VBB_47-2014

B

16

Trends 2015

10 Nieuw ontwerp

14 ’Faillissement

16 Ketenbreed

30 ’DaglichtKas

inpassingsplan Bommelerwaard

in sector kent eigen valkuilen’

visie op toekomst sierteelt maken

bespaart nu al 25% energie’

Cover-nw.indd 1

19-11-14 10:19

Renault Premium 380 eev 265.000 km !!!!

15-02-2011 bj automaat opbouw Willemsen inwendige bakmaten zijn: L B H

9.45 cm 2.495 cm 2.55 cm

zijdeur + trap lichtstraat Webasto kachel bakverwarming gereedschapskist dHollandia 1500 kg onderschuifklep banden 80 % massa leeg 11.640 kg laadvermogen 6.960 kg max totaal gewicht 18.600 kg wielbasis 6.80 cm chassy nr :: vf624apa000002284 apk t/m 15-02-2015 SUPER MOOIE STAAT EN MAAR 265.000 KM EN EEV !!!!

Truck Import & Export A. de Koning B.V. Email: info@koning.trucks.nl Contactpersoon: Aart de Koning Telefoon: 0654697697

The orchid professionals

®

since 1933

ƉƉƉƉƉƉƉ%)ƉakkF )

: k)F k a)c

ƉƉƉƉ cƉ¬

Ɖ% %

a) Ɖ cF)UƉ :){ )c )) %Ɖ UXFU ¥ ))a

De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeën +31 (0)251 20 30 60

www.floricultura.com

608678.indd 2

3

19-11-2014 11:41:12

B 18 ’Saamhorigheidsgevoel moet terug in de sierteelt’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Koelketen bloemen is slecht’

4

Commentaar: Reuze nieuwsgierig naar elkaar en een ketenbrede visie

5

Stelling: Keurmeesters moeten gewoon terugkomen

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

B

30 ’DaglichtKas heeft nu al 25% energie bespaard’

8

Vragen:

9

Ondernemen: LTO komt met actieplan ’Schoner, groener, beter’

ZZP’ers?

10

Ondernemen:

12

Column:

14

Ondernemem: ’Faillissement in sector kent eigen valkuilen’

16

Afzet: Trends 2015:

18

Ondernemen: ’Saamhorigheidsgevoel moet terug in de sierteelt’

20

Export:

kleuren

Markt 24 24

32 Teler haalt stroom en warmte uit Brussels lof

34 ’Alles valt en staat met

welbevinden van de plant’

25

Aanbod Hollandse gentiaan beter in balans met vraag

26

Schlumbergera begint aan eindsprint richting kerst

27

Monstera handhaaft zich in heel kleine markt

Teelt 28

In beeld: Groen aan de wand

30

Techniek: ’DaglichtKas heeft nu al 25% energie bespaard’

32

Energie: Teler haalt stroom en warmte uit Brussels lof

34

Amaryllis: ’Alles valt en staat met welbevinden van de plant’

36

Perkgoed:

38

Teelttips: lysimachia, lisianthus, gerbera, freesia, chrysant,

39

Column: Kees van Egmond

Nieuws 40

Service 41

Kasgenoot: Kees Mans Agenda Voorplaat: Foto: Bloemenbureau Holland

47 (2014)

Inhoud.indd 3

3

19-11-14 15:49

Opinie Gitta ten Hoope, ketenadviseur productkwaliteit

’Koelketen bloemen is slecht’ Gitta ten Hoope, ketenadviseur productkwaliteit FloraHolland, was van 2012

fOtO: Hans neefjes

koelen van chrysanten centraal staat. Telers werden zich meer bewust van de impact van temperatuur in de naoogstfase. Chrysanten gaan nu enkele graden koeler de keten in. Toch ziet Ten Hoope nog volop verbeterpunten.

hneefjes@hortipoint.nl

Hoe typeert u de koelketen van bloemen in het algemeen? „Die is slecht. Zeker als je de koelketen vergelijkt met die van groenten en fruit (G&F).

Daar benaderen ze de optimale condities tijdens transport en bewaring van producten.

Voor bloemen als roos en chrysant weten we uit onderzoek dat 1-2°C in de naoogstfase de beste temperatuur is. Er moet nog veel gebeuren voordat dit ideaalplaatje in de hele keten een feit is.”

„Dat heeft diverse redenen. Allereerst zijn er per product voorschriften voor de temperatuur tijdens bewaring en transport, waarop strenge controle is. Ook op transportduur wordt gestuurd. Voedselveiligheid en smaak zijn namelijk sterk afhankelijk van de condities in de naoogstfase.

Daarnaast gaat het bij G&F vaak om grotere volumes dan bij bloemen en planten.

Dat vergroot de noodzaak om de koelketen beter te organiseren. Je ziet vaak gesloten ketens die mede vanwege het volume en

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

de waarde van het product heel efficiënt ingericht zijn. Bij bloemen en planten is de aanvoer en afzet veel meer versnipperd.”

„Er is veel kennis over bewaring, kwaliteit en temperatuur opgefrist. In oude schoolboeken is veel te vinden. Temperatuurschommelingen in het traject van oogst tot verkooppunt bleken niet heel nadelig voor de kwaliteit. En de buitentemperatuur is niet erg bepalend voor de temperatuur in de doos. Verder kan een chrysant zo’n 75 graaddagen doorstaan zonder kwaliteitsverlies.

Vuistregel werd: in minder dan 10 dagen en onder de 10°C van kweker tot consument. Belangrijkste is dat telers en handelaren zich bewust werden van de impact van temperatuur. Dat zien we terug in de meetresultaten: chrysanten komen gemiddeld koeler aan op de veiling. Het percentage dozen met een productemperatuur onder de 10°C neemt toe. We meten nu zelfs 5°C of lager. Dat zagen we in 2012 nog niet.”

„Een levend product wordt nooit beter nadat het geoogst is. In alle testen die we met gewassen doen, zien we een effect van de herkomst. De teeltwijze heeft invloed op de houdbaarheid, net als de teeltomstandigheden en de behandeling van het product na de oogst. We weten nog niet de exacte en meest bepalende oorzaak of oorzaken van de verschillen. Zit het in watergift, lichthoeveelheid of wellicht de samenstelling van de beschikbare meststoffen? De koppeling tussen teelt en naoogstkwaliteit wordt nog te weinig gemaakt.

In het chrysantenproject toonden we overigens aan dat de kwaliteit van de bloem niet zo sterk afhankelijk is van takgewicht als werd gedacht. Problemen die zich openbaarden bij het openen van de dozen waren vooral temperatuurgerelateerd. En er zijn zware chrysanten die goed houdbaar zijn.”

Waarom wordt de koppeling teelt en naoogst te weinig gemaakt? „Ik vermoed dat telers te veel gericht

Reuze nieuwsgierig naar elkaar en een ke

Z

o’n driehonderd deelnemers gaan 2 december teeltbrede toekomstvisie. Die deelnemers komen uit

is iedereen met de toekomst bezig; dus als je dan

het congres Blooming the Future, een initiatief van Blooming Breeders, een samenwerkingsverband van sierteeltveredelaars. Uit het grote aantal zou je genodigden de gelegenheid te baat willen nemen om te horen wat anderen te zeggen hebben en met

4

Opinie_NW.indd 4

Want er is ook zeker een afbreukrisico. Alleen al procedureel. Hoe organiseer je zo’n ambitieuze doelstelling met driehonderd personen, die ook nog weer eens tientallen organisaties vertegenwoordigen die ook allemaal met ’hun’ toekomst bezig 47 (2014)

19-11-14 15:49

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Keurmeesters moeten gewoon terugkomen waren op het produceren. Uit controles bij chrysant bleek dat niet het hele sortiment meer voldoet aan het beeld dat velen van die bloem hebben. Drie weken vaasleven geldt niet voor alle cultivars. Wat er na de oogst met de chrysant gebeurde, was jarenlang vooral een zaak voor handelaren en anderen in de afzetketen. Het besef dat productkwaliteit iets is waar de keten samen aan moet werken, dat besef groeit wel de laatste jaren.”

Waaraan merkt u dat de keten werk maakt van productkwaliteit?

veiling gaat daarom vanaf december telers die de fout in gaan begelei-

Piet Evers, leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest -

„Ook handelaren investeren in koelcellen en geconditioneerd transport. Tijdens marktbezoeken in Oost-Europa zag ik dat handelaren tijdens transport en opslag van bloemen en planten goed op de kwaliteit letten. Ze weten dat temperatuur een belangrijke factor is. Nadelen van te warme of te koude omstandigheden zijn hen bekend.”

-

-

naoogstfase? „Voor chrysant is ethyleen niet zo gevaarlijk.

Bij freesia, roos en phalaenopsis kan ethyleenschade optreden, waarbij we overigens wel duidelijk zien dat niet iedere cultivar even heftig reageert. De impact van ethyleen is altijd afhankelijk van de temperatuur. Bij lage temperaturen zijn de nadelige gevolgen het kleinst. Nog een reden om te investeren in een goede koelketen. Overal is wel iets te verbeteren. Bij chrysant zijn we op de goede weg. Met name in zomerbloemen en Afrikaanse rozen zien we nog verbeterpunten.”

Marc Rutgrink, zomerbloementeler in Lisse

-

-

en ketenbrede visie Gerard Heemskerk, -

-

47 (2014)

Opinie_NW.indd 5

5

19-11-14 15:49

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Kerststerren in diverse kleuren, desgewenst in een ’gouden’ pot, het cent is uitgevoerd onder 544 Nederlanders. Vooral in de winter en herfst

■ LTO lanceert actieplan: ’Schoner, Groener, Beter’ LTO Nederland heeft haar Actieplan Schoner, Groener, Beter gelanceerd. Het is een bundeling van maatregelen in diverse sectoren om ook afnemers en consumenten te laten zien dat telers de ambitie hebben tot schonere, duurzamere teeltwijzen te komen binnen haalbare kaders.

nieuwe uitstraling. 95% van de respondenten koopt in het najaar één of meerdere planten of bloemen. Een arrangement van planten of boeket op tafel of planten in potten land. Naast orchidee en

■ Handel blij dat FloraHolland klokinformatie aanpakt

kerststerren geliefd.

Inspiratie wordt opgedaan in tuincentra en woonboulevards, door zelf te experimenteren met het interieur en via woonmagazines.

Het onderzoek heeft Stars for Europe,een marketinginitiatief van Europese poinsettiatelers, samen met bureau Kien uitgevoerd.

De VGB is positief over de maatregelen die FloraHolland neemt om de betrouwbaarheid voor de klok te vergroten. Directeur Robert Roodenburg is blij dat de veiling een halt toeroept aan onbetrouwbare productinformatie. „Zeker met het oog op de virtualisering wordt juiste productinformatie steeds belangrijker.”

■ Geen naheffing door verlieslijdende verkoop PT-gebouw Het kantoorpand van het Productschap Tuinbouw (PT) in Zoetermeer is met € 1,7 miljoen verlies verkocht. Tuinders hoeven echter niet te vrezen voor een naheffing, omdat het schap de tegenvaller al had voorzien en daarom beschikte over een voldoende gevulde stroppenpot.

■ Merendeel tuinders vindt energieonderzoek belangrijk Het merendeel van alle glastuinders vindt dat de glastuinbouw energieonderzoek via het programma Kas als Energiebron moet blijven stimuleren, ook al levert dat pas op termijn praktijkrijpe resultaten op. Dat blijkt uit een representatieve enquête onder enkele honderden tuinders die afgelopen zomer is gehouden over het programma Kas als Energiebron (KaE).

maar wordt er wel verwacht dat men hier binnenkort de gevolgen van gaat voelen.

’Te weinig aandacht geothermie in energieakkoord’ ■

In het nationale energieakkoord is geothermie een ondergeschoven kindje, terwijl dat juist een goede, duurzame en relatief rendabele bron is.

Dat stellen consultants van Berenschot Energy & Sustainability. Zij vinden dat het energieakkoord zich te veel op windenergie richt. Ook zetten ze vraagtekens bij de focus op energiebesparing. In de praktijk zou dat de overheid veel te veel geld kosten.

■

■ FloraHolland Seasonal Trade Fair naar twee dagen

7,5% van de Nederlandse potplantentelers en 4,0% van de Nederlandse snijbloementelers geeft aan heel veel of behoorlijke hinder te ondervinden van de Russische boycot die in de zomer van dit jaar werd ingezet. Potplanten en snijbloemen ondervinden negatieve gevolgen door devaluatie van de roebel en risico’s van het betalingsverkeer. Dit blijkt uit de GlastuinbouwScanner 2014 van AgriDirect. Op 6,0% van de Nederlandse glastuinbouwbedrijven ondervindt men momenteel nog geen hinder,

FloraHolland Seasonal Trade Fair duurt in maart 2015 een dag korter. De beurs in Naaldwijk gaat van drie naar twee dagen: 18 en 19 maart. De vrijdag vervalt. De eerste dag is de beurs nu langer open tot 21 uur. De voorjaarsbeurs van FloraHolland wordt in 2015 gecombineerd met het Florist Event. Het Florist Event is een relatie-evenement voor de klanten van de Bloemistenklok Naaldwijk. Hiermee wordt de doelgroep van de kleinschalige inkopende klanten nadrukkelijker bij de Seasonal Trade Fair betrokken.

Russische boycot hindert tuinders

6

Nieuwskort2.indd 6

■ Telers PrimA4a schaffen zonnepanelen aan Acht tuinders in het nieuwe glastuinbouwgebied PrimA4a bij Schiphol gaan in totaal 4.616 zonnepanelen aanschaffen, goed voor 1.154 kWpiek. Dat meldt het Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland. Ook drie ondernemers van buiten het gebied tekenden in, waardoor het totaal op 5.866 panelen kwam met een totaal verwacht vermogen van 1.467 kWp.

■ SER: ’Op zwarte lijst bij fraude met arbeidsmigranten’ Er moet een Europese zwarte lijst komen van bedrijven die frauderen met arbeidsmigranten.

Dat staat in een advies van de Sociaal Economische Raad (SER) aan minister Asscher.

Het adviesorgaan van de overheid wil ook aanpassing van de Europese richtlijn voor detachering, die in alle EU-landen verplicht is. Door deze richtlijn kan het nu goedkoper zijn om werk via een buitenlands uitzendbureau te laten doen of door een onderaannemer dan door een arbeidsmigrant in dienst te nemen.

■ Opstelling oudere bij bedrijfsoverdracht beslissend De voorkeur gaat bij bedrijfsoverdracht vaak uit naar overname door een familielid. De mate 47 (2014)

19-11-14 15:17

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter Bisselingskaat (@bisbb)

lijke kennis rond de bloembol vergroten om zo te komen tot bijvoorbeeld een veel duurzamere bollenteelt.

■

BBH presenteert trends 2015

In opdracht van Bloemenbureau Holland (BBH) presenteerde trendanaliste Aafje Nijman donderdag 13 november de trends aan de consumentenpers. Natuurlijke materialen, speelsheid en luxe zijn de onderwerpen die gaan spelen.

Meer hierover zie pagina 16 en 17.

■ Tuinbouwaterprojecten genomineerd voor prijs De tuinbouwprojecten AquaReUse en Waterbergende Kasdaken zijn, samen met elf andere projecten, genomineerd voor de Waterinnovatieprijs 2014, een initiatief van de Unie van Waterschappen. De winnaar wordt op 2 december bekendgemaakt. De Waterinnovatieprijs is een prijs voor innovatieve waterprojecten die toepasbaar zijn binnen de taken en verantwoordelijkheden van waterschappen. waarin de oudere met zijn neus nog bovenop de zaak zit, is erg belangrijk bij bedrijfsovername, aldus ING. De mate van betrokkenheid wordt bepaald door het aantal generaties in het familiebedrijf, de mate van financiële betrokkenheid en het tijdstip van de bedrijfsoverdracht.

Vos neemt deel aan panel Blooming the Future ■

Algemeen directeur van FloraHolland Lucas Vos is op 2 decmber een van de leden van het panel dat op het congres Blooming the Future de basis wil leggen voor een strategische visie voor de Nederlandse sierteelt. Naast Vos maken ook Peter van de Pol (Schoneveld Breeding), Marco Maarssen (VBW), Brenda Horstra (Tuinbranche Nederland), Henk Peek (Van Zaal) en Hendrico den Brabander (Noviflora) deel uit van het panel.

■ ’Kennisgebrek remt vooruitgang bollenteelt’ De bloembol is nog een ’black box’, zei prof.

Richard Immink op 13 november bij de aanvaarding van zijn ambt als buitengewoon hoogleraar Fysiologie van bloembollen aan Wageningen Universiteit. Als Nederland zijn eerste plaats in de wereldhandel in bollen wil behouden, moet zij volgens Immink wetenschappe47 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

■

Beste verkoper in spe

Wie is de beste verkoper van 2014? Studenten eerstejaars Business & Management en Horti Technics van Lentiz MBO Greenport gaan dit onderling uitvechten in een wedstrijd die voor het eerst wordt georganiseerd. De wedstrijd beoogt om beroepen in de tuinbouw aantrekkelijker te maken voor jongeren. Het is de bedoeling om er op termijn een nationale of internationale wedstrijd van te maken. Ook zal deze wedstrijd volgend jaar uitgebreid worden naar andere sectoren.

■

Intratuin weert middelen

Bij tuincentrumketen Intratuin moeten over zes jaar alle planten vrij zijn van negen neonicotinoïden. En sterke planten krijgen per direct voorrang in het inkoopbeleid. Verder streeft de keten ernaar dat tweederde van het complete plantenassortiment binnen acht jaar duurzaam is geteeld. Ze voeren dit beleid om de bij te beschermen.

■

Phalaenopsis in de picture

In december is phalaenopsis woonplant van de maand. De consumentenpers in Nederland, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk wordt geïnformeerd over en geïnspireerd door de phalaenopsis

Natuurlijk heb ik het artikel in @ bloemisterij gedeeld #blijmee. Ik krijg hier en op andere media heel fijne reacties, fav’s & RT’s. H.dank!

