral door aan iemand anders.

Eva Scholte Directeur Humanitas

5

Ik ben omdat wij zijn Opinie

6

Over het belang van civil society in de strijd tegen eenzaamheid

Tekst: Marius Ernsting Illustraties: Lennard Kok

Eenzaamheid is een sluipmoordenaar. Het overkomt je.

Aldus Marius Ernsting, oud-directeur van Humanitas.

Het ontstaat vaak door een verandering in je sociale situatie, zoals een echtscheiding, een chronische ziekte of – bij kinderen – een andere school. In de strijd tegen de vereenzaming is Ernsting een groot pleitbezorger van de civil society: een burgermaatschappij waarin mensen en organisaties samenwerken los van de markt of overheid.

Opinie

9

Marius Ernsting (Beemster, 1947) studeerde Politieke Wetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam, was Tweede Kamerlid voor de CPN en van 1996 tot 2006 directeur bij Humanitas.

Sinds 1 juni 2006 is hij voorzitter van Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk, waarvan hij eind 2013 afscheid neemt. Ernsting onderhoudt nog steeds nauwe banden met Humanitas en heeft een uitgesproken mening over zorg, welzijn en vrijwilligerswerk.

Eenzaamheid kan heel geleidelijk intreden. Ik heb dat meegemaakt met mijn oudste broer. Ik zou mezelf verwijten kunnen maken, maar voor eenzaamheid is geen dader aan te wijzen.

Eenzaamheid kan heel geleidelijk intreden. Ik heb dat meegemaakt met mijn oudste broer. Na de zoveelste reorganisatie werd hij werkloos en ging met vervroegd pensioen. Hij was alleenstaand en zocht nog geregeld de vertrouwdheid van zijn werk op; maakte een rondje langs bekende plekken. Dan haalde hij een broodje bij een bepaalde bakker en dronk hij een kop koffie in de restauratie van het Amstelstation in Amsterdam. Gaandeweg hield de bakker ermee op en verdween de vertrouwde restauratie. Dat was het einde van zijn jarenlange uitje.

broer onderhield zelf geen contacten meer. Het moest van anderen komen, als die hem al konden bereiken.

Er moet een moment zijn waarop iemand zelf zijn sociale contacten weer wil herstellen. Een vereniging als Humanitas kan ondersteuning bieden, maar alleen als iemand zelf geholpen wil worden.

Eenzaamheid kan iedereen overkomen

Hij ging niet meer op vakantie, dat vond hij te veel gedoe. Hij kwam niet meer op verjaardagen, dat vond hij te druk. We kregen door wat er aan de hand was: sociale verwaarlozing. Maar als dat proces enkele jaren bestrijkt, wanneer grijp je dan in? En hoe? Op een gegeven moment konden we hem ook telefonisch niet meer bereiken. Zijn antwoordapparaat stond inmiddels bomvol, en dat liet-ie zo. Als iemand zelf niet wil, is het erg moeilijk om nog binnen te komen. Toen iemand van de familie hem een keer thuis opzocht, zat hij al een dag of twee dood in zijn stoel.

We weten aardig wat over het ontstaan van eenzaamheid. Onder andere dat het iedereen kan overkomen.

Ook mij. Zo ging ik in de tijd dat ik als volksvertegenwoordiger in de Tweede Kamer zat, niet graag naar feestjes. Daar moest ik altijd maar over politiek praten, ook als ik dat eigenlijk niet wilde. Dus begon ik die gelegenheden over te slaan. Dat doen meer mensen.

Mensen die doof zijn geworden bijvoorbeeld. Zij vinden het heel moeilijk om in grote gezelschappen te verkeren, omdat ze dan niets meer verstaan. En zo krijgen isolement en eenzaamheid geleidelijk een voet tussen de deur.

Het gebeurde in 2007, net na mijn directeurschap bij Humanitas. Ik zou mezelf verwijten kunnen maken, maar voor eenzaamheid is geen dader aan te wijzen. Mijn

We weten verder dat eenzaamheid vaak te maken heeft met andere problemen. Een op de drie verzoeken om thuiszorg en thuishulp is eigenlijk ook een vraag om

Opinie

10

Dat alleen ouderen eenzaam zijn, is een misverstand. Kinderen kunnen net zo goed geïsoleerd raken. Omdat ze worden gepest bijvoor­beeld, of na een verhuizing.

sociaal contact. Een verzoek om hulp bij Humanitas Thuisadministratie komt vaak direct voort uit eenzaamheid. Ga maar na: als de persoon overlijdt die altijd de administratie deed, dan moet de partner niet alleen het overlijden verwerken maar zich ook verdiepen in iets ingewikkelds als financiën. Dat kan tot enorme problemen leiden: brieven worden niet opengemaakt, rekeningen niet betaald. Een vrijwilliger die helpt om de financiën weer op orde te brengen, is tegelijkertijd iemand om mee te praten. Mensen kunnen hun leven weer een beetje oppakken en krijgen hun zelfredzaamheid terug. Volgens mij ligt hier de kracht van Humanitas: de vrijwilliger kan hulp en sociaal contact met elkaar verenigen. Bijna terloops, zonder iemand direct de stempel ‘eenzaam’ te geven.

Een probleem zonder etiket Humanitas is er voor tijdelijk contact, maar we werpen mensen natuurlijk niet zomaar op zichzelf terug. Een vrijwilliger kan iemand adviseren eens met een sociaal raadsman te praten, of lid te worden van een klaverjasclub. Vrijwilligerswerk gaat over de sociale structuren en over oog hebben voor het herstel van sociale contacten.

Het beste is om mensen niet te benaderen vanuit het probleem ‘eenzaamheid’. Daarmee plak je iemand een etiket op, en dan gaan de hakken in het zand. Uit schaamte zegt niemand namelijk graag: “Ik heb niet zoveel sociale contacten.” Uit onderzoek van Coalitie Erbij – een bundeling van landelijke organisaties in de zorg- en welzijnssector, waaronder Humanitas – blijkt dat activiteiten die niet specifiek gericht zijn op eenzaamheid, het succesvolst zijn. Bijvoorbeeld hulp bij thuisadministratie. Of een andere mooie manier: eenzame mensen vragen om jou eens ergens mee te helpen.

Dat is een heel onnadrukkelijke manier om contact te leggen waar beide partijen iets aan hebben en waarbij iemand zijn waardigheid behoudt of terugkrijgt.

Niet alleen ouderen zijn eenzaam We kunnen er gerust van uitgaan dat de mate van eenzaamheid in de maatschappij momenteel toeneemt. Er zijn concrete factoren die dat in de hand werken. Vergrijzing is er zo een. Mannen hebben met 76 jaar een kortere levensverwachting dan vrouwen die gemiddeld 81 worden. Dus een groot aantal vrouwen boven de tachtig heeft hun man verloren. En dat neemt de komende tijd alleen maar toe.

Maar dat alleen ouderen eenzaam zijn, is een misverstand. Kinderen kunnen net zo goed geïsoleerd raken.

Omdat ze worden gepest bijvoorbeeld, of na een verhuizing. Een andere misvatting is dat armoede rechtstreeks leidt tot isolement. Mensen die weinig te besteden hebben, zullen anderen misschien niet zo gauw uitnodigen omdat ze niets kunnen aanbieden. Maar armoede kan ook juist leiden tot contact, omdat ‘mekaar helpen’ een vorm van overleven is. Mensen kunnen elkaar spullen lenen, of samen de kosten delen. Overigens liggen armoede en eenzaamheid bij eenoudergezinnen wel heel duidelijk in elkaars verlengde. En bij chronisch zieken en gehandicapten kan de medicatie zó duur zijn dat er weinig armslag overblijft voor sociale activiteiten.

Verder goed om te onthouden: eenzaamheid is geen statisch gegeven. Iemand kan na het overlijden van een dierbare opnieuw een gelukkig en sociaal actief leven gaan leiden. En alleenstaand staat niet per se gelijk aan eenzaam. Zeker niet als het een bewuste keuze is.

Opinie

Pas op voor institutionalisering Individualisering en vooral ontzuiling hebben een rol gespeeld bij vereenzaming. Ooit waren er diverse duidelijke stromingen: katholieken, protestanten, een socialistische zuil. Die regelden hun zaken binnen hun eigen kringetjes. Zij speelden een belangrijke rol in dat sociaal normerende gedrag: omkijken naar elkaar – zo hoort dat. De zuilen – de ‘houders’ van die normen – zijn voor een belangrijk deel verdwenen, maar we hebben nog wel een zeer omvangrijk verenigingsleven in Nederland. Als het gaat om de kracht van civil society, voert Nederland de wereldtop aan. Buren, mensen van

11

de sportvereniging of mensen in het buurthuis werken samen zonder bemoeienis van de overheid of de markt.

Dat is waardevol, een enorme schat. Maar die kunnen we wel verliezen. Wat absoluut niet moet gebeuren, is dat de overheid alles wil gaan regelen. De Oost-Europese landen hebben dat meegemaakt. De enorme dominantie van de communistische partij en de staat maakte al het maatschappelijk verkeer daaraan ondergeschikt. Toen het communisme was verdwenen, was er ook geen civiele samenleving meer.

Daarom kijk ik nu met enige beduchtheid naar het overhevelen van de zorg naar de gemeenten. Want de huidige vrijwilligers doen hun werk omdat ze het zelf belangrijk vinden, niet omdat de gemeente het belangrijk

Opinie

vindt. Betrokkenheid valt niet af te dwingen, dat moet van de mensen zelf blijven. Het voordeel is wel dat de gemeente dichter bij haar inwoners staat dan de overheid. Het is dus ook een kans. Alleen hebben gemeenten ook te maken met flink bezuinigen, bijvoorbeeld op de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Deze vergoeding van langdurige zorg voor mensen met een ernstige beperking was 5 miljard, maar de gemeenten moeten het nu doen met 3,5 miljard.

