VBB_12-2016

Bloemisterij Vakblad voor de

26

12 71e jaargang 25 maart 2016

Schermen

8 Open dagen AH

9 ’Geothermie

12 Arrangeur over

32 Perkgoedtelers

zitten Kom in de Kas in de weg

staat momenteel op poleposition’

productpresentatie op Keukenhof

hopen op zelfde seizoen als 2015

Bloemisterij Vakblad voor de

8 ’Twee open dagen kort op elkaar is ongelukkig’

Opinie 4 Interview: ’Glastuinbouwsector bewijst wederom haar veerkracht’ 4 Commentaar: Online platforms kunnen keten gaan ontwrichten 5 Stelling: Wet Werk en Zekerheid moet helemaal op de schop

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

Bedrijf en afzet 8 Ondernemen: ’Twee open dagen kort op elkaar is ongelukkig’ 9 Ondernemen: ’Geothermie staat op dit moment op poleposition’

9 ’Geothermie staat op dit

moment op poleposition’

11 Column: Victor van Dijk, Ecuador 12 Afzet: ’Laat je product op Keukenhof aan iedereen zien’ 14 Vragen: Hoe werk ik efficiënt met Poolse werknemers?

Markt 18 Jaarrondmarkt beperkt voor voorjaarsheester viburnum 18 Paastakken en wilgenkatjes verschillend gewaardeerd 19 Betere prijsvorming voor seringen houdt goed stand 20 Potnarcis lijdt onder vroege Pasen 21 Minder violen liepen in vroege seizoen goed weg

Teelt

12 ’Laat je product op Keukenhof aan iedereen zien’

22 In beeld: Knielen op een bed astrantia 24 Gewasbescherming: Kasgeluiden

Thema Schermen

26 Schermen is spelen met licht en energie 30 Nog beter isoleren heeft de toekomst 32 Perkgoed: Perkgoedtelers tekenen voor een jaar als 2015 34 Teelttips: pioen, chrysant, freesia, alstroemeria, gerbera 35 Column: Kees van Egmond 36 Keukenhof: Vakbelangstelling voor shows neemt toe

32 Perkgoedtelers tekenen voor een jaar als 2015

Service 37 Kasgenoot: Vera Grootscholten Agenda Voorplaat: Foto: Joef Sleegers

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

3

Opinie Dick Hylkema, directeur LTO Glaskracht:

’Glastuinbouwsector bewijst wederom haar veerkracht’

FOTO: PETER VAN LETH

Na ruim tien jaar bij LTO Glaskracht Nederland heeft directeur Dick Hylkema besloten zijn carrière per 1 april voort te zetten bij de Nederlandse Aardappel Organisatie. Wat hij vooral bewondert aan de glastuinbouw zijn haar veerkracht en dynamiek. Na moeilijke jaren denkt hij dat de sector er ook nu weer krachtiger bovenop komt.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Van wat voor glastuinbouwsector neemt u afscheid?

Op het gebied van belangenbehartiging is veel veranderd. Ten goede of ten kwade?

Dus de glastuinbouwsector kampt met een slecht imago?

Wat heeft u de afgelopen tien jaar vooral verrast in deze sector?

Commentaar Cindy van der Zwet vakredacteur cvanderzwet@hortipoint.nl

Had dan niet meer energie gestoken moeten worden in het wegnemen van het slechte imago?

Welke ontwikkelingen zijn goed opgepakt, welke niet?

Online platforms kunnen keten gaan ont

H

ebt u toevallig de boekettentest bij Kassa gezien? Er werden boeketten bij acht onlineaanbieders besteld. Een aantal boeketten werd keurig op tijd afgeleverd en de kwaliteit was goed.

De helft van de boeketten werd niet op tijd of zelfs helemaal niet bezorgd. Daarbij was er kritiek op de versheid. Kortom: bloemen kwamen er bekaaid vanaf. Het is duidelijk dat het online verhaal nog niet waterdicht is.

VBW-directeur Marco Maasse sprak in de uitzending over 14.000 boeketten die in Nederland per dag online worden besteld. Als je dit afzet tegen de 175.000 boeketten die dagelijks in de winkel wor-

den gekocht, is dat nog geen 10%. Er is dus nog een wereld te winnen én een hoop te verbeteren.

Initiatieven op internet kunnen bestaande ketens ontwrichten. Neem Uber. Dat heeft de taxiwereld veroverd en dit levert de nodige nukken op bij taxichauffers. Ook een platform als Airbnb heeft een bestaand verdienmodel op zijn kop gezet. Zij werken met lagere fees en bieden meer aan dan alleen dure hotelkamers. Dit initiatief levert flink wat tegengas op van hoteleigenaren.

Je kunt je ogen er niet voor sluiten. Ook in de sierteeltbranche zullen platforms worden opgezet, die het nét even beter of anders gaan doen. Bloomon Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl.

Reacties moeten maandag voor 9:00 uur binnen zijn.

De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Betreurt u nog steeds het wegvallen van het Productschap Tuinbouw (PT)?

Stelling

Wet Werk en Zekerheid moet helemaal op de schop Minister Asscher heeft tegenstanders van de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) opgeroepen met voorstellen te komen. De bewindsman is al bereid de verplichte transitievergoeding die werkgevers moeten betalen als zij hun zieke werknemers na twee jaar loondoorbetaling ontslaan, te laten vallen. Met deze handreikingen en door de toenemende kritiek uit de Tweede Kamer doet Asscher er verstandig aan om met een geheel nieuwe Arbowet te komen. Beter een wet die op de praktijk is gestoeld dan steeds maar weer water bij de wijn te doen betreffende de WWZ.

Marita Goudriaan, rozenteler in Almere

Klok PT wel of niet terugdraaien?

„Personeelskosten zijn de grootste en de meest risicovolle kostenposten voor een bedrijf. Daarom heeft de WWZ een averechtse werking. Als je banen wilt behouden of creëren, moet het juist makkelijker worden om mensen aan te nemen en te ontslaan. Dan ’zijn’ er banen en hoef je ze niet te ’creëren’.

Door alles zo dicht te timmeren voor de werkgever, die alle risico’s draagt, zoekt deze naar opties om zo min mogelijk

personeel aan te nemen. Dat gebeurt in alle sectoren, ook bij de overheid zelf, terwijl er ’echt’ werk genoeg is.

De WWZ zoals het er nu ligt, gaat het bedrijfsleven de kop en de mensen hun baan kosten. Durf het aan om het om te draaien, maak het aantrekkelijker, zonder dwang om mensen een vaste baan te geven. Het is toch eigenlijk gek dat in een tijd van robotisering arbeid verricht door een mens zeer zwaar belast is en het werk van een robot totaal niet.”

John Boon, tulpenbroeier in Andijk Welke toekomst ziet u weggelegd voor de glastuinbouw?

wrichten heeft al een gat geslagen. Dat bedrijf levert direct van de kweker aan de consument en is met zijn abonnementen succesvol. Een bloemiste begon er onlangs nog over. Zij vond het zorgelijk dat er partijen van buiten de sector opstaan en direct bij telers inkopen. Ook zij gebruikte de term 'oneerlijke concurrentie'. Eerlijke concurrentie of niet: bloemisten zullen mee moeten in het online verhaal. Doen zij het niet, staan anderen op. Voor telers hoeft de ontwrichting overigens helemaal niet verkeerd uit te pakken. Minder schakels in de keten betekent een eerlijkere prijs voor het product. Dat is gunstig voor teler én consument.

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

„Dit is wel een heel mooi voorbeeld van Haagse regelgeving die ontspoort.

Meestal belandt dat in de doofpot, maar dit amateurisme is wel heel duidelijk.

Onnodige regelgeving die niet redelijk noch billijk is. Hoogstens goed bedoeld, maar door het poldermodel en geldingsdrang van de politiek verworden tot een lege huls met hoge kosten en heel veel onbedoelde gevolgen, die dan maar weer gerepareerd moeten worden. Dat is dan wel weer

een soort van werkverschaffing. Hoewel ik die gelden liever aan mijn personeel uitkeer.

Ik vraag me wel af hoe het zover heeft kunnen komen. Worden de werkgevers dan helemaal niet meer gehoord of hebben ze even niet opgelet bij het overleg?

Sowieso vraag ik me steeds vaker af of regelgeving niet een soort van fantasie is geworden van een aantal wereldvreemden. Tijd om dit sprookjesboek dicht te doen en een nieuwe maken zou ik zeggen.”

Martijn Sijben, snijhortensiakweker in Weert „Het is een goed teken dat hij bereid is de transsitevergoeding te laten vallen. Het is te gek voor woorden als je na twee jaar loondoorbetaling iemand nog een transitievergoeding moet meegeven, de continuïteit van je bedrijf krijgt daardoor een behoorlijke klap. Na-

tuurlijk is het altijd beter om een wet te maken waar je in de praktijk goed mee uit de voeten kunt, zodat er duidelijkheid is en je niet steeds hoeft te kijken of er aanpassingen op de bestaande wet zijn doorgevoerd. Een nieuwe wet zorgt voor duidelijkheid en voorkomt verwarring en wellicht onrealistische verwachtingen vanuit de werknemer.”

5

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander nieuws vindt u op www.vakbladvoordebloemisterij.nl.

n TLN: ’Grenzen moeten open blijven, ondanks terreur’ Transport en Logistiek Nederland (TLN) vindt dat Nederland zijn grenzen moet openhouden, ondanks de recente aanslagen in België. Dat zei woordvoerder Van Dijk op 22 maart voor de microfoon van BNR Nieuwsradio. De brancheorganisatie begrijpt de discussie, maar wijst er op dat vrij vervoer van goederen en diensten het wezen van de EU is. Overigens uitte TLN vorige week haar zorgen over de gevolgen van de invoering van een kilometerheffing op de Belgische wegen per 1 april. De organisatie vreest dat het vanaf die datum een puinhoop zal worden voor het vrachtverkeer in België.

n Doop ’Schiphol-tulp’ afgelast De doop van de tulp ’Schiphol’ die op 24 maart de viering van het honderdjarig bestaan van de luchthaven luister had moeten bijzetten, is niet doorgegaan. De Schipholdirectie besloot de festiviteiten rond het eeuwfeest af te gelasten vanwege de aanslagen op de luchthaven van het Belgische Zaventem en op metrostations in Brussel op 22 maart.

n Trendanalist Könings: ’De drie A’s voor sierteeltbedrijven’ Sierteeltbedrijven die ertoe willen doen, moeten zich houden aan de drie A’s: Altijd relevant, Attractief (lees: trendbewust) en Amore, oftewel: aandacht en liefde hebben voor de klant. „Niets-doen is geen optie’’, zo waarschuwde trendanalist Sandra Könings op 22 maart in Zoetermeer, tijdens haar jaarlijkse trendlezing voor de sierteelt. Siertelers moeten volgens Könings omdenken en bewegen. „Andere sectoren, zoals de kledingindustrie, zetten onze sierteeltproducten met veel meer lef neer dan wijzelf. Wij moeten omdenken, bewegen. Niet meer die bamboestekers. Doe de dingen eens anders.’’

n Flower Trials gaan dagelijks één uur langer open De FlowerTrials, die plaatsvinden van 14 tot en met 17 juni, zijn op dinsdag en woensdag één uur langer open. De donderdagavond komt te vervallen. De trials zijn daarmee van dinsdag tot en met donderdag van 8.00 tot 18.00 uur te bezoeken. Alleen op vrijdag sluiten de trials iets eerder, om 16.00 uur.