Will Zuiderwijk (@WillZuiderwijk) #tegenlicht Ijsland Groenland, door opwarming grootse mogelijkheden, telen, havens, energie etc Mooie reis handelsmissie @SjaakVanDerTak

DLV Chrysant (@DLVChrysant) Afgelopen week leek het ff weer de goede kant op te gaan, vrijdag echter lager dan ooit geëindigd #koersroebel wisselkoers.nl/russische_roeb…

Hermen de Graaf @hermendegraaf Bij @RaboSchiphol vestiging Uithoorn lezen ze wel de juiste vakbladen... althans, liggen ze op tafel @bloemisterij

Louis Kester (@loukes) Drukke zondag @MargrietNL Winterfair @green_your_day @RomeoSommers

Kwek. De Barreveld @deBarreveld Geluksmomentje. #kerstster en een lekker bakkie #koffie erbij. Nog 35 dagen tot kerst!

Discussie op LinkedIn Keurmeesters moeten terugkomen Sinds de keurmeesters weg zijn op FloraHolland is het aantal klachten van de handel over aangevoerde bloemen en planten toegenomen. De veiling gaat daarom vanaf december telers die de fout in gaan begeleiden en adviseren. Daarnaast komen er een hardere aanpak, interventieteams en een Qualityindex. Wat een gedoe allemaal. Haal toch gewoon die keurmeesters terug.

7

19-11-14 15:17

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

het inschakelen van ZZP’ers?

De kans is erg groot dat de VAR-verklaring gaat veranderen in 2015. De werkgever wordt

S

taatssecretaris Erik Wiebes heeft aangekondigd om de VARverklaring te vervangen door de Beschikking geen Loonheffingen (BGL).

Het doel van de staatssecretaris is om hiermee schijnconstructies tegen te gaan.

Daarbij krijgt de opdrachtgever een grotere rol in de controle van de juistheid van de verklaring.

Het gaat daarbij niet alleen om controle van de vermelde werkzaamheden op de beschikking, maar ook om een aantal feiten en omstandigheden met betrekking tot de onderlinge arbeidsrelatie. Om welke feiten en omstandigheden het gaat, staat niet in het wetsvoorstel maar we kunnen er op basis van de huidige VAR-regeling wel een aantal noemen.

Zelfstandig In de eerste plaats moet de ZZP’er zelfstandig zijn. Dat klinkt logisch zult u zeggen maar is niet altijd het geval. In hoeverre loopt deze ZZP’er mee met uw personeel, voert hij of zij dezelfde werkzaamheden uit en kan hij van uw faciliteiten zoals gereedschap en machines gebruikmaken? Heeft de ZZP’er daarnaast ruimte om de eigen werkzaamheden in te vullen of moet hij iedere aanwijzing van u opvolgen? U voelt wel aan dat hoe meer de ZZP’er wat betreft de werkzaamheden en gezagsverhouding lijkt op uw personeel, er sprake is van een ’dienstverband’.

Risico Naast de zelfstandigheid van de ZZP’er moet deze ondernemersrisico lopen. U moet hierbij denken aan betalingsrisico en risico op aansprakelijkheid. Verstrekt uw opdrachtnemer u een factuur waarop de werkzaamheden staan vermeld en waar een betalingstermijn op zit, of betaalt u meteen uit na het inleveren van een urenstaatje?

In de praktijk zijn voorbeelden bekend dat

8

47vraag.indd 8

IllustratIe: Peter moorman

ZZP’ers zelfs doorbetaald kregen tijdens ziekte.

En in hoeverre kunt u hem of haar aansprakelijk stellen voor werkzaamheden die niet goed zijn uitgevoerd? Heeft uw opdrachtnemer hiervoor een passende aansprakelijkheidsverzekering afgesloten?

Verder is het van belang na te gaan of de ZZP’er zich gedraagt als zelfstandige. Een inschrijving bij de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst is daarbij niet voldoende. Maakt uw opdrachtnemer bijvoorbeeld reclame, heeft hij een eigen website en gebruikt hij briefpapier met een eigen logo? Heeft hij/zij meerdere opdrachtgevers buiten familie en vrienden?

ver in de voorgestelde regeling meer risico loopt op het moment dat u een ZZP’er inhuurt die niet voldoet aan de kwalificatie als zelfstandige. Het ontvangen van de beschikking is daarbij niet meer voldoende. U zult de gegevens moeten controleren en u dus meer moeten verdiepen in uw opdrachtnemer. Bij onjuistheid van deze gegevens, zal uw opdrachtnemer een nieuwe beschikking moeten aanvragen.

Het is nog niet bekend wanneer de nieuwe wetgeving precies ingaat, maar houd de media in de gaten of raadpleeg uw adviseur. >

Verdiepen Het mag duidelijk zijn dat u als opdrachtge-

47 (2014)

19-11-14 11:36

foto: Peter vAn Leth

Ingezette koers gebundeld Het actieplan ’Schoner, groener, beter’ van LTO Nederland bevat weinig nieuws onder de zon. Maar Joris Baecke, portefeuilleLTO, vindt de toegevoegde waarde dat alle initiatieven van alle sectoren nu gebun-

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Zeker in sierteeltsectoren is nog terreinwinst te boeken met geïntegreerde gewasbescherming.

H

et actieplan komt volgens de brancheorganisatie in ieder geval tegemoet aan de toenemende maatschappelijke vraag om de effecten van gewasbescherming op de omgeving (omwonenden, bijen, vogels, water) waar mogelijk en nodig verder te beperken.

Het actieplan geeft tevens invulling aan het verzoek van staatssecretaris Dijksma.

Zij heeft de Tweede Kamer een actieplan toegezegd toen zij instemde met het uitstel

van de heretikettering van fungiciden en insecticiden.

Kernpunten glastuinbouw Elke sector heeft een plan opgesteld. De kernpunten voor de glastuinbouw hieronder kort opgesomd.

■ Duurzaam gebruik gewasbeschermingsmiddelen en water. Niet door symptomen te bestrijden, maar door preventie.

Achtergrond Met het Actieplan ’Schoner, Groener, Beter’ maakt LTO Nederland volgens Joris Baecke, portefeuillehouder Plant-

drie kernwoorden. Schoner door verdere emissiereductie, groener door vergroening van het middelen- en maatregelenpakket en beter door optimalisatie van geïntegreerde teeltsystemen en borging van duurzame gewasbescherming in ketenverband. En dat „Ambitieus, maar wel binnen realistische, haalbare kaders. Sommige ondernemers

47 (2014)

LTOgwbplan.indd 9

anderen hebben nog zetten. Dit vergt ook nog de nodige communicatie en voorlichting naar onze eigen achterban.

Joris Baecke Met het actieplan gaan we in ieder geval met een goed en trots gevoel de markt op naar zowel ketenpartners, consumenten, burgers als overheid. Want op sommige terreinen Baecke.

■ Per 2015 vervangt de gewasbeschermingsmonitor het -plan. Met de monitor evalueren en plannen telers en adviseurs de geïntegreerde gewasbescherming.

■ Geïntegreerde gewasbescherming gaat beter geborgd en nageleefd worden bij verdere certificering en verduurzaming van de gehele sierteeltketen. Sectororganisaties maken hierover afspraken met certificaathouders, tuinbranche en handelsorganisaties.

■ Wat betreft emissiereductie is het streven 100% aansluiting op het riool in 2016.

Uiterlijk in januari 2020 wordt spuiwater collectief gezuiverd.

■ Pleidooi voor € 10 miljoen per jaar voor plantgezondheidsonderzoek, 50% vanuit de overheid en 50%. van het bedrijfsleven.

Intern, maar zeker ook extern Het plan is geschreven voor de eigen achterban van LTO Nederland. Zij zullen ermee aan de slag moeten. Het plan wordt echter ondersteund door Nefyto (middelenfabrikanten) en Agrodis (de handel in middelen). Martiza van Assen, directeur Nefyto, reageert verheugd: „Tuinders en boeren en tuinders moeten zelf stappen zetten om draagvlak voor hun activiteiten te behouden in de samenleving. Dat is een voorwaarde om een zo breed mogelijk middelenpakket in de benen te kunnen houden. Wat ons betreft komt dit plan geen dag te vroeg.” <

9

19-11-14 11:36

-

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

V

verbeelding (voorheen: plankaart). Ook van bedrijfs- naar burgerwoning om te bestemmen woningen, krijgen op die manier een plek in de verbeelding. Dat zal voor elk van de negen herstructureringsgebieden afzonderlijk gebeuren. Vervolgens worden van de gronden waarop weliswaar een glastuinbouwbestemming rust, maar waarvoor tuinders geen bouwvergunning hebben, de glastuinbouwrechten ’ingenomen’.

De tweede stap bestaat uit het opstellen van een of meerdere wijzigingsplannen per herstructureringsgebied. Daarbij zullen nieuwe wegen worden ingepland die verkeersveiliger zijn. Ook is er aandacht voor

Figuur: Provincie gelderland

orige week presenteerden Gedeputeerde Staten (GS) van Gelderland een nieuw ontwerp provinciaal inpassingsplan (PIP) voor de herstructurering van de tuinbouw in de Bommelerwaard. Dit vervangt het ontwerp dat vorig jaar werd opgesteld en waarin Provinciale Staten niets zagen. Opvallend aan het plan is dat het college via twee stappen tot veranderingen in het gebied wil komen.

De eerste stap bestaat uit het verankeren van alle bestaande rechten van tuinders. Alle gronden met een glastuinbouwbestemming waarvoor tuinders een bouwvergunning hebben, worden vastgelegd in de zogeheten

Het nieuwe ontwerp provinciale inpassingsplan voor de tuinbouw in de Bommelerwaard tot en met E).

10

PIP.indd 10

groenaanplant om nieuwe kassen beter in het landschap in te passen. Via zijn wijzigingsbevoegdheid zal het college tuinders die in het gebied nieuwe kassen gaan bouwen hun glastuinbouwrechten weer teruggeven. Hoe dat precies zal gebeuren, komt vast te liggen in formele beleidsregels. Die zijn op dit moment echter nog niet bekend.

Om tot een ideale situatie te komen, zouden alle telers in een herstructureringsgebied ongeveer tegelijkertijd concrete nieuwbouwplannen moeten hebben. GS kunnen dan met gebruikmaking van hun wijzigingsbevoegdheid op alle percelen in dat gebied in één keer weer glastuinbouwrechten vestigen, nieuwe wegen aanleggen en het glas landschappelijk inpassen.

Op dit scenario heeft het Tuinbouwplatform Bommelerwaard van meet af aan ingezet. In het ontwerp-PIP noemt het college van GS die situatie optie A (zie figuur).

Voor de aanleg van nieuwe wegen en landschappelijke inpassing betalen de betreffende telers dan een bijdrage van maximaal € 25.000 per hectare, een bedrag dat op instemming kan rekenen van het tuinbouwplatform.

Vanwege de huidige economische situatie in de glastuinbouw zullen er volgens GS in de praktijk echter per gebied waarschijnlijk slechts enkele, bijvoorbeeld slechts twee telers zijn met concrete nieuwbouwplannen.

Misschien liggen die bedrijven bovendien niet naast elkaar, zo redeneert het college, 47 (2014)

19-11-14 11:41

Achtergrond

Provinciale Staten beslissen in februari 2015 Het ontwerp provinciale inpassingsplan (PIP) voor de herstructurering van de tuinbouw in de Bommelerwaard is eerder deze maand voor behandeling naar Provinciale Staten (PS) van Gelderland gestuurd. De

maar zijn ze omgeven door lege nog te herstructureren percelen.

In dat scenario – GS noemen dat optie D – kan één wijzigingsplan worden opgesteld dat de nieuwbouw van die twee betreffende bedrijven, de aanleg van nieuwe wegen en de landschappelijke inpassing van het hele gebied omvat. Het college spreekt dan van een ’structurerend wijzigingsplan’.

Komen er in dat zelfde gebied echter later nieuwe kassen van andere telers bij, dan zal voor elk van die nieuwbouwprojecten afzonderlijk een wijzigingsplan moeten worden gemaakt. En dát is nu juist het schrikbeeld van veel tuinders omdat tegen elk afzonderlijk wijzigingsplan door omwonenden bezwaar kan worden aangetekend via een procedure bij de Raad van State.

Nieuwbouw kan op die manier maandentot zelfs jarenlang worden tegengehouden.

Het college van GS kijkt hier echter heel anders tegenaan. Het risico dat omwonenden bezwaar zullen maken tegen een nieuw wijzigingsplan, is volgens het college relatief klein omdat een veiligere verkeerssituatie en een betere landschappelijke kwaliteit voor het hele gebied dan immers al zijn geregeld.

Het college gaat er overigens vanuit dat optie D de meest realistische optie is, gezien het huidige economische klimaat in de tuinbouw.

Tussenvarianten Naast de meest ideale optie (A) en de meest realistische (D) zijn er nog de opties B, C en E die eigenlijk een soort tussenvarianten zijn, maar die ook beduidend minder wenselijk zijn. Zo gaat optie C uit van een gebied waarin het de komende jaren niet zal lukken tot nieuwbouw van nieuwe kassen te komen. In dat geval kunnen GS toch besluiten tot aanleg van nieuwe wegen en landschappelijke inpassing, maar zal de provincie die moeten voorfinancieren.

Ook is er een optie (B) waarbij enkele bedrijven in een gebied via afzonderlijke wijzigingsplannen nieuwbouw plegen, maar waarbij er nog geen nieuwe wegen en landschappelijke inpassing is geregeld. Dit was eigenlijk de situatie uit het oude ontwerpPIP van vorig jaar.

47 (2014)

PIP.indd 11

op 26 november over debatteren.

Van 20 november tot en met 31 december ligt het ontwerp-PIP ter inzage. Tuinders avond over het PIP, die zal plaatsvinden in het oude stadhuis van Zaltbommel.

Op 3 februari zullen Gedeputeerde Staten zich opnieuw over het PIP buigen. PS

Ten slotte is er nog optie E waarbij voor elk afzonderlijk onderdeel van een gebied een wijzigingsplan nodig is.

Maatwerkregeling Naast de hoofdlijnen van het twee-stappenprincipe om tot herstructurering te komen, voorziet het nieuwe ontwerp-PIP ook in een maatwerkregeling voor zes bestaande, glastuinbouwbedrijven in de zogeheten extensiveringsgebieden, gebieden waarin de provincie het glas wil saneren.

Het gaat daarbij om toekomstbestendige bedrijven – in Brakel-West, Poederoijen (twee bedrijven), Gameren, KerkwijkZuid en Hedel – waarvan de provincie de uitbreidingsbehoefte heeft geïnventariseerd.

In totaal betreft het circa 15 ha. Voor deze bedrijven is in de komende tien jaar een eenmalige uitbreiding mogelijk die meer mag bedragen dan de standaard 20% voor solitaire bedrijven in het buitengebied.

De uitbreiding moet plaatsvinden via een wijzigingsplan en is alleen mogelijk op de adreslocatie. De benaming ’extensiveringsgebied’ komt vervolgens te vervallen. De zes bedrijven krijgen de status ’solitair bedrijf’, wat de financierbaarheid ten goede komt.

Het tuinbouwplatform is tevreden met de maatwerkregeling voor de zes bedrijven in de extensiveringsgebieden. „Men is daar aan de bezwaren van die zes bedrijven tegemoetgekomen”, aldus voorzitter Henk Kolbach.

Bedenkingen Over de systematiek van het nieuwe ontwerp-PIP heeft het platform zijn bedenkingen. Kolbach is er niet gerust op dat daarmee alles is geregeld zoals eerder dit

een hoorzitting in Gameren, waarna het ontwerp op 11 februari weer terug zal gaan de Staten op 25 februari een beslissing nemen over het nieuwe PIP. In die maand zal

Als de Staten het PIP in februari vaststellen, dit jaar genomen voorbereidingsbesluit. geslaagd dit dossier af te handelen vóór de

jaar volgens hem was afgesproken met de verantwoordelijk gedeputeerde Jan Jacob van Dijk. „Met de provincie hebben we eerder dit jaar een deal gemaakt waarin het volgende is afgesproken: men haalt eerst alle nog niet benutte glastuinbouwbestemmingen van de gronden af. Via de wijzigingsbevoegdheid geeft de provincie die bestemming bij recht vervolgens weer terug. Er moet daarvoor een wijzigingsplan komen, op gebiedsniveau. Zo kan de sector op een legale manier bijdragen – voor maximaal € 25.000 per hectare – aan de publieke doelen die de provincie beoogt, de verkeersafwikkeling en de landschappelijke inpassing.

Dat had niet gekund als alle bestemmingen er nog op lagen. Dus wordt die bestemming er even afgehaald om deze vervolgens weer terug te leggen via de wijzigingsbevoegdheid.”

Volgens Kolbach heeft Van Dijk het platform toegezegd dat de provincie, na vaststelling van het ontwerp-PIP, binnen één à twee jaar alle negen herstructureringsgebieden weer bij recht gaat bestemmen via de wijzigingsbevoegdheid. „Zoiets moet de provincie echter wel vastleggen in een document. Want daarmee kan zij de tuinders vertrouwen naar de toekomst bieden.

Zo’n document hebben wij echter nog niet gezien. Ik denk dat het nog gedeeltelijk geschreven moet worden.”

Hij wijst erop dat het college van GS in een recente Statenbrief belooft dat er nog vóór de vaststelling van het PIP in februari 2015 formele beleidsregels zullen komen. „Wij zien die beleidsregels echter liever veel Lees verder >

11

19-11-14 11:41

Foto: ProvInCIe Gelderland

Column ecuador

Nederland -

In het provinciehuis van Gelderland, gevestigd aan de markt in Arnhem, zal de komende maanden veelvuldig gesproken worden over de herstructurering van de tuinbouw in de Bommelerwaard.

eerder komen want ik kan me voorstellen dat telers daar tijdig van op de hoogte willen zijn om te kunnen bepalen of ze wel of geen bezwaar zullen indienen tegen dit ontwerp (het ontwerp-PIP ligt vanaf 20 november tot en met 31 december ter inzage, red.).”

’Evenwichtig compromis’ Gedeputeerde Van Dijk is in zijn nopjes met het nieuwe ontwerp-PIP. „Vorig jaar was er, zowel onder tuinders als onder sommige burgers, veel discussie over het ontwerp-PIP. Er bleek te weinig draagvlak voor te bestaan.

Met dit nieuwe ontwerp-PIP ligt er iets op tafel waarvan wij het gevoel hebben dat het op meer draagvlak kan rekenen. Natuurlijk zal niet iedereen staan te juichen, maar dit is wel een evenwichtig compromis dat tegemoet komt aan de wens van tuinders en inwoners om meer zekerheden voor gezonde toekomstbestendige tuinbouwbedrijven met een goede landschappelijke inpassing in een leefbare Bommelerwaard.”

Hij wijst er ook op dat het PIP voorziet in een integrale aanpak van het herstructureringsgebied Zuilichem. „We pakken daar in één ontwikkelslag het verkeer en het landschap aan, maar ook onze tuinbouwdoelen.”

In Zuilichem gaat een bedrijf in oostelijke richting opschuiven, waarbij gronden in gebruik zullen worden genomen van wat de provincie een reserveconcentratiegebied noemt. De ter plaatse liggende chrysantenkwekerij van Corstiaan van Alphen krijgt de status van solitair bedrijf.

12

PIP.indd 12

-

Uitvoeringsconvenant Naast het PIP komt er volgens Van Dijk ook een uitvoeringsconvenant waarin de provincie, de gemeenten Zaltbommel en Maasdriel, het waterschap en het drinkwaterbedrijf Dunea gebiedsoverstijgende afspraken maken over verkeer, riolering en andere flankerende maatregelen. Een van die flankerende maatregelen is de verplaatsingsregeling voor glastuinbouwbedrijven. „Daarvoor hebben we dit jaar nog € 1,8 miljoen beschikbaar.”

De gedeputeerde geeft toe dat de financiering van het nieuwe PIP nog niet helemaal rond is. Er is een tekort van € 7,6 miljoen. „De komende drie maanden moeten we daarvoor als convenantspartners een oplossing vinden en tot een financiële onderbouwing komen die stand houdt bij de Raad van State”, aldus Van Dijk. <

-

-

In het kort ■

-

47 (2014)

19-11-14 11:41

online executieveiling

11 de cember

Kijkdagen: 21 november & 4 december 14.00 - 16.00 uur

Oranjepolderweg 5, Maasdijk

Gl astuinbouwbedrijf met bedrijfswoning Makelaar: JCV Makelaars • Johan Vellekoop • 0174 - 670 720 Notaris: mr. I.M.B. Balvert • CMS Derks Star Busmann N.V. 030 - 212 16 02 BOG Auctions is specialist op het gebied van online executieveilingen van Bedrijfs Onroerend Goed. Ga voor meer informatie naar BOG-Auctions.com of neem contact met ons op via 033 - 460 00 76

Flower Trade Consult B.V. verricht handelsactiviteiten op het gebied van sierteelt ten behoeve van het grootwinkelbedrijf in Europa en de U.S.A. Wij komen graag in contact met enthousiaste en ondernemende collega’s.

FINANCIEEL MANAGER / CONTROLLER We zoeken een manager die zich de bedrijfsprocessen in onze organisatie snel eigen kan maken. Een persoonlijkheid die stuurt en de vertaalslag kan maken van de business naar de bedrijfsvoering en daarnaast de praktische activiteiten rondom boekhouding uitvoert. Een stevige gesprekspartner die gedegen analyses kan maken en de directie adviseert. Die oog heeft voor processen en hoofdlijnen en tegelijkertijd de details niet uit het oog verliest.

Jouw ervaring: • Kennis van bedrijfsvoering, financiële en administratieve processen • Onderlegd in boekhouding (Exact) • HBO niveau, met een hands on mentaliteit • In staat tot het ontwikkelen van financiële KPI’s • Kennis van bloemengroothandel is een pre

JUNIOR INKOPER Binnen het team van inkoop is ruimte voor een nieuwe collega

608679.indd 13

met een tuinbouwachtergrond op MBO/HBO niveau. Je wilt het inkoop vak verder leren. Zowel de daghandel als de termijnhandel worden door jou uitgevoerd. Je onderhoudt relaties met kwekers en veredelaars samen met de collegaverkopers. Je bent in staat een analyse te maken van het aanbod en adviseert hierover aan de verkopers. Je bent leergierig en communicatief.

TRAINEE VERKOPER Binnen het verkoopteam zoeken wij enthousiaste trainees voor Frankrijk en Duitsland. Het spreekt voor zich dat je de Franse of Duitse taal prima beheerst in woord en geschrift. We bieden je de gelegenheid het verkoop vak te leren van ervaren collega’s. Je bent ondernemend en resultaatgericht en hebt sterke communicatieve vaardigheden. Je hebt een afgeronde opleiding op HBO niveau en een tuinbouwachtergrond is een pre.

Wij bieden: Een dynamische werkomgeving in Bleiswijk waarin volop ruimte is voor eigen initiatief en persoonlijke ontwikkeling. Daarnaast wordt er een goed arbeidsvoorwaarden pakket geboden.

Solliciteren of informatie?

Je sollicitatiebrief met curriculum vitae zenden naar: peggy@flowertradeconsult.nl Voor eventuele vragen kan je terecht bij Wiebe van der Veen, directeur, tel. 010 522 2728 www.flowertradeconsult.nl

19-11-2014 10:59:59

’Faillissement in sector kent eigen valkuilen’ Valkuilen voor een faillissement in de glastuinbouw liggen vaak anders -

pvanleth@hortipoint.nl Foto: EBH ElsHoF AdvocAtEn

Welke van de vier valkuilen (zie „Eigenlijk alleen het gebrek aan financieel inzicht. Dat het bedrijf wordt gestuurd op jaarrekeningen in plaats van prognoses. De overige drie spelen vooralsnog incidenteel in de sector, maar kunnen zeker wel gaan spelen wanneer bedrijven groter worden.

Voor misplaatst optimisme zijn glastuinbouwbedrijven te kapitaalintensief. Zover laat de financier het tegenwoordig niet komen. Telers zijn loyaal naar hun personeel, maar arbeid moet toch worden verricht en daarvoor zijn handen nodig. Er is werk genoeg, het is vaak het ontbreken van klanten en goede prijzen voor hun producten die ondernemers in problemen brengen. En de macht van de DGA is niet zo groot in de glastuinbouw als wel in andere sectoren.”

„Wat regelmatig voorkomt in de glastuinbouw is dat wanneer zaken slechter gaan lopen ondernemers ondoordachte beslissingen nemen om maar het hoofd boven water te houden. Waardoor ze verder in de put raken en schulden hoger oplopen. Zeker wanneer ze dan hoofdelijk aansprakelijk zijn, zoals in maatschap of vof, kan dat een probleem vormen voor de toelating tot een eventuele schuldsanering na faillissement.”

„Helaas gaat dat niet altijd op, ook al zijn ondernemers niet hoofdelijk aansprakelijk bij een BV. Als de financier te veel last ondervindt van genomen beslissingen, dan kan die er nog op staan dat privévermogen

14

Faillissement.indd 14

47 (2014)47 (2014)

19-11-14 10:19

Achtergrond

Redenen voor een faillissement Volgens ervaren curatoren gaan ondernemers vaker failliet door een slechte markt

Het ontbreekt veel gestrande onder-

wordt aangesproken. Vaak hebben ondernemers zich namelijk wel als borg verbonden aan de financier.” niet hebt, moet u beter naar uw adviseurs

Misplaatst optimisme Glastuinders wensen graag zaken netjes af te ronden. Lukt dat? „Over het algemeen wel, want het komt vaker tot een staking van het bedrijf dan tot een faillissement. Ondernemers en financier komen dan vaak tot een akkoord om opbrengsten van lopende teelten te besteden aan afhandeling van crediteuren. Dan moeten de opbrengsten wel voldoende zijn.”

slecht gaat, denken ze ’Het gaat wel over, nieuwe order binnen’. Ze ontkennen dat er aanvraag binnen is, denken ze nog dat ze er een draai ten goede aan kunnen geven.

alle waarschuwingen naast zich neerlegalgemeen rationeler aan.

De almachtige DGA -

Banken beweren dat het aantal faillissementen meevalt in de sector. Klopt dat? „Ik denk van wel, ook al beschik ik ook niet over exacte cijfers. Banken houden curatoren graag buiten de deur, omdat ze dan meer zeggenschap houden over de verkoop van de activa. En bij een faillissement is het nog maar de vraag waar de ledenlening en de participatiereserve van leden van FloraHolland naar toe gaan. Dat kan om enorme bedragen gaan.”

Die gaan aan de neus van banken „Vooralsnog niet, gezien een uitspraak van het Haagse gerechtshof. Daarover loopt echter nog een juridische strijd, waar uiteindelijk de Hoge Raad een uitspraak over moet gaan doen. Curatoren menen dat niet banken daar recht op hebben, maar schuldeisers.”

Kan een curator iets betekenen voor ondernemers? „Niet veel. Curatoren dienen primair het belang van de gezamenlijke schuldeisers. Veel ondernemers hechten echter wel waarde aan een snelle afhandeling van het faillissement.

Al was het alleen maar om emotionele redenen. En daarbij helpt een goede verstandhouding met de curator.”

Het is vooral een loyaliteitskwestie. Ze willen hun mensen aan de slag houden.

Trouw personeel niet willen ontslaan

waarmee u maar net break-even draait, hoeft er maar iets tegen te zitten of u draait verlies. Het is onverstandig van

Volgens curatoren moeten ondernemers eerder onder ogen zien dat de zaak be’Regeren is vooruitzien, maar je moet vér

vermogen er doorheen draaien. Mensen worden te vaak uitgesteld, maar soms wel aan risico’s.

Bron: Lead Solutions

ondernemers? „Wel eens. Wanneer ondernemers te weinig openheid van zaken geven. Dan komt het soms voor dat ondernemers tot informatie worden gedwongen. En soms willen ondernemers vlak voor het faillissement zichzelf betalen uit hun eigen holding. Ze zijn dan ook niet echt blij als curatoren dit alsnog terug draaien.”

„Een echte doorstart van een glastuinbouw-

Faillissement.indd 15

medebestuurders of een overlegstructuur

Algemeen advies

een doorstart?

47 (2014)

hem en als het fout gaat, aan anderen.

bedrijf, waarbij dezelfde ondernemer onder dezelfde bedrijfsnaam de teelt overneemt en voortzet, komt niet of nagenoeg niet voor.”

Wat gebeurt dan het vaakst na een faillissement in de glastuinbouw? „Het vaakst stopt een bedrijf gewoon. Soms toont een collega die wil uitbreiden interesse in de teelt of de kassen. Iets vaker gaan investeerders interesse tonen, waarbij eventueel de voormalig eigenaar de activiteiten mag voortzetten. Dan wel als werknemer en niet meer als werkgever.” <

15

19-11-14 10:19

-

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: BloemenBureau Holland

Eenvoud voert in de Unexpected Wild de boventoon. De consument wil niet al te veel opsmuk, maar puur natuur.

Het draait bij deze trend dan ook om natuurlijke, verweerde materialen en robuuste en ruwe vormen. Hout, canvas, beton, touw, terracotta en transparant glas zie je terug bij deze trend. Wat betreft kleur zijn het vooral naturelle kleuren, zoals warme oker- en terratinten, gecombineerd met grijsblauwe en zeegroene kleuraccenten. Groene planten, zowel hangend als staand, passen goed bij Unexpected Wild. Wat betreft de bloemen zijn het vooral witte bloemen, waarvan het lijkt dat ze zo uit de natuur komen (enkelbloemige tulp, iris, agapantus, alstroemeria).

16

Trends.indd 16

47 (2014)

19-11-14 10:20

The Happy Life Het leven is een feestje dat elke dag gevierd mag worden: de trend The Happy Life. Het is weer tijd voor de luchtigere dingen in het leven. Het draait bij deze trend om vrolijkheid, kleur en speelse vormen. Er wordt gebruikgemaakt van vrolijke dessins, zoals strepen, ruiten, stippen. Het kleurpalet is bont. Het bestaat zowel uit zoete pasteltinten als fellere kleuren; gecombineerd met deeg- en karamelbruinen. Bloeiende planten met klein fijn blad en een vrolijke uitstraling (zoals gerbera en campanula) passen bij The Happy Life. In de boeketten speelt de kleur geel een dominante rol.

Eco Luxe Bezit is niet meer het grootste goed, maar eco, kennis en innovatie worden de nieuwe vormen van status. Bij Eco Luxe wordt natuur met luxe gecombineerd. Er wordt gebruikgemaakt van zowel natuurlijke gerecyclede materialen als milieuvriendelijke kunstmaterialen. Daarnaast horen luxe metallic looks zoals koper en goud bij de trend Eco Luxe. De lijnen zijn wat harder en ritmisch. Planten met krachtige bladvormen, zoals monstera en dracaena, passen bij deze trend; evenals luxe bloemen als lelie, orchidee, anthurium en zantedeschia.

47 (2014)

Trends.indd 17

17

19-11-14 10:20

’Saamhorigheidsgevoel moet te waartoe Blooming the Future, dat start met een congres op 2 december,

afmiddelburg@hortipoint.nl

Foto: Arie-FrAns Middelburg

Waarom Blooming the Future? „Omdat we willen komen tot een sectorbrede visie die tot stand komt in samenspraak met alle geledingen van de sierteelt: veredelaars, toeleveranciers, producenten, veilingen, handelaren en retailers.”

„Ja. Er zijn onder meer het Santpoortoverleg, een visie van FloraHolland en een LTOvisie, maar bij het opstellen van die visies zijn niet alle partijen van de sierteeltketen betrokken geweest. Toeleveranciers en veredelaars zijn nooit aan het woord geweest.”

„Ik weet niet of ze bij heel veel veredelaars is geweest. Ze is, denk ik, met name bij kwekers langs geweest. De veiling is toch een producentenorganisatie. De Raad van Commissarissen bestaat ook grotendeels uit kwekers.

Toeleveranciers zijn zeker niet bezocht door de directie. Dat kwam in een bijeenkomst naar voren die we een aantal weken geleden hadden. We vergaderden toen met twintig toeleveranciers uit onder meer it, transport en verpakkingen en hebben hun ons initiatief voorgelegd. Ze waren er unaniem enthousiast over. Er kwam naar voren dat ze nooit bij enige visies betrokken zijn geweest in de sector. Zij willen hun zegje doen en enigszins invloed hebben.”

Is Blooming the Future een Sant-

Berry Philippa.

18

Blooming.indd 18

„Nee, bij Santpoort zijn alleen handelaren en kwekers betrokken. Er zijn nog meer spelers in de sector. Vaak worden trouwens alleen de grote spelers betrokken. We 47 (2014)

19-11-14 10:19

et terug in de sierteelt’ willen naast de grote ook de kleine spelers aan het woord laten en dan met name de ondernemers, niet de witteboorden. Op zich is Santpoort een goede ontwikkeling.

De veiling kwam voorheen zelf tot een visie en strategie. Dat door het Santpoortberaad ook handelaren zijn betrokken, is een goede zaak. Maar Santpoort heeft geen totaalvisie voor de hele sierteeltketen. Dat willen wij bereiken door alle partijen die actief zijn in de keten te betrekken en hen hun zegje te laten doen.”

Is het een reactie op de nieuwe strategie van FloraHolland? „Nee, we zijn er al maanden mee bezig.

Overigens weten we nog niet wat de visie van de veiling wordt. Wat nu gepresenteerd is, is een conceptvisie. Blooming the Future is geen reactie op iets anders en ook niet gericht tegen een andere visie. Het is iets aanvullends. Je kunt het als een steuntje in de rug van de veiling beschouwen.”

Wat vindt u van de conceptstrategie van FloraHolland 2020? „Het valt op dat een visie op de ontwikkeling van de kleine teelten ontbreekt. Er wordt door Jan de Boer (directeur van Gebr.

Barendsen en bestuurslid van Blooming Breeders red.) flink op gehamerd dat we oh zo zuinig moeten zijn op de kleine teelten.

Voor de Nederlandse sierteelt zijn twee dingen van belang: het totaalpakket en de kleine dingen. Kleine gewassen bepalen de prijsvorming. Als je alleen de bulkproducten hebt, dan zakken de prijzen. Maar goed, het ontbreken van de kleine teelten in de visie van de veiling is een onderdeel van wat wij vinden dat ontbreekt. Vandaar dat we tien sprekers over tien thema’s aan het woord laten op het congres op 2 december. Het zijn allemaal essentiële punten waar een visie op moet komen.”

Blooming the Future is een initiatief van Blooming Breeders dat alle schakels in de keten – veredelaars, toeleveranciers,

„Wij zullen daarvoor waken. Wij houden de regie, toezicht en bepalen de tijdlijnen.”

probeert te brengen om tot een gezamen-

De uitkomst van Blooming the Future kan tegen FloraHolland 2020 of Santpoort indruisen?

len het congres van Blooming the Future

„Ja, dat kan, maar het gaat altijd om voortschrijdend inzicht.”

In december wordt er reeds gestemd over FloraHolland 2020. U bent te laat? „Een stemming in december betekent inderdaad dat als de leden instemmen, de strategie in januari voorzichtig geïmplementeerd gaat worden. In ieder geval zijn we blij dat ons congres voor de alv van de veiling plaatsvindt. Tijdens het congres zullen al de eerste geluiden van Blooming the Future gaan klinken.”

En dan? U kunt invoering niet afdwingen? „Over een half jaar vindt er een slotcongres plaats, dat is van belang. Daarnaast is betrokkenheid van de ketenpartijen van belang. Het is een utopie te verwachten dat iedereen het omarmt. Als we de uitkomsten van het congres in december en de decisionrooms hebben, dan gaan professionele partijen dat verder uitwerken. Dan denk ik aan veiling, VGB, maar ook aan consultants en Hillenraad. Het is in ieder geval niet de opzet dat de visie in een bureaula eindigt.