We moeten oppassen voor institutionalisering: denken in handelingen in plaats van medemenselijkheid. In de thuiszorg wordt de dienstverlening kapot ‘gestop­ watcht’: schoonmaken, aantrekken van steunkousen,

12

toedienen van medicatie en dat alles binnen een vastgesteld aantal minuten. Deze pragmatiek heeft gezorgd voor meer eenzaamheid. In de zorg zijn ongeveer 400.000 vrijwilligers actief die dat probleem gelukkig niet hebben en die intuïtief weten dat er naast hun klus ook sprake is van een menselijke kant. Nederland draait op één miljard uur per jaar aan onbetaald werk door vijf miljoen vrijwilligers. Dat is 42 procent vrijwilligers in Nederland tegen de helft daarvan in Frankrijk. Ook Duitsland, Engeland en zelfs Scandinavië blijven ver achter. Ik denk dat het sociale in onze genen zit. We waren ooit van elkaar afhankelijk om het water buiten de deur te houden. Een dijk bouwen doe je niet alleen, dat doe je met elkaar.

Opinie

13

Wat ik vreselijk mis in het huidige politieke landschap, is iemand die een aansprekend verhaal kan houden over het belang van een actieve en sterke civiele samenleving.

Politiek laat kansen liggen Wat ik vreselijk mis in het huidige politieke landschap, is iemand die een aansprekend verhaal kan houden over het belang van een actieve en sterke civiele samenleving.

Iemand als Joop den Uyl kon mensen raken, en ook in christelijke kring had je voorgangers die dat deden.

Toen David Cameron, premier van Engeland, zijn idee van The Big Society lanceerde – over de kracht van lokale netwerken en burgerinitiatieven – dachten mensen: “Ja, dit gaat over mij! Dit vind ik ook belangrijk en ik ga er wat aan doen.” In Nederland is het: óf de markt moet het doen, of de politiek. Kortom, regelgeving, financiering, gedoe.

De politiek zou juist moeten investeren in civil society.

Uit onderzoek weten we dat mensen die weinig of geen sociale contacten hebben doorgaans minder gezond zijn dan mensen met een actief sociaal netwerk. Die laatste groep heeft minder kans op ziekten als obesitas en zelfs Alzheimer, want contacten houden je geest alert en actief. We weten ook dat mensen die anderen helpen zich gelukkiger voelen dan mensen die dat niet doen. Veel vliegen in één klap dus. Hoeveel meer bewijsvoering heeft de politiek nodig?

Het voorkomen of tegengaan van eenzaamheid zit ook vaak in de kleine dingen. Zoals hondenuitlaatdiensten waardoor mensen die slecht ter been zijn toch hun hond kunnen houden. Of een website als Buurtlink, waar je kunt opzoeken welke buur klaarzit met de koffie. In Japan hebben de thuisbezorgers van flesjes Yakult de opdracht gekregen meteen even te kijken of alles goed is met de oudere bewoners. Praktische dingen, niet duur en niet ingewikkeld.

Ik vind dat we als vrijwilligersorganisaties minder nadruk moeten leggen op iemands ‘nut’. Van de 65-plussers is gemiddeld vier op de tien vrijwilliger. Na hun 75ste daalt dat aantal sterk. De eerste gedachte is wellicht: ze kunnen niet zo veel meer. Maar misschien heeft hun omgeving ‘besloten’ dat ze niets meer kunnen en worden ze niet meer gevraagd. Stel dat ze nog best koffie kunnen schenken, alleen niet meer zo snel. Nou en? Dan duurt het maar langer. We moeten van dat nuttigheidscomplex af. Mensen zijn sociale wezens. De Afrikaanse filosofie Ubuntu – ik ben omdat wij zijn – zie je terug in wat Humanitas en andere vrijwilligersorganisaties doen.

Uiteindelijk is het van wezenlijk belang dat mensen zich tot anderen kunnen verhouden. Koester dus de civil society.

Samen de schouders eronder Ook voor onszelf – als vrijwilligersorganisaties – is er nog wel iets te doen. Een aantal organisaties, waaronder Humanitas, heeft zich verenigd in Coalitie Erbij. Een prima initiatief maar wat nog ontbreekt, is het vermogen om niet alleen het eigen winkeltje te bewaken. Laten we gezamenlijk de schouders zetten onder één project, los van ieders eigen belangen. Want dat is helaas de andere kant van die rijke civiele samenleving: enorm veel clubjes die allemaal hun eigen stempel ergens op willen drukken.

Leestip van Marius Ernsting In het boek Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community (2000) geeft de Amerikaan Robert Putnam een pleidooi voor de civil society. Verder richtte hij onder andere de beweging Better Together op, waarmee hij een actieve sociale samenleving in de VS verbreidt en vernieuwt.

Stelling

14

Sociale media maken ons alleen maar eenzamer Dankzij je computer ligt tegenwoordig de hele wereld voor je open. Het is een koud kunstje om via sociale media als Twitter en Facebook in contact te komen of te blijven met andere mensen. Toch?

Of maken sociale media ons juist eenzamer?

Humanitas zocht het uit.

Jan-Willem Wesselink, oprichter Kennislab voor Urbanisme “Media op zich doen niets. Het gaat om de manier waarop je ze gebruikt.

Ik denk dat de meeste mensen minder eenzaam worden door sociale media.

Voor mijn werk moet ik soms naar het buitenland. In een vreemde stad kun je je soms knap verloren voelen. Via sociale media blijf ik in contact met de mensen om me heen. Dat verlicht die kortstondige eenzaamheid.”

Agnieszka Przygodzka, coördinator bij Humanitas Chat “Je moet wel enige affiniteit hebben met digitale communicatie als je mensen wilt ontmoeten via Facebook of Twitter. En niet iedereen heeft dat. Bovendien ben je er niet met een profiel. Om in contact te blijven moet je updates plaatsen, vrienden volgen en berichten liken. Sociale media kunnen dus helpen mensen bij elkaar te brengen, maar dat is enkel het begin.”

Stelling

15

Eline Arisse, master­student Universiteit voor Humanistiek “Ik ervaar sociale media als een extra hobbel voor het leggen van contacten.

Het kan zeer vertekenend zijn hoe iemand zich voordoet en vaak moet je iemand weer opnieuw leren kennen als je in real life afspreekt. De laag­ drempeligheid van sociale media kan een hoop deuren openen, maar je moet wel extra moeite doen.”

Bart Schenke, beleidsadviseur Eenzaamheid en Sociaal Isolement bij Humanitas

Inge van der Vies, coördinator Humanitas Gezin in Balans, voor moeders in detentie “Sociale media zijn geen oplossing, wel een aanvulling. Ze kunnen de beleving van eenzaamheid ver­zachten en voor specifieke personen een heilzame werking hebben. Het is bijvoorbeeld een goed alternatief voor mensen die door omstandig­heden moeilijker contact leggen, zoals de gedetineerde moeders met wie wij werken.”

“Als het fysiek niet lukt om een sociaal netwerk te onderhouden, bijvoorbeeld als gevolg van geografische afstand of beperkte mobiliteit, dan zijn sociale media zonder twijfel een uitkomst.

Maar voor veel mensen is het behouden of verwerven van een sociaal netwerk lastig, omdat zij het moeilijk vinden met anderen om te gaan.

Ze kampen met een laag zelfbeeld of met een zekere verlegenheid of onhandigheid. Sociale media zijn slechts een middel. Als de oorzaken van iemands eenzaamheid niet worden opgelost, dan heeft ook het gebruik van sociale media geen effect.”

Tips

16

Kijken Alleen zijn is zo gek nog niet How to be alone (2009) van Andrea Dorfman is een gedicht, of eigenlijk een manifest over alleen zijn. In plaats van eenzaamheid te zien als iets zieligs of engs, laat Dorfman zien dat het eigenlijk prima is om af en toe alleen te zijn: “You’ll find it’s fine to be alone, once you’re embracing it.” Zodra je hebt geaccepteerd dat je soms alleen bent, kun je ervan genieten. Ga bijvoorbeeld alleen uit eten, alleen naar de bioscoop of alleen naar een club. Want alleen zijn betekent ook dat je de vrijheid hebt om te doen wat je wilt en te zijn wie je bent. Bekijk een filmpje met het gedicht op www.youtube.com, zoek op ‘How to be alone’.

De ultieme vrijheid Into the Wild (2007) is een film gebaseerd op het gelijknamige boek van Jon Krakauer, over het waargebeurde verhaal van de Amerikaanse Chris McCandless. De jonge Chris wil zich onttrekken aan de materialis­ tische wereld, de ouderlijke macht en de verplichtingen van de prestatiemaatschappij.

Na zijn afstuderen besluit hij naar Alaska af te reizen, om daar ultieme vrijheid te ervaren.

Tijdens zijn avontuurlijke tocht door de Verenigde Staten ontmoet hij bijzondere mensen. Maar steeds reist hij door, tot hij gewapend met een jachtgeweer en een rugtas de onherbergzame natuur van Alaska intrekt. Bekijk de trailer op www.youtube.com, zoek op ‘Into the Wild trailer’.

Wat als het regent?

Claes (2012) is een korte film (23 minuten) van de jonge Zweedse regisseur Martina Carlstedt en vertelt het verhaal van Claes, een gepensioneerde man met één grote wens: eindelijk een bezoek brengen aan de dichtstbijzijnde bioscoop. Maar ja, wat als het regent? Wat als zijn trui niet past bij het overhemd dat hij draagt? Misschien is het toch beter om thuis te blijven. De minima­ listische documentaire toont hoe Claes een gevangenis van zijn huis maakt en wat eenzaamheid met iemand kan doen.

Tijdens het International Short Film Festival Nijmegen in 2012 ontving de film een Go Short Award voor beste documentaire.

Bekijk een stukje van de film op http://vimeo.com/40408505.

LEZEN Alle verhalen van Kikker en Pad Wie kent ze niet? Kikker en Pad, de vrolijke tekenfiguren van Arnold Lobel. Kikker en Pad verschillen sterk van elkaar. Kikker staat altijd te trappelen om iets te ondernemen en Pad doet het liever wat rustiger aan. Toch zijn ze de beste vrienden. In de bundeling Alle verhalen van Kikker en Pad (2005) vind je twintig verhalen van het duo met een vaak verrassende kijk op eenzaamheid en vriendschap. Heerlijk om voor te lezen aan kinderen vanaf 4 jaar. En stiekem ook leuk voor jezelf.

Huh? Sommige mensen kunnen altijd wel een smoes bedenken om iets niet te hoeven doen. De hond is ziek, het regent, het is maandag. Het kan dan helpen om anders naar de werkelijkheid te kijken. In het boekje Ja-maar, huh?! (2009) van Bertold Gunster lees je hoe je dat doet. De pessimist vindt het glas halfleeg, de optimist halfvol. Gunster gaat uit van een derde benadering: waar is de kraan? Verander van perspectief en denk ‘ja-en’, in plaats van ‘ja-maar’. www.ja-maar.nl

Tips

17

Luisteren Single in de grote stad Nederland kent steeds meer alleenstaanden.

Vooral in grote steden wonen veel mensen op zichzelf. Maar hoe doe je dat eigenlijk, leven in je eentje? Wie boort er een gat in de muur om dat nieuwe schilderij op te hangen?

En wat doe je elke avond met eten? In de vierdelige radioserie Een cursus alleen zijn van Maartje Duin praten single dertigers over alleen wonen in de grote stad. Eerlijk, grappig en voor velen zeer herkenbaar. Luister de serie terug via www.hollanddoc.nl, zoek op ‘Een cursus alleen zijn’.

SURFEN Gepest maar trots

Twee generaties, één oplossing

Begin 2013 hebben musicalster Jamai Loman en stylist Fred van Leer de website gepestmaartrots.nl opgericht. Hier vertellen zij en andere bekende en onbekende Nederlanders over hun ervaringen met pesten. Pesters zullen er altijd zijn, daar kan niemand echt iets aan doen. Maar via de website krijgen slachtoffers van pesterijen een steuntje in de rug. Door te laten zien dat juist heel veel succesvolle, bekende mensen vroeger zijn gepest, wordt duidelijk dat gepest worden niet het einde van de wereld betekent. www.gepestmaartrots.nl, facebook.com/gepestmaartrots

Je studententijd is ‘de tijd van je leven’.

Toch? Niet altijd. Een kamer vinden is best lastig en uit onderzoek blijkt dat studenten zich regelmatig alleen voelen. Ook van ouderen is bekend dat ze weleens eenzaam zijn. En zij hebben vaak juist ruimte over in hun woning. Stichting SOlink zag hier een kans en besloot de twee generaties bij elkaar te brengen. Via de website kunnen studenten en ouderen zich opgeven om gelinkt te worden. Is er een goede match? Dan trekt de student in bij de oudere en zijn beiden niet meer alleen. www.solink.nl

Heft in eigen handen Mensen die alleen zijn en anderen willen ontmoeten, kunnen zelf hun eenzaamheid doorbreken. Bijvoorbeeld via Fellas.nl. Dit is een Nederlandse website waar mensen zelf activiteiten op kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld een Schotse picknick in Utrecht, kanoën in Nijverdal of een spelletjesavond in Groningen.

Net wat je wilt. Als er bezoekers zijn die mee willen doen aan jouw activiteit, kunnen ze zich aanmelden. Natuurlijk kun je zelf ook aansluiten bij een bestaande activiteit.

Zo leer je makkelijk nieuwe mensen kennen, die dezelfde interesses hebben als jij. www.fellas.nl

Ontmoet je buurt Oude verbanden zijn misschien verdwenen, maar mensen hebben nog steeds behoefte aan verbondenheid. Overal ter wereld vormen mensen dan ook steeds meer groepen en clubjes. Meetup.com is een internationale website die inspeelt op deze trend. Het plat­form laat zien welke groepen bij jou in de buurt te vinden zijn. Zo proberen ze buurt­ genoten met dezelfde interesses in contact te brengen. In ruim tien jaar zijn er meer dan 100.000 communities gevormd in 196 landen. Ook Nederland doet mee. Zo is er een medi­tatie­groep voor boeddhisten in Amsterdam, een groep voor jazzliefhebbers in Den Haag en een netwerkgroep in Utrecht voor vrouwen die van cocktails houden. www.meetup.com

Tips

18

uitgaan De paden op Bijna twee derde van de Nederlandse vrouwen en meer dan de helft van de mannen geven aan dat de natuur ingaan depressieve klachten verlicht. Ook grote denkers als Immanuel Kant en Wiliam James zeiden het al: wandelen in de natuur helpt stress te verminderen en gedachten te ordenen.

In Finland bedachten ze daarom een kilo­ meterslang natuurbelevingspad. Psycholoog Ad Bergsma maakte er een voor Nederland.

Op naar buiten dus. Download het pad via www.psychischegezondheid.nl .

Tafel van één In Nederland zijn ruim één miljoen laag­­­­opgeleide vrouwen afhankelijk van het inkomen van hun partner. Veel van deze vrouwen willen iets nieuws in hun leven.

De tafel van één is een initiatief van WOMEN Inc., bedoeld om de kansen van vrouwen zonder opleiding te vergroten.

Het programma bestaat uit vijf gesprekken van twee uur. Meestal zitten er zes vrouwen aan tafel die allemaal zeven vragen krijgen. Om de beurt geven ze antwoord en samen ontdekken ze wat ze eigenlijk willen en hoe ze dat kunnen bereiken. www.detafelvaneen.nl

Proeven Handige supermarkt Veel mensen die alleen eten, willen niet te lang in de keuken staan en grijpen daarom vaak naar magnetronmaaltijden. Maar ook als je alleen bent, kun je lekker eten. Dat hoeft niet veel tijd te kosten. Bij supermarkt Bilder & De Clercq in Amsterdam-West kun je iedere dag kiezen uit veertien recepten.

De ingrediën­ten koop je in de exact benodigde hoeveelheid. Zo haal je nooit te veel. www.bilderdeclercq.nl

Een maal bij Eenmaal Er zijn tegenwoordig een hoop plekken waar je goed kunt eten in je eentje. Even snel een hapje doen aan een grote tafel bijvoorbeeld, zodat je toch tussen andere mensen zit en wat kunt kletsen. Eenmaal is anders. Dit is het eerste eenpersoonsrestaurant ter wereld, waar je komt met één, zit met één en eet met één. Het concept is bedacht door de Nederlandse ontwerper Marina van Goor.

Binnenkort opent Eenmaal haar deuren aan de Bos en Lommerweg 361 in Amsterdam.

Houd de Facebookpagina in de gaten: facebook.com/popupeenmaal

Een goed gesprek gaat door de maag

Illustraties: Floor Rieder

Theodore Zeldin, president van de inno­ vatieve Oxford Muse Foundation, bedacht Conversation Dinners. Het idee is simpel: een avond lang zit je met een vreemde aan tafel. Je kiest allebei een onder­werp van het Menu of Conversation. Vervolgens ontstaan vaak diepe, interessante gesprek­ ken over bijvoorbeeld ambities, angsten en vriendschap. Hierdoor leer je niet alleen de ander goed kennen, maar ook jezelf.

De diners vinden over de hele wereld plaats.

Maar je kunt natuurlijk ook gewoon je eigen Conversation Dinner organiseren, bijvoorbeeld met vrienden van vrienden.

Books&Bubbles is een boekwinkel in Amsterdam waar ze conversatiediners organiseren. Kijk op www.book-bubbles.com.

(advertorial)

HVM√N DE VRIJZINNIGE MENS DIE NOG DURFT TE DENKEN DREIGT IN DE VERDRUKKING TE RAKEN. Vlak voor uitzending op 10 december jl. van de alom bejubelde documentaire Gesneuveld, over de 25 Nederlandse militairen die in Afghanistan om het leven kwamen, maakte staatssecretaris Sander Dekker van Media bekend dat wat hem betreft de kleine levensbeschouwelijke omroepen zonder leden, zoals Human, vanaf 2016 geen geld meer krijgen.

“Als publieke omroep ben je enorm afhankelijk van alle winden die waaien,” zegt Human-directeur Bert Janssens, die hard nadenkt over manieren om zich door al die winden niet omver te laten blazen. “We zijn al een tijdje bezig te kijken of we niet naast onze publieke omroeptaak een coöperatieve vereniging kunnen oprichten waarin we makers en mensen die in ons willen investeren samenbrengen. Je wordt dan geen lid van een omroep, maar aandeelhouder in een specifiek project. In ons geval iets dat voortkomt uit een humanistische levenshouding, of je dat etiket er nu op plakt of niet.”

Als het lukt 50 duizend aandeelhouders bij elkaar te krijgen, kan Human aspirant-ledenomroep worden, en zo deel blijven uitmaken van het publieke bestel. Want nog altijd is dat bestel gebaseerd op stromingen in de samenleving.

“De moderne humanist is kritisch, vrijzinnig en betrokken,” zegt filosofe Marli Huijer. Ze is columniste bij het blad van het Humanistisch Verbond, maar geen lid van dat Verbond. Zoals veel humanistisch denkenden, vermoedt ze: “Het niet-religieuze gedachtegoed wordt in onze moderne samenleving zó algemeen onderschreven dat je niet het idee hebt dat je daar een instituut voor moet oprichten. Datgene wat breed gedragen wordt, daarvan heb je niet het idee dat het verdedigd moet worden.”

“Toch zou dat wel moeten,” zegt Bert Janssens. “Ik hou geregeld lezingen en dan vraag ik mensen wanneer ze voor het laatst teruggepraat hebben tegen de televisie. Nou, dan zijn ze niet te houden. Ze herkennen zich niet in de hyperige debatcultuur. De vrijzinnige mens die nog durft te denken dreigt in de verdrukking te raken. Mensen die luisteren naar wat een ander zegt.”

Janssens ziet de oplossing in het sluiten van allianties: tussen Human en andere instellingen, zoals Humanitas. “Je moet het contact met je publiek revitaliseren. En de Publieke Omroep niet zozeer vanuit de zenders en netten definiëren, maar vanuit het publieke domein. Er is in Nederland veel verwarring over wat dat publieke domein precies is. Er is op dat gebied sinds de intrede van het neoliberalisme veel misgegaan. Bij het publieke domein hoort een Bildungs-ideaal, een overheid die voor dingen garant staat en vangnetten biedt. Wij zijn een echte publieke domeinomroep en wat mij betreft blijven we dat.”

(Delen uit een interview van Wilma de Rek in de Volkskrant van 12 april 2013) Inmiddels is de vereniging een feit.

Word aandeelhouder!

www.investeerinhuman.nl

De vrijwilliger ...

Daphne Timmer (23 jaar) Student Maatschappelijk Werk en Dienstverlening bij Windesheim in Zwolle. Sinds 1 jaar vrijwilliger bij Humanitas Tandem.

“Ik kon haar natuurlijk motiveren, maar uiteindelijk moest ze het zelf doen.”

“Een jaar lang ging ik elke week bij Angelique langs om te praten.

Ze wilde een kookclub oprichten en zette zich voor de volle honderd procent in. Angelique is een door­ zetter. En als ze er even doorheen zat, dan pepte ik haar weer op. Door haar te motiveren wanneer het niet lukte om contact te leggen bijvoorbeeld, of door haar te helpen met praktische dingen. Maar uiteindelijk moest ze het zelf doen. Ik ben heel trots dat het haar is gelukt. We hebben een superleuk jaar gehad. De band die je opbouwt is echt heel waardevol.”

20

Fotografie: Roy Beusker

... en de deelnemer

21

Angelique Leusink (37 jaar) Huishoudelijke hulp bij Stichting Zorgcombinatie Marga Klompé in Aalten. Deelnemer bij Humanitas Tandem.

“Ik ben al heel trots dat ik dit heb bereikt.”

“Het leek me leuk om meer mensen te leren kennen via een kookclub. Ik hou van koken. En tijdens het eten kun je mensen goed leren kennen. Bij gebrek aan clubs in de buurt, besloot ik er zelf een op te richten. Daphne kwam een keer in de week langs. Om dingen te bespreken. En ze is handig met de computer. Heel fijn. We hebben een oproep geplaatst in de plaatselijke krant en nu heb ik een kookclub met vier anderen, met wie ik elke maand samenkom. Het liefst zou ik nog meer sociale contacten hebben. Maar ik ben al heel trots dat ik dit heb bereikt.”

Via Humanitas Tandem stimuleren we mensen in een sociaal isolement om de wereld (weer) in te stappen.

NU IN DE BOEKHANDEL De nieuwe meeslepende roman van

En uit de bergen kwam de echo ‘Een caleidoscopische roman die zich door culturen heen beweegt en grandioos verbeeldt wat ons tot mens maakt.’ – nu.nl

Auteur van De vliegeraar en Duizend schitterende zonnen www.khaledhosseini.com www.khaledhosseinifoundation.org www.debezigebij.nl

Leven

23

GEEN PROBLEEM ... … als je tegen je kat praat.

... als je meer vrienden hebt online dan offline.

... als je het moeilijk vindt om nieuwe mensen te leren kennen.

... a ls je alleen naar een feestje gaat en verzint dat je date ziek is. ... a ls je drie keer per week een magnetron­ maaltijd eet.

… als je zelf je sinaasappels moet persen wanneer je ziek bent.

... a ls je alleen op vakantie gaat.

… als de eerste woorden die je op een dag uitspreekt tegen de caissière van de supermarkt zijn.

... a ls je met kerst in je eentje een feestmaal eet.

Illustraties: Floor Rieder

... a ls je soms het gevoel hebt dat er niemand aan je denkt.

... als je soms bang bent om alleen over te blijven.

... a ls je jaloers bent op een vriendin met een grote familie.

Chat

24

een kort gesprek Fleur is twee dagen geleden opgenomen in een psy­chiatrische opvang en neemt contact op met Humanitas via de chat.

Fleur: Ik voel me echt heel alleen :(

Oh?

Vrijwilliger: Wil je er misschien iets meer over vertellen? Of wil je het juist ergens anders over hebben?

Jawel... Als dat mag?

Ik weet niet zo goed wat wel en niet mag op deze chat

De Humanitas Chat is er voor je. Wat ik je kan bieden, is dat ik naar je luister, met je meeleef en meedenk

Ik heb een overdosis pillen genomen. En m’n moeder vond me in bed.

Tenminste, dat zeggen ze. Ik was bewusteloos...

Ze heeft het alarmnummer gebeld en daarna ben ik opgenomen :(

Iedereen is geschrokken zeggen ze... Vooral m’n moeder

Is er iets wat je het meest hoog zit misschien?

Ja... nou weet je... Ik heb een stiefbroer en die wil ik nooit meer zien

Vertel

Sinds hij bij ons is komen wonen, heeft hij me seksueel misbruikt. Hij zei steeds dat hij het nooit meer zou doen, maar het duurt al meer dan drie jaar

Illustratie: Floor Rieder

Dat is heel heftig om mee te moeten maken. Heb je iemand met wie je hierover kunt praten?

Dat is nogal wat, zeg

Hier is niemand die me begrijpt... Heb met iedereen ruzie

Weet niet... hier wel...

Maar ik heb geen zin om het steeds weer te moeten vertellen... Het voelt ook alsof iedereen tegen mij is

Chat

25

Ik hoop voor je dat het iets lekkers is. Dan wens ik je voor straks eetze

Geldt dat voor iedereen of zijn er ook mensen door wie je je wel begrepen voelt?

Ja, een vriendin... Zij wil dat ik naar de politie ga...

Wat vind jij?

Heel erg bedankt

Jij ook voor jouw gesprek Wat belangrijk is, is wat jij wilt. Sta je er zelf achter?

Dat is waar het om gaat

Ik vond het een fijn gesprek

Ik ook

OkĂŠ, ik snap je. Misschien woon je wel in dezelfde stad als ik Doeii Je weet maar nooit ;-)

Doei Hahaha! Ik ben wel even echt heel blij dat ik jou heb...

Dat vind ik lief van je

Ik ben echt in de war...

Dus dit is wel even fijn

Dat is goed om te horen

Ik moet zo eten volgens mij

Dit gesprek is gebaseerd op een bestaand gesprek en ingekort. Namen en gebeurtenissen zijn wegens privacyredenen veranderd.

De Humanitas Chat is bedoeld voor iedereen die op de een of andere manier geĂŻsoleerd voelt en behoefte heeft aan contact. Mensen kunnen online, vertrouwelijk en anoniem chatten met een vrijwilliger van Humanitas. De vrijwilligers zijn goed voorbereid en worden begeleid bij hun taak.

Zelf behoefte aan een chat of wil je vrijwilliger worden? Kijk dan op www.hetluisterendoog.nl.

In perspectief

26

Eenzaam of gewoon alleen?

Tekst: Marieke Kitzen Illustraties: Adrien Parlange

Ondanks dat we tegenwoordig voortdurend met elkaar in verbinding kunnen staan, blijken veel Nederlanders zich eenzaam te voelen. Hoe kan dat?

En waarom is eenzaamheid voor veel mensen nog steeds een taboe? Onze redacteur Marieke Kitzen dook voor ons in de wereld van eenzaamheid, en ontdekte wat eenzaam zijn precies betekent, welke misvattingen er bestaan en hoe eenzaamheid te voorkomen is.

27

In perspectief

Vanaf mijn balkon zie ik de buurman buiten zijn was ophangen. Hij doet het wat onhandig, op de tast. De afgelopen jaren is hij langzaam blind geworden.

Vroeger zag ik hem nog ijverig de bomen snoeien, maar sinds een jaar loopt hij met een blindenstok over straat en ligt zijn tuin er wat verwaarloosd bij. Ik vraag me af hoe het leven nu voor hem is. Zou hij goed met zijn handicap om kunnen gaan? Of zou hij zich afgezonderd voelen van de wereld omdat hij minder ziet en minder kan? Eenzaam in het donker.

Aan de lijn hangt hij een rode fleecetrui, een blauw overhemd en een zwarte ribbroek, een tweede setje van de kleren die hij aanheeft. Even overweeg ik aan te bellen, en hem aan te

28

bieden zijn tuin op te knappen. Dan planten we geurende bloemen, met veel kleur (wie weet ziet hij nog wel kleuren). Maar ik durf niet. Ik heb hem nog nooit gesproken. En wie ben ik om te denken dat hij mijn hulp nodig heeft?

Niks eenzaam, deze man heeft vast vrienden en familie genoeg. Wie ben ik om me ermee te bemoeien?

Wie van de drie is eenzaam?

Hoe groot is de kans dat mijn buurman inderdaad eenzaam is? Uit onderzoek van Coalitie Erbij blijkt dat een op de drie volwassen Nederlanders zich eenzaam voelt. Daarvan is 10 procent sterk eenzaam en 20 procent matig eenzaam.

Eenzaamheid betekent dat de kwaliteit

en kwantiteit van je sociale contacten niet aansluit bij je wensen. Je kunt een groot sociaal netwerk hebben en toch eenzaam zijn. Omdat je met niemand echt kunt praten over wat je bezighoudt. Aan de andere kant zijn sommige mensen met slechts twee vrienden al heel gelukkig.

Mocht je denken dat het bij eenzaamheid vooral om ouderen gaat: mis.

Eenzaamheid komt zowel bij ouderen als bij jongeren voor. Professor Jenny Gierveld, oud-hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam: “Het is een heel duidelijke mythe dat eenzaamheid alleen oudere mensen treft die de deur niet meer uitkomen. Je ziet eenzaamheid namelijk terug bij alle leeftijden.�

Eenzaamheid komt ook vaak voor bij

29

In perspectief

iedereen gelukkig

Eenzaam of alleen Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn.

Alleen zijn is een fysieke uiting. Je kunt het zien.

Maar eenzaamheid zit vanbinnen en gaat om het gevoel. Er zijn twee soorten eenzaamheid: → e motionele eenzaamheid, waarbij je iemand mist die je als vertrouwenspersoon ziet.

De meeste mensen hebben een of twee van zulke personen in hun omgeving nodig. → s ociale eenzaamheid, waarbij je een netwerk mist van mensen waarmee je een sociale verbondenheid voelt. Zoals je bij het boodschappen doen een praatje met de slager maakt.

mensen tussen 35 en 55 jaar, de levensfase waarin veel huwelijken op de klippen lopen. Na een echtscheiding zijn veel mensen ineens op zichzelf teruggeworpen. “Op zo’n moeilijk moment leg je meer beslag op je sociale netwerk en dan blijkt of dat voldoet. Meer mannen dan vrouwen, die na een echtscheiding alleen komen te wonen, lopen het risico om eenzaam te worden. In een huwelijk is het vaak de vrouw die het contact met vrienden en kennissen onderhoudt. Een man ‘profiteert’ meer van het huwelijk. Hij heeft genoeg aan zijn gezin en zijn vrouw die de afspraken met vrienden organiseert. Als er dan een scheiding komt, heeft zij een sterker netwerk dan hij. En weet ze ook hoe ze dat moet onderhouden.”

We praten er niet graag over als we eenzaam zijn. In glossy magazines, op tv en vooral op Facebook lijkt het alsof iedereen een rijk sociaal en gelukkig leven leidt. Gierveld: “In onze samenleving is het belangrijk dat je aan elkaar kunt vertellen dat je leuke dingen meemaakt. Dat je bijvoorbeeld op vakantie nieuwe mensen hebt ontmoet, etentjes hebt met vrienden of samen naar een popconcert gaat. En als iemand vraagt hoe het gaat, dan zeg je: “Goed.” In zo’n samenleving is het niet leuk om te benadrukken wat niet goed gaat. Het nietsuccesverhaal, daar praat je niet over.”

Vroeger was alles beter dus? Dat is niet per se gezegd. Volgens Gierveld is het ook een mythe dat eenzaamheid steeds vaker voorkomt. “Al sinds eind 19de eeuw vind je boeken over eenzaamheid met ongeveer dezelfde inhoud. Onderzoek van de Vrije Universiteit dat al meer dan veertig jaar loopt, wijst uit dat het percentage eenzame mensen nu en vroeger ongeveer hetzelfde is. Onderzoek in Engeland dat nu zo’n tien jaar loopt, wijst in dezelfde richting.” Anja Machielse, universitair hoofd­docent aan de Universiteit voor Humanistiek: “Eenzaamheid is iets wat bij het leven hoort. Emotionele of sociale eenzaamheid [zie kader] kunnen iedereen overkomen, beide hebben te maken met persoonlijke omstandigheden. Deze typen eenzaamheid ontstaan vaak nadat mensen familie of een partner kwijtraken, ziek worden of zijn verhuisd naar een plek waar ze niemand kennen. Deze vorm van eenzaamheid is vaak tijdelijk.”

Meer kennissen, minder vrienden Naast persoonlijke omstandigheden spelen ook maatschappelijke factoren een rol bij eenzaamheid. Uit onderzoeken blijkt dat betekenisvolle netwerken in westerse samenlevingen kleiner zijn geworden. Gezinnen zijn kleiner en mensen zijn selectiever in contacten met vrienden met wie ze een hechte band onderhouden. Veel mensen besteden hun tijd aan meerdere sociale

In perspectief

activiteiten: een fulltimebaan, hobby’s, een vereniging, vrijwilligerswerk, enzovoorts. Deze activiteiten leveren vaak een drukke agenda en een brede kennissenkring op, maar deze contacten zijn vaak wat oppervlakkiger. Ze kunnen niet voorkomen dat mensen zich eenzaam voelen. Machielse: “Vriendennetwerken zijn kleiner geworden, maar dat betekent niet dat ze minder belangrijk zijn. Veel mensen hebben een hechte kring van familie en vrienden op wie ze een beroep kunnen doen als er problemen zijn. Maar zulke waardevolle contacten ontstaan niet van­z elf, je moet er wel in investeren. Je kunt enorm veel mensen kennen, maar weinig echt betekenisvolle contacten heb­ben. Dan voel je je echt heel eenzaam.”

Hans van Ewijk, bijzonder hoogleraar aan de Hogeschool Utrecht: “In de huidige maatschappij lopen steeds meer mensen het risico om in een sociaal isolement terecht te komen. Het beroep op allerlei hulpvoorzieningen is toegenomen. Ik verklaar dit uit het feit dat onze samenleving complexer is geworden, waardoor het voor veel mensen moeilijker is om aansluiting te vinden.

Je positie in de maatschappij wordt veel minder dan vroeger bepaald door bijvoorbeeld je afkomst en opleiding, en steeds meer door je vermogen jezelf te laten zien. Tegenwoordig moet je jezelf goed kunnen verkopen en je plaats kunnen bevechten. Niet iedereen is daarvoor in de wieg gelegd.”

Het aantal sociaal kwetsbare burgers neemt toe omdat de eisen die de maatschappij stelt aan het individu steeds hoger worden. Van Ewijk noemt het de schaduwzijde van de individualisering: “Mensen die sociaal wat minder vaardig zijn, krijgen minder de kans.

Zeker voor mensen met bijvoorbeeld een lichte handicap of mentale stoornis, is het moeilijk om zich aan te passen.

Zij vereenzamen sneller dan vroeger.

Toen waren sociale vaardigheden minder bepalend voor waar je bij hoorde.

Je kon tot de onderkant van de samenleving behoren, maar toch een rol in de gemeenschap hebben. Neem bijvoorbeeld de licht verstandelijk beperkte man uit het dorp. Die vereenzaamde vroeger niet, want iedereen kende hem

30

als ‘maffe Kees’. Dat was zijn rol. Nu is dat wel anders. Als je geen sociale vaardigheden hebt, ben je geen onderdeel van de maatschappij. Echt vereenzamen is daarom toch meer en meer van deze tijd.”

Verdwijnen in de anonimiteit is makkelijker dan vroeger, zegt Machielse: “Kluizenaars zijn er altijd geweest. In het dorp waar ik opgroeide, had je een echtpaar waarvan je de vrouw nooit zag. De man deed altijd de boodschappen en regelde alles, en zij was altijd thuis. Je zag haar nooit, maar je wist dat ze er was. Tegenwoordig kun je alleen zijn zonder dat iemand weet dat je bestaat. Dat maakt je veel kwetsbaarder.”

De maatschappij doet bovendien een groter beroep op onze zelfredzaamheid.

Alles is mogelijk. We hoeven alleen maar te kiezen wat we willen. Ook dat werkt niet voor iedereen even goed.

Van Ewijk: “In verzorgingshuizen bijvoorbeeld kunnen ouderen zelf kiezen of ze mee willen doen aan spelletjes, en waar en wanneer ze willen eten. Er zijn

dan mensen die zeggen niet mee te willen doen aan de bingo en liever altijd op hun kamer eten. Wanneer je dat alsmaar toestaat, missen mensen op den duur aansluiting. Ze onderschatten hun behoefte aan sociale contacten.”

De weg naar contact Sociaal isolement, het gevoel buitengesloten te zijn, heeft ingrijpende gevolgen voor het welzijn van mensen.

Eenzaamheid beïnvloedt je gezondheid. Niet alleen kun je er psychische problemen door krijgen zoals depressiviteit of angst, maar ook hartproblemen, hoge bloeddruk en andere fysieke aandoeningen. Daarnaast komt eenzaamheid vaak voort uit andere pro­blemen, maar zorgt het op haar beurt ook weer voor een opeenstapeling van nieuwe problemen. Zoals verwaarlozing of schulden. Het is daarom voor Humanitas een belangrijk thema. Humanitas vindt dat ieder mens recht heeft op een volwaardig bestaan waarin je voelbaar

Het gevoel van eenzaamheid in Nederland Uit landelijk onderzoek blijkt dat 30 procent van de volwassen Nederlanders zich eenzaam voelt.

Bijzonder is dat dit percentage onder jongeren groter is, namelijk 43 procent. De oorzaken van sociaal isolement liggen meestal in een combinatie van negatieve gebeurtenissen, persoonlijke eigen­schappen en een gebrek aan vaardigheden. Humanitas heeft verschillende maatjesactiviteiten voor volwassen om een­ zaamheid te bestrijden, waaronder Humanitas Tandem. Daarbij zijn 871 vrijwilligers actief voor 1836 deelnemers.

Bron: http://www.eenzaam.nl/sites/default/files/feiten_en_cijfers.pdf

In perspectief

Wie lopen er risico?

Eenzaamheid komt onder alle bevolkingsgroepen voor.

Maar sommige groepen hebben meer kans op eenzaamheid: → chronisch zieken en gehandicapten → (oudere) mensen zonder partner of andere banden → immigranten die nog niet zijn ingeburgerd → mantelzorgers die hun sociale contacten zien afnemen → werkzoekenden die zich sociaal uitgesloten voelen → dak- en thuislozen Bron: Coalitie Erbij

32

deel uitmaakt van een gemeenschap en daarin tot je recht komt. Juist in contact met anderen kunnen we onszelf leren kennen en ontwikkelen, en staan we sterk als zich problemen voordoen.

Jacqueline Kremer, projectleider van Humanitas Tandem in District Oost: “In 1998 ging Humanitas Tandem van start om eenzaamheid te bestrijden.

We kregen signalen vanuit de hulpverlening dat mensen die een traject hadden doorlopen, behoefte hadden aan maatjescontact. Iemand aan wie ze wekelijks hun verhaal kwijt konden.

Iemand die hielp om contact te krijgen of te versterken met de samenleving, zodat ze niet terug zouden vallen in problemen waarin ze zich voorheen bevonden. Toen hebben we Tandem opgericht.” Het programma richt zich op mensen die in een sociaal isolement zijn geraakt of dreigen te geraken.

Humanitas koppelt deze mensen aan een vrijwilliger, waarna ze samen doelgericht aan het werk gaan. “We bieden tijdelijke ondersteuning. De vrijwilliger en deelnemer zijn ongeveer een jaar bezig. Het programma is bedoeld om

In perspectief

mensen te activeren. We gaan dus heel praktisch aan de slag. Aan het begin stellen we doelen vast die tussentijds regelmatig worden geëvalueerd. Stel, een deelnemer wil contacten in de buurt, maar vindt het moeilijk die te leggen. Als vrijwilliger ga je dan bijvoorbeeld samen met de deelnemer schoffelen in de tuin. Als de buurvrouw langskomt, zeg je eens gedag. De volgende keer maak je misschien een praatje en zo gaat het langzaam vooruit. Kleine stapjes.”

In alle gevallen is het belangrijk dat de regie in handen blijft van de deelnemer. Vandaar ook de naam Tandem: “Je zit samen op de fiets. De deelnemer zit voorop en heeft het stuur in handen.

De vrijwilliger zit achterop en kan af en toe even meetrappen of het licht op een ander paadje laten schijnen. We fietsen samen op van start tot finish.

Onderweg zoeken we vooral verbinding met initiatieven die er al zijn, zoals Resto VanHarte, het buurthuis of de lokale hobbyclubs. Plekken waar mensen ook na een jaar begeleiding nog naartoe kunnen.”

Omdat Humanitas heel erg gericht is op eigen regie, is Tandem niet voor iedereen geschikt. Bij sommige mensen duurt hun eenzaamheid al zo lang dat het vraagt om een andere investering: langduriger en met andere professionele deskundigheid. Zij hebben kort gezegd dus geen maatje nodig, maar hulp van een psychiater of therapeut. Anja Machielse: “Bij sommige mensen gaat het al heel lang – soms al vanaf de jeugd – niet goed. Zij hebben het gevoel dat ze geen aansluiting vinden bij anderen. Ze voelen zich altijd eenzaam, maar hebben een strategie ontwikkeld om ermee om te gaan. Contact leggen kunnen ze gewoonweg niet of niet goed meer. Die mensen willen ook vaak geen hulp. Ze zijn teleurgesteld in hulpverlening en andere instanties of hebben überhaupt het vertrouwen in mensen verloren. Hun eigen, beproefde methode om het leven door te komen, laten ze liever niet los. Want dat is heel bedreigend. Structurele eenzaamheid vraagt om langere investering en andere deskundigheid. Soms probeer je maandenlang contact te leggen door

33

Existentiële eenzaamheid Eenzaamheid kan ook een meer existentieel karakter hebben. Dan hangt het samen met opgaven, vragen en moeilijkheden die het leven ons stelt en die ons (diep) eenzaam kunnen maken. Confrontaties met angst of de dood bijvoorbeeld. Existentiële eenzaamheid heeft betrekking op de wijze waarop iemand in het leven staat en zich verhoudt tot zichzelf en anderen.

Het hoeft niet uitsluitend negatief te zijn; het kan ook mogelijkheden bieden voor innerlijke groei.

Deze vorm van eenzaamheid krijgt de laatste tijd meer aandacht, omdat mensen op zoek zijn naar nieuwe vormen van zingeving en verbondenheid die passen in de modern geïndividualiseerde samenleving.

Bron: Mag een mens eenzaam zijn. Studies naar existentiële eenzaamheid en zingeving, Ton Jorna, met o.a. Anja Machielse (2012).

Amsterdam: SWP.

de brievenbus, voordat je binnen mag komen. Bij deze hulp gaat het om heel andere trajecten en doelen. Zo iemand komt misschien nooit helemaal meer uit het isolement, maar je kunt wel voorkomen dat andere problemen zich verder opstapelen.”

Eenmaal in de eenzaamheid beland, is het moeilijk om eruit te komen.

Het beste is dus om het te voorkomen.

Gierveld: “Ik vergelijk een goed functionerend sociaal netwerk altijd met een konvooi. Dat beeld grijpt terug op schepen die vroeger gezamenlijk langs gevaarlijke plekken gingen. Verzamel mensen om je heen die met je meegaan, zodat als er iets gebeurt, je van meerdere kanten bescherming krijgt.

Investeer in langdurige vriendschappen en laat geen mensen wegvallen uit je konvooi. Soms zie je elkaar wat minder vaak. Dat is niet erg, maar koester je oude contacten! Want vaak zijn dat de mensen die onvoorwaardelijk voor je klaarstaan. Oudere mensen zie ik weleens vrienden uit hun schooltijd bellen als er wat gebeurt. Die staan de volgende dag voor de deur.”

Twee zien meer dan één “Sociaal isolement is een verborgen probleem”, aldus Kremer. “Je ziet niet aan de buitenkant of iemand eenzaam is. En veel mensen zijn niet in beeld bij de hulpverlening, wat het lastig maakt om ze te vinden. De signaleringsfunctie is daarom de tweede doelstelling van Humanitas Tandem.” Om het probleem boven water te krijgen, werkt Humanitas aan een betere samenwerking tussen (vrijwilligers)organisaties. Want naar aanleiding van andere problemen kan eenzaamheid aan het licht komen. “Stel: iemand krijgt voor het eerst hulp van thuiszorg en de hulpverlener ziet dat het huis is verwaarloosd. Dat kan een teken zijn van eenzaamheid. We hopen dat door goede samenwerking andere instanties ons sneller weten te vinden.”

Niet alleen andere hulporganisaties overigens. “Iedereen heeft een rol bij het signaleren van eenzaamheid!”, zegt Kremer. “We geven daarom ook voorlichting aan organisaties, zoals Vrouwen van Nu en de Sociale Dienst.

Ook schakelen we ondernemers in als

In perspectief

de Turkse bakker om de hoek of de kruidenier, om een oogje in het zeil te houden. Hier in ons dorp rijdt zo’n SRVwagen. Daarin ligt een folder van ons, die mensen kunnen meenemen. En de eigenaar van de wagen ziet ook of iemand misschien een lange tijd niet langs is geweest.” Door sterke lokale verankering, heeft Humanitas zicht op wat precies nodig is per gemeente of plaats. Humanitas onderzoekt welke leemte er dreigt en probeert een antwoord te geven via een activiteit. “Eenzaamheid raakt alle doelgroepen. Het kan iedereen overkomen, ongeacht leeftijd, woonomgeving en financiële of culturele achtergrond. We werken nauw samen met gemeentes en kijken goed naar wat op welke plekken nodig is. En we kijken altijd naar: wat werkt, voor wie? Hoe kunnen we de begeleiding verbeteren?”

34

zijn eigen gekozen manier. Het moet kunnen als iemand graag zelf dingen doet of graag alleen is. Je gaat dan niet vragen of je iets voor hem kunt doen.

Want je denkt: op welke gronden kan ik me ermee bemoeien? Of er bemoeienis op afsturen? Mensen weten vaak niet waar ze op moeten letten. En als je dat wel weet, wat ga je dan doen? Ga je er zelf over in gesprek? Of laat je het aan een ander over?”

Klopt, ook ik weet het niet. Wie ben ik om me op te dringen? Laat die man lekker zijn leven leiden, laat zijn tuin lekker zijn tuin. Gisteren zag ik hem weer buiten staan. Koptelefoon op, gezicht richting de lentezon, zijn ogen dicht. Hij zag er best gelukkig uit. Aan de andere kant, aanbellen kan geen kwaad. Maar ik durf niet. Misschien maar eens beginnen met gedag zeggen op straat. Kleine stapjes.

Betrokkenheid of bemoeienis?

Het onderzoek van Coalitie Erbij laat zien dat 71 procent van de Nederlanders eenzaamheid als een redelijk tot zeer groot probleem beschouwt. Daarnaast geeft 42 procent van de mensen aan iets te kunnen doen aan het probleem, en zegt 30 procent ook iets te willen doen. Een praatje maken met iemand in de buurt, zoals de buurman, wordt het meest genoemd als activiteit. Iedereen heeft een rol in het voorkomen en be­ strij­den van eenzaamheid. Machielse pleit ervoor om de burger meer handvatten te geven om actie te ondernemen: “Door de verzorgingsstaat hebben we afgeleerd om ons te bemoeien met anderen. Want iedereen mag leven op

Open over eenzaamheid?

In een onderzoek van Coalitie Erbij zeggen zes op de tien respondenten soms, regelmatig of vaak met anderen te praten over eenzaamheid.

Vrouwen (64 procent) vaker dan mannen (54 procent), en 55-plussers vaker dan mensen uit andere leeftijds­categorieën.

Opmerkelijk is dat onder jongeren in verhouding meer mensen zeggen eenzaam te zijn, namelijk 43 procent (tegenover 30 procent van de overige mensen). De onderzoekers denken dat het komt doordat deze groep voor het eerst het taboe durft te doorbreken en minder schaamtegevoel heeft bij hun eigen eenzaamheid dan ouderen.

Bron: Onderzoek Coalitie Erbij (2008), uitgevoerd door TNS Nipo.

Gelijk ff chec

GaGveavkelekulereunren

ken!!!

KinKdinede rarrbaerbei id??d????

jerk! je! k r u u j j uwuw NieNie

Jij gaat shoppen met vriendinnen, zij zit vast in een naaiatelier.

De ASN Jongerenrekening. Wel zo eerlijk.

De gratis ASN Jongerenrekening is superhandig. Ga maar na: je krijgt je eigen wereldpas waarmee je kunt pinnen, ook in het buitenland. Je saldo kun je online checken en bovendien krijg je gewoon rente.

Wel zo eerlijk! Over eerlijk gesproken: de ASN Bank is tegen kinderarbeid. Dus ondersteunen we projecten die zorgen dat kinderen gewoon naar school kunnen. Want kinderen horen in de klas, niet in een naaiatelier of een fabriek. Een goed gevoel dus als je bankiert bij de ASN Bank. Jouw bank.

• Gratis rekening • Je eigen betaalpas: de ASN Wereldpas • 1% rente over het geld op je rekening* • Betalen met iDeal • Nieuw: ASN App Klinkt goed? Check dan: asnbank.nl/jong of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).

Gratis pasje ;-) * Variabele rente per 15 mei 2013. Wijzigingen voorbehouden. Kijk voor de voorwaarden op asnbank.nl. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.

“ Je kunt er samen iets aan doen” Tekst: Linda Huijsmans Fotografie: Joost van den Broek

Eropuit

38

Kinderen kunnen het moeilijk hebben op school.

Bijvoorbeeld omdat ze worden gepest, een taal­­achter­stand hebben of vanwege een lastige thuissituatie. Voor deze jongeren is er MentorMaatjes. Katja Schuurman ging langs bij Humanitas afdeling Eindhoven en zag met eigen ogen hoe goed de vrijwilligers jongeren begeleiden en hen nieuwe energie geven om aan hun toekomst te werken.

“Fantastisch en bijzonder”, noemt Katja Schuurman MentorMaatjes. De actrice is medeoprichtster van Barnfilms, een filmmaatschappij die films maakt over maatschappelijke onderwerpen zoals eenzaamheid. Ze is op bezoek in Eindhoven om te zien wat Humanitas doet voor jongeren die in problemen zijn geraakt of dreigen te raken. Ze heeft net de 27-jarige luchtmachtofficier Jordi ontmoet. “Ik vind het erg mooi om te zien wat hij en zijn 14-jarige maatje Yari voor elkaar betekenen. Yari’s school meldde hem aan voor MentorMaatjes omdat het niet zo goed met hem ging. Zijn ouders waren net gescheiden en door een zware knieblessure kon hij een jaar lang niets doen terwijl hij altijd fanatiek sportte. Hij raakte zijn zelfvertrouwen kwijt en liet alles uit zijn handen vallen. Had nergens meer zin in. Nu gaat Jordi regelmatig bij hem langs. Ze kletsen samen en Jordi helpt hem met zijn huiswerk. Sindsdien schieten zijn cijfers omhoog en staat hij veel krachtiger en positiever in het leven.”

Op zijn beurt haalt Jordi veel voldoening uit zijn werk als maatje. Naast zijn werk bij de luchtmacht wilde hij graag iets voor een ander betekenen als vrijwilliger. En dat is gelukt. “Jordi vertelde me dat het hem een kick

geeft om te zien wat het resultaat is. Als maatje kun je echt iets wezenlijks betekenen voor een ander. Ik vind het hoopgevend en geruststellend dat jonge mensen zich op zo’n manier inzetten voor hun omgeving.”

De kracht van persoonlijk contact Volgens Katja Schuurman laat Humanitas Mentor­ Maatjes de kracht zien van persoonlijk contact. “Ik geloof daar echt in. We hebben allemaal weleens een periode waarin we het niet meer zien zitten. Als je dan iemand kunt vinden die je een handje helpt, zit je al snel beter in je vel.” Jordi en Yari zijn ook echt ‘maatjes’ geworden, constateert Katja na hun kennismaking.

“Ik moet zeggen dat ik aanvankelijk wat moeite had met de naam Mentor­Maatjes, maar nu ik ze heb gezien, realiseer ik me dat het precies de lading dekt. Ze zijn geen vrienden of familie, ze zijn onafhankelijk van elkaar. Daardoor is het makkelijker om allerlei soorten onderwerpen met elkaar te bespreken. Echt maatjes dus. Jordi is ouder dan Yari, maar nog jong genoeg om te weten hoe het is om een middelbare scholier te zijn.”

Eropuit

Eenzaamheid leeft Dat ze oog heeft voor mensen die het minder goed hebben, bewijst Katja als oprichter van Return to Sender.

Deze organisatie laat eerlijke en duurzame producten maken in ontwikkelingslanden, en wil zo een bijdrage leveren aan het terugdringen van de armoede. Nu zet Katja haar gedrevenheid ook in voor Barnfilms. Ze riep deze stichting in het leven met Femke Halsema, Rob Wijnberg, Maarten van Huijstee en Thijs Römer omdat ze allemaal graag films willen maken over thema’s die hen raken. De stichting wordt gefinancierd door een besloten community die momenteel bijna 900 leden telt.

Als lid betaal je jaarlijks 100 euro contributie en mag je om de zes maanden twee nieuwe leden aandragen.

In ruil hiervoor krijg je zeggenschap over de thema’s van de films.

De eerste productie, Guilty Movie, met als ondertitel a film about a lone wolf kwam dit voorjaar uit. De film vertelt het verhaal van een eenzame jongen die zijn beste vriend verliest en alle houvast in zijn leven kwijtraakt. “Deze film laat zien dat het thema eenzaamheid binnen de Barnfilm-community leeft. In deze tijd, waarin iedereen op zichzelf is gericht en erg bezig is met zijn eigen carrière en geluk, hebben we vaak nauwelijks tijd meer voor elkaar. Daar hebben we discussies over. Sommigen zeggen dat het dankzij sociale media makkelijker is om contacten met elkaar leggen. Anderen vinden het juist een eenzame bedoening, in je eentje achter zo’n scherm. Dat onderwerp willen we graag verder uitdiepen.”

40

Eropuit

41

Eropuit

44

Film en campagne in één De film heeft ervoor gezorgd dat Katja Schuurman zelf aan het denken is gezet. “Doordat ik nu veel over het onderwerp eenzaamheid praat en nadenk, ga ik bewuster om me heen kijken. Ik zet me weliswaar via Return to Sender in voor mensen die ver weg wonen, maar ik realiseerde me dat een probleem als eenzaamheid ook in mijn directe omgeving voorkomt. Zo woont er sinds enige tijd een vrouw bij mij in de straat die maar weinig mensen kent. Ik maak weleens een praatje met haar, maar laatst dacht ik: waarom nodig ik haar niet een keer bij me thuis uit? Ze is op de verjaardag van mijn dochter geweest en dat was zo leuk dat ik me afvroeg waarom ik dat niet vaker doe. Het is zo’n kleine moeite.”

De initiatiefnemers van Barnfilms laten zich inspireren door het Amerikaanse productiebedrijf Participant Media.

Dat maakt films en documentaires over maatschappelijk relevante onderwerpen en koppelt daar een social action campaign aan. “We maken films die je wat vertellen, een discussie uitlokken en je prikkelen om zelf in actie te komen.” Barnfilms zocht contact met Humanitas om te kijken hoe ze samen konden optrekken in de strijd tegen eenzaamheid. “Eenzaamheid is een groot onderwerp. Door een film als Guilty Movie kunnen we laten zien en hopelijk vooral laten voelen hoe dieptreurig en uitzichtloos eenzaamheid kan zijn. Een film is een goede manier om het bewustzijn daarvan te vergroten.

Zelf associeerde ik eenzaamheid altijd met oudere mensen, maar nu realiseer ik me dat het bij alle leeftijden en in alle bevolkingsgroepen voorkomt. En belangrijker nog: ik heb gemerkt dat je er samen iets aan kunt doen.”

Terug naar de menselijke maat Het verlangen naar persoonlijkere contacten, naar de menselijke maat, ziet Katja steeds vaker om zich heen.

“Als gevolg van de financiële crisis gaan we veel meer dingen zelf doen. Dat is niet alleen makkelijker, ook veel leuker. Kijk maar naar initiatieven als Peerby, dat buren met elkaar in contact brengt om spullen van elkaar te lenen, of Thuiskoken, waarbij mensen extra porties koken die je voor een klein bedrag kunt afhalen.

Deze initiatieven zijn misschien geboren uit financiële nood, maar een bijkomend effect is dat we elkaar beter leren kennen. Meer contact met mensen in je eigen omgeving is misschien wel de beste remedie tegen eenzaamheid.”

Humanitas MentorMaatjes Om te voorkomen dat kinderen gaan spijbelen of zelfs uitvallen, kunnen scholen een beroep doen op een mentormaatje van Humanitas. Zij helpen de leerlingen met hun huiswerk, praten over wat hen bezighoudt en helpen ze om weer positief met school aan de slag te gaan.

Bij Humanitas (district Zuid) zijn 175 mentor­maatjes actief. Samen begeleiden ze zo’n 200 leerlingen van 38 basisscholen, 21 middelbare scholen en drie mbo-scholen.

Meer informatie of zelf maatje worden: www.mentormaatjes.nl

Humanitas community

46

WIJ GEVEN Humanitas is een vereniging van actieve leden, gedreven vrijwilligers en gulle donateurs. Iedereen kan iets bijdragen aan Humanitas. Niet alleen financieel, maar ook in de vorm van tijd, kennis en energie.

Wil je net als deze mensen iets geven aan Humanitas? Vul dan een scheurkaart in en stuur deze naar ons op.

“Ieder jaar steunen we met de Rotary een aantal goede doelen voor kinderen. ‘Sterren Stralen’, heet deze actie. De af­gelopen twee jaar konden ook de Kindervakantieweken van Humanitas op onze hulp rekenen.

Het mooie is dat de sponsors echt meer naams­bekendheid voor hun geld terug­ krijgen.”

“Mijn moeder had de ziekte van Alzheimer. Overdag ging ze naar de dagopvang van Humanitas.

Na een heftige blaasontsteking herstelde ze niet en werd ze permanent opgenomen. Op 1 augustus 2012 overleed ze. Omdat ik Humanitas graag wilde bedanken, heb ik de vereniging € 2.000 uit mijn moeders nalatenschap gegeven.”

Marieke de Peijper (69) uit Breda Jan Romein (50) uit Alkmaar

Fotografie: Roy Beusker

“Ik heb in het bestuur van het Humanistisch Verbond gezeten en was vrijwilliger in het humanistisch zorgcentrum. Het humanisme is mijn signatuur. Daarom steun ik Humanitas regelmatig met een financiële gift. Vorig jaar wilde ik met vrijwilligerswerk stoppen, maar het begint toch weer te kriebelen. Jongeren helpen?

Of juist ouderen? Ik ben er nog niet uit.”

Reinier van der Kooi (51) voorzitter Rotary Club Veendam

“Ik wilde graag vrijwilligerswerk doen, maar maaltijden verzorgen voor bejaarden is niets voor mij. Mijn partner vroeg waarom ik niet aan de slag ging bij Humanitas Thuisadmin­i­­­ stratie. Een goed idee. Het is nuttig en uitdagend werk. Inmiddels heb ik zeven mensen geholpen met hun financiën.

De oudste was 87 jaar, de jongste 23.

De stap naar een lidmaatschap van Humanitas was daarna zo gezet.”

Jan Vermeulen (63) uit Amstelveen

Meer weten?

Kijk op humanitas.nl/steun-ons.

Of neem contact op met Vivian Rinat via 020-523 11 00 of v.rinat@humanitas.nl.

Uitgelicht

Week tegen eenzaamheid In de Week tegen Eenzaamheid nodigt Coalitie Erbij mensen met weinig contacten uit om nieuwe mensen te leren kennen of bestaande contacten te versterken.

Iedereen kan meedoen: zowel organisaties als individuen. Meld je aan voor een van de onderstaande activiteiten of organiseer zelf een programma. Kijk voor meer informatie op www.samentegeneenzaamheid.nl.

47

er b m te p er e b s o t 6 2 ok 5 t/m 2013

→ V rijwilligers-

workshops

→ 2 6 september

Openingscongres

De Vriendenloterij faciliteert een door Coalitie Erbij georganiseerde prijsvraag rond de aanpak van eenzaamheid.

De beste ingezonden ideeën staan centraal bij het congres.

Deze workshops voor vrijwilligers zijn bedoeld om elkaar te onmoeten en kennis uit te wisselen. Na afloop is er een gezamenlijk diner om de opgedane contacten te verstevigen.

→ Kom erbij …

→ L angste

Eettafel

Schuif aan in een van de vele plaatsen in Nederland, eet een hapje mee en leer nieuwe mensen kennen.

Organiseer zelf een programma gericht op ontmoeting tussen mensen. Of doe mee: in heel Nederland zijn er activiteiten als sport en spel, muziek, workshops, etc.

Coalitie Erbij is een samenwerking tussen landelijke organisaties in de zorg- en welzijnssector. De coalitie bestaat uit zeven kernleden: Humanitas, Zonnebloem, Leger des Heils, MOgroep, Nationaal Ouderenfonds, Resto VanHarte en Sensoor. Dertig andere organisaties hebben zich aangesloten als lid en er is een lokale coalitie in Amsterdam.

Factsheet

48

humanitas in het kort Humanitas is er voor mensen die op eigen kracht iets willen doen aan een situatie. Bij ons vind je de tools om weer verder te kunnen. We bieden activiteiten aan die mensen steun geven bij bijvoorbeeld opvoeden, eenzaamheid, thuisadministratie of rouw­verwerking. Jaarlijks bieden ruim 11.700 goed getrainde vrijwilligers gratis professionele steun op maat aan ruim 54.400 deelnemers.

kostenBesparend

Steun van een vrijwilliger werkt preventief. Hierdoor kan de noodzaak van professionele hulpverlening – en bijbehorende kosten – verdwijnen.

Activiteiten

Altijd dichtbij

Humanitas werkt dicht bij mensen via 84 lokale afdelingen in heel Nederland. Deze worden ondersteund door vijf districtskantoren en een landelijk bureau.

Persoonlijk

De dienstverlening van Humanitas is kleinschalig en persoonlijk. Alle contacten zijn van mens tot mens en worden lokaal georganiseerd. Wat ons bindt, is dat we graag iets voor elkaar betekenen en een zinvolle bijdrage willen leveren aan de maatschappij.

Mensen die het even niet alleen redden worden bijgestaan door vrijwilligers van Humanitas. Deze vrijwilligers zetten zich in voor meer dan 722 verschillende activiteiten rond eenzaamheid, opvoeden, rouwverwerking, thuisadministratie en andere onderwerpen.

De Humanitaswaarden Geschoolde vrijwilligers

Ruim 11.700 vrijwilligers werken gemiddeld 42 weken per jaar, vier uur per week. Zij krijgen scholing en begeleiding via de Humanitas Academie zodat ze goed voorbereid zijn op het werk. De academie organiseert ook terugkombijeen­ komsten en masterclasses voor de vrijwilligers en beroepskrachten.

Hoe verschillend onze activiteitenook zijn, ze voldoen altijd aan de Humanitaswaarden: • behoud van regie over eigen leven; • gelijkwaardigheid tussen vrijwilliger en deelnemer; • verantwoordelijkheid voor jezelf en voor een ander; • betrokken en vraaggericht werken.

Factsheet

49

t’ Hoogeland

NoordwestFriesland

Humanitas is in heel Nederland actief met meer dan 80 lokale afdelingen die worden onder­steund door vijf districtskantoren.

Leeuwarden Smallingerland/ Opsterland

ZuidwestFriesland

HoogezandGroningen Sappemeer/ Slochteren Haren Oldambt Veendam/ Noordenveld Menterwolde Tynaarlo

Ooststellingwerf Kop van Noord-Holland

Skarsterlân/ Lemsterland

Zwolle

Monnickendam

Lelystad/Dronten

IJmond Amsterdam ZuidKennemerland e.o.

Amstelland

Raalte Twente

Apeldoorn

Utrecht-Stad, Lek en Weide

Zoetermeer

Coevorden

Hardenberg Ommen

Deventer

’t Gooi

Haarlemmermeer Rijnland

Zuid-Drenthe

Noordwest Veluwe

Almere/ Zeewolde

Midden-Drenthe Emmen

Meppel e.o.

Noord-Kennemerland Purmerend Zaanstreek

Aa en Hunze Kanaalstreek Westerwolde

Assen

Heerenveen/ Westsellingwerf Steenwijkerland

Noordoostpolder

Westfriesland

Eemsmond

Westerkwartier

Eemland Zutphen

MiddenHolland

Haagland Heuvelrug Delft Nieuwe Rijn-IJssel Waterweg Rotterdam Noord Lansingerland Tieler- en Drechtsteden Culemborgerwaarden Voorne/Putten/ Gorinchem e.o.

Rozenburg Nijmegen

Oostelijke Achterhoek Doetinchem

Bommelerwaard

Hoeksche Waard

's-Hertogenbosch Breda Zeeland

Midden-Brabant/Tilburg

Venray

Roosendaal Helmond

Venlo e.o.

Eindhoven

Weert Roermond

Westelijke Mijnstreek Parkstad Maastricht

Deelnemers: Vrijwilligers:

Totaal aantal activiteiten:

Totaal aantal activiteiten eenzaamheidsbestrijding:

54.400 11.700

28.440 4.640

Humanitas districtkantoren/ Landelijk Bureau Humanitas-afdelingen

Factsheet

50

humanitas en eenzaamheid Sociaal isolement voorkomen en bestrijden speelt in veel Humanitas-activiteiten een rol. Ook in onze programma’s rondom thema’s als opvoeden, opgroeien, verlies, detentie en thuisadministratie.

Gezin in Balans Via Gezin in Balans proberen we de relatie tussen (ex-)gedetineerde moeders en hun kinderen te ver­ beteren. Onze vrijwilligers helpen moeders met opvoedingsvaardig­ heden en maken hen vertrouwd met regelingen en instanties. Hierdoor neemt het maatschappelijk isolement van de kinderen af en versterken we het netwerk en de maatschappelijke positie van moeder en kind.

Deelnemers: 1.200 Vrijwilligers: 240

Vriendschappelijk huisbezoek Vriendschappelijk Huisbezoek is bedoeld voor mensen die zich soms eenzaam voelen, door omstandigheden niet meer zo vaak buiten de deur komen of hun verhaal gewoon eens kwijt willen aan iemand die goed kan luisteren.

Humanitas Tandem Humanitas Tandem is bedoeld om sociaal isolement te voorkomen of te doorbreken. Een vrijwilliger van Humanitas Tandem geeft de deelnemer sociale steun en samen ondernemen ze activiteiten om het sociale netwerk uit te breiden en weer actief deel te nemen aan de samenleving.

Deelnemers: 330 Vrijwilligers: 180

Maatjes (ex-)gedetineerden Gedetineerden ervaren misschien wel de meest directe vorm van isolement.

Met vrijwilligers van Humanitas hebben ze gesprekken, individueel of in een groep. Zo blijven gedeti­neer­den in contact met de samenleving, wat de terugkeer naar de maatschappij minder moeilijk maakt.

Deelnemers: 1.630 Vrijwilligers: 290

Deelnemers: 2.650 Vrijwilligers: 1.180

Humanitas Chat Soms is een verhaal te pijnlijk of te privé om zomaar te vertellen.

Humanitas Chat is bedoeld voor iedereen die zich op één of andere manier geïsoleerd voelt en behoefte heeft aan anoniem contact. Ongeacht levensverhaal, achtergrond of leeftijd: hier kun je altijd terecht.

Deelnemers: 7.700 Vrijwilligers: 110

Taalmaatjes Taal is onmisbaar om contact te leggen met anderen, zoals buren of ouders op de school van je kind.

Bij Taalmaatjes gaat het om wat deel­nemers willen leren. Sommigen kunnen prima Nederlands begrijpen, maar vinden spreken moeilijk.

Anderen vinden het juist moeilijk om contacten te leggen.

Jongerenmaatjes Het programma Maatjes voor Jongeren, waarvan MentorMaatjes een onderdeel is, voorkomt dat jongeren in de pro­ blemen komen. We maken ze sterker, waardoor de kans op schooluitval en spijbelen kleiner wordt en ze met de nodige kwalificaties kunnen starten op de arbeidsmarkt. Jonge vrijwilligers ondersteunen leerlingen in het basisen vervolgonderwijs die een positieve stimulans nodig hebben om de opleiding te voltooien.

Deelnemers: 620 Vrijwilligers: 390

en verder Humanitas doet nog meer om sociaal isolement te bestrijden, zoals ondersteuning van mantelzorgers, ouderenontmoeting, vriendschaps­ kringen voor autisten, netwerk­ coaching, maatjesprojecten voor volwassenen, telefooncirkel en maatschappelijke begeleiding van asielzoekers.

Deelnemers: 12.920 Vrijwilligers: 1.350

Deelnemers: 1.390 Vrijwilligers: 900 Bron: Humanitas jaarverslag 2012

Lisa voelt zich soms eenzaam Net als veel andere studenten Maar niet vandaag Want vandaag eet ze gezellig met anderen

Kom erbij samen pakken we eenzaamheid aan

Eenzaamheid is een veelkoppig monster. Waar iedereen mee te maken kan krijgen. Of je nu jong bent of oud. Rijk of arm. In de stad woont of op het platteland. Autochtoon bent of allochtoon.

Getrouwd, gescheiden of vrijgezel. Wat de oorzaak of aard ook is, eenzaamheid is nooit leuk. Het kan zelfs je gezondheid schaden.

Daarom willen wij eenzaamheid aanpakken. Wij, dat is Coalitie Erbij.

Wij zijn hĂŠt nationale samenwerkingsverband rond eenzaamheid.

Want alleen samen maken we kans om eenzaamheid te voorkomen of verminderen. Dat doen we in de Week tegen Eenzaamheid.

Waarin we heel Nederland oproepen erbij te komen. Door samen te eten, praten, chatten, bewegen of een van de vele andere activiteiten te bezoeken, ondernemen of organiseren. coalitie Meer informatie of ook meedoen?

Kijk op samentegeneenzaamheid.nl

erbij

26 sept - 5 okt Week tegen Eenzaamheid Coalitie Erbij bestaat uit 7 kernleden: Humanitas, Leger des Heils, MOgroep, Nationaal Ouderenfonds, Resto VanHarte, Sensoor, Zonnebloem en 29 leden.

VERTROUWEn