6

Keukenhof weer open voor publiek Iedereen is weer welkom op Keukenhof, het park dat 24 maart zijn poorten opende.

In de nieuwe Delfts Blauw-tuin is zelfs aan gevleugelde bezoekers gedacht. Het bekende aardewerk kwam op in de 17e eeuw en sluit daarom prima aan bij het jaarthema van 2016: De Gouden Eeuw. Tevens aandacht op het park in Lisse voor de tulpomania, de lucratieve handel in tulpenbollen in die periode. En er zijn voor het eerst twee tulpenshows in de paviljoens. Tulp is veruit Neerlands belangrijkste bolgewas. Met 11.600 ha beslaat tulp bijna de helft van het totale areaal bollenvelden.

De tulpenbroeierij is de afgelopen vijftien jaar het sterkst uitgebreid; van 1 miljard stelen in 2000 naar zo’n 2 miljard stelen dit seizoen.

Het park sluit 16 mei.

n Van Dam bezoekt Naktuinbouw Staatssecretaris Van Dam (EZ) heeft op 21 maart een bezoek gebracht aan de tuinbouw.

Hij ging onder meer langs bij Naktuinbouw in Roelofarendsveen en maakte daar kennis met de veredelingssector. Over de problematiek rondom een gelijk speelveld in het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen bood de staatssecretaris een luisterend oor. Hij zei de problematiek te begrijpen, maar kwam niet met antwoorden of oplossingen.

n Areaal bollenteelt en tulpenbroei sinds 1980 in de lift Het areaal bloembollenteelt is sinds 1980 met bijna 75% toegenomen naar ruim 10.000 ha.

De stijging zit vooral in het areaal tulpen- en leliebollen, zo maakte het CBS bekend, voorafgaand aan de opening van het keukenhofseizoen op 22 maart. Overigens vond de grootste groei van het bollenareaal plaats tussen 1995 en 2000. Sinds de eeuwwisseling is de oppervlakte vrij constant gebleven. Een groot deel van de tulpenbollen komt terecht bij de binnenlandse tulpenbroeiers. Het aantal gebroeide tulpen in Nederland is in de laatste vijftien jaar bijna verdubbeld van 1 miljard naar 1,8 miljard.

n Decorum Flowers breidt uit Per 1 april sluiten Pico Bello Hortensia, de Staticespecialist en Hofland Freesia zich aan bij telersvereniging Decorum. In totaal zijn er nu twintig bloemenkwekers lid van Decorum Flowers. Sinds de introductie van haar bloemenlijn drie jaar geleden sluiten zich steeds meer telers bij de club aan.

n Topsector T&U opent Call De Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U) heeft zijn jaarlijkse Call weer geopend en roept tuinbouwondernemers op ideeën voor onderzoeksprojecten uiterlijk op 1 mei in te dienen. Voor volledige voorstellen is de sluitingsdatum 17 juli. Er is dit jaar een budget van € 5 miljoen beschikbaar.

n Waarom Nederlandse teler meer energiebelasting betaalt Nederlandse glastuinders betalen meer energiebelasting dan hun collega’s in België en Frankrijk. Glastuinders in Denemarken en Engeland betalen daarentegen weer meer energiebelasting dan Nederlandse tuinders, zo blijkt uit onderzoek van WUR Glastuinbouw. In alle onderzochte Noordwest-Europese landen bestaan kortingen, vrijstellingen of verlaagde energiebelastingtarieven voor glastuinbouwVakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

FOTO: HANS NEEFJES

Gelezen op Twitter Jef Gielis (@jefgielis)

Floridata tot en met februari. Zowel bloemen als planten staan op een 1%-voorsprong, terwijl de verschillen per afzetgebied fors blijven.

Kees van Egmond (@KeesvE)

 Veiling Rhein-Maas test aanvoerder-minimumprijs Veiling Rhein-Maas voert sinds enkele weken een proef uit waarbij aanvoerders op vrijwillige basis de mogelijkheid krijgen hun product met de aanvoergegevens zelf een minimumprijs mee te geven. De aanvoerder kan de aanvoerders-minimumprijs via zijn EAB meesturen.

 Ranonkel aanvoeren als Premium Quality

uffelenjohn (@uffelenjohn)

Linda Van Der Slot (@lindavdslot)

Sinds 14 maart kunnen telers ranonkel onder het predicaat Premium Quality aanvoeren bij Veiling Rhein-Maas. Het gaat om een eerste pilot-project bij de snijbloemen.

bedrijven, die volgens de onderzoekers voor een ongelijk speelveld op dit vlak zorgen.

 Topbloemen komt als beste uit Kassa-test Topbloemen is als beste uit een test gekomen van het tv-programma Kassa, waarbij zestien boeketten werden besteld bij acht bloemenbezorgsites. De kwaliteit van de bloemen bleek nogal wisselend te zijn. Met name over de boeketten van Flowerservice en Euroflorist was er in dat opzicht ontevredenheid. Verder bleek bij klanten onder meer onvrede te bestaan over de bezorging, de grootte van het boeket en de verpakking van de bloemen. Winnaar Topbloemen kreeg vooral complimenten omdat „ongelooflijk goed is nagedacht over de verpakking’’. Bloemenzaak.nl eindigde als tweede met een aantrekkelijke bos en goede kwaliteit bloemen. Fleurop belandde in de test op de derde plaats.

 Februari zorgt voor lichte stijging bloemenexport Na een stroeve start in januari heeft een betere februarimaand de exportwaarde van bloemen en planten naar een plusje van 1% getrokken ter waarde van € 941 miljoen. Dat meldt de VGB op basis van de exportstatistieken van Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

 ’Agrarisch ondernemer moet zich onderscheiden’

Hermen de Graaf (@hermendegraaf)

Nederland moet zich de komende jaren nog sterker onderscheiden met de export van agrarische kennis en expertise. „We moeten de kennis en expertise die ons onderscheidend maakt in kwantiteit, zo inzetten dat we ons meer onderscheiden in kwaliteit.” Dat zei staatssecretaris Van Dam op 17 maart tijdens een bijeenkomst met de landbouwraden van de Nederlandse ambassades.

Kwekerij Ubink B.V. (@KwekerijUbink)

 Ontwikkelingsbedrijf HOT Nederland opgericht Stichting HOT, onderdeel van de CoalitieHOT, heeft het Ontwikkelingsbedrijf HOT Nederland opgericht. Het ontwikkelingsbedrijf gaat zich onder meer richten op de aankoop en het aanbieden van tuinbouwkavels en het oplossen van knelpunten die de verkoop in de weg staan.

Discussie op LinkedIn Hoe meer verkooppunten, hoe beter!

 ’Eerste ranonkels worden goed betaald’ De eerste Nederlandse ranonkels worden goed betaald en de verwachting is dat de goede prijzen zullen aanhouden. Dat geluid viel op 16 maart te horen tijdens een door Florensis georganiseerde open dag bij Leendert van der Ende in Maasdijk. Op de kwekerij waren nieuwe nummers te zien uit de Azuur- en de Elegance-serie van respectievelijk de veredelaars Versem uit Frankrijk en Biancheri Creations uit Italië.

7

Albert Heijn houdt Boeren Lentefeesten 5 dagen voor Kom in de Kas

’Twee open dagen kort op elkaar is ongelukkig gekozen’

FOTO: PETER VAN LETH

De organisatie van Kom in de Kas had graag gezien dat Albert Heijn (AH) haar open dagen bij boeren en tuinders beter had afgestemd met Kom in de Kas. Voorzitter Aad van der Wilt vindt vijf dagen ertussen ongelukkig gekozen.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Kom in de Kas is dit jaar op 2 en 3 april, vijf dagen na de Boeren Lentefeesten van supermarktketen Albert Heijn. De organisatie van Kom in De Kas vindt dit een ongelukkige situatie.

O Bijten elkaar niet

Beter gezamenlijk op trekken

Achtergrond Goede afspiegeling Aan de komende Kom in de Kas op 2 en 3 april doen in totaal tegen 194 bedrijven mee in 23 regio’s. Ruim twee derde zijn bloemisterijbedrijven. Het aantal glasgroentebedrijven blijft steken op 30. Ruim 10 fruittelers (aardbeien en kersen) zijn van de partij en tegen de 20 ’overige’ bedrijven, veelal melkveebedrijven. Toch spreekt landelijk voorzitter Aad van der Wilt van een goede afspiegeling van de glastuinbouwsector,

8

omdat er nu eenmaal veel meer glassierteeltbedrijven zijn dan glasgroentebedrijven.

Traditioneel is landelijke kick-off op de donderdag voorafgaand aan het evenementweekend. Ook nu weer gaan basisscholieren de show stelen. Dit jaar beleven ze samen met Bamboo Bill een jungleavontuur in de kassen van Bunnik Vriesea’s in Kudelstaart.

Voor meer info: www.komindekas.nl.

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Energiedeskundigen op Glastuinbouwdag Energy Matters:

’Geothermie staat op dit moment op poleposition’ De angst dat restwarmte vanuit kolencentrales op de Maasvlakte de nog te ontwikkelen Warmterotonde in Zuid-Holland gaat domineren, is ongegrond.

Als de rotonde eenmaal goed draait, zal de input van duurzame energie – zoals aardwarmte – snel de overhand nemen. Dat stelden energiedeskundigen onlangs op de Glastuinbouwdag van Energy Matters in De Meern.

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

O ’Warmte is warm water’

’Aardwarmte verkoop je altijd’

Geothermie staat volgens energiedeskundige Rob van der Valk van LTO Glaskracht op poleposition. „De marginale kostprijs van een eenheid warmte uit een geothermiebron is veel lager dan die van welke andere aanbieder dan ook. Aardwarmte kun je dus altijd verkopen.”

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

>

9

FOTO’S: QUINCY VON BANNISSEHT

Als elektriciteit de komende jaren steeds goedkoper zal worden, is het volgens LTO Glaskracht Nederland heel goed denkbaar dat een grote groep belichtende glastuinders zijn energievoorziening all-electric zal inrichten. Sowieso zal alle elektriciteit vanaf 2050 duurzaam zijn omdat alle stroom dan wordt opgewekt met bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen.

Klimaatakkoord Parijs

Achtergrond

Ocap hoopt op succesvol ROAD-project Ocap verwacht dat de plannen voor een Warmterotonde in Zuid-Holland zullen leiden tot een groeiende vraag naar CO2 vanuit de glastuinbouw. Momenteel put Ocap uit twee CO2-bronnen: Shell en Abengoa.

De capaciteit daarvan is nog voldoende om het leidingennetwerk in de komende jaren uit te breiden.

Worden nu het Westland, Oostland en de Zuidplaspolder bediend, vanaf 2017 wil Ocap ook leidingen doortrekken naar een aantal plekken in ’s-Gravenzande en Poeldijk. Ook zijn er plannen voor aftakkingen naar glastuinbouwgebied PrimA4a bij Schiphol. „En op termijn willen we naar Vierpolders in verband met de geothermie-

10

projecten daar. Maar daarna is de CO2 uit de huidige capaciteit op”, aldus Ocapdirecteur Jacob Limbeek.

Hij hoopt daarom dat het ROAD-project voor afvang en offshore opslag van CO2 succesvol zal zijn. Het opslagveld van ROAD kan, na beëindiging van het project, volgens Limbeek prima worden gebruikt om de ’winter-CO2’ van Shell en Abengoa tijdelijk in op te slaan voor gebruik in de zomer door tuinders. „Naar de toekomst toe zullen we langzaam overstappen op CO2 uit niet-fossiele bronnen, zoals biomassa. Daar praten we nu al over met afval-energiebedrijven HVC in Alkmaar en AEB in Amsterdam.”

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Column Victor van Dijk vvandijk@fleurametz.com

Ecuador

FOTO: INGIMAGE

Havana

De CO2 die kolencentrales op de Maasvlakte uitstoten, moet in de toekomst worden afgevangen en offshore worden opgeslagen. Daarmee kan worden voldaan aan de groeiende vraag naar CO2 vanuit de glastuinbouw.

WKK met groen gas

All-electric

Het zal u niet ontgaan zijn. Deze week was het voor het eerst sinds 88 jaar dat er weer een Amerikaanse president een bezoek bracht aan Cuba. Ik ben er ook wel eens geweest. Op vakantie. Prachtig land! Bovendien komt mijn zwager er vandaan. Gevlucht naar Amerika, en uiteindelijk in Ecuador beland. Dat geeft zo’n reis toch een extra dimensie. We hebben genoten van de trip. Hoe gek het ook klinkt, juist die stilstand in ontwikkeling, dat maakte de reis zo boeiend. Alsof je teruggeworpen wordt in je (groot)ouders tijd. Die oude auto’s, er is al zoveel over geschreven. Het is er echt een rijdend museum. Al die oude wit-gele West-Nederland bussen uit mijn jeugd. Nadat ze in Nederland waren afgedankt, zijn ze massaal naar Cuba verscheept en een tweede leven begonnen. Nu dertig jaar later rijden ze er nog! Mariahoeve, Den Haag CS, de eindbestemming prijkt er vaak nog steeds op.

Het ging trouwens nog bijna mis. We waren vrijwel zonder cash afgereisd naar Havana en dachten daar wel eventjes te pinnen. Mispoes!

Er bleek geen enkel pinautomaat op het eiland te vinden. Met de hand op de knip en als echte locals hebben we het einde van de week gehaald. Zelfs een fooi voor de gids kon er uiteindelijk niet meer af. Naast een familieband heb ik een zakelijke band met Cuba: Voor bloemen die onderweg zijn naar onze vestigingen in Canada, is Havana als alternatief voor Miami de ideale overslaglocatie. Gedurende meer dan tien jaar hebben we onze wekelijkse vluchten van Quito naar Toronto dan ook via Cuba laten verlopen. De vrachttarieven waren top. Zelfs goedkoper dan per vrachtwagen via Miami. Maar er kleefde één groot nadeel aan: de grijpgrage handjes van het grondpersoneel in Havana zelf. Werkelijk iedere week bleken er bij aankomst in Toronto wel een paar bossen rozen te ontbreken. Die diefjes hadden duidelijk een goede smaak: rode rozen met Valentijn, roze met Moederdag. We konden er honderd keer wat van zeggen, maar zonder resultaat.

Op een gegeven moment werd het te gek, waarna we anderhalf jaar terug zijn overgestapt op duurdere en alternatieve routes. Maar nu Obama op bezoek is geweest, heb ik stiekem weer een sprankje hoop dat het ooit nog eens goed komt in Havana.

Victor van Dijk, manager Zuid-Amerika Fleurametz

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

11

Heleen Valstar, hoofdarrangeur binnententoonstellingen:

’Laat je product op Keukenhof In de paviljoenen op Keukenhof presenteren telers van snijbloemen en kamerplanten de komende weken hun mooiste producten aan de wereld. Arrangeur Heleen Valstar zorgt ervoor dat de presentaties meer dan een miljoen bezoekers bekoren en inspireren. Inzenders kunnen in haar ogen nog meer doen om hun product onder de aandacht te brengen.

Harmen Kamminga bloemisterij@hortipoint.nl

H

Ambassadeur van uw product

’Als je weet hoe grauw de dagelijkse leefomgeving van Chinezen is, snap je waarom ze dit zo waarderen’

Allermooiste bloemen Laten zien

12

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

FOTO: HANS NEEFJES

aan iedereen zien’

Arrangeur Heleen Valstar wordt bij haar werk op Keukenhof voortdurend aangesproken door bezoekers. Hier helpt ze een echtpaar bij het invullen van een enquête. „Wij doen ons best om die vragen te beantwoorden. Maar niemand die dat beter en met meer enthousiasme kan doen, is de kweker zelf.”

’Telers geven ons de allermooiste bloemen om mee te werken’

Apart inspireert

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

13

Vragen Heeft u een vraag? Mail deze naar Peter van Leth, pvanleth@hortipoint.nl

Hoe werk ik efficiënt met Poolse werknemers?

De hardwerkende Pool. Hij of zij klaagt niet en past zich makkelijk aan. Een ideale werknemer zou je zeggen. Maar binnen Nederlandse bedrijven wordt zelfstandigheid, initiatief en mondigheid juist op prijs gesteld. Cultuurverschillen leiden vaak tot miscommunicatie op de werkvloer. Ken u de normen en waarden van de Poolse werknemers? Wat moet u weten om efficiënt samen te werken met deze werknemers?

W

ILLUSTRATIE: PETER MOORMAN

Efficiënte communicatie Vertaald op werkvloer

Culturele synergie

Mara Juckers, opleidingsmanager Kasgroeit, m.juckers@kasgroeit.nl, 06-30108261

14

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Markt Klok prijsbeelden

Vanwege het tuinplantenseizoen worden ook de klokprijzen van deze producten weergegeven. Omdat er ruimte is voor maar drie grafieken, worden de bloeiende en groene planten in één grafiek verwerkt. Week 25 is de laatste week van de tuinplantengrafiek.

Snijbloemen

Groene + bloeiende planten

Tuinplanten

Snijbloemen gingen in week 11 voor gemiddeld € 0,24 van de hand en dat was een centje minder dan vorig jaar. De klokaanvoer lag met 0,8% een fractie hoger.

De prijs van kamerplanten lag op € 1,05. Bloeiende planten gingen voor € 1,01 van de hand; de aanvoer lag 7,1% lager. Voor groene planten werd gemiddeld € 1,27 neergeteld.

Vanaf deze week nemen we de tuinplantencijfers mee. In week 11 brachten tuinplanten 54 cent op, 5 cent minder dan vorig jaar. Er werden op de klok 6,6% meer stuks aangevoerd.

BRON: ROYAL FLORAHOLLAND

De week van de klokinkoper

Theo de Vries:

FOTO: VAKBLAD VOOR DE BLOEMISTERIJ

’Je merkt dat het lentegevoel er aan komt’ Bedrijf: GreenZone Veiling: Veiling Rhein-Maas Week: 11

Maandag „Het is de week voor Pasen. Het aanbod is circa 1.348 karren snijbloemen en 209 karren en 5.984 cc planten. Altijd weer een heel mooie tijd met volop voorjaarsbloeiers en mensen met goede zin. We hebben voor de Pasen alles in huis. De handel komt overal vandaan: Italië en-Frankrijk met de traditionele ranonkels, anemonen, Franse tulpen, mimosa, margrieten, calendula en diverse soorten decoratiegroen. We halen daarmee het voorjaar net wat vroeger in de winkels.”

Dinsdag „Het aanbod is 1.053 karren snijbloemen en 172 karren en 1.053 cc planten. Stabiele prijzen door het gematigde weer. De handel gaat goed weg. Beetje van alles wat: ranonkel, anemoon, tulp, freesia, hyacint, gerbera, bloesemtakken lopen goed weg. Over de hele linie worden paasproducten gevraagd; coryllus, salix, katjes, kronkeltakken en perenhout.”

Woensdag „De aanvoer van planten gaat flink in volume omhoog met 237 karren en 6.891 cc. Er staan 1.327 karren snijbloemen. Je merkt dat het lentegevoel er aankomt. We hopen al weken op een beetje meer zon en hogere temperaturen, maar die laten op zich wachten. We hebben leuk wat op Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

staan. We bewandelen nieuwe wegen. We willen de handel zo goed mogelijk vermarkten en een meerwaarde voor elke partij zijn.”

Donderdag „De aanvoer is 1.162 karren snijbloemen en 162 karren en 6.219 cc planten. Het onderscheid naar de gevraagde paaskleuren komt langzaam tot uiting en we zien de prijzen van met name de pasteltinten en gele en witte bloemen wat aantrekken. Het is altijd weer koffiedik kijken, maar met Pasen zo vroeg in het seizoen zou het voor de handel geen probleem moeten zijn de handel goed betaald te krijgen. Het valt op dat de prijzen op een acceptabel nineau liggen en naar onze mening kan iedereen er een leuke verdienste aan hebben.”

Vrijdag „Er staan 914 karren snijbloemen en 112 karren en 5.019 cc planten.

We sluiten de week af met een goed gevoel voor de paasweek; het kan wat ons betreft los gaan. Wat het dit jaar goed doet zijn de kleurbehandelde producten in frisse kleuren. Ze laten zich mooi combineren met de prachtige voorjaarsbloeiers. We zullen zien hoe het afloopt. Er is in een aantal regio’s voorjaarsvakantie, maar met de weersvooruitzichten gaan we een leuke week voor de bloemenhandel tegemoet.”

15

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de verkochte stuks ten opzichte van vorig jaar. Week 1 + 2 van 2015 zijn samengeteld en worden als week 1 gezien. Week 3 = week 2, week 4 = week 3, week 5 = week 4, etc).

Jill Berens jillberens@floraholland.nl

Snijbloemen Grootste omzetplus bij germini

in procenten

Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder

week

Kamerplanten Betere prijzen voor kamerplanten

in procenten

Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder

week

Tuinplanten Te groot aanbod van primula’s

in procenten

Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder

week

16

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Zwitserland

Over de toonbank

Maja Remund:

’Klanten zien rozen zonder geur als industrieel product’ Welke rozen verkoopt u het meest?

FOTO: BLUMEN FITZE

„Dat zijn Secret Garden, White O’Hara, Free Spirit, Pink Floyd en natuurlijk White Naomi.

Het zijn stuk voor kwaliteitsrozen die passen bij mijn klanten en het imago van een vakbloemist.

Ze zijn niet allemaal geurend helaas.”

Biedt u ook lokale bloemen?

Naam: Blumen Fitze Locatie: Zürich Sortiment: 60% bloemen, 30% planten, 10% overig Specialiteit: rozen, huwelijken en events Aantal medewerkers: 6

U bent gespecialiseerd in rozen? „De roos is en blijft de bloem der bloemen. Om me te onderscheiden, bied ik een uitgebreid assortiment kwaliteitsrozen. Ik zoek daarbij vooral ook naar geurende rozen. Mijn klanten zien rozen zonder geur als een ’industrieel product’ zonder charme.”

Standpunt

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Hoe zit het met de prijzen? „Zwitserse producten zijn vaak duurder, omdat ze niet massaal worden geproduceerd en er geen veilsysteem is. Het verschil is momenteel

Is het al druk voor Pasen? „In de winkel wel ja. Maar onze focus ligt vooral op huwelijken en events. Daar is de invloed van Pasen niet echt merkbaar. In de winkel lopen nu vooral bolbloemen en ranonkels lekker weg, naast de paastakken, die men hier massaal gebruikt als decoratie in huis, om er eieren aan te hangen.”

Gaan de zaken goed? „Ook hier zien we geen groei, we zijn al tevreden met een stabiele lijn. Het zijn moeilijke tijden, en het valt niet altijd mee om ons met kwaliteit te onderscheiden van de supermarktmassa. Maar we werken met een superproduct en dat moeten we – ondanks de tegenslagen – met een glimlach blijven aanbieden. Als we die glimlach verliezen, ontdoen we ook het product van zijn charme. Ik hoop wel dat de productie het kwaliteitsniveau op peil houdt nu het ook daar allemaal wat minder gaat. Alleen met kwaliteit kunnen we overleven.”

’Millennials worden een zeer belangrijke doelgroep’

M

Arnold Wittkamp, Marketing & merkstrategist bij Parfum Flower Company, blogger, spreker

„Jazeker, ook dat is voor mijn klanten een belangrijk criterium. Uit milieuoverwegingen, maar ook uit voorkeur. En men snapt uiteraard dat lokale bloemen veel verser zijn dan wanneer ze uit Nederland of Afrika komen. Zwitserse bloemen die ik standaard in mijn assortiment voer, zijn gerbera, lelie, freesia, tulp, alstroemeria en rozen. Ik werk daarvoor jaarrond samen met twee vaste handelskwekers en de rest koop ik bij op de groothandelsmarkt. In de winter komt een groot deel uit Nederland, vooral de rozen. Maar in de zomer is het aanbod vooral lokaal.”

nog iets groter omdat de wisselkoers gunstig is voor import. Maar klanten betalen graag iets meer voor hun specifieke wensen, zoals die van lokale producten.”

illennials worden voor de exporteur-groothandel een zeer belangrijke doelgroep. In 2030 bereikt de millennials-generatie – ruim gedefinieerd als de generatie die tussen 1980 en 2000 geboren werd - een piek in aantal. Deze groep verschilt totaal van de huidige grootste groep.

Steeds meer bloemisten komen nu al uit deze groep. Bij millennials heeft slechts 20% van de aankoopbeslissing te maken met het product.

Millennials zijn zeer technologisch onderlegd, stellen hoge eisen aan personalisering en maatwerk en worden sociaal beïnvloed. Als gevolg ervan moeten exporteurs-groothandels hun producten, diensten en afleverings-

methoden aanpassen. Zaken die veel belangrijker worden, zijn: gemak, authenticiteit, ultra personalisatie en innovatieve communicatiemethodes.

Een gepersonaliseerd aanbod, een efficiënte en flexibele logistiek en een aantrekkelijke financiële dienstverlening zijn de belangrijkste aspecten die de keuze voor een leverancier bepalen. Bovendien verwachten klanten een authentiek verhaal. Ultra personalisatie betreft zowel uw werknemers als die van uw klant. Zet de werknemer in de spotlight. Een verkoper kan gemakkelijk worden gepositioneerd als de specialist op een bepaald gebied. Geef de verkoper bijvoorbeeld een eigen pagina op de website

om te vertellen over zijn ervaringen en passies en laat hem bloggen en nieuwsverhalen schrijven. Uw klanten verwachten gezichten binnen uw bedrijf. Mensen met verhalen. Geen business to business, maar human to human. Tegenwoordig vindt veel communicatie plaats via sociale media, maar onderschat het bereik niet van gesponsorde content op blogs of nieuwspagina’s van bekende mensen. Het is essentieel dat bedrijven in de sector beseffen dat ze aan de vooravond staan van zeer grote veranderingen. Metadata gaan een grotere invloed krijgen op ons leven. Ook in de sierteelt gaan we hier gebruik van maken.

17

Analyses snijbloemen

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Jaarrondmarkt beperkt voor voorjaarsheester viburnum De piekperiode voor viburnum is aangebroken. Handelaren zijn tevreden over de huidige kwaliteit en denken verschillend over de jaarrondmarkt voor deze snijheester.

Exochorda

Uit het ijs

n

Paastakken en wilgenkatjes verschillend gewaardeerd Door de vroege Pasen zit het seizoen voor de aanvoerders van en handelaren in paastakken en wilgenkatjes er alweer op. De resultaten verschillen behoorlijk.

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Veel directe handel

n

18

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Betere prijsvorming voor seringen houdt goed stand

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Na de goede start van het actuele seringenseizoen blijft de prijsvorming op niveau. Handelaren zijn tevreden over de kwaliteit en het steeds kleurrijker assortiment.

Een kwart minder

Meer kleuren

n

Marktacties Promotie

Bloemenagenda

n Balkonplant 2016: geranium, vanaf april mediacampagne nTerrasplant 2016: hibiscus, vanaf april mediacampagne

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland n wk 13 - wk 16: gerbera n wk 17 - wk 19: alstroemeria n wk 20 - wk 22: pioenroos n wk 23 - wk 26: lelie

nWoonplant van de maand maart: witte, geurende planten,

gardenia, stephanotis, jasmijn n Woonplant van de maand april: peperomia n Tuinplant van de maand maart: rhododendron n Tuinplant van de maand april: calibrachoa n PurE Seasonal Flowers maart: ranonkel, phlox, scabiosa n PurE Seasonal Flowers april: matthiola, ornithogalum, allium, pioen n 26 mrt Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere:

Sense,TiSento, bol-op-pot: tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini, freesia en sonatini, aeschynanthus, tuinbloeiers: viola, osteospermum, euryops, ranonkel, Green is... codiaeum Petra pot 21,ficus Belle sunny 10,5, hedera boog in keramiek met vogelhuisje, sansevierea Zeylanica pot 17, Dracaena marginata pot 27, Hydrangea arb. Incredible en Invincibelle, acer Japanese Jewels, zomerbloem: tulp. SBS6, 17.05 uur.

Bloemendagen n 21apr n 22 apr n 25 apr n 27 apr n 27 apr n 1 mei n 1 mei n 1 mei n 2 mei n 3 mei n 4 mei n 5 mei

Secretaressedag (Ned, Bel,Fra) Gebedsdag (Den) Bevrijdingsdag (Ita) Koningsdag (Ned) Secretaressedag (GB) Dag van de Arbeid (Dui, Fra, Ita, Zwi, Pol) Orthodox Pasen, Dag van de Arbeid (Rus) Moederdag (Spa) Early May Bank Holiday (GB) Dag van de Grondwet (Pol) Dodenherdenking (Ned) Hemelvaartsdag, Bevrijdingsdag (Ned)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

19

Analyse bloeiende planten FOTO: OZ PLANTEN BV

Exporteur over Polen

Potnarcis lijdt onder vroege Pasen Het verkorte seizoen speelt de afzet van narcis parten. Dezelfde aantallen moeten in kortere tijd weg. Bij het uitblijven van een vraagpiek richting Pasen, komt er meer voor de klok.

Bedrijf: OZ Planten, Aalsmeer Functie: salesmanager Belangrijkste afzetgebieden: Europa, Midden-Oosten Inkoop: direct bij kwekers en (beperkt) klok Aantal medewerkers: 85

Moeizaam seizoen

Iwona Venema:

’Polen weten precies wat ze doen’ Hoe lopen de zaken in Polen? „Die ontwikkelen zich erg goed. Onze Poolse klanten weten ook precies waar ze mee bezig zijn. Ze weten bij welke kwekers ze willen kopen en hoe de prijzen liggen. Een Rus zal zeggen: ’Het maakt me niet uit van welke kweker de planten komen, als ze maar goed zijn.’ Een Pool zegt: ’Geef mij de planten van die en die kweker.’ Dat komt ook doordat veel mensen die in Polen in de bloemen en planten werken, het vak hebben geleerd in Nederland.

Of het nou de kwekers zijn of de handelaren.”

Onvoldoende waardering

Zijn de Poolse kwekers uw concurrenten? „Als de Poolse plantenproductie groot is, merken we dat zeker. De kwekers produceren kwaliteit en kunnen het voor een lagere prijs verkopen dan de Nederlandse kweker. Het is dat ze nog niet het volledige assortiment kunnen bieden en dat het volume nog niet groot genoeg is. Er is bijvoorbeeld een zeer grote teler van phalaenopsis die het erg goed doet.”

Welke planten verkoopt u voor Pasen?

U bent Poolse, scheelt dat bij het zakendoen? „Dat scheelt zeker, ik spreek de taal en ken de mentaliteit. De jongere generatie spreekt inmiddels wel Engels, maar ze worden toch nog liever in de eigen taal benaderd. Hoe ik tegen de toekomst in Polen aankijk? De Poolse markt begint wel wat verzadigingsverschijnselen te vertonen. Bovendien krijgen de winkeliers steeds meer concurrentie van de supermarkten. Daar reageren ze dan vaak op door ook op prijs te gaan concurreren, terwijl ze het juist in meer kwaliteit en zwaardere planten zouden moeten zoeken. De markt moet in die zin nog wat volwassener worden.”

20

n

Verkochte aantallen x duizend

„In deze periode is er altijd veel vraag naar hortensia en azalea, vooral in de kleur wit. Deze worden veel gebruikt voor de versiering van de kerken. De vraag is zo groot dat de Nederlandse kwekers daarop inspelen qua productie en bloeistadium; het is belangrijk dat de bloemen open zijn.”

Verkochte aantallen en middenprijs narcissus op de FloraHolland-veilingen van 2011 tot en met 2015. (Bron: Royal FloraHolland) Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

FOTO: TULP TRADE EVENT

Afzetzaken

Analyse tuinplanten

Minder violen liepen in vroege seizoen goed weg

FOTO: VAKBLAD VOOR DE BLOEMISTERIJ

Via de veiling worden in het vroege voorjaar de laatste jaren steeds minder violen afgerekend. Kwekers zien de vaste patronen in de vraag naar voorjaarsviolen weinig veranderen.

Bedrijf: Haakman Flowerbulbs Aanleiding: Tulp Trade Event

Dirk-Jan Haakman Wat is het Tulip Trade Event? „Van 30 maart tot en met 1 april openen acht Nederlandse exporteurs hun deuren. Tijdens deze dagen willen we klanten en relaties laten kennismaken met nieuwe en bestaande cultivars uit het tulpenbollenassortiment. Een aantal bloembollenshows is verdwenen, bijvoorbeeld de Flora in Bovenkarspel. Daarbij staan we als exporteurs ook niet helemaal achter de opzet van de huidige shows. Naar ons idee is het veel show en zijn de tentoonstellingen te weinig op de praktijk gericht. Veel soorten die er worden gepresenteerd zijn nu niet te koop.”

En wat er te zien is tijdens het Tulp Trade Event wèl?

Nog niet voorbij

„Ja, dit evenement is sterk op de praktijk gericht. Een van de voorwaarden is dat soorten die getoond worden allemaal geschikt zijn voor de handel. Er moeten dus minimaal 50.000 stuks van beschikbaar zijn. Ook geven wij onze klanten een kijkje in onze keuken. Daarnaast laat proeftuin Zwaagdijk bij verschillende deelnemende exporteurs proeven zien van juiste en onjuiste teeltwijze. Je kan dit zien als een soort ’praktijkles’.”

Minder F1

Er is een gebrek aan kennis? „Dat wil ik niet zeggen, maar buitenlandse klanten horen de informatie veelal uit de tweede hand. Wij zitten hier midden in het episch centrum.

Wij moeten dus wel deze informatie overbrengen. Er is de laatste jaren veel ontwikkeling geweest in de tulpenbroei; bijvoorbeeld de overstap van grond naar water. Buitenlandse klanten kunnen daarin mee. Wij willen ze tijdens het Tulip Trade Event laten zien welke factoren de teelt in positieve of negatieve zin beïnvloeden.” n

Verkochte aantallen x duizend

Verkochte aantallen en middenprijs van de tuinplant Viola op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2015. (Bron: Royal FloraHolland) Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Hoe is het animo? „Er hebben zich acht exporteurs voor dit event aangemeld en zij zetten de deuren drie dagen open. Hopelijk zijn er volgend jaar nóg meer telers die zich hierbij willen aansluiten. Tulp is een groot product, er is zeker ruimte voor. Hopelijk is dit het eerste event van velen. De Dutch Lily Days zijn ook een keer begonnen. Je moet het gewoon doen. Door de doop van de War Child Tulp proberen we extra bekendheid te generen.”

Dit is een nieuwe cultivar? „Ja, en is op alle deelnemende bedrijven te bekijken. Een bekende Nederlander en ambassadeur van War Child zal deze speciale tulp tijdens de opening dopen. Een percentage van de verkoop wordt gedoneerd aan dit goede doel. Daarnaast zal op 30 maart na de doop een directe (voor-) verkoop plaatsvinden waarbij voor € 5,00 een zakje bloembollen gekocht kan worden. Van deze verkopen gaat ook 50% naar War Child.”

21

Knielen op een bed 足astrantia Bij de Gebroeders Van Ruiten in Lisse worden de eerste vaste planten voor de snij van astrantia geplant. Na een warm begin is het nu koud voor de tijd van het jaar.

H

Tekst en foto: Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

22

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk?

Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers bloemisterij@hortipoint.nl

’Tripsdruk is op sommige bedrijven best zorgelijk’

Guido Halbersma Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in chrysant

Guido Halbersma is op vakantie.

Zijn collega Richard van Spronsen vervangt hem en heeft direct een oneliner: „Bij de tripsbestrijding in chrysant voel ik me als adviseur soms net een automonteur zonder sleutels.” De werking van bepaalde middelen of strategieën is volgens Van Spronsen erg wisselend bij de diverse chrysantentelers die hij begeleidt. „Bij de een is Conserve het beste in de 7e of 8e week na

planten, bij de ander is het Actara.

En je hebt telers die trips heel goed onder controle hebben met biologische bestrijders, terwijl anderen het met biologie en regelmatige corrigeren met bespuitingen niet redden.

Het schadebeeld in de groeiende gewassen valt nu nog mee als je het afzet tegen de aantallen trips die je scout. In witte en gele bloemen zie je ook niet veel, maar in de kleurtjes wel natuurlijk. Die vertonen eerder

bloemschade. Maar wat gebeurt er richting het najaar, als je nu al behoorlijke aantallen trips op je bedrijf hebt? Dat is best zorgelijk, als je kijkt naar de mogelijkheden die we nu hebben. We moeten echt iets anders gaan doen of verzinnen.

En dan nog is het de vraag of het effectief genoeg is.”

Van Spronsen merkt dat kort stomen effectief is. Hij telt daarna minder trips. Schade van wortelknobbelaaltjes is nu niet erg zichtbaar in de gewassen. Zwarte bonenluis duikt sinds kort weer op. „Meestal zitten ze verspreid over het hele bedrijf.

Maar als je door scouting weet waar ze wel en niet zitten, kan je vaksgewijs spuiten met bijvoorbeeld Plenum.” Phytoseiulus heeft spint onder controle. „Afhankelijk van gewastype en infectiedruk in de vorige teelt kan je dan iets terug in de dosering roofmijten, maar minstens 6 stuks per m2 blijft nodig.”

’Muizen hebben de zakjes roofmijt gevonden’

Henk Overkleeft Plaats: Maasdijk Teelt: amaryllis en potplanten Oppervlakte: 2,4 ha

24

Om de twee weken hangt Henk Overkleeft zakjes Amblyseius Swirskii tussen het gewas. Steeds 1.750 stuks en dat komt neer op een zakje per 4 m2. Dat is de helft van de adviesdosering. „Omdat we elke twee weken uitzetten en zakjes 4-5 weken effectief zijn, is er per saldo een gelijkmatigere populatieopbouw van de roofmijten.” De zakjes worden uitgezet op tweederde van het bedrijf; alleen de overjarige gewassen. De afdeling waar net gestoomd en geplant is, die is voldoende vrij van trips. „We hebben wel op het hele bedrijf een keer bodemroofmijten gestrooid, de Hypoaspis miles.

Dat was de standaarddosering van 125.000 stuks per 1.000 m2.”

De derde ronde zakjes inzetten is net geweest. Trips is onder controle, maar een ander probleem dook op: muizen. „We hebben deze week zakjes muizenkorrels in het gewas gelegd. Dat hoefde voorheen bijna

nooit. We waren vooraf gewaarschuwd dat muizen op de zakjes roofmijt afkomen. Toch waren we verrast. De afgelopen ronde vonden we 20-30 zakjes die aangevreten waren. Ze hangen 80 cm van de grond tussen het gewas. Toch weten muizen ze te vinden.”

Biologische muisbestrijding met een kat is volgens de teler geen optie. „Het is bekend in amaryllis dat een kat de narcismijt makkelijk

verspreidt. Dat willen we natuurlijk niet.” Een volgroeid amaryllisgewas is moeilijk begaanbaar. Daarom is in de benodigde looppaden tijdig zogenoemd mollengaas gespannen.

Door het inhangen van de zakjes is de teler vaker tussen het gewas, zodat hij de ontwikkeling van narcismijt nog beter kan volgen. Bekende plekken zijn sowieso gemarkeerd en daar wordt iedere 2-3 weken gecorrigeerd met Carex.

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

’Omstandigheden goed voor de inzet van biologie’

Erik Mooij adviseur bij Cropprotection

„De wittevlieg is op de meeste bedrijven redelijk onder controle.

Een enkele keer gebeurt het dat een bedrijf helemaal schoon lijkt, maar laten de vangplaten nog behoorlijk wittevlieg zien. Afhankelijk van de situatie kiezen we dan om te starten met biologie of nog even door te spuiten met zachte middelen.

De meeste bedrijven hebben dit jaar feltiella overgehouden in de biovakken. Dat is meer dan in voorgaande jaren; mogelijk omdat er steeds minder breedwerkende middelen worden gebruikt. De spint is dit jaar opvallend vroeg, waardoor de populatie feltiella duidelijk toeneemt.

Hier en daar komt de meeldauw opzetten ondanks het zwavelen.

Op bedrijven waar de biologische gewasbescherming gaat starten zetten we de zwavelpotten uit. In de vakken waar meeldauw te snel opkomt gebruiken we dan curatieve

middelen als Rocket en Topaz. Op een aantal bedrijven werken we ook met preventieve middelen.

Mineervlieg is op dit moment moeilijk in te schatten. Op sommige bedrijven is helemaal geen mineervlieg meer aanwezig, en dan is het evenwicht met diglyphus weg. De vraag is hoe mineervlieg en diglyphus zich in de komende weken ontwikkelen als de chemische bestrijding stopt.

Door grote inspanningen van

tuinders zijn dopluis en wolluis erg rustig. Een paar telers hebben hier last van. Het is erg belangrijk dat de werknemers de wolluis herkennen, want zij zorgen meestal zelf onbewust voor de verspreiding door de kas. Hang dus een foto in de kantine en probeer de eerste plekken met wolluis meteen op te ruimen.

Al met al is de plaagdruk goed te overzien. De omstandigheden zijn goed voor de inzet van biologie.”

’Altijd open staan voor nieuwe ideeën’

Gerard van Leeuwen VLM Hydrocultuur Plaats: Made Teelt: tropische potplanten Oppervlakte: 2,5 ha

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Gerard van Leeuwen kijkt graag over de heg als het gaat om bepaling van een goede gewasbeschermingsstrategie. Hij bezocht daarom het afgelopen PlantgezondheidEvent. Wat hij er vooral van opgestoken heeft, is om zijn potplanten nog weerbaarder zien te krijgen tegen ziekten en plagen. Daar is hij al ruim een jaar mee bezig om na het oppotten NatuGro in te zetten. „Bij het uitspoelen van de wortels alvorens

ze in potten met hydrokorrels verdwijnen, krijgen de wortels een hele tik te verwerken. Vroeger werden de planten na deze behandeling nog wel eens aangegoten met bijvoorbeeld Fenomenal. Nu maken we gebruik van NatuGro-producten. De chemie is dus vervangen voor een biologische oplossing. De planten zien er beter uit; wellicht wel doordat ze inderdaad weerbaarder zijn geworden”, uit Van Leeuwen.

Het zoeken naar biologische alternatieven stelt ook teleur. Zo is het afwisselen met het biologische middel Bugsil inclusief uitvloeier in een schema tegen luis en trips de Brabantse potplantenteler niet goed bevallen. De afdoding van insecten was onvoldoende en er ontstond een soort bladverbranding. Volledig afschrijven van het middel doet Van Leeuwen vooralsnog niet, omdat hij het middel in de winter heeft toegepast. Een periode waarin planten immers niet op hun sterkst zijn.

Verder is het vrij rustig qua plagendruk. Swirskii houdt spint en trips onder de duim en larven van Cryptolaemus montrouzieri de wolluis.

Pleksgewijs moet nog wel opgetreden worden tegen Californische trips. Dit doet Van Leeuwen met Match en Scelta. Planten die binnen komen met symptomen van dop- en schildluis, worden apart genomen en gespoten met Teppeki.

25

Schermen PAR-licht doorlaten, warmtestraling reflecteren, isoleren, licht diffuus maken of vochtafvoer

Schermen is spelen met licht en energie Bonar en Ludvig Svensson zijn bekende leveranciers van klimaatschermen in de sierteelt. Hun productenpakket is breed. En er zijn meer aanbieders. Ridder Climate Screens vult sinds 2015 aan. Nog meer keuze. Trends: met schermdoek meer energie besparen en meer licht toelaten.

toch enigszins mogelijk maken. Het kan allemaal met schermdoek.

Er was al veel keuze en

D

dat is toegenomen. Ridder Climate Screens vond in China fabrieken die volgens hen in staat zijn doeken te maken waarmee ze de concurrentie op de Europese markt aan kan gaan. Maar Bonar, Ludvig Svensson

Trend naar diffuus Invloed op alle klimaatfactoren

en anderen zitten ook niet stil. Net als leveranciers voor montage en aansturing van doeken.

Verbeterde bedrijfsrendementen en inzichten uit Het Nieuwe Telen stimuleren de vraag naar doek.

Er is volop aanbod.

Hans Neefjes en Joef Sleegers bloemisterij@hortipoint.nl

26

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

FOTO: JOEF SLEEGERS

Er zijn veel soorten schermdoeken van diverse aanbieders. En de ontwikkelingen gaan zeker nog enige tijd door. Kiezen is nog steeds afwegingen maken tussen energiebesparing en lichtreductie. De rol van een scherm in de klimaatsturing neemt toe.

>

Schermstrategie bepalen is belangrijkste bij aanschaf De keuze is reuze als het gaat om schermdoeken. Behalve de genoemde drie fabrikanten is er nog meer aanbod, bijvoorbeeld van Peter Dekker Installaties. Het gaat te ver om alles uitvoerig te benoemen. En hoe vergelijk je productspecificaties, praktijkervaringen en prijzen van een doek objectief? Zeker is dat door de opkomst van Het Nieuwe Telen en groeimarkten in het buitenland en in de groenteteelt wereldwijd de ontwikkelingen zeker nog enige tijd blijven doorgaan.

Hoe kies je uit het brede aanbod het juiste klimaatscherm? Is er een stappenplan of ga je af op collega’s of adviseurs? Die vraag stelde het Vakblad aan de drie voornaamste fabrikan-

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

ten voor Nederlandse siertelers.

Telers in Nederland weten heel goed wat ze willen en traditie speelt ook een belangrijke rol, zegt Evelien Nottebaere, productmanager Agro bij fabrikant Bonar.

Voor Hugo Plaisier, consultant bij Ludvig Svensson, is het startpunt: wat wil de teler bereiken met zijn schermdoek? „Daar moet hij niet te snel overheen stappen, want dat kan tot teleurstellingen leiden. Een klimaatdoek is een hulpmiddel, geen doel. Onze consultants helpen graag bij het vinden van de optimale keuze.”

Mario Scherpenzeel betrekt ook graag de teeltvoorlichter van de teler bij de keuze voor

een bepaald type doek. „Wij kennen de eigenschappen van ons doek, maar belangrijker is om erachter te komen wat de klant wil bereiken. Samen met de installateur - voor de technische oplossing - komen tot een passende oplossing.”

Samengevat moet de teler zich achtereenvolgens afvragen: wat is de strategie van mijn bedrijf? Wat is mijn teeltwijze? Welk klimaat hoort daarbij? En welk schermdoek heb ik dan nodig? En een teler met WKK en belichting zal andere eisen stellen aan een scherm dan een teler zonder belichting. Dus ook de aanwezige technische uitrusting heeft zijn invloed op de keuze van het schermdoek.

27

Vervolg van pagina 27

Schermdoek heeft raakvlakken met kasklimaat.

Maar installatie en aansturing vergen eveneens aandacht, net als wetgeving en verzekering.

Meerdere schermdoeken

Doeksturing steeds nauwkeuriger

Ruud Batist, gerberateler:

’Flexibel met een diffuus schermdoek’ Gerberakwekerij Batist Oranjepolder in Maasdijk heeft een voorkeur voor een schermdoek in plaats van krijten. „Vroeg en laat in het jaar hoef je eigenlijk alleen de felle zon weg te schermen rond het middaguur”, verklaart mede-eigenaar Ruud Batist. „In de andere uren heb je dan geen scherming nodig. En ook op een donkere dag zit een vaste coating in de weg. Dus wij hebben gekozen voor de flexibiliteit van een schermdoek.”

Om zoveel mogelijk licht te kunnen binnenlaten is gekozen voor het nieuwe diffuse doek van Ludvig Svensson. Dit doek schermt iets minder licht weg (23%) dan de tradionele zonnedoeken (rond 30%), maar omdat het tegelijk diffuus maakt kunnen de planten dat hebben. Door de betere spreiding van het zonlicht is er ook minder last van schaduw-

28

plekken in de kas. Het diffuse doek zit op hetzelfde dradenbed als het verduisteringsdoek. „Het komt nooit voor dat we twee schermdoeken tegelijk willen gebruiken.”

Het verduisteringsdoek wordt ook als energiedoek gebruikt. Het diffuse doek is zo open dat het niet isoleert.

Batist is het eerste bedrijf dat dit doek installeert, dus veel ervaringen zijn er nog niet te melden. Een klein nadeel ten opzichte van een krijtmiddel is dat een schermdoek de warmte niet buiten de kas houdt. Tijdens heel hete zomerdagen is het onder een gekrijt kasdek iets koeler. „Maar dat gaat slechts om een of twee graden”, verwacht Ruud Batist. „Het scheelt niet zo heel veel.”

De kwekerij werkt ook met nokschotten en gevelschermen. Zo is de kas verdeeld in vier afdelingen die apart zijn te sturen. „Sommige soorten hebben bijvoorbeeld een iets kortere dag nodig dan andere soorten om generatief te worden”, vertelt de teler. „Een half uur verschil kan al genoeg zijn.”

De eisen aan scherminstallaties zijn hoog. In gesloten toestand moeten ze zo min mogelijk licht onderscheppen, ze moeten steeds sneller gemonteerd kunnen worden, een lange levensduur hebben en aansturing van het doek moet steeds secuurder. En dat allemaal in een kas die - net als de meeste onderdelen van de scherminstallatie - krimpt en uitzet. De ontwikkelaars van de diverse leveranciers zijn dagelijks bezig met verbeteringen. De variatie aan profielen, slipsystemen, clips, spanbussen, veerblokken en andere benodigheden is daarom groot. „Ik kies de beste spullen die er op de markt te krijgen zijn. Daarmee kan ik klantspecifiek en snel een perfecte scherminstallatie monteren. Prijs speelt een rol, maar bewezen kwaliteit is belangrijker”, geeft Peter van der Valk van scherminstallatiebedrijf El Flaco uit Honselersdijk aan. Regeltechnisch zijn de mogelijkheden ook toegenomen. Via de computer is een kier tot op een tiende procent nauwkeurig te realiseren. Dat vraagt iets van de software, maar ook van de profielen, slipblokken en sensoren die de doekstand bepalen. Installatiebedrijf Stolze introduceerde onlangs een nieuwe techniek waarmee meetfouten niet meer voorkomen, aldus het bedrijf uit Maasdijk. De techniek met de naam Stolze Doek Meting (SDM) meet niet de stand van de motoras, maar die van het doek. Dat gebeurt met een sensor die op het schermdoek zit en met behulp van infrarood licht de afstand meet. De kosten zijn iets hoger dan die van een standaardmeter, maar de nauwkeurigere meting maakt de SDM tot een goede investering, aldus Stolze.

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Met doek inspelen op brandrisico en lichtuitstoot De overheid stelt eisen aan de lichtuitstoot van een bedrijf en verzekeraars zijn kritisch als het gaat om de brandbaarheid van doeken. Hoe zit het ook al weer? Bij gebruik van assimilatiebelichting van zonsondergang tot zonsopgang gelden onderstaande regels. n Een dicht zijgevelscherm met tenminste 95% lichtreductie. n Bij meer dan 15.000 lux moet het ’98%-schermdoek’ van zonsondergang tot zonsopgang gesloten zijn. n Bij minder dan 15.000 lux en toepassing in de donkerteperiode tenminste 98% lichtreductie met bovenscherm. Van 1 september tot 1 november en van 1 april tot 1 mei is de donkerteperiode vanaf een half uur na zonsondergang tot 02.00 uur. Tussen 1 november en 1 april is de donkerteperiode van 18.00 tot 24.00 uur. n Bij minder dan 15.000 lux in de nanacht (na de donkerteperiode tot zonsopgang) ook een effectief boven afschermsysteem met tenminste 74% lichtreductie. Vaak komt dit overeen met een kierbreedte van 25%.

Een beperkt aantal bedrijven maakt gebruik van overgangsregeling. Een deel van hen gebruikt voor het afschermen van assimilatielicht een bovenscherm dat voor 1 januari 2014 is aangebracht. Zij kunnen tot 1 januari 2017 volstaan met 95% afscherming.

Telers kunnen hun zogenoemde assimilatiedoek openen in de donkerteperiode zonder dat er te veel licht richting het kasdek schijnt.

Dat kan bijvoorbeeld door een strook dicht, wit doek aan een bovenliggend open zonweringsdoek te naaien.

Brandvertragend doek Bij nieuwbouw en vervanging zijn brandvertragende schermdoeken een voorwaarde voor de grootste verzekeraars in de tuinbouw, Interpolis en Avéro Achmea. Maar zij verzekeren ook na 1 januari 2017 het brandrisico van glastuinbouwbedrijven zonder brandvertragende schermdoeken. Onder andere door de financiële situatie van veel bedrijven, is dat type doek in diverse kassen nog aanwezig.

Om tegen brand verzekerd te blijven is samen

met de sector, telersgroepen en financiële instellingen gezocht naar alternatieven om het brandrisico te verkleinen. Acceptabel brandrisico in de glastuinbouwsector blijft hierbij het uitgangspunt. Aanvullende preventievoorwaarde voor bedrijven met niet-brandvertragend doek is dat voor 1 januari 2017 door een erkend bedrijf een keuring plaatsvindt van de elektrische installatie(s) en de hoofdschakelkast. Gebreken moeten hersteld worden.

Als er assimilatieverlichting aanwezig is, dan moeten tevens die installatie plus trafo’s gecontroleerd worden. Alleen na zo’n controle is de brandverzekering bij Interpolis en Avéro Achmea per 1 januari 2017 te behouden.

Snel doek vervangen of monteren Een kas gaat langer mee dan een schermdoek. En doek is soms sterk vervuild of minder geschikt voor een nieuwe teelt of teeltmethode. Kortom, een doekwissel is onontkoombaar. Verwisselen of installeren hoeft echter geen lastige, tijdrovende klus meer te zijn.

Steeds meer installatiebedrijven ontwikkelen systemen waarmee je een baan doek vanaf de gevel of het pad in een keer in speciale profielen kan trekken. Stof of andere viezigheid van de nieuwbouw van een kas hoeft dan ook nog nauwelijks tot vervuiling te leiden. Je kunt zelfs kort voor het planten, of boven een bestaand gewas met schermdoek aan de gang. Langdurig boven in de kas op een monorailwagen monteren is ook niet meer nodig.

Slip-In Peter Dekker Installaties heeft sinds 2008 zijn Slip-In Systeem (foto). Aan beide zijden van het doek worden platte kunststof bandjes geïntegreerd. Dit gebeurt bij de productie van

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

het doek. De bandjes zorgen ervoor dat het doek soepel door de geleideprofielen schuift en toch strak blijft. Je kunt per doekbaan wisselen en bij het intrekken van nieuw doek gaat het oude doek eruit. De schermin­stallatie is daarom nooit lang buiten werking. Bovendien zijn er geen belemmeringen meer voor een snelle, veilige doekwisseling, zoals de hoogte van de kas en het gewas en/of het teeltsys­ teem. Geleideprofielen zijn in de meeste bestaande scherminstallaties te monteren, maar meestal gebeurt het in nieuwe kassen in binnen- en buitenland. Vooral in de groenteteelt (hoge en lange kappen) is het voordeel van deze manier van doek monteren evident.

Maar ook siertelers installeren het. Het aantal systemen neemt toe. Alweco Scherminstallaties uit Maasdijk heeft al enkele jaren het Quick-zip systeem. Holland Scherming uit Maasdijk heeft sinds kort het Triple S of Smart Skate System en Van der Valk Horti Systems uit Naaldwijk introduceerde onlangs het

doekintreksysteem Valk­ScreenVision, inclusief hulpdoek in de vorm van een driehoek om schermdoek spanningsloos en zonder plooien op volle breedte in de kap te trekken.

Alle systemen behoeven aanpassingen aan de zijkanten van het doek in de vorm van strips, koorden, draden of andere materiaal. Dat kan al tijdens de productie van het doek, maar ook via confectie als de doeken vanaf een moederrol op de juiste lengtes worden gemaakt.

Installateurs melden desgevraagd dat zij voordelen zien in genoemde systemen, maar het is nog te vroeg om iets te zeggen over ’de beste keuze’ en het rendement van de extra investering in aanpassing van doek en profielen.

29

Nog beter isoleren heeft de toeko Schermdoeken lossen sommige klimaatproblemen op, maar brengen weer nieuwe problemen met zich mee. Wat is de beste manier om met al die schermen om te gaan?

Peter van Weel (WUR Glastuinbouw) concludeert na jaren van onderzoek: zo veel mogelijk isoleren in combinatie met actief ontvochtigen heeft de toekomst.

Scherm geheel sluiten

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

H

Klimaatverschillen door wind

Actief ontvochtigen

Tweemaal uitstraling meten Sinds enkele jaren weet iedere tuinder dat het niet zozeer gaat om de temperatuur van de kaslucht, maar die van de plant. Een bloem maakt andere dingen mee dan de meetbox doet geloven. Daarbij is het begrip ’uitstraling’ cruciaal. Door uitstraling van warmte kan een object kouder worden dan de omringende lucht.

Met de schermdoeken dicht bepaalt de temperatuur van het onderste doek de uitstraling van de bloem. Bij elke graad temperatuurverschil tussen scherm en bloem neemt de uitstraling van de bloem met 5 W/m2 toe. De temperatuur van het doek wordt weer voor een groot deel bepaald door de temperatuur van de kaslucht boven het doek.

In de nacht verliest een bloem tussen 5 en 15 W/m2 aan warmte. Dit wordt niet volledig gecompenseerd door de kasverwarming. „Dit is een verraderlijke toestand, die telers zich gelukkig steeds meer realiseren”, zegt Van Weel. Steeds meer tuinders schaffen daarom een pyrgeometer aan om buiten de kas de uitstraling naar boven toe te meten. Dat alleen is echter niet voldoende, vindt de onderzoeker. „Het is ook nodig om de uitstraling vanuit de bloem te meten. Dat kan met een uitstralingsmeter, maar een goed alternatief is ook een temperatuurmeting boven het scherm of met een warmtebeeld camera.

30

Windzijde erbij zetten

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

BRON: WAGENINGEN UR GLASTUINBOUW

omst

Elke nieuwe oplossing met schermen brengt een nieuw probleem met zich mee. Naar rechts in de illustratie worden de problemen stap voor stap opgelost.

Nog betere isolatie

Druipprobleem

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Welk doek boven?

Bij de installatie van twee doeken rijst de vraag: moet het verduisteringsdoek onder of boven liggen? Als er twee doeken strak dicht liggen, wordt het heel koud boven het doek. Ook de temperatuur van het bovenste doek wordt dan heel laag. De condensatie tegen dat doek neemt toe. Als de RV stijgt, zit je snel aan het dauwpunt.

Als het onderste doek vocht doorlaat, condenseert dat tegen het bovenste doek.

Dat pleit ervoor om het dichtste doek, dus het verduistingsdoek – dat weinig vocht doorlaat – onder te hangen en het meest open scherm boven.

31

Perkgoedtelers tekenen voor een jaar als 2015 De stemming onder perkgoedtelers op de FloraHolland Seasonal Trade Fair op 9 en 10 maart is voor het tweede achtereenvolgende jaar positief. Ze zouden zo tekenen voor een seizoen als afgelopen jaar: rustig verlopen met weinig uitschieters resulterend in redelijk goede prijzen. Perkgoedtelers weten echter wel beter: ze kunnen het wel wensen, maar zullen het niet krijgen.

Geen enkel perkgoedseizoen is immers hetzelfde.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

A

Seizoen 2015 verloopt vlot

Vertrouwen in 2016

Het violenseizoen is goed van start gegaan. Telers hopen op net zo’n vlotte doorloop naar het seizoen van eenjarige zomerbloeiers als in 2015.

32

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

FOTO'S: PETER VAN LETH

Remmen anders insteken

De Seasonal Trade Fair grijpen perkgoedtelers met name aan om hun klanten te spreken en nieuwe contacten aan te halen. In de stands is aankomend zaai- en stekperkgoed te vinden.

Toenemende eisen retail

In het kort

Terreinwinst

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

n Perkgoedtelers op de Seasonal Trade Fair zijn over het algemeen optimistisch over het komende seizoen. Mede door het vertrouwen bij de handel door het goed verlopen seizoen in 2015. n Toenemende eisen door de retail betreffende gebruik van gewasbeschermingsmiddelen worden geaccepteerd zolang ze maar eenduidig zijn.

33

Teelttips PIOEN Botrytis Botrytis paeonia komt voor in drie verschijningsvormen. Omdat het een cyclus betreft maakt het eigenlijk niet uit waar je begint met beschrijven, dus starten we in het voorjaar. De wintersporen van deze schimmel liggen nu tussen de stelen. Ze gaan kiemen als de pioen gaat groeien. Tijdens het opkomen worden de stelen aangetast en vallen bij

CHRYSANT Aaltjes systematisch aanpakken Aaltjes bestrijden in de grondgebonden teelt is een voorbeeld van een systeemaanpak. Enkel met chemie het probleem onder controle krijgen, is nu een utopie. Vorig jaar is in opdracht van het PT een aanpak van aaltjes uitge-

FREESIA Grondtemperatuur en klimaatregeling De sturing van de grondtemperatuur is nu lastig.

Overdag kan met zonnig weer de grondtemperatuur gemakkelijk oplopen naar 18-19°C en door de koude nachten weer onder 15°C zakken. Te veel wisselende grondtemperaturen kan

34

ZOMERBLOEMEN ongeveer 20 lengte om; de z.g. omvallers. Dezelfde botrytisvorm gaat ook onder de bloemknop zitten en zorgt ervoor dat de bloem vlak voor de bloei afrot. Vaak is dit tijdens het snijden vrijwel niet te zien.

De meeste kans op deze knopbotrytis is bij koud, nat weer vlak voor de bloei als de knop niet snel door kan groeien. Na de bloei treedt botrytis via elke beschadiging, of dit nu mechanisch

of weersinvloed is, binnen.

De schimmel zorgt hier voor kleine schade, maar vermeerdert zich sterk en maakt tijdens het afsterven de wintersporen, die in het voorjaar voor de omvallers zorgen. Nadenken over de beschreven cyclus helpt om beter in te schatten wanneer bestrijding nodig is.

Vruchtwisseling

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

werkt. Kernpunten uit dit rapport zijn: n Hou rekening met verschillen in rasgevoeligheid.

Van Anastasia is bekend dat deze veel minder gevoelig is voor wortelknobbelaaltjes. Voor de middellange termijn liggen hier het veredelingskansen. n Zet bedrijfshygiëne hoger op de agenda.

Gebruik bijvoorbeeld ontsmettingsmatten en let op werkvolgordes bij grondbewerking en gewaswerkzaamheden. n Stomen is nog steeds

de belangrijkste bestrijdingsmethode. De regel is dan 60°C – 60 minuten – 60 cm. Weinig bedrijven bereiken dit. Overweeg daarnaast om meer dan één per jaar te stomen.

houdende meststoffen?

Positief voor de grondstructuur is een voorraadbemesting met kalk en/of gips. n Bij de afbraak van de schimmels in schimmeldominante compost komt chitine vrij. Dit heeft een remmend effect op de ontwikkeling van aaltjes. Daarnaast stimuleert compost het bodemleven en kan het de bodem weer in balans brengen.

Heeft u last van aaltjes, hou dan voor de watergift een hoge gietfrequentie aan.

Liever één keer per 4 dagen 12 l/m2, dan één keer per 6 dagen 18 l/m2.

leiden tot duimen. Te lage grondtemperatuur kan weer leiden tot te weinig haken. Bij hogere grondtemperaturen kunnen de haken te hoog worden aangelegd, waardoor tijdens de oogstfase te veel haken met de hoofdtak moeten worden meegeoogst. Dit kost dan weer productie.

Werk met de grondverwarming op de onderwaarde voor de knopaanleg, zodat de grondtemperatuur uiteindelijk niet te ver kan wegzakken.

Overdag is het raadzaam om vlot het scherm te sluiten om zodoende de grondtemperatuur niet te veel te laten oplopen. Sluit tijdens de fase van begin knopaanleg dan ook het doek op 300 Watt/m2 (over het algemeen schiet de straling op zonnige dagen hier al ver boven). De grond zal dan minder snel opwarmen en de plant zal uiteindelijk voldoende licht krijgen om goed te kunnen groeien (en knop aan te leggen).

Verneveling

de belangrijkste start- en stuurvoorwaarde voor de verneveling. Gebruik de ongedempte straling als stuurvoorwaarde. Eventueel dit afblokken tussen bepaalde RV’s (c.q. vochtdeficits) die u wenselijk vindt. Als u alleen op RV of vochtdeficiet werkt, is de kans groot dat de verneveling niet optimaal werkt en dat de gewassen nat kunnen slaan.

Van de relatie bemesting en aaltjes is nog weinig bekend. Toch zijn enkele punten te benoemen: n Chloor lijkt een negatieve invloed op het bodemleven te hebben. Zijn aaltjesproblemen de afgelopen jaren toegenomen door een stijgend gebruik van chloor-

Let ook bij zaadteelten goed op de vruchtwisseling. Kijk hierbij niet alleen naar de voorvrucht van het vorige jaar, maar minimaal drie jaren terug. Bij gevoelige gewassen als callistephis is het zelfs belangrijk om meer dan vijf jaar terug te kijken. Hoewel de belangrijkste ziekten die gevoeligheden kunnen veroorzaken fusarium en verticillium zijn, kunnen er ook gemakkelijk problemen ontstaan met ziekten als rhizoctonia en sclerotinia. Voorkomen van deze ziekten is mogelijk, maar genezen vrijwel niet.

n

De vernevelingsinstallatie is goed te gebruiken om het vochtgehalte in de kas te verhogen of de kastemperatuur gemakkelijker wat lager te houden of te krijgen. Omdat vochtige lucht meer warmte kan bevatten, kan met kleinere raamstanden worden gewerkt om energie af te voeren. Dit heeft weer als voordeel dat CO2 meer in de kas blijft voor de planten. Omdat water onder invloed van de instraling verdampt, is dit

Het chemisch middelenpakket tegen aaltjes is smal. Wel zijn er wereldwijd genoeg groene middelen bekend. Het zou goed zijn als die op korte termijn beschikbaar komen voor de grondgebonden Nederlandse glastuinbouw.

René Corsten, Delphy 06-53374539

www.pronkconsultancy.nl Hans Pronk (06-21231991) Vakblad voor de Bloemisterij 00 (TEMPL)

Schoffelen

ALSTROEMERIA Watergift Maart was zeer zonnig met plaatselijk 50% meer stralingssom dan in 2015. Soms wordt te laat geanticipeerd op een toename van straling.

Momenteel is vooral aan de randen van de bedden, sprake van zoutneerslag (witte korrels) op de bovenzijde van de grond. Een te zoute bovenlaag (0-5 cm) kost groei omdat niet alle haarwortels elementen kunnen opnemen. De EC in de laag 0-5 cm en 5-15 cm kan zomaar 1,0 mS verschillen.

Dit ziet u niet op het grondmonster omdat deze dieper wordt gestoken.

De plant heeft water nodig voor verdamping, groei (toename van steelgewicht) en celstrekking. Steelgewicht wordt sterk beïnvloed door

GERBERA Zwavel verdampen Op een aantal bedrijven is de afgelopen weken gestart met het uitzetten van biologie. Het gaat hierbij vooral om de sluipwesp encarsia, de roofmijten swirskii, montdorensis, phytoseiulus en de galmug feltiëlla. Dit zijn allemaal natuurlijke vijanden die in de eerste weken na uitzetting last hebben van zwaveldamp. Om de opbouw van de populatie een goede kans te geven, moet de zwaveldruk omlaag.

Een spuitronde met Luna Privilege kan een langdurige preventieve werking geven, maar voor gevoelige rassen is dit vaak niet voldoende.

Er is de afgelopen tijd met Vakblad voor de Bloemisterij 00 (TEMPL)

water. Het drogestofgehalte van een alstroemeria is circa 8-9%. Dit betekent dat ruim 90% water is. Per week groeien er 12-15 scheuten per m2 die toenemen in gewicht tot circa 60 gr per steel. Gemiddeld groeien er per m2 50 bloemtakken die allemaal wekelijks 20 gr toenemen in gewicht. Er wordt 400-500 gr gewicht per m2 per week geoogst. Alleen al voor de gewichtstoename is dus per m2 zo’n 1,3-1,5 l water nodig. Voor de verdamping, afhankelijk van instraling, VD en raamstand, geldt een veelvoud van dit getal.

Geef daarom water naar behoefte, dus op stralingssom. Alstroemeria is een matige verdamper maar per 1 J/cm2 stralingssom moet u

in een grondteelt ongeveer 1,5-1,7 cc water geven.

Op dagen met meer dan 1.000 J is dat ongeveer 1,51,7 l. Voor substraat is dit 2 cc per 1 J/cm2 stralingssom.

Water geven is ook nodig om verversing te krijgen rondom de wortels. Dus u moet altijd 10-15% meer geven om verzilting te voorkomen. Ook blijft daarmee de pH rondom de wortels op peil. Een te lage watergift leidt makkelijk tot chlorose van het jonge blad omdat zowel pH als EC bij de wortels dan oplopen. Chlorose is dus niet altijd een kwestie van te veel water maar veelal meer van te lage of te onregelmatige watergift.

name ’s nachts tot al flink gelucht en in de gevoelige soorten is vaak al beginnende meeldauw te zien.

Besteed de komende tijd veel aandacht aan het scouten op meeldauw. Een keer per week de gevoelige rassen scouten op meeldauw is echt te weinig. Doe dit zeker twee keer per week.

Een ruimtebehandeling van het gehele bedrijf is dan niet direct nodig. Vaak volstaat een rasafhankelijke gewasbespuiting.

Opvallend is dat dit jaar weer meer bedrijven zijn waar genoemde natuurlijke vijanden de gehele winter in het gewas aanwezig zijn geweest. Ook op bedrijven waar meer dan 80 uur per week wordt gezwaveld.

Natuurlijke vijanden kunnen dus een weerbaarheid tegen zwaveldamp opbouwen.

Enkele bedrijven hebben in

2015 dan ook tijdens het biologieseizoen doorgewerkt met de zwavelverdampers.

Dit bleef dan beperkt tot twee uur per nacht. Juist door deze twee uur optimaal in te zetten tijdens het sluiten van het verduisteringsdoek zorgt ervoor dat de zwavel binnenblijft. Verder is het bij zo’n korte verdampingsperiode erg belangrijk dat de potjes zo snel mogelijk op de optimale temperatuur van circa 150°C zijn. Dit lukt het beste als ze alleen verse gele zwavel bevatten. Oude bruin-zwarte depotlagen op de bodem van het potje werken isolerend, waardoor het smelten te lang duurt.

Ook moet het potje zo dicht mogelijk op het verwarmingselement gesteld staan.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06-54695274

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Twijfel ‘Er zit wel een blaadje in hè?’ Ik knik en vraag: ‘Hoe komt dat denk jij?’ Hij trekt een tak uit de grond en bekijkt hem van boven tot onder. ‘Het kan fusarium zijn. Of verticilium. Het wil nog weleens helpen om ze in een vroeg stadium met Luna Privilege te spuiten.’

Van komkommers wordt weleens gezegd dat het een manier is om water recht overeind te zetten. Neem een hap van zo’n sappige jongen en je weet wat ze bedoelen. Met bloemen is het eigenlijk niet anders. Ik raad niet aan om er zomaar een hap van te nemen, maar veel meer dan water is het niet. Wonderlijk eigenlijk, dat uit een klein plantje een behoorlijke tak kan groeien. En dat alleen maar door op en neergaande sapstromen met water en voeding. En zon natuurlijk.

Maar stel dat er tijdens dat groeien iets niet goed gaat. Dan slaat de twijfel toe. Vlak voor de oogst zie je bladvergeling. Waar komt dat door?

Is het de samenstelling van de kunstmestbak?

Kalksalpeter zorgt voor een beter calciumtransport in de vaten. Toch maar aanpassen? Of zou dat lage ijzercijfer er iets mee te maken hebben? Fosfaattekort kan het niet zijn. Dat weet ik zeker.

Het klimaat misschien? Te vochtig geteeld? Die raammelders, je zou ze… Soms geven ze een waarde aan die totaal niet klopt, dat ziet een blinde nog wel. Dan maar luchten op looptijd. En meteen de meetboxen vervangen, want die zijn al bijna dertig jaar oud. En maar hopen dat de geijkte thermometer van de servicemonteur een beetje klopt. Daar hangt wel alles vanaf.

Of het is de plantdikte natuurlijk. Ja, stom. De plantenleverancier stuurde deze winter zoveel planten af dat we die middelste maas ook maar vol hebben gezet. Spijt van als haren op mijn hoofd. Die extra planten gooien we nu weg. Volgend jaar gebeurt dat niet meer. Zeker weten.

Eerder nog wat minder op de meter.

Ik stuur een foto van een tak met bont blad naar een collega en vraag of hij het herkent. ‘Ja. Te vochtig onder in het gewas, denk ik. Misschien moet je eerder stoppen met gieten? Of in een vroeg stadium spuiten met Luna Privilege. Een systematisch supermiddel.’ Lang leve Whatsapp. Mestbak, klimaat, plantdikte, Luna… Ik twijfel. Alles tegelijk aanpakken? Maar hoe weet je dan wat echt helpt?

Eugenie Dings, Flori Consult Group, 06 52695289

35

Nieuws

Vakbelangstelling voor shows Keukenhof neemt toe

<

De verdeling van de bloemen-/plantenshows per paviljoen op Keukenhof 2016

Meer gratis Wifi

Oranje Nassau Paviljoen tulp freesia gerbera roos narcis + bijz. bolgewassen alstroemeria chrysant + calla anjer + zomerbloemen

24 maart t/m 29 maart 31 maart t/m 5 april 7 april t/m 13 april 14 april t/m 19 april 21 april t/m 25 april 27 april t/m 3 mei 5 mei t/m 10 mei 12 mei t/m 16 mei

Willem-Alexander Paviljoen bol-op-pot, lelie, amaryllis en snijhyacint, potplant** hyacint bloeiende heesters tulp vaste planten lelie *

hele openingsperiode; 24 maart t/m 16 mei 24 maart t/m 5 april 24 maart t/m 28 april 25 april t/m 1 mei 29 april t/m 16 mei 5 mei t/m 16 mei

* lelie is de laatste weken van mei extra aanwezig in dit paviljoen ** diverse potplanten zijn permanent aanwezig, o.a begonia, kalanchoe, saintpaulia en azalea Beatrix Paviljoen orchidee, anthurium en medinilla hele openingsperiode; 24 maart t/m 16 mei

Colofon Redactie E-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl Vakredactie POLITIEK EN ECONOMIE Quincy von Bannisseht (071) 565 96 37, qvb@hortipoint.nl Peter van Leth (071) 565 96 88, pvanleth@hortipoint.nl MARKT EN AFZET Arie-Frans Middelburg (071) 565 96 87, afmiddelburg@hortipoint.nl Cindy van der Zwet (071) 565 96 30, cvanderzwet@hortipoint.nl TEELT EN TECHNIEK Hans Neefjes (071) 565 96 38, hneefjes@hortipoint.nl

Joef Sleegers (071) 565 96 42, jsleegers@hortipoint.nl Eindredacteur Jenny Mostert (071) 565 96 33 Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

Uitgever Het Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen Schipholweg 1, 2316 XB Leiden, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: svs@hortipoint.nl, website: www.hortipoint.nl Directeur Emile Blomme

vuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

(071) 565 96 71

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun

Secretariaat Linda Laman Alice Hoogenboom

professionele kennis en ervaring en de te gebruiken

(071) 565 96 78 (071) 565 9679

informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar

ABONNEMENTENSERVICE Een abonnement kunt u aanvragen bij de abonnementenservice van Abonnementenland via www.aboland.nl. Ook voor adreswijzigingen en opzeggingen kunt u daar terecht.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Ook via www.vakbladvoordebloemisterij.nl/abonneren kunt u een abonnement aanvragen.

Op deze website vindt u ook de prijzen van de verschillende abonnementen. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 12 weken voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of via de site. Ook voor informatie over een lopend abonnement kunt u contact opnemen met de abonnementenservice.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Accountmanager: Gert-Jan Bloemendal, (0342) 49 48 07, g.bloemendal@bdu.nl Media-adviseur: Martin ten Hoven, (0342)- 494291 Verkoopleider: Ron van de Hoef, (0342) 494 263, 06 51 80 63 25, r.v.d.hoef@bdu.nl

36

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorg-

gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Druk: Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

klimaatneutraal natureOffice.com | NL-215-194179

gedrukt

Dit vakblad is gedrukt op FSC®-gecertificeerd papier en klimaatneutraal geproduceerd.

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

Kasgenoten

A genda 29, 30, 31 maa, 4, 6, 11, 13 apr Werkgeversbijeenkomst actuele zaken rondom arbeid en werkgeverschap, 19.30-21.30 uur, