Иновации.бг 2007

Ïðèëîæåíèå 1. Ïðîôèë íà áúëãàðñêèòå èíîâàòèâíè ïðåäïðèÿòèÿ

I N N O VAT I O N . B G

113

Èíîâàöèîíåí ïðîôèë102 Ïðåç ïîñëåäíèòå íÿêîëêî ãîäèíè áúëãàðñêàòà èêîíîìèêà ÿñíî ïîêàçà òåíäåíöèè íà ñòàáèëèçàöèÿ è ðàñòåæ. Ñòîéíîñòèòå íà îñíîâíè ìàêðîèêîíîìè÷åñêè ïîêàçàòåëè êàòî ÁÂÏ, ïðåêè ÷óæäåñòðàííè èíâåñòèöèè è âàëóòåí ðåçåðâ ñå ïîâèøàâàò ñ óñòîé÷èâè òåìïîâå. Áåçðàáîòèöàòà íàìàëÿâà, à ÷àñòíèÿò ñåêòîð çàïî÷íà äà ðàçãðúùà ñâîÿ ïîòåíöèàë.  òàçè ñèòóàöèÿ êëþ÷îâî áúäåùî ïðåäèçâèêàòåëñòâî å ïîâèøàâàíåòî íà êîíêóðåíòîñïîñîáíîñòòà íà èêîíîìèêàòà. Îñíîâåí ôàêòîð â òàçè íàñîêà, êúì êîéòî å íàñî÷åíà è ïîëèòèêàòà íà ÅÑ, ñà èíâåñòèöèèòå â èíîâàöèè. Çà äà ñå ïðîñëåäÿò ðàçâèòèåòî è èíîâàöèîííàòà ñòðóêòóðà íà èêîíîìèêàòà, å íåîáõîäèìî äà ñå ñúñòàâè èíîâàöèîíåí ïðîôèë íà ïðåäïðèÿòèÿòà â ñòðàíàòà. Ñúñòàâÿíåòî ìó ñå áàçèðà ïðåäèìíî íà ñúáðàíèÿ åìïèðè÷åí ìàòåðèàë îò ïðîâåäåíîòî ïðåç 2006 ã. èçñëåäâàíå íà ïðåäïðèÿòèÿòà ïî ìîäåëà íà èíîâàöèîííîòî ïðîó÷âàíå íà Îáùíîñòòà (Community Innovation Survey).  ïðîöåñà íà ðàáîòà áÿõà èäåíòèôèöèðàíè íÿêîëêî ïðîìåíëèâè, êîèòî ïîçâîëÿâàò ïðèëàãàíåòî íà ïî-ñëîæíè ñòàòèñòè÷åñêè èíñòðóìåíòè çà îáðàáîòêà è íà áàçàòà íà êîèòî ìîãàò äà ñå õàðàêòåðèçèðàò ìîìåíòíîòî ñúñòîÿíèå è ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííèòå ïðîöåñè â ñòðàíàòà. Òåçè ïðîìåíëèâè ñà äåâåò: • ïðåäîñòàâÿíå íà ïàçàðà íà èíîâàöèîííè ïðîäóêòè; • ðàçðàáîòâàíå íà èíîâàöèîííè ïðîäóêòè; • ïðåäîñòàâÿíå íà ïàçàðà íà èíîâàöèîííè ïðîöåñè; • ðàçðàáîòâàíå íà èíîâàöèîííè ïðîöåñè; • ôèíàíñèðàíå íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå; • çíà÷åíèå íà îñúùåñòâåíèòå èíîâàöèîííè äåéíîñòè çà ôèðìàòà; • äúðæàâíà ïîäêðåïà â ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò ñðåä ôèðìèòå; • ôàêòîðè, çàòðóäíÿâàùè èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå; • ïðè÷èíè çà ëèïñà íà èíîâàöèîííà äåéíîñò. Ñúáðàíèÿò åìïèðè÷åí ìàòåðèàë îò ïðîâåäåíèòå îò ìàðêåòèíãîâà è ñîöèîëîãè÷åñêà àãåíöèÿ “Âèòîøà Ðèñúð÷” ïî ïîðú÷êà íà Åâðîïåéñêèÿ èíîâàöèîíåí öåíòúð èçñëåäâàíèÿ ïðåç 2004 è 2006 ã. ïîçâîëÿâà äà ñå ïðîñëåäè ðàçâèòèåòî íà ïîäáðàíèòå 9 ïîêàçàòåëÿ ïðåç èçìèíàëèòå 2 ãîäèíè. Ôèðìèòå, ïðåäîñòàâèëè èíîâàòèâíè ïðîöåñè èëè ïðîäóêòè ïðåç 2006 ã., ñà 19,2 %103 îò ïðåäïðèÿòèÿòà â ñòðàíàòà. Èçñëåäâàíåòî ïðåç 2004 ã. ðàçêðè, ÷å èíîâàòèâíèòå ïðåäïðèÿòèÿ â ñòðàíàòà ïðåäîñòàâÿò íà ïàçàðà ïðåäèìíî ïðîäóêòîâè èíîâàöèè è ïî-ìàëúê áðîé ïðîöåñíè. Çà ñðàâíåíèå äàííèòå çà ÅÑ ðåãèñòðèðàò ïðîòèâîïîëîæíà òåíäåíöèÿ. Ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò åâðîïåéñêèòå áèçíåñ îðãàíèçàöèè ïðåäîñòàâÿò ñìåñåí òèï èíîâàöèè.  òîâà îòíîøåíèå â Áúëãàðèÿ ñå çàáåëÿçâà ïðèäâèæâàíå êúì óâåëè÷àâàíå íà ïðåäîñòàâåíèòå íà ïàçàðà ïðîöåñíè èíîâàöèè – 10,1 % ïðåç 2004, 11,8 % ïðåç 2006 ã.

Òàçè ÷àñò íà äîêëàäà ïðåäñòàâÿ îïèò çà ïðèëàãàíå íà ïî-ñëîæåí ñòàòèñòè÷åñêè àíàëèòè÷åí èíñòðóìåíòàðèóì çà èçñëåäâàíå íà èíîâàöèîííàòà àêòèâíîñò íà ïðåäïðèÿòèÿòà â Áúëãàðèÿ íà áàçàòà íà äâå ïðîó÷âàíèÿ, ïðîâåäåíè îò ìàðêåòèíãîâà è ñîöèîëîãè÷åñêà àãåíöèÿ “Âèòîøà Ðèñúð÷” ïî ïîðú÷êà íà Åâðîïåéñêèÿ èíîâàöèîíåí öåíòúð êúì Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè” ïðåç 2004 è 2006 ã. Ïîðàäè ïèëîòíèÿ õàðàêòåð íà èçñëåäâàíåòî íåãîâèòå ðåçóëòàòè è èçâîäè ñà äèñêóñèîííè, íå ñà äèðåêòíî ñðàâíèìè ñ ðåçóëòàòèòå è èçâîäèòå â îñíîâíîòî òÿëî íà ïóáëèêàöèÿòà. Òå èìàò çà öåë ðàçâèòèå íà èíñòðóìåíòàðèóìà çà àíàëèç íà èíîâàòèâíîñòòà íà áúëãàðñêèòå ïðåäïðèÿòèÿ, äèñêóñèÿ è ïîäãîòîâêà íà äîêëàä Èíîâàöèè.áã 2008.