We kunnen niets afdwingen, maar als we het met bezieling vertellen en het met elkaar doen dan kunnen we ver komen. We moeten zeker de veiling en VGB mee krijgen. Er kunnen voor hen inzichten uitkomen waar ze niet eerder aan gedacht hebben.”

Wat is de visie van Blooming Breeders op de sierteelt?

„Ik denk dat het draagvlak heel groot is. We hebben zo’n 100 tot 200 mensen uit de sector gesproken en we horen eigenlijk alleen maar positieve reacties. De aanmeldingen lopen goed. Er is bij het congres plaats voor zo’n 300 tot 320 man.”

„We zitten er blanco in. Ik denk dat er veel meer samengewerkt moet worden en clustervorming moet komen. 25 jaar terug gunde men elkaar meer. Nu is er veel meer individualisering. Het saamhorigheidsgevoel moet terug. Met samenwerken sta je sterker

Blooming.indd 19

Wat is Blooming the Future?

Niet bang dat Blooming the Future ’gekaapt’ wordt door veiling of VGB? Net als Santpoort?

Wat is het draagvlak voor Blooming the Future?

47 (2014)

Achtergrond

tica, logistiek, verdienmodellen, circulaire economie, internationalisering, innovatie,

worden verder uitgewerkt door decisionelkaar in een ruimte achter computers plaatsnemen en brainstormen door te

en de decisionrooms in handen van expertteams, bestaande uit specialisten uit de sierteeltketen, die de visie gaan ders een toekomstvisie voor de sierteelt

ten opzichte van de retail; door samenwerking kun je hogere prijzen bedingen.”

U staat er blanco in, maar pleit „Ja, mijn persoonlijk idee past in de doelstellingen van Blooming Breeders. Je ziet in de praktijk onvoldoende en steeds minder samenwerking. Je ziet dat partijen elkaar wantrouwen.”

Waarom neemt Blooming Breeders torbrede visie? „We hebben twee doelstellingen en dat zijn het voeren van de regie in de veredelingskennis en het bevorderen van de samenwerking in de keten, zowel horizontaal als verticaal.

Blooming the Future past daar perfect in.” <

19

19-11-14 10:19

Export

Exportwaarde Oostenrijk na dip weer terug op niveau De exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar Oostenrijk is na de terugval in 2013 weer op het niveau van de jaren ervoor. Handelaren constateren een fellere concurrentie. Telers kunnen bijdragen aan behoud van de Nederlandse marktpositie door meer marktgerichtheid en extra promotie.

O

Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

Tabel. Toptien exportlanden bloemen en planten totaal

Duitsland

Jan t/m okt 2014

Oktober 2014

Waarde

Waarde

Mutatie

Mutatie

1.410.881

4,8

106.240

Verenigd Koninkrijk

677.420

1,8

62.734

5,1

Frankrijk

551.331

7,8

55.978

13,5

ItaliĂŤ

231.704

1,6

35.704

10,1

Rusland

199.909

-8,5

16.328

-26,5

Belgie

190.791

-0,5

17.777

-1,3

Zwitserland

148.362

12,7

13.108

8,6

Zweden

142.440

6,1

14.876

11,1

Polen

134.511

14,9

11.442

19,1

Oostenrijk

129.021

7,0

10.230

6,5

Overig

763.599

-4,0

75.955

-2,8

4.579.969

2,7

420.372

3,8

Totaal alle landen

5,7

Bron: Floridata-publicatie VGB Mutaties t.o.v. dezelfde periode in 2013.

Exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar Oostenrijk vanaf 1997.

160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0

â&#x20AC;&#x2122;97 â&#x20AC;&#x2122;98 â&#x20AC;&#x2122;99 â&#x20AC;&#x2122;00 â&#x20AC;&#x2122;01 â&#x20AC;&#x2122;02 â&#x20AC;&#x2122;03 â&#x20AC;&#x2122;04 â&#x20AC;&#x2122;05 â&#x20AC;&#x2122;06 â&#x20AC;&#x2122;07 â&#x20AC;&#x2122;08 â&#x20AC;&#x2122;09 â&#x20AC;&#x2122;10 â&#x20AC;&#x2122;11 â&#x20AC;&#x2122;12 â&#x20AC;&#x2122;13

%XPORTÂŹBLOEMENÂŹENÂŹPLANTEN XÂŹ ÂŹEURO Bron: HBAG/Floridata

20

Export.indd 20

â&#x20AC;&#x2122;12â&#x20AC;&#x2122;13 â&#x20AC;&#x2122;14 t/m okt

ok steeds meer Oostenrijkse klanten bestellen direct via â&#x20AC;&#x17E; onze webshop. Het is daarom belangrijk, dat telers zich daarop zichtbaar etalerenâ&#x20AC;?, geeft Aad Molenaar van Hamifleurs als een van de tips mee. â&#x20AC;&#x17E;Als Nederland moeten we meer reclame genereren. In dat opzicht is de nieuwe strategie van FloraHolland goed, net als de erkenning van de rol van de handel.

We moeten nog wel bezien hoe die strategie feitelijk wordt uitgevoerdâ&#x20AC;?, vindt Bert Baltus van Henk Baltus Bloemenexport.

Eric Kroet van IBH Export: â&#x20AC;&#x17E;Marktgerichter produceren, bijvoorbeeld de kleuren die bij seizoenen passen. En kijk als kweker eens op verkooppunten wat klanten meenemen, en vooral wat zij laten staan.â&#x20AC;?

Niet positief Exporteurs zijn niet positief over de groeimogelijkheden van Nederlandse bloemen en planten op de Oostenrijkse markt. Met de toename dit jaar is de exportwaarde weer terug op het niveau van 2012, na een krimp met 6% tot â&#x201A;Ź 139 miljoen in 2013.

Tot en met oktober klom de bloemenexport met 6,9% tot â&#x201A;Ź 62,8 miljoen en die van pot- en tuinplanten met hetzelfde percentage tot â&#x201A;Ź 62,5 miljoen. Hiermee kwam de omzetwaarde op Oostenrijk uit op â&#x201A;Ź 129 miljoen (zie grafiek). De totale groei van de export kroop volgens de VGB, die zich baseert op de statistieken van Floridata, met 2,7% omhoog tot â&#x201A;Ź 4,6 miljard (zie tabel). â&#x20AC;&#x17E;Veel bloemisten kampen met onvoldoende opvolging. In dat segment zijn er weinig groeimogelijkhedenâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, denkt Molenaar. â&#x20AC;&#x17E;Er is erg veel concurrentie en die komt overal vandaan. Nederland moet oppassen dat

het niet afglijdt naar een aanvullende rol in plaats van dat het de positie van hoofdleverancier blijft behoudenâ&#x20AC;?, vult Baltus aan.

Illustratief is het faillissement van Holland Blumen Markt, dat in september nog het veertigjarig bestaan vierde en in oktober failliet ging.

Hiermee verdwijnen zoâ&#x20AC;&#x2122;n 100 verkooppunten van een keten, die ooit werd opgericht door een Nederlandse groothandelaar. â&#x20AC;&#x17E;Dat gaat zâ&#x20AC;&#x2122;n weerslag hebben in de exportcijfers, al weet je nooit precies hoe. En er ontstaan ook weer kansen voor anderenâ&#x20AC;?, stelt Molenaar vast.

Marius Bol van Hamiplant verwacht dat verdere opkomst van het retailkanaal in het plantensegment weliswaar het aantal verkooppunten vergroot, maar het aantal kanalen vermindert. â&#x20AC;&#x17E;Zelfstandige tuincentra hebben het moeilijk en verdwijnen.

En bouwmarkten voeren ook een lager en smaller geprijsd assortiment.â&#x20AC;?

Ook Baltus wijst op het prijsdrukkende effect van meer bloemenverkoop via supermarkten.

Veeleisend Oostenrijk is volgens Molenaar qua kwaliteit een veeleisende markt. â&#x20AC;&#x17E;Naast kwaliteit zijn service, accuratesse en leveringsbetrouwbaarheid erg belangrijk.â&#x20AC;? Volgens Micha Hoogeboom van Bloomways is Oostenrijk ook een markt, waar zowel hoge als mindere kwaliteit gewenst wordt. â&#x20AC;&#x17E;Productvernieuwing is belangrijkâ&#x20AC;?, voegt hij toe en dat vindt ook Kroet.

Dat staat bij de klanten van Hamifleurs en Hamiplant minder hoog op de agenda. Oostenrijkers zijn volgens Molenaar en Bol in voor de traditionele producten. â&#x20AC;&#x17E;In die zin is die markt stabiel.â&#x20AC;? < 47 (2014)

19-11-14 10:19

M K Groene planten

2012

35

2013

2014

2012

Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

30 25 20 15 10

Bloeiende planten 2013

2014

2012

140

150

130

140 Middenprijs in centen

Snijbloemen

120 110 100 90

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 week

De middenprijs blijft onveranderd op 26 cent.

Vanaf week 45 t/m week 49 in 2012 en 2013 liggen de prijzen rond 26 cent.

80

2013

2014

130 120 110 100 90 80

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 week

Een daling van de middenprijs met 7 cent tot 102 cent. Dat is 1 en 3 cent minder dan in 2012 en 2013.

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 week

De middenprijs in week 46 komt uit op 111 cent. Daarmee blijft deze onder het niveau van 2012 (-6 cent) en 2013 (-7 cent).

Jaap Stelder:

’Door krachten te bundelen kom je verder’ Bedrijf: OZ Import Week: 46

Maandag „Na een drukke beursweek praat ik met commerciële collega’s na over wat zij gezien en gehoord hebben en wie ze hebben gesproken. Als een bedrijf met een levenservaring van 40 jaar zijn er niet zo veel verrassingen. Wat wel eens vergeten wordt, zeker in deze drukke week, is dat het bedrijf gewoon blijft doordraaien. Een prima verkoopweek, met een gemiddelde verkoopprijs die fors boven die van afgelopen jaar lag.”

Dinsdag „Met een Israëlische kweker bezoek ik de DFG-bedrijven in Westland om hem een idee te geven hoe onze familie in elkaar steekt en welke interactie er is tussen OZ Import en de andere DFG-bedrijven. Ik ontken niet dat ik daar met een trots gevoel rondloop, ieder bedrijf met haar specialisatie en focus is uniek te noemen.”

Woensdag „Met collega’s schrijven we aan de wekelijkse digitale nieuwsbrief.

Dit medium is steeds belangrijker: we verzenden wekelijks naar 900 ontvangers. ’s Middags bespreken we de noodzaak om consequent te zijn met het plaatsen van representatief beeldmateriaal in onze ver47 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 21

nieuwde webshop. De ’look and feel’ zijn recent behoorlijk verbeterd, de gebruiksvriendelijkheid vergroot en vooral het visuele aspect verbeterd.

Daar waar nog geen actuele partijfoto gemaakt kan zijn, moeten we een representatieve foto kunnen tonen.”

Donderdag „Overleg met de collega’s van het zomerbloementeam. Recente ontwikkelingen worden besproken en er wordt vooruitgekeken naar de belangrijke feestdagen. In week 47 gaan we starten met een nieuwe kweker uit Afrika. De verkoopcollega’s weten wat er van ze wordt verwacht, extra aandacht in onze nieuwsbrief moet hier bekendheid aan geven.”

Vrijdag „Ben druk bezig om de reis naar Zuid-Europa voor te bereiden. Terwijl ik dit stukje aan het schrijven ben, hoor ik het gegons in het kantoor waar de drie teams van Rose Connect, Green Connect en OZ Import gehuisvest zijn. Zoals iedere vrijdagmiddag wordt er volop gewerkt om het gezamenlijke aanbod tijdig on-line te zetten. Ik hoor dat producten van OZ Import ook worden aangeboden door verkopers van Green Connect. Mooie afsluiter van deze week: door krachten te bundelen kom je verder.”

21

19-11-14 10:20

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jill Berens

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

75

50

41

42

43

Aanvoer index

44

45

46 week

Prijs index

Aanbod en prijsvorming in balans De afgelopen weken lag de bloemenprijs hoger dan vorig jaar. In week 46 blijft deze steken en daalt 2%. Bij een aanvoerstijging van 1,8%, ofwel 3 miljoen meer stuks verkocht, blijft de middenprijs van € 0,24 per steel zoals in 2013.

De koploper roos grootbloemig kon het 3% hoger aanbod niet aan. De middenprijs zakte 2 cent tot € 0,19. Ook troschrysant zag de middenprijs 4 cent dalen tot € 0,28 bij 6% meer verkochte stuks. Vooral de herfstkleuren werden goed gewaardeerd. Ger-

mini reageerde goed op 7% minder aanbod en steeg 3 cent vergeleken met 2013. Van amaryllis werd 18% meer stuks verkocht met een 7 cent lagere middenprijs tot gevolg. Vooral de rode soorten hadden last van een prijsval. Lelie Oriental beleefde een prijsherstel; bij 6,6% meer aanbod steeg de prijs 2 cent tot € 0,61/steel. Cymbidium grootbloemig daalde in prijs tot € 2,84/tak bij 3,4% meer aanbod.

Alstroemeria deed het beter, bij min 10,5% verkochte stuks steeg de middenprijs 3 cent tot € 0,26.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

90

80

41

42

43

44

45

46 week

Prijs index

Aanvoer index

Kamerplanten lager gewaardeerd Weken op rij worden kamerplanten lager gewaardeerd bij een groter aanbod dan 2013. In week 46 zijn bijna 1% meer planten verkocht en daalt de prijs 7 cent/stuk (5%). De totale plantenomzet ligt 4% lager dan vorig jaar. Phalaenopsis zag -6% verkochte stuks waaronder meer één-takkers - en leverde 8 cent in op prijs/stuk.

Hyacinten-aanbod steeg 37% waardoor de omzet 17% pluste ondanks een lagere middenprijs.

Potamaryllis steeg 38% in prijs bij een dalend aanbod van 35%. Bij

kerstster zorgde de aanbodstijging (+8%) en kleinere potmaten voor een 5% lagere middenprijs.

Potanthurium werd 17 cent/stuk lager gewaardeerd bij 13% meer aanbod. De middenprijs van kalanchoë steeg echter een dubbeltje bij 3% minder verkochte stuks.

Schlumbergera had moeite met de prijsvorming (-2%) bij 1% minder aanbod. De prijzen van groene planten in de top 15 stonden onder druk. Dracaena werd 15 cent minder gewaardeerd bij 13% meer aanbod.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

50

0

41 Aanvoer index

22

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 22

42

43

44 Prijs index

45

46 week

Hogere prijzen en meer aanbod Tuinplanten noteren zes weken op een rij hogere middenprijzen bij aanbodschommelingen. Week 46 eindigt positief: de middenprijs ligt 14% hoger bij 2% meer aanbod. Helleborus, tuinplant van november, zette de positieve lijn door in aanbod +44% en daalde ruim 6% (-20 cent) in de middenprijs. Als jaarrond conifeer werd chamaecyparis 4 cent beter gewaardeerd bij 20% meer verkochte stuks. In week 46 was het aanbod kerstproducten zeer groot met een matige prijsvorming. De groep decoratiema-

teriaal (onder andere coniferen met kerstdecoratie) steeg bijna 50% in aanbod en de prijs daalde 28 cent/stuk. Ook het picea-aanbod steeg en wel met 18%, maar leverde 17 cent in op de middenprijs. Skimmia daalde verder in verkochte stuks (-7,6%) en zag de middenprijs 35% stijgen ten opzichte van 2013. In de verslagweek lag de totale tuinplantenomzet 16% hoger dan in 2013.

47 (2014)

19-11-14 10:20

Nederland

Over de toonbank Geldrop

Helmi Bronswijk:

’Ik praat met mijn leverancier nooit over prijzen’

FOTO: GERDIEN DE NOOY

matige artikelen en planten die je ergens anders niet ziet, zoals een kamerlinde. De planten van vroeger verkopen ook goed, zoals een croton en parapluplant. Het standaardassortiment verkopen wij niet; daarin zijn we duurder dan het tuincentrum hier om de hoek.”

Hoe regelt u de inkoop? „Wij kopen bij twee lijnrijders in en dat bevalt mij erg goed. Ik wil kleine hoeveelheden en een breed assortiment. Ik heb dus niks voor de klok te zoeken. Ik kan er ook voor kiezen om bij een cash-and-carry in te kopen, maar ik ben een bloemiste en wil graag in mijn winkel staan.”

Helmi staat links op de foto.

Naam: Helmi’s bloemwerk Locatie: Geldrop en Eindhoven Sortiment: 70% bloemen; 30% planten Specialiteit: luisterend oor; bijzondere kleurcombinaties Aantal medewerkers: 6

Bloemen in de meerderheid? „Jazeker, er staat een breed aanbod. Dat we minder planten hebben staan, heeft ook met de condities van het pand te maken. De winkel heeft een klein raampje; ik kan planten niet zo lang goed houden. Wij verkopen wel seizoens-

Hoe belangrijk vindt u de prijs? „Ik praat met mijn leverancier nooit over prijzen.

Ik zal misschien best wat duurder uit zijn, maar dat geeft niet. Ik reken jaarrond voor mijn bloemen en planten dezelfde prijzen. Een germini kost bijvoorbeeld altijd € 0,75 en een grootbloemige gerbera € 1,50. Bij seizoensproducten, in de zomer en rond feestdagen bewegen de prijzen soms wel iets mee. Elke klant kan bij ons terecht, dus ook die met een kleinere portemonnee. Wij richten ons niet op een specifiek segment. Ook voor een klant die vijf euro besteedt doen wij ons uiterste best. Wanneer

je goed luistert naar de klant en goede vragen stelt, gaan klanten tevreden de deur uit. Hierin proberen wij ons te onderscheiden.”

Heeft u nog tips voor kwekers? „Ik ben altijd op zoek naar bijzonderheden. Ik verkoop bijvoorbeeld geen anthuriums; dat is zoveel van hetzelfde. Maar als ik een afwijkende vorm kan inkopen, bijvoorbeeld met een kromme steel, zou ik het product waarschijnlijk weer kopen. Daar ben ik dus naar op zoek. Ik heb wel eens contact met kwekers. Pas nog toen de rozen bruin waren. Verder ben ik over de kwaliteit wel tevreden. De kweker van roos Encanto krijgt van mij een dikke pluim; de roos gaat altijd open. Ook Red Noami! vinden wij een fijne, sterke roos.”

Hoe ziet u de toekomst? „Positief. Ik ben vijf jaar geleden weer in Geldrop begonnen, na 25 jaar weg geweest te zijn. We maken een mooie groei door. Ik merk dat de markt nu weer iets aantrekt; ik zie een stijgende lijn in de abonnementen. In Eindhoven hebben we onlangs in de oude philipsfabriek een tweede vestiging geopend. Hier mikken we vooral op de workshops. De bloemen- en plantenverkoop moet daar nog echt groeien.”

Standpunt

’Co-marketing is de kans voor de Nederlandse roos’

I Charles Lansdorp, Flowerpassion

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

47 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 23

n een LinkedIn-stelling van het Vakblad voor de Bloemisterij werd de vraag geponeerd of de Nederlandse roos kan blijven bestaan. De afgelopen jaren heb ik heel wat Holland imago-onderzoeken gelezen. Uit al deze onderzoeken komt naar voren dat het imago van Nederland bloemenland wereldwijd staat als een huis. Een vergelijkbaar resultaat komt naar voren voor de Nederlandse roos uit de meerdere imago-onderzoeken die zijn uitgevoerd door het Productschap Tuinbouw op bloemistenniveau.

Kortom: rozen uit Nederland hebben een sterk imago in de mindset van de bloemist en de consument.

Een dergelijk verhaal gaat op voor Italië in de wereld van mode en design.

Het zal niemand verbazen dat Italië wereldwijd op dit gebied een ijzersterk imago heeft. Kijk je vervolgens naar de bruidsmode als specifiek segment, dan heeft Italië een aanzien op retailniveau dat vergelijkbaar is met het imago van Nederlandse roos bij de bloemist. ’Made in Italy’ is een begrip bij alle bruidsmodezaken in

de wereld. Vanuit de promotie van de Avalanche+ roos is er recent een samenwerking gestart met het Italiaanse bruidsmodehuis DomoAdami.

DomoAdami kiest voor de Avalanche+ roos omdat deze past bij het kwaliteitsmerk DomoAdami. Zo is er een win-winsituatie gecreëerd.

Een Italiaanse fashion designer als ambassadeur voor een Nederlandse roos.

Hoezo is er geen toekomst voor de Nederlandse roos?

23

19-11-14 10:20

Gemiddelde prijs in centen

Nederlandse solidago houdt zeer bescheiden bijrol vast

40.000

15

30.000

10

20.000

5

10.000

0

-

’98 ’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13

-

’12 ’13 ’14 t/m okt

0

Verkochte aantallen x duizend

A

20

Aanvoer en gemiddelde prijs Nederlandse solidago op de bloemenveilingen vanaf 1998 (bron: VBN/FloraHolland).

„Nederlandse solidago? Dat gebruiken we nauwelijks tot nooit”, meldt inkoper Arie Schoneveld van FleuraMetz. „Minimaal”, omschrijft zijn collega Colin Star van OZ Export de inkoop van Nederlandse solidago. „Voor 1 november hebben we nog redelijk wat gedaan richting Duitse klanten.” Patrick Rapmund, inkoper bij Hamifleurs, heeft ook dit jaar evenwel goede resultaten gehaald met de directe inkoop bij een Nederlandse kweker. „In de juiste sortering en op de momenten die voor onze klanten het beste zijn. Maar importsolidago heeft de overhand.”

Structurele daling De structurele daling van het Hollandse aanbod zette dit jaar

„De kwaliteit is goed geweest, al verschilt het als altijd per kweker.

Maar er is voldoende goede kwa-

door met een krimp van 9% tot 5,4 miljoen stelen tot en met oktober. Daarvoor werd gemiddeld 12 cent betaald, 4 cent meer dan de voorgaande jaren in dezelfde periode. Leveranciers van uitgangsmateriaal verwachten dat deze betere prijsvorming volgend jaar tot een heel lichte stijging van het Hollandse aanbod zal leiden. Dat betekent dat er een einde komt aan de structurele daling die vijftien jaar geleden inzette. Toen lag de binnenlandse aanvoer bij de vestigingen van wat nu FloraHolland is op 30 miljoen stuks voor een middenprijs van 14 cent. Vorig stokte de Nederlandse aanvoer op 6,1 miljoen stuks tegen een middenprijs van 8 cent, net zo laag als in 2012.

Het importaanbod via Neder-

liteit”, oordeelt inkoper Mark de Mooij van A. Heemskerk. „Voor de verschillende marktsegmen-

landse veilingen eindigde vorig jaar op 48 miljoen stelen en dat lag vijftien jaar geleden op 150 miljoen. Ook de buitenlandse productie, afgerekend via FloraHolland, is structureel gedaald.

Relatief minder fors, maar veel beter betaald: vorig jaar eindigde de middenprijs voor importsolidago bij de veilingen op 15 cent.

Dat is zo goed als twee keer zo veel als het Nederlandse gemiddelde in 2013.

Doorgaan „We waren aan het afbouwen met solidago, maar nu twijfel ik. Want dit jaar zijn de prijzen gemiddeld gewoon goed”, blikt Kees Doggen van kwekerij Landjuweel in Steenbergen te-

ten zijn er ook de verschillende kwaliteiten”, vindt collega Stefan de Roos van Premier & Blenheim. „Tijdig stoppen omdat het kwaliteitsniveau aan het eind van het seizoen terugloopt, is belangrijk.

Dat voorkomt claims en is dit jaar weer gelukt.” Volgens Dennis Dekker, inkoper bij OZ Export, lagen kwaliteit en vraag in het voorbije seizoen op hetzelfde niveau als in 2013.

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Na drie seizoenen, waarin Nederlandse en importsedum bij FloraHolland kromp, was er tot en met oktober dit jaar een stijging. Het Nederlandse aanbod steeg met 11% tot 9,8 miljoen stelen voor een middenprijs van 12 cent. Dat is 2 cent meer dan in 2013 en 2012. Het importaan-

24

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 24

rug en vooruit. „Wij gaan door, in dezelfde kleine aantallen als dit jaar”, meldt Perry Snabel van kwekerij Tonie in Ter Aar. Nederlandse telers constateren wel grote prijsverschillen tussen de veilingen. Het assortiment solidago is redelijk stabiel en de veredeling is primair gericht op de Afrikaanse en Israëlische omstandigheden. Andere knopvormen en sneller op het goede gewicht zijn belangrijke criteria. „De importkwaliteit is goed”, oordelen Rapmund, Schoneveld en Star. „En constant”, voegen Schoneveld en Rapmund toe. „Maar de aanvoer is soms grillig. Bij te lage prijzen stoppen Afrikaanse telers sneller dan in verleden.” ■

bod uit vooral Duitsland klom dit jaar tot 640.000 stelen. „Net als bijna alle andere buitenbloemen liep het dit jaar prima”, oordeelt teler Peter Baars uit Nieuw-Vennep. „Kwaliteit en prijzen waren beter, vooral door de weersomstandigheden”, vindt Nico Janson van N.J.S. Janson in Lisse. Hij introduceerde dit jaar de nieuwe Red Rainbow. „Lang, mooie rode bloemkleur en een niet te groot scherm. Daardoor goed te gebruiken in boeketten.”

Veel vernieuwing is er verder niet en relatief veel sedum wordt geverfd verhandeld. „Dit jaar hebben we meer verkocht”, meldt directeur Peter Knelange van Multi Color Flowers. Een grotere uniformiteit is het voornaamste verbeterpunt dat handelaren meegeven. ■ 47 (2014)

19-11-14 10:20

Aanbod Hollandse gentiaan beter in balans met vraag

„De kwaliteit was prima. Geen problemen met de houdbaarheid of vlekjes in de bloemen, zoals in het verleden wel het geval was”, oordeelt inkoper René Endhoven van OZ Export over het aanbod gentianen uit Nederland in het nu voorbije seizoen. „Er heeft maar heel weinig aan geschort”, vindt verkoper Frank van Kleef van Premier & Blenheim. Harold Pauli, inkoper bij FleuraMetz: „We hebben kwalitatief en kwantitatief een heel goed seizoen gehad. Dat komt ook door de directe inkoop.

Daardoor hebben we ze vroeg in de box, in de verpakking en in meerdere lengtes zoals onze klanten ze willen hebben. In het klokaanbod moet je altijd nog maar afwachten, wat er beschikbaar is.”

Hogere middenprijs De middenprijs voor Nederlandse gentiaan bij de vestigin-

gen van FloraHolland stond tot en met oktober op 34 cent. Dat is 4 cent meer dan vorig jaar en hetzelfde als in 2012. In de afgelopen tien jaar eindigde alleen in 2007 de middenprijs op een hoger niveau. De aanvoer is dit jaar fractioneel hoger dan vorig jaar, maar 22% hoger dan in 2012. „Vorig jaar was de prijsvorming slecht. Dit jaar kwam de aanvoer door het mooie voorjaar goed op gang, in juli was er een prijsdipje en in augustus een goed herstel, zoals met alle zomerbloemen.

En daarna is het goed gebleven, al met al een redelijk jaar”, blikt Robert Egberts van Egberts Gentiana in De Kwakel terug.

Deze week voerde hij de laatste gentianen aan. Marcel Roog van kwekerij Rogenti in Venlo: „Qua prijsvorming was het voor de blauwe gentiaan redelijk, maar de kleurtjes zijn achtergebleven.”

Hans Dofferhof van kwekerij De Boezem vond de prijsvorming

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Het aanbod Nederlandse gentiaan lag dit jaar beter in ba-

dit seizoen stabieler dan in andere jaren. „En lengte 60 werd vaak net zo goed of zelfs beter betaald dan lengte 75”, stelt hij vast.

Assortiment Blauw is de absolute hoofdkleur in het aanbod Hollandse gentianen, met meer dan 50% respectievelijk 25% bestaand uit overig en Blue Sky en soorten als Marsha. „Met de blauwe kleur heeft gentiaan een reputatie”, weet Endhoven. „Andere kleuren blijft in de markt een moeilijk verhaal”, is de ervaring van Pauli. Perry Snabel van kwekerij Tonie in Ter Aar is evenwel tevreden over het rende-

ment dat dit jaar is behaald met de nieuwe, dieprode tot lila Showtime Diva. En volgens Dofferhof waren de prijzen voor en reacties op de dit jaar nieuwe Blue Star goed. „De bloemen hiervan vouwen zich helemaal open”, geeft hij als onderscheid aan. Roog gaat evenwel met de kleurtjesgentianen zeker niet uitbreiden. „Daarvan is de markt snel verzadigd.”

Het winteraanbod vanuit landen als Chili, met soorten die oorspronkelijk uit Japan komen, neemt volgens Wouter Huizer van Flora United toe. „Daar is absoluut potentie voor.” ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand november: kerstcactus Woonplant van de maand december:phalaenopsis Tuinplant van de maand november: helleborus Tuinplant van de maand december: kerstconiferen PurE Seasonal Flowers november: euphorbia PurE Seasonal Flowers december: helleborus sep-jan ’15 Campagne ’Amazing Amaryllis’, initiatief van telers, verenigd in FH-promotiecommissie, uitvoering Fresh Retail sep-mrt ’15 Campagne snijorchidee, initiatief van telers, promotiecommissie en FloraHolland, coördinatie en uitvoering Fresh Retail 22 nov Robs Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot: tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, helleborus Gold Collection, favourite Roses, Dracaena marginata pot 21, cupressus pot 14, phalaenopsis Alice adventures pot 6 2 tak, hedera Eva hangpot 17, TiSento, potanthurium, paphiopedilum, Chichi-Orchid, medinella. Bloemen: snijamaryllis. SBS6 17.00 uur.

23 nov De Bloemenoverval met onder andere: roos Avalanche+ en Candy Avalanche+, gerbera Intense, Beaudine, Mentor en Picobello,

Anjer Zurigo, Grand slam en Tonic-Golem, anthurium Black Queen, Narita, Anouk, Silvia en Peruzzi, Asparagus sprengeri en umbellatus, Red Naomi, lisianthus Alissa Blue, Alissa White en Piccolo Rose Pink, Magical Amethyst, ilex Magical Daydream, symphoricarpos Magical Melody, amaryllis Red Nymph en White Nymph, vanda Sunanda midnight Blue, Nitaya Raspberry Cerise en Sunathi Copper Red, Euphorbia fulgens geel, rood, oranje. SBS6 17.00 uur.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 30 nov Moederdag (Rus) 30 nov St. Andrew’s Day (Schotland) 5 dec Sinterklaas (Ned)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

47 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 25

25

19-11-14 10:20

Exporteur over Zwitserland Foto: VAkblAd Voor dE bloEmistErij

Analyse bloeiende planten

Schlumbergera begint aan eindsprint richting kerst Schlumbergera zit sinds begin november in de lift. De vraag is aangetrokken, maar ook het aanbod breidt met de dag verder

„Aldi en Lidl krijgen er steeds meer voet aan de grond; voor deze bedrijven is Zwitserland natuurlijk ook bijna een thuiswedstrijd.

Als je kijkt naar de verschillen tussen de discounters en de supermarkten in het hogere segment, dan zit ´t hem in zaken als de aankleding winkel, hoeveelheid personeel, maar ook in de marge. Ze zullen ook op dat gebied water bij de wijn moeten doen.”

Schlumbergera lift ieder jaar mee op zijn bijnaam ’kerstcactus’. De cactus kent zijn natuurlijke bloeiperiode juist in deze tijd van het jaar en voor de handel is het een welkome aanvulling in het bloeiende segment. Frank Hofland van kwekerij F. Hofland in Naaldwijk zag de vraag in de eerste week van november toenemen. „We hebben een langere zomerstop ingelast dit jaar en dat had een positief effect op de vraag toen we weer van start gingen. Vooral de 9 cm- en 13 cmpotten lopen goed weg nu. Bij onszelf zijn er wat meer en wat grotere orders vastgelegd. Klanten die voor kwaliteit kiezen, bouwen meer zekerheden in. Door een zes weken langere teelt en het afdraaien van het bovenste blad, kunnen wij een plant leveren die goed uitbloeit”, geeft Hofland aan. De klok krijgt momenteel veel voor zijn kiezen, vooral van kwekers die minder vraaggericht hebben opgezet, merkt Hofland. Dat trekt de middenprijs omlaag en brengt de handel in de verleiding om meer van de klok te halen.

Willen ze dat ook?

Matige opstart

„Dat is nog moeilijk, maar ze hebben geen keus. Vergeet niet dat het niveau van de Lidl en de Aldi in Zwitserland hoger ligt dan in de omringende landen. De Zwitserse consument gaat voor kwaliteit en daar spelen ook de discounters op in, anders komen ze er niet aan de bak. Dus het kwaliteitsverschil met de duurdere supermarkten is kleiner dan we gewend zijn.”

Week 48 begint doorgaans de echte piek. Gerrit Dekker van kwekerij Peter van der Plas in Maasdijk vindt de aanloop naar de topweken maar matig. „Het loopt nog geen storm.

Bedrijf: Greenpartners Functie: commercieel directeur Belangrijkste afzetlanden: Duitsland, Frankrijk, Scandinavië, UK, Ierland Inkoop: 80% direct van kwekers, 20% op de klok Aantal medewerkers: 100 vaste en 250 flexwerkers

Jan Paul Rijke:

’Discounters winnen terrein in Zwitserland’ Zwitserland: hoge prijzen en kwaliteit? „Daar komen scheurtjes in. Wij leveren in Zwitserland aan het supermarktkanaal in het hogere segment. Kwaliteit blijft daar erg belangrijk, maar de druk van discounters wordt steeds duidelijker voelbaar. Zwitserse afnemers stonden bekend als veeleisend, maar daar stond dan ook een goede prijs tegenover. Dat laatste wordt steeds moeilijker.’’

Over welke discounters praten we?

Een lastige markt dus… „Ja, ook al omdat je een netwerk nodig hebt om zaken te kunnen doen. Zomaar een afspraak maken om bloemen te verkopen werkt niet, het is erg ’ons-kent-ons’. Daar moet je dus in investeren.”

26

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 26

Deense kwaliteit goed Jan Robbe van IBH Export vindt het jammer dat de Nederlandse kwaliteit vaak onderdoet voor de Deense. „We komen hier vaker planten tegen met knoppen die niet tot bloei komen dan bij de Deense planten. Helaas kiezen producenten steeds meer voor snelle soorten in plaats van kwaliteit.” De inkoper vindt verder dat 12-knoppers beter niet verhandeld kunnen worden. „Die trekken de middenprijs omlaag en verpesten het imago voor de goede planten.” ■

120

9.000

110

8.000

100

7.000

90

6.000

80

5.000

70

2009

2010

2011

2012

2013

4.000

Verkochte aantallen x duizend

„Tulpen, boeketten met typisch Nederlandse bloemen en mondjesmaat Nederlandse rozen. Die laatste importeren ze vooral zelf uit Ecuador en Afrika. Dat heeft te maken met prijs, maar ook met versheid, een van de belangrijkste criteria van de Zwitserse supermarkten. Overigens kunnen we er niet onbeperkt bloemen verkopen. Onze afnemers mogen importeren, maar dan moeten ze ook een vastgestelde hoeveelheid Zwitserse bloemen kopen.”

Gemiddelde prijs in centen

Welke producten verkoopt u er vooral?

Er zit nog behoorlijk wat vrije handel in de markt en de prijzen liggen onder vorig jaar. De vraag is nu vooral naar gewone mixen. Meer richting kerst zullen rood en wit iets meer opleven”, zegt Dekker.

Dat ziet ook Ysbrand Hoekstra van Profitplant. „Er is nog niet veel extra vraag naar rood en wit. Wel is er al een maand wat meer beweging in de markt. Vanaf week 48 gaat het pas echt hard, vooral in de potten 9 en 12.” Hoekstra zegt de kerstcactus tot februari door te verkopen. „De naam kerstcactus leeft niet bij de consument, dat hebben we er zelf van gemaakt. Er is nu eenmaal weinig bloeiends van sterke kwaliteit en houdbaarheid in deze periode, dus heeft schlumbergera nu een sterke positie.”

Verkochte aantallen en middenprijs schlumbergera op de FloraHolland-veilingen van 2009 tot en met 2013.

47 (2014)

19-11-14 10:20

Foto: Leo de Vries

Afzetzaken

Analyse groene planten

Monstera handhaaft zich in heel kleine markt

Foto: gerdien de nooy

De overgebleven aantallen monstera´s verdelen zich volgens telers zeer dun over een groot aantal kopers. Het huidige

Geregeld meelopen Inkoper Johan Kroet van Salomo in Aalsmeer ziet monstera geregeld meelopen in de groene handel, die het de laatste jaren sowieso moeilijk heeft. „Monstera is een klein product geworden, maar het is een bekende verschijning en vooral tussen half december en april loopt het aardig mee’’, aldus Kroet. ■

500

1.500

400

1.200

300

900

200

600

100

300

0

2008

2009

2010

2011

2012

2013

0

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

De tijd dat de gatenplant monstera als vast onderdeel van ’groenmixen’ op grote schaal werd geproduceerd en verhandeld, herinneren zich alleen nog telers en inkopers die al lange tijd in de plantenhandel actief zijn.

De laatste vijf jaar daalde de via FloraHolland verhandelde productie verder van rond 1 miljoen naar net iets meer dan een half miljoen stuks in 2013. Dit jaar werden tot op heden 7% meer monstera’s verhandeld. De uitbreiding zat vooral in potmaat 14 en had daar negatieve gevolgen voor de prijs. Dat verklaart de 9% lagere middenprijs van de productgroep als geheel. Al ziet product-marktadviseur Martijn Bentvelsen van FloraHolland ook de prijzen bij de meer stabiele potmaten licht aflopen. „Met monstera moet je geen gek-

ke dingen meer doen. De balans is snel verstoord”, stelt teler Roland van Vliet van kwekerij Oranjevliet in Maasdijk die monstera als winterteelt heeft. Jaarrondtelers als Din Boekestijn van Dinplant in ’s-Gravenzande en Aad Persoon van Persoon Potplanten in De Lier zijn het daar mee eens. „We produceren voor een heel kleine markt”, aldus Boekestijn. „Ik heb zowat alle plantenkopers als klant. Maar het is allemaal daghandel met vaak heel kleine koopjes per keer.’’ Ook bij Persoon drijft monstera op een groot klantenbestand, van grootschalige retail tot en met exclusieve bloemist. „Monstera heeft nog een markt omdat alle klanten ons weten te vinden doordat we de plant al vijfentwintig jaar ononderbroken jaarrond op de markt hebben”, meent hij.

Verkochte aantallen en middenprijs monstera op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2013.

47 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 27

Bedrijf: KP Holland Aanleiding: guerrilla-treinactie kalanchoë

Leo de Vries Wat voor actie hebben jullie gedaan? „Een promotieteam van de Kalanchoë promotiecommissie is op 7 november op de trein vanaf Amsterdam richting Bazel gestapt met een koffer vol kleine kalanchoë’s. Deze actie hebben we opgezet in het kader van ’Nederland in Dialoog’. Met een kalanchoë in de hand wilden wij een gesprek met consumenten aanknopen. Dat is gelukt. We hebben veel mensen gesproken. Het thema van Nederland in Dialoog was dit jaar ’Geluk Is’. We zijn dus op consumenten afgestapt met de vraag wat hen gelukkig maakt.”

Wat levert deze actie op? „Je komt op deze manier op een leuke manier met elkaar in gesprek en voor ons is het een mooie gelegenheid om ook het product onder de aandacht te brengen. Er zijn veel gesprekken gevoerd over allerlei onderwerpen en vervolgens kregen de treinreizigers ook een plantje mee naar huis. Ook via sociale media is de actie gepromoot. De plant krijgt een positieve lading mee en dat is belangrijk.”

Hebben jullie ook nog terugkoppeling gekregen over kalanchoë? „Ik was zelf niet bij de guerrilla-actie aanwezig, maar het team heeft vele reacties ontvangen. Sowieso konden mensen de actie waarderen. En de meeste consumenten kenden de plant ook wel bij naam. We hopen dat de mensen veel plezier van hun kalanchoë hebben en dat de plant bij de mensen een positieve associatie oproept.”

Welke acties liggen nog meer in het verschiet? „We zijn daarover nog met elkaar in gesprek. De FPC Kalanchoë organiseert jaarrond verschillende activiteiten. Dat varieert van een presentatie in de Keukenhof tot dit soort acties. We overwegen wel om meer van dit soort prikacties te doen. Er is sprake van een groot verrassingseffect en dat is goed bevallen.”

Hoe gaat het verder met de afzet? „Het gaat best wel goed. Oktober en november zijn altijd lastige maanden, maar de prijsvorming is redelijk tot goed. Ook voor de klok wordt de plant beter gewaardeerd dan vorig jaar. Het heeft wellicht deels te maken met een iets lager aanbod. Maar ook merken we dat kalanchoë als aantrekkelijke geprijsde plant wordt gezien door consumenten. Dat kopen klanten toch iets makkelijker dan een plant in het duurdere segment. Ook heeft er de laatste jaren veel product- en verkoopinnovatie plaatsgevonden, wat positief is voor de totale productgroep.”

27

19-11-14 10:20

Groen aan de wand Groep 5/6 van basisschool De Wilgen in Hoofddorp weet inmiddels niet beter. Ruim een maand hangt er een groene wand met planten in de klas. Het levert levendige gesprekken op.

D

e leerlingen vinden het leuk afgaand op de woorden van juf Nicolette: „Niet alleen toen de wand werd geplaatst, maar nu nog steeds.

Ze vinden het gezellig.” Zowel juf als leerlingen vinden het een aanzienlijke verbetering ten opzichte van de vetplanten die in de vensterbanken stonden. „We hebben wel eens planten op de tafels gehad. Na meerdere keren omvallen en de potgrond moeten opvegen, is de lol daar snel van af. Dus wordt het uiteindelijk een gemakkelijke plant in de vensterbank waar iedereen weinig omkijken naar heeft”, meldt juf Nicolette.

De plantenwand is ook gebruiksvriendelijk in onderhoud. Eens in de week moet water worden gevuld in een bak, waarna een rondpompsysteem ervoor zorgt dat de planten die in zakjes zitten voorzien worden van water. Dat geeft dan even gebrom, maar niemand ondervindt er hinder van. Het duurt kort en gebeurt meestal direct ’s morgensvroeg.

Verschil in activiteit van leerlingen merkt juf Nicolette niet en vraagt zich af of ze het ooit zal merken. In die zin is ze wel nieuwsgierig naar de resultaten van het onderzoek dat ernaar gedaan wordt.

In totaal worden tien wanden gemonitord. Behalve metingen van de luchtkwaliteit en testen van de houdbaarheid van de planten, worden ook enquêtes afgenomen onder leerkrachten en leerlingen.

Het project ’Groene wanden in de klas’ moet inzicht geven in hoeverre groene plantenwanden op een betaalbare en effectieve manier de luchtkwaliteit kunnen verbeteren. < Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Foto: Gerdien de Nooy

28

Spread.indd 28

47 (2014)

19-11-14 10:20

47 (2014)

Spread.indd 29

29

19-11-14 10:20

Ter Laak Orchids heeft half jaar ervaring

’DaglichtKas heeft nu al 25% energie bespaard’ Orchids in Wateringen. In mei gingen de planten erin. Inmiddels zit de eer-

oplopen naar 50%.”

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

’

V

oorzichtig’ is een woord dat Richard ter Laak vaak benadrukt. De DaglichtKas van kassenbouwer Technokas belooft veel energie te gaan besparen, tot 50%. Maar dat lukt alleen als de teler alle nieuwe technieken onder de knie heeft.

Zo ver is het nog niet. Het is een leerproces.

Er mag niets mis gaan, want alle planten gaan door de Daglichtkas. „We doen voorzichtig aan”, zegt de orchideeënteler. „Ik doe er liever een jaar langer over om het maximale uit deze kas te halen, dan dat ik een week te vroeg ben en alles misloopt.”

Meer licht toegelaten De eerste 16 weken van hun leven staan de phalaenopsisstekjes in de ’oude’ kas, waar ze

Achtergrond

De DaglichtKas -

-

-

30

Daglichtkas.indd 30

vroeger ook stonden. Dit is de referentiekas.

Deze heeft enkel glas en een LS-10 schermdoek dat bijna altijd dicht is.

Na 16 weken gaan de plantjes 10 weken naar de Daglichtkas. De resultaten op energiegebied worden maandelijks doorgesproken met Hans van Tilborgh (Bode Projecten Ingenieursbureau, het zusterbedrijf van Technokas), Feije de Zwart (Wageningen UR Glastuinbouw) en Stolze Installatietechniek. Daarbij worden de gegevens van de DaglichtKas vergeleken met de referentiekas. „Op dit moment laten we in de DaglichtKas 10% meer licht toe dan in de referentiekas”, vertelt Ter Laak. „Dat is mogelijk doordat het licht diffuus binnenkomt.”

In de toekomst verwacht Ter Laak nog meer licht te kunnen toelaten. In de Daglichtkas op het IDC in Bleiswijk heeft een proef met phalaenopsis gestaan. Er waren dagen dat de planten tot drie keer zo veel licht kregen. „Op zich ging dat goed, maar de planten moeten er wel aan kunnen wennen”, verklaart Ter Laak. „En dat lukt niet met de lage lichtniveaus die wij in de winter hebben. We hebben wel belichting, maar we kunnen in de winter niet de PAR-som van een zomerse dag halen.”

We gaan nu de winter in. Er komt dus meer assimilatielicht. We gebruiken geen energiedoek. Dat is een verschil met de referentiekas. In de referentiekas hangt altijd LS-10 doek. Dat houdt sowieso 30% van het licht tegen. We gaan in de Daglichtkas dus de winter door met hogere lichtsommen.

Betekent meer licht ook een teeltversnelling? „In principe wel”, denkt Ter Laak. „Alleen moet dan wel alles kloppen. Tot nu toe hebben we nog geen vergelijking gemaakt, omdat alle planten beginnen in de referentiekas en eindigen in de DaglichtKas. Om een goede meetproef te doen zullen we dus

planten moeten laten staan in de referentiekas. Logistiek is dat lastig. De plantkwaliteit is in elk geval goed; dat is de basis. Het oogsten van warmte, in combinatie met een snellere teelt en een betere kwaliteit is uniek.

Meestal gaat energiebesparing ten koste van de kwaliteit.”

Energiebesparing Tot nu toe heeft de kas 25% energie bespaard ten opzichte van de referentiekas. Door het dubbele glas en door de aanzuiging van buitenlucht kan namelijk de buisverwarming omlaag. „We kunnen het klimaat nu voor 99% onder controle houden met ontvochtiging en verneveling.

Die mogelijkheden gaan we beter benutten.

Komende winter verwacht ik meer verschil te zien.”

Uiteindelijk hoopt Ter Laak 50% energie te besparen door de theorieën van Het Nieuwe Telen beter toe te passen. Daarvoor doet hij mee in een van de leergroepen. „Op dit moment regelen we met de minimumbuis en luchten we nog veel te veel op gevoel. We zijn altijd wat terughoudend geweest, want een hoge RV is een risico in phalaenopsis. Temperatuur en vocht moeten we echter los zien van elkaar. We moeten meer kijken naar absolute vochtigheid en minder naar relatieve vochtigheid.”

Temperatuur en vocht worden op meerdere plekken in de kas gemeten. Twee meetboxen hangen boven het gewas, een boven het schermdoek en een langs de gevel.

Verder wordt de temperatuur van de buitenlucht en van de ingezogen lucht gemeten.

De temperatuur in de kas bleek niet helemaal homogeen verdeeld te zijn. „We kijken nog hoe we dat kunnen oplossen. We hebben nu meer apparatuur in de kas en moe47 (2014)

19-11-14 10:20

Foto: JoeF SleegerS

Richard ter Laak: „Tot nu toe hebben we met de DaglichtKas 25% energie bespaard. In de toekomst hopen we daar 50% van te maken.”

ten die beter op elkaar afstemmen. Als je bijvoorbeeld buitenlucht aanzuigt en net zo veel blijft luchten als voorheen, dan kunnen die twee dingen elkaar gaan tegenwerken.

Daar moeten we nog mee leren omgaan.”

Ook denkt Ter Laak nog energie te beparen met een andere strategie van watergeven. Hij giet nu bovendoor eens in de vijf á zeven dagen. Als het klimaat wat vochtiger kan blijven, kan hij het gieten misschien een dag uitstellen. Dat scheelt weer energie bij het droogstoken. Misschien zijn er mogelijkheden om het substraat aan te passen, zodat het wat langer vocht vasthoudt. „Zo komen we steeds weer een beperkende factor tegen die we weg proberen te werken. Tot we weer een andere beperkende factor tegen komen.”

Zomerse hitte Het was nog even spannend hoe de DaglichtKas zich zou gedragen op hete dagen.

De luchtraampjes zijn namelijk maar heel klein in vergelijking met de referentiekas. In de afgelopen zomer waren een paar warme dagen van 33 of 34°C. De DaglichtKas bleef echter een graad koeler dan de referentiekas waar het buitenscherm op lag. „Dat heeft ons positief verrast”, vindt de teler. „We hadden het wel verwacht, maar je weet het pas echt als je het een keer meemaakt.”

Het licht in de kas wordt door de Fresnel47 (2014)

Daglichtkas.indd 31

lenzen gebundeld op schaduwbalken. Deze balken worden gekoeld met het retourwater uit de koele afdeling van de phalaenopsisteelt. Het water gaat er met 15 tot 18°C in en komt er rond de 40°C uit. Deze warmte wordt opgeslagen en in de nacht gebruikt. „De schaduwbalken onderscheppen dus licht en warmte. Met verneveling kunnen we de rest doen.”

En nu verder...

Richard ter Laak hoopt dat de DaglichtKas nog een flink stuk wordt doorontwikkeld.

Maar ook weer niet te snel, want hij wil natuurlijk niet dat zijn investering na een jaar al achterhaald is. „Voor ons is het belangrijkste dat we nog steeds geloven in deze kas.

Ik denk dat we al wat efficiëntieslagen hebben gemaakt. We blijven monitoren. Als we ooit een productiekas gaan bijbouwen, dan wil ik weten of dit dé kas is. Voor Technokas wordt het de uitdaging om de kas betaalbaar te krijgen. Want voor ons was deze kas alleen met subsidie rond te rekenen.”

Financierbaarheid is een van de verbeterpunten waar Technokas aan werkt. „Het is ten slotte een techniek om groene energie op te wekken. Daar zouden andere financiers bij kunnen worden gezocht”, zegt Peter Zwinkels, directeur van Technokas. Verder werkt het bedrijf aan verbeteringen om de kas goedkoper te maken. Zo zou het moge-

lijk moeten zijn om de goten iets verder van elkaar te plaatsen, waardoor de kappen iets groter worden. Dit ’verdunt’ als het ware de Daglichtinstallatie en vergroot tegelijk de lichttransmissie.

Vanuit allerlei hoeken is er interesse in de kas. Ter Laak mag zich vooral verheugen in de belangstelling van groepen telers, zoals van TTO, studieclubs en buitenlandse gezelschappen. Met enkele telers van potplanten en – in minder mate – snijbloemen worden verdere gesprekken gevoerd. „Tot heel concrete opdrachten heeft dit nog niet geleid”, zegt Zwinkels. „Maar de resultaten bij Ter Laak zijn hoopgevend. Daarmee is het concept wel rond te rekenen.” <

In het kort ■ Ter Laak Orchids heeft een half jaar ervaring met de DaglichtKas. ■ De kas heeft ongeveer 25% minder energie verbruikt dan de referentiekas.

■ Er is nog veel meer energiebesparing moge-

31

19-11-14 10:21

Teler haalt stroom en warmte uit Brussels lof

Ank van Lier

K

wekerij De Paepe in Nijvel – een Waals stadje op 30 km van Brussel – behoort tot de grootste witlofproducenten van België. Op het bedrijf wordt jaarlijks 4.000 ton witlof geproduceerd.

Na het afsnijden van de stronken blijven de wortels over. Tot vier jaar geleden gebruikten boeren in de omgeving deze als veevoer. Ook reed De Paepe de wortels uit over zijn land. „Dit was eigenlijk zonde: de wortels bevatten namelijk nog een heleboel energie, die niet werd benut”, vertelt Tim Beulens, ingenieur bij GreenWatt.

Dit Belgische bedrijf ontwikkelt installaties om afval uit de voedingsindustrie om te zetten in groene energie. Dat resulteerde in 2008 in een nieuw type vergistingsinstallatie, de High Yield Flushing Anaerobic Digestor.

In tegenstelling tot de klassieke installaties is het proces binnen deze installatie gesplitst

in twee stappen. Dat zorgt volgens Beulens voor een stabieler proces, een hogere energieopbrengst en een compactere vergister. „Daarnaast is er meer flexibiliteit met de invoer van organisch materiaal. Ook is toevoeging van mest of coproducten – meestal een must bij vergisting – niet nodig.”

Sinds 2010 draait de eerste GreenWattinstallatie van dit type op De Paepe. „Groot voordeel is dat het witlofbedrijf een vrij constante afvalstroom heeft: het hele jaar door gemiddeld 15 ton per dag. Hierdoor kan de installatie jaarrond draaien, wat de rentabiliteit ten goede komt.”

Na aanvankelijke kinderziekten werkt de vergister nu zonder problemen. Op jaarbasis levert de biogas-WKK (100 kW geïnstal-

leerd elektrisch vermogen) de ondernemer 500 MWh aan elektriciteit en 750 MWh aan warmte op. Een derde van de warmte gebruikt De Paepe zelf, de rest verkoopt hij aan een nabijgelegen drukkerij. Van de elektriciteit benut de ondernemer zo’n 70% zelf, de rest gaat naar het net. „Belgische ondernemers die hernieuwbare energie opwekken, kunnen zogeheten groenestroomcertificaten inwisselen. Daarmee krijgen ze een minimale garantieprijs per MW. Hier ligt voor ons een grote winst”, licht Joost de Paepe toe. Hij benut op dit moment slechts 80% van de capaciteit van zijn installatie. Een bewuste keuze, zodat hij nog ruimte heeft om zijn bedrijf uit te breiden.

De totale vergistingsinstallatie vergde een investering van € 900.000. Hiervan werd 40% gesubsidieerd door de Belgische overheid. Met de installatie bespaart De Paepe zo’n € 100.000 per jaar. Dat betekent dat hij de investering binnen een jaar of drie, vier kan terugverdienen. Ook spaart de teler 440 ton CO2 uit doordat zijn ketel uit staat, en kan hij duurzamer produceren.

Veel onderhoud vergt de installatie niet, aldus de ondernemer. Het kost circa een half uur per dag om de voorraadbak te vullen en de processen te checken. „Die kan ik precies volgen via de computer. GreenWatt monitort het systeem op afstand, en kan indien nodig ingrijpen.”

De High Yield Flushing Anaerobic Digestorinstallatie draait inmiddels ook op een meloenenbedrijf en een wortelenbedrijf in Frankrijk. Volgens Beulens is de techniek ook geschikt voor energieopwekking uit

32

Witlof Energie.indd 32

46 (2014)

19-11-14 10:21

Foto’s: Ank vAn LIer

groenafval van sierteeltbedrijven. Of het rendabel is voor Nederlandse siertelers, hangt af van meerdere factoren. „Belangrijk is de vraag of een ondernemer moet betalen om zijn teeltafval kwijt te raken. Zo ja, dan is een goede business case reëel, zeker wanneer hij veel elektriciteit en warmte nodig heeft. Als een teler daarentegen geld krijgt voor zijn afval, dan is een installatie meestal niet rond te rekenen.”

Een belangrijke voorwaarde is ook dat er voldoende groenafval beschikbaar is.

„Ter indicatie: voor een installatie met een vermogen van 100 kW heb je 2.000 à 3.000 ton afval per jaar nodig”, geeft Beulens aan. „Heeft een teler zelf niet voldoende groenafval, dan kan hij samenwerken met collega’s.”

Kansen voor Nederlandse tuinders Een project als bij De Paepe is zonder subsidie moeilijk rond te rekenen. Wat zijn de mogelijkheden voor Nederlandse telers? „In Nederland kun je voor dergelijke instal-

Achtergrond

Vergisting witlofwortels stap voor stap loader in een voorraadbak gebracht, Vervolgens komt het organisch materiaal in een tank, waar verzuringsbacteriën ervoor zorgen dat de wortelresten verzuren en

46 (2014)

Witlof Energie.indd 33

laties een investeringssubsidie aanvragen”, zegt Sander Peeters van Energy Matters. „Bijvoorbeeld een MEI-subsidie, die 40% van de investering dekt, of een IMM/IREsubsidie, die 25% van de investering vergoedt. Ook een exploitatiesubsidie als SDE+ of belastingmaatregelen (EIA, MIA/VAMIL) horen tot de mogelijkheden. Daarnaast willen veel lokale overheden groene initiatieven graag ondersteunen. Het ’stapelen’ van subsidies is echter begrensd tot 50% van de totale investering.”

Peeters denkt dat de installatie van GreenWatt nog goedkoper kan. „De Paepe heeft behoorlijk wat leergeld betaald. Een commerciële uitvoering kan waarschijnlijk goedkoper in de markt worden gezet.” <

een mechanisatiedrukvat met hoog

In het kort Een nieuwe techniek van het Belgische soort van turbovergister, die de ondernemer

33

19-11-14 10:21

’Alles valt en staat met welbevinden van de plant’

Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

I

nsteek bij de inrichting van de nieuwe kas van Amazone Amaryllis was een zo laag mogelijk energieverbruik combineren met optimale groeiomstandigheden (zie kader ’Kas zonder gas’). Peter Geelen van Plantmonitoring.NL deed in deze kas een monitoringsproject in het kader van het programma Kas als Energiebron en Het Nieuwe Telen (HNT). Het Productschap Tuinbouw en het ministerie van EL&I financierden het.

Hoewel HNT tot dan toe vooral focuste op meer schermuren in combinatie met aanzuiging van droge buitenlucht, was

Feiten

Speerpunten HNT 0 2

2

dit laatste bij Amazone Amaryllis niet van toepassing. Geelen en Sonneveld gebruikten nauwkeurige observatie van het gewas om inzet van verneveling, licht en CO2 aan te passen. Zodoende bereikten ze grenzen die ze omschrijven als ’verrassend’. De aanpak heeft geleid tot optimalere plantgroei, zwaardere bloemen en een vitaler bladpakket, concluderen beiden, terugkijkend op de afgelopen vier jaar.

Tijdens de proef hielden infraroodcamera’s

de gewastemperatuur bij. Dat gaf inzicht in het dampdrukverschil tussen de kaslucht en de plant. Verder waren er PAR-sensors, een meetbox voor luchtvochtigheid en CO2, sensors die de boltemperatuur maten, een buitenlucht RV-meter en een pyrgeometer.

Al deze apparatuur gaf inzicht in de behoeften van het gewas en de reacties op veranderende omstandigheden.

Voor Sonneveld was de belangrijkste les van al dat luisteren naar het gewas, dat amaryllis veel meer licht verdraagt dan tot dan toe was aangenomen. „We hebben op veel gebieden nieuwe grenzen leren kennen.

Zo kan amaryllis veel meer licht hebben dan we dachten, zonder dat de plant in waterstress raakt, het verdampen niet meer kan bijhouden en de huidmondjes sluit.

We zetten het zomerscherm overdag nog maar 115 uur per groeiseizoen in, terwijl dat voorheen 1.000 uur was. Dat hebben we mede bereikt door een diffuse coating (Redufuse, verhouding 1:6) aan te brengen op het kasdek vanaf april. Daardoor is het diffuse zomerscherm – dat 40% van het licht weg schermt – bijna niet meer nodig.”

De coating schermde gemiddeld 15% licht weg ten opzichte van ongecoat glas, maar dat nadeel weegt op tegen het voordeel dat diffuus licht dieper in het gewas doordringt en het gewas schiet minder snel in de stress.

Met minder stress en meer fotosynthese kan amaryllis het licht efficiënter benutten.

Het toelaten van meer licht had niet mogelijk geweest zonder intensievere inzet van de hogedrukverneveling. Sonneveld ging vanaf 300 watt/m2 instraling vernevelen en verlengt de pulstijd als de instraling toeneemt.

34

HNTamaryllis.indd 34

47 (2014)

19-11-14 10:21

Foto: Astrid Zoumpoulis-VerbrAeken

Verder mag de nevelinstallatie aan vanaf een vochtdeficit van 3 gram per m2 bij 700 watt/m2 instraling. „Extra verneveling bleek een goed instrument om te voorkomen dat het gewas waterstress ondervindt bij hoge instraling. De verneveling droeg er ook aan bij dat er minder gelucht hoefde te worden waardoor er veel minder CO2 verloren ging. Hierdoor was het mogelijk om met een dosering van ongeveer 10 kg vloeibare CO2 per hectare per jaar een CO2 niveau te handhaven van 600 ppm, zelfs bij hoge lichtintensiteiten.” Geelen voegt toe: „Een hoger CO2 niveau in de kas in combinatie met huidmondjes die meer open staan, leidt

tot hogere fotosynthese, betere bladkwaliteit en dus betere lichtbenutting.”

Het effect van de aangepaste teeltwijze op de productie is moeilijk aan te geven. Er was geen controlevak. Bovendien is bij amaryllis de relatie tussen productie, kwaliteit en kasklimaat moeilijk vast te stellen. Er zijn drie teeltfases in een groeiseizoen, die deels overlappen en de bol-/substraattemperatuur, die aan zijn maximum zit, bepaalt de snelheid waarmee blad en bloemknoppen worden gevormd. Daarbij zijn de bloemen die dit jaar geoogst worden, vorig jaar al aangelegd. De indruk is wel dat het aantal stuks per m2 steeg bij Amazone Amaryllis

Feiten

Kas zonder gas 2

2 2

47 (2014)

HNTamaryllis.indd 35

2

omdat het gewas beter groeide in de loop van de teelt. Het blad bleef vitaler. Daarnaast kwamen er meer stelen met vier in plaats van drie kelken.

Vroeger schermen Amaryllis is een gewas waarin ’s nachts niet snel te hoge vochtgehaltes ontstaan en het grootste deel van het jaar zijn er geen kwetsbare bloemen. Veel schermen is daarom mogelijk. Gemiddeld over drie jaar is 3.500 uur geschermd.

In de oogstfase draagt het schermen vooral bij aan energiebesparing. Het energiescherm helpt in de bloeifase om negatieve effecten van uitstraling tegen te gaan; bloemkoppen kolen niet onnodig af en er ontstaan minder vochtproblemen. „Schermen is altijd synoniem geweest voor vocht oppotten. Deze proef heeft er aan bijgedragen dat inzichten zijn veranderd en dat we anders kijken naar de inzet van schermen.

We ontdekten wat uitstraling doet met het gewas”, zegt Geelen. Hij geeft mee dat eerder op de avond schermen, dus voordat de temperatuur zakt, mogelijkheden biedt de groeiomstandigheden nog verder te verbeteren en meer energie te sparen. Dat geldt niet alleen voor amaryllis, maar ook voor veel andere gewassen. <

35

19-11-14 10:21

seerde DLV Plant de eerste -

-

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

E

lke twee jaar gaan adviseurs van DLV Plant naar de ’pluggenconferentie’ in Amerika en komen terug met veel informatie. Informatie die ze delen met hun klanten, maar waarvan ze ook horen dat kwekers die graag bespreken met collega’s.

Dit was de aanzet voor de organisatie van de eerste Landelijke Perkplantendag. Een podium waar commerciële partijen hun boodschap graag presenteren. Die kans krijgen ze zelden waardoor ze vooral afhankelijk zijn van distributeurs of adviseurs die ook hun

belangen hebben. Dit blijkt wel als Surfaplus en Chrysal hun verhaal doen (zie kaders).

Een gering aantal van de aanwezige telers kent de producten van Chrysal, maar niemand gebruikt ze. Surfaplus scoort beter; iets minder dan de helft zet haar hulpstoffen in.

Achtergrond

In keten valt meer dan 20% uit Technisch consulent Jeanet de Zeeuw van Chrysal wordt niet tegengesproken als ze stelt dat de uitval in de keten van perkplanten meer dan 20% bedraagt. Weerwoord

port te voorkomen. Chrysal doet al sinds 2002 testen in perkplanten, die echter de

gewas waardoor verdamping wordt coating zorgt voor een glans die de sierwaarde van planten ten goede komt.

-

bouwmarkten en supermarkten er vaak niet thuis”, reageert een aanwezige teler op volgens haar geen betoog dat veel valt te verbeteren met kennis van perkgoed en de staat. Tegen weerscondities is weinig te beginnen, maar tegen gebrek aan assimilatransport en bewaring des te meer.

Op laatst genoemde gebieden wil Chrysal in de perkgoedsector terrein winnen met zowel reeds commerciële producten als producten

impatiens, lobelia, geranium(stek), petunia, primula, tagetes en viool uitdrogen in de keten. Verder bleek dat het blad van geranium en petunia gevoelig is voor vergeling en

stek, petunia, tagetes en impatiens.

geranium.

met de voordelen aan de haal gaan”, klonk

van Spingelen verder in op de resultaten met de AquaPad en VaporSeal. AquaPad is een houtvezelmatje waar extra water mee is te geven waardoor de houdbaarheid tot circa

geranium(stek), petunia, primula, tagetes en

36

Perkplantendag.indd 36

wachten op een langere houdbaarheidsda-

de werking van VaporSeal na 10-14 dagen transport en de reguliere winkelperiode. houdbaarheidsdata te verlengen, maar uitval te reduceren”, meldt Van Spingelen.

47 (2014)

19-11-14 10:21

Foto: Peter vAn Leth

In sneltreinvaart behandelden Peter Keijzer en Martijn Gevers, perkplantenadviseurs van DLV Plant, hun bevindingen van de ’Plug en Cuttings conference’ in Orlando. Een aantal daarvan kort op een rij.

■ Pas bij van bovenaf voeding geven aan kerststerrenstekken, op met te veel fosfaat in het giet/nevelwater. Verder gaf bovendoor voeding geven een betere en snellere beworteling bij meerdere perkplanten.

■ Silicium als granulaat toedienen geeft betere wortelvorming en iets meer biomassa.

■ Er is veel onderzoek naar ledlicht verricht in de Verenigde Staten. Een test met opkweek van pluggen uit zaad en stek in cellen met meerlagenteelt was erg succesvol.

■ In de VS is veel meer hormoongebruik toegestaan. Doseren van hormonen geeft uniforme beworteling. Verder bevorderen hormonen uitloop in een vroeg stadium van de teelt. Dit bespaart remstofgebruik. In Denemarken worden ook steeds meer hormonen toegelaten. Vanuit een gelijk speelveld in Europa wat betreft inzet van middelen biedt dit mogelijkheden voor Nederlandse perkgoedtelers. Op den duur kunnen zij wellicht ook profiteren van hormoongebruik.

■ In de verenigde Staten heeft valse meeldauw nagenoeg resistentie ontwikkeld tegen Ridomil. Een nieuw middel, nog niet toegelaten in Nederland, geeft goede resultaten in een mix met Ridomil en kalifosfaat.

Glaskracht Nederland georganiseerd bij twee perkplantentelers in Ens. Volgens Arthur van den Berg, netwerkcoördinator Potplanten, zijn twee bijeenkomsten een beetje te veel van het goede. Volgens hem vervagen de lijnen tussen tuin-, terras- en perkplanten steeds meer. Die mening deelt DLV’er Jeroen van Buren niet helemaal: „Voor ons is grofweg de scheidingslijn dat perkplanten bedekte teelten zijn en tuinplanten onbedekte teelten.

Ieder met hun specifieke teelttechnische maatregelen.”

Van Buren geeft aan dat met het organiseren van de dag DLV Plant zich niet wil afzetten tegen LTO Glaskracht Nederland. „Hoe dan ook komt er een vervolg van de perkplantendag, waarbij niet is uitgesloten dat die gecombineerd wordt met de tuinplantendag.” <

In het kort ■

■

De Landelijk Perkplantendag volgt 1,5 maand na de tuinplantendag van LTO

Achtergrond

’Imago hulpstoffen verbetert’ -

-

-

47 (2014)

Perkplantendag.indd 37

37

19-11-14 10:21

Teelttips zomerbLoemen opschonen Overjarige (vaste planten) gewassen zijn het beste beschermd tegen de winterse omstandigheden als het oude gewas er op blijft staan. Deze oude stelen beschermen de plant vrijwel altijd voldoende tegen de winterse omstandigheden. Vorstschade ontstaat vrijwel alleen als de grond kaal is en er erosie van de bovengrond plaatsvindt.

Het oude gewas biedt

hiertegen voldoende bescherming.

Als om andere redenen, meestal onkruid, het gewas wordt weggehaald, is de kans op erosie groter. Laat ook dan, indien mogelijk, het afval op de grond liggen zodat deze afgedekt blijft. Als de grond wordt kaal gemaakt, zou bij gevoelige gewassen de grond afgedekt kunnen worden met agrocover. Gebruik geen

acryl of plastic, omdat dit te veel warmte vasthoudt en hierdoor ongewenste effecten teweegbrengt op het gebied van slechte rustdoorbreking of in het andere geval te vroege ontwikkeling van de scheuten.

Ca: 88 – 93% Mg: 6 – 10% ■ K: 3 – 5% ■ Na: < 1% In de praktijk zien we echter meestal een bezetting van calcium die lager is dan 80% en een magnesiumbezetting die ruim boven de 10% ligt. Als dit het geval is, dan kan de structuur van nature verbeteren door de calciumbezetting te verhogen. Het bedrijf Altic leerde dit door grond met verschillende calciummeststoffen, onder

andere Dolokal/Dologran (CaCO3), gips (CaSO4), calciumchloride (CaCl2) en kalksalpeter (Ca(NO3)2), te behandelen.

Dit kan weer leiden tot lichtere takken en minder productie. Bij grondtemperaturen lager dan 18°C zullen de planten zeer snel de bloemknop gaan aanleggen. De weinige energie die voor de plant beschikbaar is, wordt gebruikt voor de bloemenaanleg en niet voor de ontwikkeling van de plant. Zakt de grondtemperatuur tijdens de knopaanleg verder weg dan ongeveer 16°C (rasafhankelijk), dan zal ook de vorming van haken

■ ■

Chrysant spurway-totaal analyse Voor het verbeteren van de grondstructuur op microniveau is het belangrijkste aandachtspunt de KleiHumus-bezetting (CEC).

Beoordelen van de CEC kan met de spurway-totaal analyse. De ideale bezetting is:

freesia Grondtemperatuur Door de dalende buitentemperaturen en verminderde straling komt er beduidend minder energie in de kas. Als bij de start van de teelt de grondtemperatuur te laag is, zullen de planten naar het voorjaar te laag blijven. De plant krijgt dan minder volume.

38

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

LysimaChia

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

rhizoctonia Bij lysimachia komt vaak een rhizoctonia-achtige aantasting van de ondergrondse delen voor die vooral in de winter veel schade veroorzaakt. Hoewel na onderzoek lang niet altijd rhizoctonia naar voren komt, lijkt een preventieve behandeling met Ortiva effectief te zijn. Nadat Ortiva over het gewas is gespoten als dat is afgestorven lijkt het de uitlopers te beschermen. De verrotting wordt vaak pas in het voorjaar duidelijk. Het is lastig om de vinger op het probleem te leggen, omdat er steeds een andere ziekteverwekker wordt gevonden en soms helemaal niet, terwijl er toch uitval ontstaat. Ortiva lijkt op dit moment het enige dat de verrotting afremt. Waarschijnlijk zijn er nog meer middelen, maar om daar uitspraak over te doen, ontbreekt de ervaring.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Op zandgronden met een lagere pH is Dolokal/ Dologran een goede optie.

Het toepassen van deze meststof op zandgrond kan goed omdat er bijna altijd vrije ruimte (H+) op het CEC beschikbaar is.

Bij toedienen van Dolokal/

Dologran komt de H+ van het CEC vrij, waardoor vervolgens de Ca in Dolokal/Dologran in oplossing komt.

Bij zavel- en kleigronden is geen vrije ruimte beschikbaar en heeft het toedienen van Dolokal/Dologran daarom weinig effect. Beter is het op dit type grond direct oplosbare calcium toe te dienen. De beste optie hiervoor lijkt 15 tot 20 kg gips per are per jaar. Gips heeft door ervaringen in het verleden een negatieve

klank in het chrysantenvak. Dit was echter met doseringen die tien keer hoger waren. Oriënterende praktijkproeven tonen geen negatieve effecten.

Positieve effecten voor de langere termijn moet een betere grondstructuur, ontwatering en daardoor doorworteling en groei zijn.

beduidend minder zijn.

Zowel tijdens de opkweek als knopvormingsfase blijft de sturing van de grondtemperatuur dan ook belangrijk.

Over het algemeen wordt de grond vanaf deze tijd afgedekt met acryldoek of plastic folie. Tijdens de eerste startdagen kan afdekken van de grond leiden tot het juist minder wortelen van de knollen.

Vorming van ammoniak kan daarvan de oorzaak zijn.

Zeker als voor de nieuwe

teelt organisch materiaal is ingereden. Laat daarom de eerste dagen na het stomen de grond ’uitwasemen’. Als de knollen eenmaal wortels van 1-2 cm hebben, zal dit probleem over het algemeen niet meer voorkomen. Dit is enkele dagen (5-6) na het planten. Controleer enkele dagen na het planten hoe de wortelvorming over de diverse bedden verloopt.

De watertemperatuur van de grondverwarming bepaalt in grote mate de

hoogte van de grondtemperatuur. Bij hogere watertemperaturen (>23-24°C), droogt de grond rond de slangen te snel uit en zal de temperatuurverdeling in het bed minder worden.

Het is dan ook belangrijk dat de bovenlaag van de grond niet uitdroogt. Overheen water geven is dan ook noodzakelijk voor de goede warmteverdeling.

Verschillen per grondsoort

René Corsten, DLV Plant 06-53374539

Hans Pronk, Pronk Consultancy, 06-21231991 47 (2014)

19-11-14 12:15

Schoffelen

alStroemeria trips Het mooie najaar heeft er tot nu toe voor gezorgd dat de biologische bestrijders zoals cucumeris lang actief zijn gebleven. Nu we echter een paar donkere dagen achter de rug hebben, zal de activiteit hiervan teruglopen. U moet kiezen voor schoonspuiten of doorgaan met inzetten van biologie.

De druk van virus is dit jaar weer iets hoger. Er komt iets meer TSWV en mozaïekvirus in bepaalde rassen voor. Als dit op uw bedrijf speelt, is het verstandig tijdelijk chemisch in te grijpen om alle trips(poppen) en eventueel bladluis op te ruimen. Dit kan goed met synthetische pyrethroïden, zoals een Decis, die vooral bij lagere kastemperaturen

gerbera Vochtbeheersing Bij HNT treden ’s nachts teelttechnische problemen op die bij andere teelten met HNT minder of zelfs niet voorkomen. Het probleem zit hem in de nachttemperatuur. Bij gerbera wordt een veel lagere nachttemperatuur nagestreefd dan bij bijvoorbeeld chrysant en groentegewassen. Enkele jaren terug was de stelregel om het ’s nachts niet kouder dan 16°C te laten worden.

Daaronder werd het risico op botrytis groter. Maar door nieuwe inzichten vanuit HNT en het juist gebruiken van het verduisteringsdoek, luchting en buizen is nu koeler te telen zonder dat botrytis 47 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

langer werken. Middelen met een hogere dampspanning werken nu matig. Ook een blokbespuiting met de combi’s Vertimec + Conserve of Actara + Match kan effectief zijn. Kies niet voor ruimtebehandelingen maar voor een gewasbespuiting onderdoor met minimaal 2.000 l water per ha.

Tot en met 26 december heeft het middel Winner een tijdelijke ontheffing voor onder andere alstroemeria.

Dit middel laat vrij goede resultaten zien mits het in een blok van minimaal drie toepassingen wordt gespoten. Het interval tussen alle bespuitingen is maximaal één week.

Als u geïntegreerd of chemisch de winter door wil gaan, behandel dan

aanwezige tripspoppen op de bodem met middelen als Bio 1020 of Nemasys F. Bio 1020 is een schimmelpreparaat dat op de grond moet worden gestrooid. De rijstkorrels moeten gaan schimmelen om actief te worden.

Pas het dus toe net voor een gietbeurt. Pas Nemasys F bij voorkeur op een donkere dag toe zodat de hoeveelheid uv-licht beperkt is.

Omdat de trips nu amper meer vliegt, kunt u signaalplaten beter tussen het gewas hangen. Controleer vooral open bloemen en jonge scheuten door de bladeren af te pellen. Alleen dan zijn tripslarven nog te vinden.

een kans krijgt. Wanneer het verschil tussen de kas- en buitentemperatuur echter kleiner wordt (zoals vaak in het najaar), wordt het gevaarlijker om koel te telen.

Het probleem zit hem in het aantal grammen vocht in de lucht, het zogenoemde AV. Hoe kleiner het verschil in temperatuur tussen binnen en buiten, des te kleiner het verschil in AV. Hoe kleiner het verschil in AV, des te minder vocht er afgevoerd kan worden.

Normaal gesproken dalen ’s nachts in de kas de temperatuur en het vochtdeficit.

Ook daalt de buitentemperatuur. Daarmee nemen vochtproblemen toe. Koel daarom in de eerste twee uren van de nachtperiode snel naar bijvoorbeeld 12°C. Er wordt dan veel vocht afgevoerd.

Het verschil in AV is op dat moment namelijk groot door

het grote verschil tussen de kas- en de buitentemperatuur. Het afvoeren van vocht verloopt dan makkelijker.

Door gedurende de nachtperiode de kastemperatuur in tien uur tijd te verhogen van 12 naar 16°C wordt een gemiddelde nachttemperatuur van 14°C gerealiseerd.

Naarmate het buiten dus kouder wordt, wordt bij deze strategie de kastemperatuur langzaam verhoogd.

Wanneer de doekkier kleiner wordt bij een dalende buitentemperatuur, kost deze kastemperatuurverhoging weinig extra energie. De vochtafvoer verloopt echter makkelijker doordat het absolute verschil tussen de kas- en buitentemperatuur naarmate de nacht vordert, steeds groter wordt.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Martin van der Mei, Flori Consult Group, 06-22684792

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Stip Visionairs, wat hebben we daar een behoefte aan. Mensen die ons vertellen waar het naar toe moet en liefst ook nog op welke manier. Ruim zes jaar geleden was Barack Obama er zo een.

Ieder die hem hoorde praten wist: Er komt een nieuwe tijd aan. Toen nog wel ja.

Bij FloraHolland loopt ook een visionair rond.

Iemand die in de toekomst heeft gekeken en die zag dat het goed werd. En hij plaatste een stip op de horizon. Wanneer? In 2020. Want dan gaat het gebeuren. Of beter gezegd, dan ís het gebeurd. Dan besteedt de Europeaan 20% meer geld aan bloemen en planten dan nu het geval is.

Ja, die aap moest een keer uit de mouw komen.

Want in diverse interviews heeft Lucas Vos ons laten weten dat we de consument meer moeten laten kopen. Het zit hem namelijk helemaal niet lekker dat de cadeaubon op de eerste plaats staat in de cadeaumarkt. Die positie behoort toe aan bloemen en planten. Met stip.

En dus richten we daar de blik op. Beknibbelen op kosten stopt een keer, we gaan ervoor zorgen dat er meer geld binnenkomt! Een loffelijk streven. Vandaar dat we miljoenen reserveren om hieraan te werken. En het toverwoord is promotie. Denk dan niet aan simpel adverteren, nee, we gaan eerst onderzoeken op welke manier we het best mensen kunnen bereiken. Aha! Toen dit plaatje tijdens een regiobijeenkomst op de beamer kwam heb ik er een foto van gemaakt. Want is dit reëel? FloraHolland heeft in de afgelopen zes jaar een omzetstijging gekend van 10%. Durven we echt met droge ogen de ambitie uit te spreken dat we dit de komende zes jaar willen verdubbelen? En dan ook nog zonder dat we precies weten hóe we dat gaan doen? De slogans Flowering the world together en Planting seeds of opportunity for our members zijn natuurlijk prachtig gevonden, maar Wishful thinking had ook zeker niet misstaan.

Maar goed, ik ben geen visionair. Wellicht zoek ik over zes jaar die foto nog eens op, sla mezelf voor m’n kop en zeg ‘Hoe heb je eraan durven twijfelen!’ De promotiecampagne bleek een schot in de roos. Alle business is blooming. Zelfs de crisis is verleden tijd. Laten we het hopen.

Dat zou voor onze sector alleen maar goed zijn.

Over Barack Obama gesproken: Hoe is het eigenlijk met hem?

39

19-11-14 12:15

B Royal Brinkman exclusief dealer Clarmarin 150 Royal Brinkman heeft het exclusieve recht gekregen van fabrikant Chemitec om het product Clarmarin 150 wereldwijd binnen de glastuinbouw te verkopen. Het middel word omschreven als een innovatief product waarmee in één behandeling zowel gereinigd als gedesinfecteerd kan worden.

Clarmarin 150 is toepasbaar in beregeningswater, spuitwater en proceswater. Het product is volledig biologisch afbreekbaar.

Kas als Energiebron bij de meeste telers bekend Van de telers vindt 90% dat de glastuinbouw het energieonderzoek moet blijven stimuleren, ook al levert dat pas op termijn praktijkrijpe resultaten op. Dat blijkt uit een enquête die Kas als Energiebron onder telers heeft uitgevoerd. Het Nieuwe Telen is bekend bij 80% van de telers. Dat geldt ook voor de website Energiek2020. 19% van de telers bezoekt deze website regelmatig en 42% af en toe. De naamsbekendheid van Kas als Energiebron is groot (95% van de telers), maar de helft van de telers associeert dit met de energieleverende kas, terwijl het programma veel breder is.

WLTM start met online verkoop Westelijke Land- en Tuinbouwmakelaars (WLTM) biedt online verkoop aan voor opdrachtgevers om het hoogst mogelijke resultaat te behalen bij verkoop van agrarisch vastgoed, grond en landelijke woningen. Via een beschermde internetomgeving zijn zowel openbare als besloten online verkopen te organiseren. Verschillende vormen van opbod en afslag zijn mogelijk. Naast de makelaar kunnen verkoper en notaris meekijken tijdens het proces. Online verkoop van glastuinbouwbedrijven wordt door WLTM in samenwerking aangeboden via de website van de Vereniging Glastuinbouwmakelaars Nederland (www.glastuinbouwonlineverkoop.nl).

Opleiding plantfysiologie bij HAS Hogeschool HAS Hogeschool heeft een opleiding Plantfysiologie op hbo-niveau ontwikkeld.

Kennis over het functioneren van planten en hoe ze reageren op veranderingen van omgevingsfactoren als licht, water en bodem, is volgens het opleidingsinstituut essentieel.

Door de opleiding zijn onderbouwde keuzes te maken in het optimaliseren van het teeltproces. De opleiding bevat vijf onder-

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

40

ColofonVbb-nieuws 1 artikel.indd 40

December Tour 2014 Ook in 2014 stemmen zes bedrijven hun huisbeurs op elkaar af op 10 tot en met 12 decmber. Het thema is ’(groene) ideeën opdoen’. Vireo verwelkomt in Aalsmeer geïnteresseerden op alledrie de dagen van 9 tot 17 uur. In het Westland openen Forever Plants en Decorum Plants hun deuren, alleen op vrijdag iets korter (tot 14 uur). In de presentatieruimte van FloraHolland Naaldwijk presenteert de veiling zich samen met Green en FloraPlanet op woensdag en donderdag van 9 tot 16 uur.

Fokke Kracht bij Van der Valk Fokke Kracht is aan de slag gegaan als Key Account Manager Export bij Van der Valk.

Kracht heeft jarenlange ervaring in de internationale glastuinbouw. Daarbij was hij verantwoordelijk voor projecten op het gebied van beglazingsprofielen, aandrijftechniek voor luchting en scherming en de complete realisatie van kascomplexen.

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

delen. Inschrijven op losse onderdelen is ook mogelijk. De opleiding start in januari 2015 en kost € 2.495. Een losse module is vanaf € 399 te volgen. Meer info: www.haskennistransfer.nl/opleiding-cursus/groen/opleidingplantenfysiologie.

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice.

Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl.

Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50.

Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia.

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

47 (2014)

19-11-14 14:10

Kasgenoten

A genda Binnenland

-

-

FOTO: JOEF SLEEGERS

-

LTO Glaskracht Nederland

Leeftijd: 38 jaar Plaats: Brakel Teelt: mini-gerbera Oppervlakte: 5 ha

Themabijeenkomst waterkwaliteit Dorp-

Algemene ledenvergadering gewascoĂśpe-

Kees Mans Ik zag laatst een touringcar op uw bedrijf. Wat kwam die doen?

Vier broers, vier gerberabedrijven. Hoe komt dat zo?

-

-

Buitenland

Werken jullie als broers veel samen?

-

-

Wat doet u in uw vrije tijd?

Zijn er veel boeren en tuinders onder uw voorouders?

Heeft u zelf nooit plannen gehad in die richting?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

!

Documenten en linken naar website

47 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s

-

Filmpjes

41

19-11-14 14:10

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 • KASSENSLOOP • (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN • GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES • WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

René vd Stok

Plantenringen PP 16, 20 en 25 mm

schermingen voor aanleg, onderhoud en renovatie

Voor het snel en goed bevestigen van bloem- en plantenstelen aan geleiding.

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

www.renevanderstok.nl

uw o ud e o l ie i s g e l d wa a rd!

KASSEN TE SLOOP GEVRAAGD

WWW.EUROKAS-BV.EU BERKEL EN RODENRIJS 010 511 32 53

TEELTVLOER

T: 0174 - 517897 M: 06 53 437 827

tel: 0174-768876 i n f o @ v i c t o n b v. n l

• groothandel in olie en metalen • saneren van tanks en k e t e l s ( K I WA ) • afvoeren van brandstofrestanten

Vastzetsysteem

KASSENBOUW & KASSENSLOOP

Afvoergoot

/i °\Êä{£ÈÊÎ ££{ÇÊUÊ v JÃV i iÛ Ã°

WWW.DEBETSSCHALKE.COM

WWW.SCHELLEVIS.NL

VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleiding… Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing.

Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik.

Installatieburo E VAL B.V.

;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Ab_cWWjj[Y^d_[a

BIMAR ASFALT & SERVICES B.V. • Voor alle asfalt op en rond uw bedrijf • Ook zuurbestendig asfalt voor uw voersilo's en voergangen • Wij doen ook vloeistofdichte asfaltvloeren met certificaat en keuring • Wij zijn onbetwist de asfalt en silo-specialist • Reageer nu snel en wij komen bij u langs voor een geheel vrijblijvende offerte • Als u nu reageert voor 1 februari, is de kleef-laag gratis bij een 2 lagen systeem tot 500 m²

MWj[hj[Y^d_[a Bimar Asfalt & Services B.V. Tel: 06 47728544

www.bimar-leiden.nl

• Sinds 1958 • Steeds vernieuwend • De specialist in teeltvloeren

QUALITY FLOORS FOR EXCELLENT PLANTS

608680.indd 42

www.erfgoed.com

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

+31(0)79 593 38 00

19-11-2014 11:00:00

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

@

WILT U OOK ADVERTEREN OP DEZE PAGINA? BEL: 0342-494290

TIJD OM DOOR TE GROEIEN! MOBIEL

TABLET

SOCIAL

NIEUWSBRIEF

TABLET Vakblad voor de Bloemisterij is er niet alleen in de papieren versie, maar ook als website en e-magazine. Zo kan je waar en wanneer je wilt via je tablet het laatste vaknieuws lezen.

NIEUWSBRIEF Op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen? Door de nieuwsbrief van Vakblad voor de Bloemisterij ben je op de hoogte van wat er in de sector speelt. Meld je nu aan via www. vakbladvoordebloemisterij. nl/nieuwsbrief en ontvang wekelijks het laatste nieuws per mail.

608681.indd 43

MOBIEL Nu ook het laatste nieuws 24/7 op je smartphone, via de nieuwe en overzichtelijke mobiele website.

SOCIAL Volg jouw vakblad ook via social media. We zijn actief op LinkedIn en Twitter (@ bloemisterij).

19-11-2014 11:43:46

Certis_Jet5_Advertentie_Bloemisterij_210x297 19-11-14 10:55 Pagina 1

Kies voor ze kerheid Kies het ori gineel

Zo simpel kan ontsmetten zijn!

Certis Europe B.V. Tel. 0346 290 600, info@certiseurope.nl, www.certiseurope.nl Gebruik ontsmettingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

608682.indd 44

19-11-2014 12:00:06