103 Èç÷èñëÿâà ñå íà áàçàòà íà îòãîâîðèëèòå ñ „ÄÀ” ôèðìè íà ïîíå åäèí îò âúïðîñèòå: „Ïðåç 2005 ã. âàøàòà ôèðìà ïðåäîñòàâÿëà ëè å íà ïàçàðà èíîâàöèîííè (íîâè èëè çíà÷èòåëíî óñúâúðøåíñòâàíè) ïðîäóêòè (ñòîêè èëè óñëóãè)?” è „Ïðåç 2005 ã. âàøàòà ôèðìà âúâåëà ëè å èíîâàöèîííè (íîâè èëè çíà÷èòåëíî óñúâúðøåíñòâàíè) ïðîèçâîäñòâåíè ìåòîäè èëè ìåòîäè çà äîñòàâêà èëè ïðîäàæáà íà ñòîêè èëè óñëóãè, êîèòî ñà íîâè çà ôèðìàòà èëè çà îòðàñúëà?”

102

114

Èíîâàöèîííàòà àêòèâíîñò íà áúëãàðñêèòå ôèðìè å ðàçëè÷íà ñïîðåä áðîÿ íà çàåòèòå â òÿõ.  ìèêðîôèðìèòå áðîÿò íà ïðîäóêòîâèòå èíîâàöèè å òðè ïúòè ïî-ìàëúê, îòêîëêîòî â ãîëåìèòå, à çà ïðîöåñíèòå èíîâàöèè òîâà ñúîòíîøåíèå íàðàñòâà äî 1 êúì 4.

ÔÈÃÓÐÀ 87. ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÀ ÏÈÐÀÌÈÄÀ ÍÀ ÏÐÅÄÏÐÈßÒÈßÒÀ Â ÑÒÐÀÍÀÒÀ (%) Îáùî èíîâàòèâíè ôèðìè 25,6

2003

19,2

2005

10,1 11,8

17,2 25,0 Ôèðìè, ïðåäîñòàâèëè íà

Ôèðìè, ïðåäîñòàâèëè íà

ïàçàðà èíîâàöèîííè

ïàçàðà èíîâàöèîííè

ïðîäóêòè

ïðîöåñè

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè, 2006.

ÔÈÃÓÐÀ 88. ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÅÍ ÐÀÄÀÐ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÑÊÈÒÅ ÏÐÅÄÏÐÈßÒÈß – 2006 Ã. (%)

Ïðè÷èíè çà ëèïñà íà èíîâàöèîííà äåéíîñò Ôàêòîðè, çàòðóäíÿâàùè èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìàòà

Ïðåäîñòàâÿíå íà ïàçàðà íà èíîâàöèîííè ïðîäóêòè

Íå áåøå íóæíî, çàùîòî ïàçàðíèòå óñëîâèÿ íå ãî èçèñêâàò 53,9

Ðàçðàáîòâàíå íà èíîâàöèîííè ïðîäóêòè

62,7 Ïðåäèìíî ôèðìàòà 17,2

Ïðåêèòå ðàçõîäè çà èíîâàöèè ñà ïðåêàëåíî âèñîêè

31,6

11,8 5,7

Äúðæàâíà ïîäêðåïà â ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò ñðåä ôèðìèòå Ïîâèøàâàíå êà÷åñòâîòî íà ñòîêèòå 63,3 è óñëóãèòå Çíà÷åíèå íà îñúùåñòâåíèòå èíîâàöèîííè äåéíîñòè çà ôèðìàòà

Ïðåäîñòàâÿíå íà ïàçàðà íà èíîâàöèîííè ïðîöåñè Ðàçðàáîòâàíå íà

30,4

èíîâàöèîííè ïðîöåñè 65,3 Ïðåäèìíî ôèðìàòà

Ñîáñòâåíè èçòî÷íèöè íà ôèðìàòà Ôèíàíñèðàíå íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

I N N O VAT I O N . B G

115

Âñå îùå áúëãàðñêèòå ïðåäïðèÿòèÿ íå âèæäàò äîñòàòú÷íî äîáðè óñëîâèÿ çà ðàçðàáîòâàíå íà èíîâàöèîííè ïðîäóêòè è ïðîöåñè. Îñíîâíàòà ÷àñò îò ïðåäñòàâåíèòå èíîâàöèè ñà îïðåäåëåíè êàòî íîâè åäèíñòâåíî çà ñàìàòà ôèðìà, ò.å. èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ïðåäïðèÿòèÿòà å îðèåíòèðàíà êúì ïðîäóêòè, êîèòî âå÷å ñúùåñòâóâàò íà ïàçàðà. Òîâà å ïðèçíàê çà ïîäîáðÿâàíå íà åôåêòèâíîñòòà íà òÿõíàòà äåéíîñò, íî íå è çà âúâåæäàíåòî íà óíèêàëíè, íîâè ïðîäóêòè. Ïî-ìàëúê å áðîÿò íà èíîâàöèèòå, îðèåíòèðàíè êúì âúòðåøíèÿ è ìåæäóíàðîäíèÿ ïàçàð. Ðàçðàáîòâàíåòî íà èíîâàòèâíèòå ïðîäóêòè è ïðîöåñè â ñòðàíàòà ñå îñúùåñòâÿâà îñíîâíî îò ñàìèòå ôèðìè. Èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâà ôàêòúò, ÷å ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ôèðìèòå ñ ïî-íèñúê îáîðîò ðàçðàáîòâàò ñàìè ñâîèòå èíîâàöèîííè ïðîäóêòè è ïðîöåñè, äîêàòî îðãàíèçàöèèòå ñ ãîäèøåí îáîðîò íàä 2 000 000 ëâ. ñà îðèåíòèðàíè êúì ñúòðóäíè÷åñòâî ñ ÷óæäè ïàðòíüîðè. Äðóãà ïðîìåíëèâà, êîÿòî äàâà ïðåäñòàâà çà èíîâàöèîííèÿ ïðîôèë íà áúëãàðñêèòå ôèðìè, å ôèíàíñèðàíåòî íà òÿõíàòà èíîâàöèîííà äåéíîñò. Êàêòî ðàçðàáîòâàíåòî íà èíîâàöèèòå â Áúëãàðèÿ å ñúñðåäîòî÷åíî â îòäåëíàòà ôèðìà, òàêà è ôèíàíñèðàíåòî íà íîâîâúâåäåíèÿòà ñå èçâúðøâà ïðåäèìíî ñúñ ñîáñòâåíè ñðåäñòâà. Åòî çàùî êàòî ïðèîðèòåòåí ôàêòîð çà èíîâàöèîííèÿ íàïðåäúê ñå îïðåäåëÿò ñúòðóäíè÷åñòâàòà ìåæäó ìåñòíè è ÷óæäåñòðàííè îðãàíèçàöèè. Äðóã ôàêòîð ñúñ ñèëíî äåéñòâèå å ñòàáèëèçèðàíå è ïîäîáðÿâàíå íà âðúçêàòà ìåæäó íàóêà è áèçíåñ. Êúì ìîìåíòà áëèçî 70 % îò áúëãàðñêèòå èíîâàòèâíè ôèðìè äåêëàðèðàò ëèïñà íà òàêîâà ñúòðóäíè÷åñòâî. Ïðèåìàíåòî íà Áúëãàðèÿ â ÅÑ íàëàãà åâðîïåéñêèòå ñòàíäàðòè çà êà÷åñòâî. Òîâà å îñíîâíàòà ïðè÷èíà èíîâàòèâíèòå ôèðìè äà èçïîëçâàò ñâîèòå íîâîâúâåäåíèÿ èìåííî çà ïîäîáðÿâàíå íà ïðåäëàãàíèòå îò òÿõ ñòîêè è óñëóãè. Çà èçìèíàëèòå 2 ãîäèíè ñòîéíîñòòà íà òîçè ïîêàçàòåë áåëåæè ðúñò íàä 10 ï.ï. Ïðåç 2006 ã. 5,7 % îò èíîâàòèâíèòå ôèðìè â Áúëãàðèÿ ñà ïîëó÷èëè äúðæàâíà ïîäêðåïà çà èíîâàöèîííà äåéíîñò. Íàöèîíàëíèÿò èíîâàöèîíåí ôîíä å ïîäïîìîãíàë ïîëîâèíàòà îò òÿõ. Îñòàíàëèòå ôèðìè ñà ïîëó÷èëè ïîäêðåïà îò ðàçëè÷íè åâðîïåéñêè ïðîãðàìè êàòî Øåñòàòà ðàìêîâà ïðîãðàìà, ïðîãðàìà “Åâðèêà” è äð. Ïðàâè âïå÷àòëåíèå, ÷å äúðæàâíàòà ïîäêðåïà å ïîëó÷åíà ïðåäèìíî îò ôèðìè, êîèòî èìàò âèñîê ãîäèøåí îáîðîò – íàä 500 000 ëâ. Èìàéêè ïðåäâèä ôàêòà, ÷å íàä 90 % îò áúëãàðñêèòå ôèðìè ñà ìèêðî- è ìàëêè, òîçè îáîðîò å òðóäíîäîñòèæèì çà ïîâå÷åòî ïðåäïðèÿòèÿ. Âèñîêèÿò ãîäèøåí îáîðîò íà ôèðìèòå ãàðàíòèðà è ñèãóðíîñò çà îñúùåñòâÿâàíå íà ôèíàíñèðàíàòà èíîâàöèîííà äåéíîñò. Ïðåç 2006 ã. ïðåäñòàâèòåëèòå íà èíîâàòèâíèòå ôèðìè â Áúëãàðèÿ ñå îáåäèíÿâàò îêîëî ñòàíîâèùåòî, ÷å ïðåêèòå ðàçõîäè çà îñúùåñòâÿâàíå íà èíîâàöèîííà äåéíîñò ñà ïðåêàëåíî âèñîêè. Çà ñðàâíåíèå ïðåç 2004 ã. ôàêòîðúò, çàòðóäíèë â íàé-ãîëÿìà ñòåïåí ðàçðàáîòâàíåòî íà ïàçàðíî îðèåíòèðàíè íîâîâúâåäåíèÿ, å áèë ëèïñàòà íà ôèíàíñèðàíå. Äîïúëíèòåëíî ôèðìèòå îïðåäåëÿò êàòî åäèí îò âîäåùèòå ôàêòîðè, îêàçàë îòðèöàòåëíî âëèÿíèå âúðõó òÿõíàòà èíîâàöèîííà äåéíîñò, ëèïñàòà íà ÿñíà äúðæàâíà ïîëèòèêà â ñôåðàòà íà èíîâàöèèòå – 31,5 %. Çà äà ñå ïîëó÷è öÿëîñòíà ïðåäñòàâà çà èíîâàöèîííàòà àêòèâíîñò íà ôèðìèòå â ñòðàíàòà, òðÿáâà äà ñå îáúðíå âíèìàíèå è íà îðãàíèçàöèèòå, êîèòî íå èçâúðøâàò èíîâàöèîííà äåéíîñò. Òå ñúñòàâëÿâàò 80 % îò áúëãàðñêèòå ôèðìè. Îñíîâíàòà ïðè÷èíà, èçòúêâàíà îò òÿõ, å ëèïñàòà 116

íà íåîáõîäèìîñò îò ïàçàðíî îðèåíòèðàíè íîâîâúâåäåíèÿ. Ñïîðåä òåçè îðãàíèçàöèè ïàçàðíèòå óñëîâèÿ â ñòðàíàòà íå ãî èçèñêâàò. Èçðàçåíàòà â íà÷àëîòî òåíäåíöèÿ ïî-ãîëåìèòå ôèðìè äà ïðåäëàãàò íà ïàçàðà ïîâå÷å èíîâàöèè îò ïî-ìàëêèòå ñå çàïàçâà è òóê. Îñíîâíàòà ÷àñò ñðåä ìèêðîôèðìèòå (64 %) íå ñà âúâåëè èíîâàòèâíè ïðîäóêòè èëè ïðîöåñè ïðåç èçìèíàëàòà ãîäèíà, à ïðè ãîëåìèòå ôèðìè òîçè äÿë å ïî÷òè äâà ïúòè ïî-íèñúê (38,5 %) Ïðèñúåäèíÿâàíåòî êúì ÅÑ è èíòåãðèðàíåòî íà èêîíîìèêàòà íà Áúëãàðèÿ ñ òàçè íà îñòàíàëèòå ÷ëåíêè ñå î÷àêâà äà ñå ïðåâúðíå â êàòàëèçàòîð ÔÈÃÓÐÀ 89. ÑÚÒÐÓÄÍÈ×ÅÑÒÂÎ ÍÀ ÔÈÐÌÈÒÅ ÏÐÈ ÑÚÇÄÀÂÀÍÅ ÍÀ ÈÍÎÂÀÖÈÈ (%) Ñ ìåñòíè ôèðìè-îðãàíèçàöèè 16,7

Íå çíàå - Íå îòãîâîðèë 5,9

Ñ ìåæäóíàðîäíè ôèðìè-îðãàíèçàöèè 14,2 Íå 63,2

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ “Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè·, 2006.

ÒÀÁËÈÖÀ 7. ÐÀÇÏÐÅÄÅËÅÍÈÅ ÍÀ ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÈß ÏÐÎÔÈË ÍÀ ÁÚËÃÀÐÑÊÈÒÅ ÏÐÅÄÏÐÈßÒÈß ÏÎ ÃÎËÅÌÈÍÀ ÍÀ ÔÈÐÌÈÒÅ È ÎÁÅÌ ÍÀ ÎÁÎÐÎÒÀ (%) ÇàòðóäíåËèïñà íà èíîÔèíàí- Çíà÷åíèå – ÐàçðàÈíîâàÐàçðàÄúðÈíîâàñèðàíå – ïîâèøàâàíèÿ – ïðåêèâàöèè – íå áîòâàñîáñòâå- íå êà÷åñöèîííè áîòâàíå öèîííè æàâíà òå ðàçõîäè áåøå íóæíî, íå îò íè èçòî÷- òâîòî íà ïîäêðå- çà èíîâàöèè çàùîòî ïàçàðïðîäóê- îò ôèð- ïðîöåôèðìàòè ìàòà ñè íèöè íà ñòîêèòå è ïà ñà ïðåêàëåíî íèòå óñëîâèÿ òà ôèðìàòà óñëóãèòå âèñîêè íå ãî èçèñêâàò Ãîäèøåí îáîðîò äî 20 000

28,6

50,0

35,7

80,0

100

20,0

0,0

20,0

77,8

20 001 – 50 000

10,5

75,0

7,9

100,0

100

50,0

0,0

0,0

64,7

50 001 – 100 000

8,3

71,4

7,2

66,7

90

60,0

0,0

20,0

60,8

100 001 – 200 000

12,0

83,3

8,0

100,0

100

57,1

0,0

28,6

62,8

200 001 – 500 000

18,1

60,0

13,4

72,7

88,9

81,3

0,0

31,3

61,5

500 000 – 1 000 0000

20,0

58,8

13,1

63,6

95

45,0

5,3

44,4

53,8

1 000 001 – 2 000 001

25,4

76,5

16,4

81,8

84,2

61,1

5,6

47,1

54,2

íàä 2 000 000

32,7

47,2

21,6

58,3

93,2

64,3

14,0

26,2

54,4

Ðàçìåð íà ôèðìèòå Ìèêðîôèðìè

12,0

52,4

8,0

57,1

93,9

58,3

2,2

27,3

64,0

Ìàëêè ôèðìè

17,5

67,6

13,3

68,5

87,4

65,5

6,0

34,6

48,9

Ñðåäíè ôèðìè

24,6

61,7

15,1

60,7

94,5

63,5

7,5

28,8

44,9

Ãîëåìè ôèðìè

34,6

77,8

33,3

87,5

92,3

66,7

8,3

38,5

38,5

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

I N N O VAT I O N . B G

117

ÔÈÃÓÐÀ 90. ÔÀÊÒÎÐÈ, ÇÀÒÐÓÄÍßÂÀÙÈ ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÀÒÀ ÄÅÉÍÎÑÒ ÍÀ ÔÈÐÌÈÒÅ Â ÑÒÐÀÍÀÒÀ (%) Ëèïñà íà ÿñíà äúðæàâíà ïîëèòèêà â

38,1

ñôåðàòà íà èíîâàöèèòå

31,5 34,4

Ïðåêàëåíî ãîëÿì èêîíîìè÷åñêè ðèñê 21,6 Ëèïñà íà ñèãóðíà çàùèòà íà

19,6

èíòåëåêòóàëíàòà ñîáñòâåíîñò

18,1

Âúçäåéñòâèå íà íàöèîíàëíîòî

25,4

çàêîíîäàòåëñòâî è ñòàíäàðòè

17,6 13,4

Ëèïñà íà êâàëèôèöèðàí ïåðñîíàë

11,8 Ïðîáëåìè ïðè íàìèðàíåòî íà ïàðòíüîðè çà

12,7

èíîâàöèîííà äåéíîñò

7,4

Ëèïñà íà ïîòðåáèòåëñêè èíòåðåñ êúì

13,4

íîâèòå ñòîêè è óñëóãè

4,9 9,6

Ëèïñà íà èíôîðìàöèÿ çà òåõíîëîãèèòå 4,9

11,3

Ëèïñà íà èíôîðìàöèÿ çà ïàçàðèòå 3,4

2006

11,7

Îðãàíèçàöèîííè ïðå÷êè âúâ ôèðìàòà

2004

2,9 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

çà ðàçâèòèå íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå â ñòðàíàòà. Ðàçøèðÿâàíåòî íà ïàçàðèòå áúðçî ìîæå äà ðàç÷óïè êàïñóëèðàíèÿ íà÷èí íà ñúçäàâàíå íà ïàçàðíî îðèåíòèðàíè íîâè ïðîäóêòè è ïðîöåñè è ñå î÷àêâà äà äîâåäå äî ïîâèøàâàíå íà ñúòðóäíè÷åñòâîòî ìåæäó îðãàíèçàöèèòå è íàó÷íèòå èíñòèòóòè. 31 % îò ôèðìèòå â ñòðàíàòà ñïîäåëÿò, ÷å ñà ðàçðàáîòèëè ïðåäëîæåíèòå îò òÿõ íà ïàçàðà èíîâàöèè â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ äðóãè îðãàíèçàöèè.

Êëúñòåð àíàëèç Ñúñòîÿíèåòî íà èíîâàöèîííîòî ðàçâèòèå íà ñòðàíàòà çàâèñè îò ðàçëè÷íè èêîíîìè÷åñêè ôàêòîðè íà ìèêðî- è ìàêðîíèâî. Çà î÷åðòàâàíåòî íà åäíà ïî-ïúëíà è ÿñíà êàðòèíà íà áúëãàðñêèÿ èíîâàöèîíåí ïîòåíöèàë èçïîëçâàíèòå ïî-ãîðå ñòàíäàðòíè ñòàòèñòè÷åñêè è åìïèðè÷íè èíäèêàòîðè è àíàëèòè÷íè òåõíèêè äî ãîëÿìà ñòåïåí ñà îãðàíè÷àâàùè, òúé êàòî ðàçãëåæäàò èçîëèðàíîòî âëèÿíèå íà îòäåëíè ôàêòîðè. Êëàñèôèêàöèÿòà íà åëåìåíòèòå íà åäíà ñúâêóïíîñò âúç îñíîâà íà ìíîæåñòâî ïðèçíàöè áè èìàëà ïî-ãîëÿìî ïîçíàâàòåëíî çíà÷åíèå. Åòî çàùî çà öåëèòå íà àíàëèçà å ïîäõîäÿùî ïðèëàãàíåòî íà îáîáùàâàùè ìíîãîìåðíè ñòàòèñòè÷åñêè ìåòîäè êàòî êëúñòåð àíàëèçà104.

104

Òîé ïðåäîñòàâÿ âúçìîæíîñò âíèìàíèåòî äà ñå ôîêóñèðà âúðõó îïðåäåëåí áðîé îòêðîèëè ñå ãðóïè îò åäèíèöè è äà ñå ñðàâíè òÿõíîòî ðàçâèòèå ïî êîíêðåòíè ôàêòîðè. Ïî ñâîÿòà ñúùíîñò êëúñòåðíèÿò àíàëèç ïðåäñòàâëÿâà ïîðåäèöà îò ïðàêòè÷åñêè èç÷èñëèòåëíè ïðîöåäóðè, êîèòî ãðóïèðàò n íà áðîé íàáëþäàâàíè åäèíèöè èëè îáåêòè â k íà áðîé ãðóïè – êëúñòåðè, êàòî ñå èçïîëçâàò p íà áðîé ïðèçíàêà. Îòíåñåíèòå îáåêòè âúâ âñåêè êëúñòåð ñà ïîäîáíè ïîìåæäó ñè è ñà ðàçëè÷íè îò îáåêòèòå, ãðóïèðàíè â äðóãèòå êëúñòåðè.

118

Ïðè îñúùåñòâÿâàíåòî íà êëúñòåðíèÿ àíàëèç ñå íàëîæè åäíà ÷àñò îò èçïîëçâàíèòå äîòóê ïðîìåíëèâè äà áúäàò çàìåíåíè ñ âîäåùè äî ïî-ÿñíè ðåçóëòàòè ïðè îáðàáîòêà ïî êîíêðåòíàòà ïðîöåäóðà. Òàçè ÷àñò îò îòïàäíàëèòå ïðîìåíëèâè ñå èçìåðâà ïî ñêàëè, êîèòî íå ñà ïîäõîäÿùè çà èçïîëçâàíèÿ àíàëèç è èìà îïàñíîñò äà äîâåäàò äî íåàäåêâàòíè îöåíêè. Ïîäáðàíèòå çà êëúñòåð àíàëèçà ïðîìåíëèâè – ôàêòîðè ñà: • ïðåäîñòàâÿíå íà ïàçàðà íà èíîâàöèîííè ïðîäóêòè èëè ïðîöåñè; • èçðàç íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå; • ãîäèøíè ðàçõîäè çà êàïèòàëîâè èíâåñòèöèè íà ôèðìàòà çà 2006 ã.; • ðàçìåð íà ðàçõîäèòå çà èíîâàöèîííà äåéíîñò – ïðîöåíò îò îáîðîòà; • ôèíàíñèðàíå íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå; • äúðæàâíà ïîäêðåïà â ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò ñðåä ôèðìèòå; • îñíîâåí ïàçàð íà ôèðìèòå; • ãîëåìèíà íà ôèðìèòå ïî áðîé çàåòè ëèöà; • îñíîâåí ñåêòîð íà äåéíîñò íà ôèðìèòå. Ïîðàäè íåõîìîãåííîñòòà íà íàáëþäàâàíèòå ïðîìåíëèâè ñå íàëîæè ïðåäâàðèòåëíî äà áúäå îïðåäåëåí î÷àêâàíèÿò áðîé íà êëúñòåðèòå. Òúé êàòî èíîâàöèèòå â ñòðàíàòà ñà â íà÷àëåí ñòàäèé íà ñâîåòî ðàçâèòèå, íå ñå íàáëþäàâà òî÷íî îïðåäåëåí ðåä, ïî êîéòî äà ïðîòè÷àò ïðîöåñèòå, âîäåùè äî òÿõíîòî ñúçäàâàíå. Ðàçíîîáðàçèåòî íà íà÷èíèòå è ñðåäñòâàòà çà èçâúðøâàíå íà èíîâàöèîííà äåéíîñò íè äàâàò ïðàâîòî äà ïðèåìåì õèïîòåçàòà, ÷å áåç ïðåäâàðèòåëíî îãðàíè÷åíèå íà êëúñòåðíèòå ãðóïè áèõà ñå îáðàçóâàëè ãîëÿì áðîé êëúñòåðè, êîèòî ùå áúäàò èçïúëíåíè ñ ìàëúê íà áðîé ôèðìè, à íèñêèòå áàçè áèõà ïîïðå÷èëè íà äîñòîâåðíîñòòà íà àíàëèçà. Ïðèåòî áå ðåøåíèå òåõíèÿò áðîé äà áúäå 6, òúé êàòî îò íàïðàâåíè ïðåäè òîâà îïèòè çà îöåíêà áå óñòàíîâåíî, ÷å òîçè áðîé ïîçâîëÿâà àíàëèçúò äà ñå ðàçãúðíå íàé-ïúëíî è äà ïðåäîñòàâè òî÷íè è àäåêâàòíè äàííè105. Ïî-âèñîêèÿò áðîé íà î÷àêâàíèòå ãðóïè äàâà âúçìîæíîñò çàëîæåíèòå â àíàëèçà ôàêòîðè äà èçÿâÿò â ïî-ãîëÿìà ñòåïåí ñâîåòî ðàçíîîáðàçèå. Èçâúðøåíèÿò êëúñòåð àíàëèç âêëþ÷è 89 îò èçñëåäâàíèòå ôèðìè â ñòðàíàòà. Òîé ðàçäåëè íàáëþäàâàíàòà ñúâêóïíîñò â òðè îñíîâíè ãðóïè. Âúïðåêè íåãîëåìèÿ áðîé íà ïðåäñòàâåíèòå èíîâàòèâíè ïðîäóêòè è ïðîöåñè ïðåç èçìèíàëàòà ãîäèíà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå ñå ðàçâèâà âúâ âñåêè îò îáîñîáåíèòå êëúñòåðè. Íàé-ãîëåìèÿò êëúñòåð å âòîðèÿò. Òîé ãðóïèðà ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò îò èçïîëçâàíèòå â àíàëèçà ôèðìè. Ðàçâèâàíàòà èíîâàöèîííà äåéíîñò â íåãî å íàñî÷åíà îñíîâíî êúì ÍÈÐÄ, ïðåäîñòàâåíà îò äðóãè ôèðìè. Òîâà ïîäêðåïÿ èçëîæåíàòà òåçà, ÷å îñíîâíàòà ÷àñò îò ôèðìèòå â ñòðàíàòà, ðàçâèâàùè èíîâàöèîííà äåéíîñò, ðåàëíî èçïîëçâàò âå÷å íàëîæåíè íîâîâúâåäåíèÿ, çà äà ïîäîáðÿò åôåêòèâíîñòòà íà ñâîÿòà ðàáîòà, à íå ñúçäàâàò èëè âúçíàìåðÿâàò äà ñúçäàäàò íà ïî-êúñåí åòàï ñâîè èíîâàòèâíè ïðîäóêòè. Ðàçìåðúò íà ðàçõîäèòå çà èíîâàöèîííî ðàçâèòèå ñðåä òåçè ôèðìè å ìåæäó 6 % è 10 % îò òåõíèÿ îáîðîò. Òàçè ãðóïà èçðàçÿâà ñïåöèôèêàòà íà îñíîâíàòà ÷àñò îò ôèðìèòå â ñòðàíàòà è ñå ïîä÷èíÿâà íà òåçàòà, ÷å èíîâàöèîííàòà àêòèâíîñò å çàâèñèìà ïðÿêî îò ðàçìåðà íà ôèðìàòà. Îðãàíèçàöèèòå, ïîïàäíàëè òóê, ôèíàíñèðàò ñàìè ñâîÿòà èíîâàöèîííà äåéíîñò. Îñíîâíàòà äåéíîñò íà òåçè ôèðìè å ïðåäèìíî ïðîèçâîäñòâî è ðàçïðîñòðàíåíèå, à îñíîâåí ïàçàð – íàöèîíàëíèÿò.

105

Òóê å ìÿñòîòî äà ñå îòáåëåæè, ÷å òîçè êîíêðåòåí áðîé íà êëúñòåðèòå èìà ñìèñúë ñàìî çà ïîëó÷åíèòå äàííè îò òîâà èçñëåäâàíå è ïðè ïîâòîðíîòî ìó ïðîâåæäàíå èìà ãîëÿìà âåðîÿòíîñò òîé äà íå áúäå àäåêâàòåí.

I N N O VAT I O N . B G

119

120 Ïðèäîáèâàíå íà ìàøèíè è îáîðóäâàíå, ñâúðçàíè ñ èíîâàöèèòå 50 000 – 100 000 31 % – 40 %

Èçðàç íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå

Ãîäèøíè ðàçõîäè çà êàïèòàëîâè èíâåñòèöèè íà ôèðìàòà çà 2006 ã.

Ðàçìåð íà ðàçõîäèòå çà èíîâàöèîííà äåéíîñò – % îò îáîðîòà

51-250 Ïðîèçâîäñòâî è ðàçïðîñòðàíåíèå

Îïåðàöèè ñ íåäâèæèìè èìîòè, íàåìîäàòåëíà äåéíîñò è áèçíåñ óñëóãè

Íàöèîíàëåí

Ïðîèçâîäñòâî è ðàçïðîñòðàíåíèå

51-250

Íàöèîíàëåí

Íå

Ñîáñòâåíè èçòî÷íèöè íà ôèðìàòà

Ñîáñòâåíè èçòî÷íèöè íà ôèðìàòà Íå

Íàä 40 %

50 000 – 100 000

6 % – 10 %

100 001 – 200 001

51-250

Íàöèîíàëåí

Íå

Äà

3 Äà

4

11 % – 20 %

20 001 – 50 000

Îáó÷åíèå íà ïåðñîíàëà, ñâúðçàíî êîíêðåòíî ñ èíîâàöèèòå

Äà

5

Ïðåðàáîòâàùà ïðîìèøëåíîñò

51-250

Ðåãèîíàëåí

Äà

Õîòåëè è ðåñòîðàíòè

11-50

Ðåãèîíàëåí

Íå

Ôîíäîâå è Ñîáñòâåíè èçòî÷íèöè íà ïðîãðàìè íà ÅÑ ôèðìàòà

11 % – 20 %

200 001 – 500 001

ÍÈÐÄ, ÍÈÐÄ, Ïðèäîáèâàíå íà ïðåäîñòàâåíà îò ïðåäîñòàâåíà îò íåìàòåðèàëíè äðóãà ôèðìà äðóãà ôèðìà àêòèâè

Äà

2

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

Îñíîâíà äåéíîñò íà ôèðìèòå

Ãîëåìèíà íà ôèðìèòå ïî áðîé çàåòè ëèöà

Îñíîâåí ïàçàð íà ôèðìèòå

Äúðæàâíà ïîäêðåïà â ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò ñðåä ôèðìèòå

Äðóãè

Äà

Ïðåäîñòàâÿíå íà ïàçàðà íà èíîâàòèâíè ïðîäóêòè èëè ïðîöåñè

Ôèíàíñèðàíå íà èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå

1

Ôàêòîðè/Êëúñòåð ¹

Êëúñòåð

ÒÀÁËÈÖÀ 8. ÐÅÇÓËÒÀÒÈ ÎÒ ÊËÚÑÒÅÐ ÀÍÀËÈÇÀ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÑÊÈÒÅ ÈÍÎÂÀÒÈÂÍÈ ÔÈÐÌÈ (FINAL CLUSTER CENTERS)

Ïðîèçâîäñòâî è ðàçïðîñòðàíåíèå

51-250

Ðåãèîíàëåí

Íå

Ñîáñòâåíè èçòî÷íèöè íà ôèðìàòà

Íàä 40 %

100 001 – 200 000

Ìàðêåòèíãîâè äåéíîñòè

Äà

6

 òðåòèÿ êëúñòåð ñà ñúñðåäîòî÷åíè ïî-ìàëúê áðîé ôèðìè. Îðãàíèçàöèèòå, ïîïàäíàëè òóê, íå ñå îòëè÷àâàò ñúùåñòâåíî îò îñíîâíàòà ãðóïà ôèðìè, ïîïàäíàëè âúâ âòîðèÿ êëúñòåð. Ñïåöèôèêàòà íà òàçè ãðóïà ñå êðèå âúâ âèñîêèòå îáåìè èíâåñòèöèè â èíîâàöèîííà äåéíîñò. Ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ôèðìèòå òóê ñà äåêëàðèðàëè, ÷å èçðàçõîäâàò â ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííàòà ñè äåéíîñò íàä 40 % îò ñâîÿ îáîðîò. Âúïðåêè ïî-ìàëêèÿ áðîé íà ôèðìèòå, òàçè ãðóïà ìîæå äà ñå îïðåäåëè êàòî ïî-âèñîêîèíîâàòèâíà â ñðàâíåíèå ñ îñòàíàëèòå. Ïåòèÿò êëúñòåð ñå ñúñòîè ïðåäèìíî îò ìàëêè ôèðìè ñ ðàçìåð ìåæäó 11 è 50 çàåòè, êîèòî ñà îðèåíòèðàíè êúì ðåãèîíàëíèòå ïàçàðè. Òàçè ãðóïà ñå îòêðîÿâà îò âòîðèÿ è òðåòèÿ êëúñòåð ñ èíâåñòèöèÿòà, êîÿòî ïðàâè â îáó÷åíèå íà ïåðñîíàëà, ñâúðçàí êîíêðåòíî ñ èíîâàöèèòå. Îïðåäåëÿù ôàêòîð çà òîâà å, ÷å òåçè ôèðìè ñà ñúñðåäîòî÷åíè ïðåäèìíî â òóðèñòè÷åñêèÿ ñåêòîð è âèñîêîòî êà÷åñòâî íà ïåðñîíàëà, ñ êîéòî ðàáîòÿò, ãåíåðèðà ïî-âèñîêè ïðèõîäè. Êàòî îñíîâåí àêöåíò âúâ âñè÷êè êëúñòåðè ìîæå äà ñå îòáåëåæè íèñêàòà äúðæàâíà ïîäêðåïà. Ôèðìèòå, ïîëó÷èëè àêòèâíà ïîìîù îò äúðæàâàòà ïðè ðàçðàáîòâàíå íà ñâîèòå èíîâàöèè, ñà ïîä 6 %. Åäèíñòâåíî â ÷åòâúðòèÿ êëúñòåð ñå îòêðîÿâà íàìåñàòà íà äúðæàâàòà, íî ïîðàäè ìàëêèÿ áðîé ôèðìè, ïîïàäíàëè â òîçè êëúñòåð, èíòåðïðåòàöèÿòà íà äàííèòå å òâúðäå ðèñêîâàíà. Ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò îò îáîñîáåíèòå ãðóïè ïîñî÷âàò, ÷å ðàçâèâàíàòà îò òÿõ èíîâàöèîííà äåéíîñò å íàñî÷åíà êúì ïðèäîáèâàíåòî íà ìàøèíè è îáîðóäâàíå, ñâúðçàíè ñ ðàçðàáîòâàíåòî íà íîâè ïàçàðíî îðèåíòèðàíè ïðîäóêòè, êàêòî è ñ ÍÈÐÄ, ïðåäîñòàâåíà îò äðóãà ôèðìà. Òîâà ïîêàçâà, ÷å íèâîòî íà ðàçðàáîòâàíå è âíåäðÿâàíå íà èíîâàòèâíè ïðîäóêòè è ïðîöåñè îò ñòðàíà íà áúëãàðñêèòå ïðåäïðèÿòèÿ å âñå îùå â íà÷àëåí ñòàäèé íà ðàçâèòèå è ìîæå äà íàðàñòâà ïðåç ñëåäâàùèòå íÿêîëêî ãîäèíè.  îñòàíàëèòå òðè êëúñòåðà ñå ðàçïðåäåëÿò òâúðäå ìàëúê áðîé ôèðìè, êîåòî å èçðàç íà íà÷àëíèÿ ñòàäèé íà ðàçâèòèå íà èíîâàöèîííàòà ñèñòåìà íà ñòðàíàòà. Âúïðåêè íèñêèÿ äÿë íà ïîïàäíàëèòå â àíàëèçà ôèðìè è íåõîìîãåííàòà èì ñòðóêòóðà ïðåäîñòàâåíèòå îò òîçè ìåòîä äàííè ïîòâúðæäàâàò ðåäèöà èçâîäè è çàêëþ÷åíèÿ, íàïðàâåíè êàêòî â òîçè, òàêà è â ïðåäõîäíèÿ äîêëàä Èíîâàöèè.áã.

Ïàíåëíî èçñëåäâàíå Ïðåäñòàâåíèòå äîòóê àíàëèçè ðàçãëåæäàò èíîâàöèîííàòà äåéíîñò, èçâúðøâàíà îò ïðåäïðèÿòèÿòà, â ðàìêèòå íà öÿëàòà èêîíîìèêà íà ñòðàíàòà. Çà äà ìîæå îáà÷å äà ñå ðàçãëåäàò âúòðåøíîôèðìåíèòå ìåõàíèçìè çà ñúçäàâàíåòî íà èíîâàòèâíè ïðîöåñè è ïðîäóêòè, ñå íàëàãà äà áúäå èçïîëçâàí äðóã òèï àíàëèç. Ïðîâåäåíîòî ñðåä ôèðìèòå èçñëåäâàíå ïðåç 2004 ã. ïðåäîñòàâÿ âúçìîæíîñò ïðåç 2006 ã. äà ñå èçïîëçâà èçñëåäîâàòåëñêà ìåòîäèêà, êîÿòî äà ñå ôîêóñèðà âúðõó ïî-ìàëêà ãðóïà ôèðìè, êîèòî âå÷å ñà ïðåäîñòàâèëè íà ïàçàðà èíîâàöèè. Ïî òîçè íà÷èí áå ðàçðàáîòåíî ïàíåëíî èçñëåäâàíå, âêëþ÷âàùî 9 % îò ôèðìèòå106, êîèòî âå÷å ñà ó÷àñò-

106

 èçñëåäâàíåòî ïðåç 2004 ã. â èçâàäêàòà ïîïàäíàõà 270 ôèðìè, ïðåäîñòàâèëè ïðåç 2003 ã. èíîâàöèîííè ïðîäóêòè èëè ïðîöåñè. Ôîíäàöèÿ “Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè” çàåäíî ñ àãåíöèÿ “Âèòîøà Ðèñúð÷” óñïÿõà äà ïðîâåäàò èçñëåäâàíå ñðåä 23 îò òÿõ è ïðåç 2006 ã.

I N N O VAT I O N . B G

121

âàëè â ïðîâåäåíîòî ïðåç 2004 ã. èçñëåäâàíå è ñà ðàçâèâàëè àêòèâíà èíîâàöèîííà äåéíîñò. Ïðåäèìñòâàòà íà òîçè ìåòîä ñà, ÷å äàâà âúçìîæíîñò äà ñå ïðîñëåäè ðàçâèòèåòî íà èçñëåäâàíèòå ïîêàçàòåëè íà ìèêðîíèâî. Ñ äðóãè äóìè, âúçìîæíî å äà ñå íàáëþäàâà ðàçâèòèåòî âúâ âðåìåòî íà èíîâàöèîííèòå ïðîöåñè, ïðîòè÷àùè â êîíêðåòíà ãðóïà ôèðìè. Äàííèòå, ïîëó÷åíè ÷ðåç òîçè ïîäõîä, ñà ñðàâíèòåëíî áëèçêè äî èçëîæåíèòå â ïðåäõîäíèÿ àíàëèç. Ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ïîòâúðæäàâàò äàííèòå çà ïðîìÿíà â ñòðóêòóðàòà è îãðàíè÷àâàíå íà èíîâàöèîííàòà àêòèâíîñò îò ñòðàíà íà áèçíåñ ñåêòîðà ïðåç 2006 ã. ñïðÿìî 2004 ã. Åäâà ïîëîâèíàòà îò îðãàíèçàöèèòå â ïàíåëà, ïðåäîñòàâèëè ïðåç 2004 ã. èíîâàöèîííè ïðîäóêòè, ñà ðàçðàáîòèëè è âíåäðèëè ïðåç 2006 ã. íîâè. Íàé-ñèëåí ñïàä ñå íàáëþäàâà ñðåä ïðîäóêòèòå, êîèòî ñà íîâè íå ñàìî çà ôèðìàòà, íî è çà ìåæäóíàðîäíèÿ ïàçàð. Íà áàçàòà íà ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ìîæå äà ñå îòáåëåæè, ÷å áúëãàðñêèòå ôèðìè ùå áúäàò ñèëíî óÿçâèìè ïîä íàòèñêà íà ñâîèòå êîíêóðåíòè îò ïî-ðàçâèòèòå èêîíîìè÷åñêè äúðæàâè. ÔÈÃÓÐÀ 91. ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÀ ÀÊÒÈÂÍÎÑÒ – ÏÐÎÖÅÍÒ ÎÒ ÔÈÐÌÈÒÅ, ÏÐÅÄÎÑÒÀÂÈËÈ ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÈ ÏÐÎÄÓÊÒÈ ÈËÈ ÏÐÎÖÅÑÈ ÏÐÅÇ 2003 È 2005 Ã. Ïðåäîñòàâÿëà å èíîâàöèîííè ïðîäóêòè, êîèòî ñà òàêèâà ñàìî çà âàøàòà ôèðìà

52,2

Ïðåäîñòàâÿëà å èíîâàöèîííè ïðîäóêòè, êîèòî ñà òàêèâà íå ñàìî çà âàøàòà ôèðìà, íî è çà áúëãàðñêèÿ ïàçàð

39,1

Ïðåäîñòàâÿëà å èíîâàöèîííè ïðîäóêòè, êîèòî ñà òàêèâà íå ñàìî çà âàøàòà ôèðìà, íî è çà ìåæäóíàðîäíèÿ ïàçàð

21,7

65,2

Ïðåäîñòàâÿëà å èíîâàöèîííè ïðîöåñè 0,0 10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006

Äèíàìèêàòà íà ôàêòîðèòå, çàòðóäíèëè èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå â ïàíåëà îò 2004 äî 2006 ã., äàâà ïîëåçíà èíôîðìàöèÿ çà ðàçâèòèåòî íà íàöèîíàëíàòà èíîâàöèîííà ñèñòåìà è çà òåñíèòå ìåñòà â íåÿ. Åäèíñòâåíèÿò ôàêòîð, ïîâèøèë ïðåç 2006 ã. âúçïèðàùèÿ ñè åôåêò âúðõó èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà ôèðìèòå îò ïàíåëà, è òî ñ ïî÷òè 50 %, å ëèïñàòà íà êâàëèôèöèðàí ïåðñîíàë. Òîé ñå ïðåâðúùà â ÷åòâúðòèÿ ïî îòíîñèòåëíà òåæåñò ôàêòîð, îãðàíè÷àâàù èíîâàöèîííàòà äåéíîñò, íàðåæäàù ñå íåïîñðåäñòâåíî ñëåä ôèíàíñîâèòå ïðå÷êè (ëèïñà íà ôèíàíñèðàíå, âèñîêè ðàçõîäè è ãîëÿì èêîíîìè÷åñêè ðèñê) Òå ñà ïðèçíàê íà åäíà âñå îùå íåäîáðå ðàçâèòà îáùîèêîíîìè÷åñêà è èíîâàöèîííà ñðåäà â ñòðàíàòà. Îêóðàæàâàù îáà÷å å ñïàäúò, êîéòî îòáåëÿçâàò òåçè òðè ïîêàçàòåëÿ. Òîâà ïðÿêî îòðàçÿâà àêòèâíèòå ïðîöåñè íà ïîäîáðÿâàíå â êîíþíêòóðàòà, êîèòî ïðîòè÷àò íà ìàêðîèêîíîìè÷åñêî ðàâíèùå è äàâàò ïîâîä äà ñå î÷àêâà òåçè òåìïîâå äà ñå çàïàçÿò è ïðåç 2007 ã.

122

60,0

70,0

ÔÈÃÓÐÀ 92. ÔÀÊÒÎÐÈ, ÇÀÒÐÓÄÍÈËÈ ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÀÒÀ ÄÅÉÍÎÑÒ ÍÀ ÔÈÐÌÈÒÅ (ÄßË ÍÀ ÎÏÐÅÄÅËÈËÈÒÅ ÊÀÒÎ „ÃÎËßÌΔ ÒßÕÍÎÒÎ ÇÍÀ×ÅÍÈÅ) 26,7

Ëèïñà íà èçòî÷íèöè íà ôèíàíñèðàíå

39,1 26,7

Ïðåêèòå ðàçõîäè çà èíîâàöèè ñà ïðåêàëåíî âèñîêè

39,1 26,7 30,4

Ïðåêàëåíî ãîëÿì èêîíîìè÷åñêè ðèñê 20,0

Ëèïñà íà êâàëèôèöèðàí ïåðñîíàë

13,0

Ëèïñà íà ñèãóðíà çàùèòà íà èíòåëåêòóàëíàòà ñîáñòâåíîñò

13,3 17,4 6,7

Ïðîáëåìè ïðè íàìèðàíåòî íà ïàðòíüîðè çà èíîâàöèîííà äåéíîñò

8,7 6,7

Âúçäåéñòâèå íà íàöèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî è ñòàíäàðòè

17,4 6,7

Îðãàíèçàöèîííè ïðå÷êè âúâ ôèðìàòà

Ëèïñà íà ïîçíàíèÿ â ñôåðàòà íà èíîâàöèèòå

Ëèïñà íà èíôîðìàöèÿ çà ïàçàðèòå

Ëèïñà íà èíôîðìàöèÿ çà òåõíîëîãèèòå

17,4 0,0 8,7 0,0 8,7 0,0 4,3

Ëèïñà íà ïîòðåáèòåëñêè èíòåðåñ êúì íîâèòå 0,0 ñòîêè è óñëóãè 0,0

2006 13,0

2004

5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

Èíîâàöèîííàòà äåéíîñò, ðàçâèâàíà îò áúëãàðñêèòå ïðåäïðèÿòèÿ, å íàñî÷åíà ïðåäèìíî êúì åêèïèðàíå íà áèçíåñà ñúñ ñðåäñòâà è ñïîñîáè çà ðàçðàáîòâàíå íà ïàçàðíî îðèåíòèðàíè íîâîâúâåäåíèÿ. Êàêòî ñå îòêðîè ïðè êëúñòåð àíàëèçà, è äàííèòå îò ïàíåëíîòî èçñëåäâàíå ïîòâúðæäàâàò, ÷å íàé-çàñòúïåíàòà èíîâàöèîííà äåéíîñò â áúëãàðñêèòå èíîâàòèâíè ïðåäïðèÿòèÿ å ïðèäîáèâàíåòî íà ìàøèíè è îáîðóäâàíå, ñâúðçàíè ñ èíîâàöèèòå. Òîâà îò ñâîÿ ñòðàíà ïðåäïîëàãà, ÷å íàïðàâåíèòå äî òîçè ìîìåíò èíâåñòèöèè â òàçè íàñîêà òðÿáâà ñêîðî äà ðåàëèçèðàò ñâîÿ åôåêò, ò.å. î÷àêâà ñå ïîâèøàâàíå íà äåëà íà âúâåæäàíèòå èíîâàòèâíè ïðîäóêòè è ïðîöåñè â èêîíîìèêàòà ïðåç ñëåäâàùàòà ãîäèíà.

I N N O VAT I O N . B G

123

ÔÈÃÓÐÀ 93. ÕÀÐÀÊÒÅÐÈÑÒÈÊÀ ÍÀ ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÀÒÀ ÄÅÉÍÎÑÒ 53,3

Ïðèäîáèâàíå íà ìàøèíè è îáîðóäâàíå, ñâúðçàíè ñ èíîâàöèèòå

65,2 46,7

Ïðèäîáèâàíå íà íåìàòåðèàëíè àêòèâè âúâ âðúçêà ñ èíîâàöèèòå íà ôèðìàòà

17,4 40,0

Òåõíè÷åñêè è ïîäãîòâèòåëíè äåéíîñòè çà îñúùåñòâÿâàíå íà èíîâàöèèòå

26,1

2006 33,3

2004

ÍÈÐÄ, èçâúðøåíà âúâ âàøàòà ôèðìà 34,8 26,7

Ìàðêåòèíãîâè äåéíîñòè êîíêðåòíî ïî ïðåäñòàâÿíå/âúâåæäàíå íà èíîâàöèèòå

65,2 20,0

ÍÈÐÄ, ïðåäîñòàâåíà âè îò äðóãà ôèðìà

8,7 15,6

Îáó÷åíèå íà ïåðñîíàëà, ñâúðçàíî êîíêðåòíî ñ èíîâàöèèòå

47,8 13,3

Äðóãî

4,3 60,0

Íå çíàå/Íå îòãîâîðèë

30,4 0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

Ïîäîáíî íà äàííèòå çà öÿëàòà èêîíîìèêà, ñúçäàâàíèòå îò ôèðìèòå, ó÷àñòâàùè â ïàíåëà, èíîâàöèè ñà íàñî÷åíè ïðåäèìíî êúì ðàçøèðÿâàíå íà àñîðòèìåíòà îò ñòîêè è óñëóãè, à ñúùî è êúì óâåëè÷àâàíå íà òÿõíîòî êà÷åñòâî, êîåòî ìîæå ÿñíî äà ñå òúëêóâà êàòî èçðàç íà ïîäãîòâÿíå íà áúëãàðñêèòå ôèðìè çà êîíêóðåíöèÿ ñ ïðåäïðèÿòèÿòà îò îñòàíàëèòå ñòðàíè â ÅÑ. Òîâà å ìîæå áè è åäèí îò ôàêòîðèòå, îïðåäåëÿùè ïîíèæåíîòî ïðåäîñòàâÿíå íà èíîâàöèè îò áèçíåñ ñåêòîðà ïðåç 2006 ã. Òîé å íàñî÷èë ñâîåòî âíèìàíèå êúì ïåðèîäà íà ïúëíîïðàâíî ÷ëåíñòâî íà Áúëãàðèÿ â ÅÑ è êúì íåîáõîäèìèòå èíâåñòèöèè çà íàâëèçàíå íà åäèííèÿ åâðîïåéñêè ïàçàð.

124

ÔÈÃÓÐÀ 94. ÇÍÀ×ÅÍÈÅ ÇÀ ÔÈÐÌÀÒÀ ÍÀ ÎÑÚÙÅÑÒÂÅÍÈÒÅ ÈÍÎÂÀÖÈÎÍÍÈ ÄÅÉÍÎÑÒÈ (ÄßË ÍÀ ÎÏÐÅÄÅËÈËÈÒÅ ÇÍÀ×ÅÍÈÅÒÎ ÊÀÒÎ „ÃÎËßÌΔ) 66,7

Ðàçøèðÿâàíå íà àñîðòèìåíòà îò ñòîêè è óñëóãè

60,9

Ïîâèøàâàíå êà÷åñòâîòî íà ñòîêèòå è

60,0

óñëóãèòå

60,9 53,3

Óâåëè÷àâàíå íà ïàçàðíèÿ äÿë íà ôèðìàòà

60,9 46,7

Ïîäîáðÿâàíå ãúâêàâîñòòà íà ïðîèçâîäñòâîòî

39,1 40,0

Îñèãóðÿâàíå íà ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñòàíäàðòè è

47,8

èçèñêâàíèÿ íà íîðìàòèâíàòà áàçà 40,0 Óâåëè÷àâàíå íà ïðîèçâîäñòâåíèÿ êàïàöèòåò

30,4 33,3

Îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà, çäðàâåòî è 21,7

áåçîïàñíîñòòà íà õîðàòà

26,7

Íàìàëÿâàíå íà ïîòðåáëåíèåòî íà åíåðãèÿ íà 17,4

åäèíèöà ïðîäóêöèÿ

26,7

Íàìàëÿâàíå íà ïîòðåáëåíèåòî íà ìàòåðèàëè íà 17,4

åäèíèöà ïðîäóêöèÿ

2004

21,7

ïðîäóêöèÿ 0,0

2006

26,7

Íàìàëÿâàíå íà ðàçõîäèòå çà òðóä íà åäèíèöà

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

Èçòî÷íèê: Âèòîøà Ðèñúð÷, Ôîíäàöèÿ „Ïðèëîæíè èçñëåäâàíèÿ è êîìóíèêàöèè”, 2006.

Îñúùåñòâåíèòå òðè òèïà àíàëèç â ðàìêèòå íà òîâà êîíêðåòíî èçñëåäâàíå (èíîâàöèîíåí ïðîôèë, êëúñòåð àíàëèç è ïàíåëíî èçñëåäâàíå) î÷åðòàâàò åäíà âñå îùå íåäîáðå ðàçâèòà èíîâàöèîííà ñèñòåìà â ñòðàíàòà. Ïðîäúëæèòåëíîòî åêèïèðàíå íà áèçíåñà ñúñ ñðåäñòâà è òåõíîëîãèè, ñïîìàãàùè çà ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííà äåéíîñò, å ñèãóðåí ïðèçíàê, ÷å áèçíåñúò ñåðèîçíî ïðèåìà ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà íà ÷ëåíñòâîòî íà ñòðàíàòà â ÅÑ. Îñíîâåí âúçïèðàù ôàêòîð ïðåä èíîâàöèîííàòà äåéíîñò íà áúëãàðñêèòå èíîâàòèâíè ïðåäïðèÿòèÿ ñëåä 2007 ã. ùå áúäàò ëèïñàòà íà êâàëèôèöèðàí ïåðñîíàë è îãðàíè÷åíèòå ôèíàíñîâè èíñòðóìåíòè çà ðåàëèçèðàíå íà èíîâàöèîííè ïðîåêòè. Äúðæàâíàòà ïîäêðåïà â òàçè ïîñîêà âå÷å ñå óñåùà, íî íå å äîñòàòú÷åí ôàêòîð â ðàçâèòèåòî íà èíîâàöèîííèÿ ïîòåíöèàë íà èêîíîìèêàòà. Âúïðåêè íèñêîòî íèâî íà ðàçâèòèå íà èíîâàöèîííàòà ñèñòåìà íà ñòðàíàòà íàëèöå ñà ïðåäïîñòàâêè çà ðàñòåæ íà ïàçàðíèòå íîâîâúâåäåíèÿ ïðåç ñëåäâàùèòå äâå ãîäèíè.

I N N O VAT I O N . B G

125

126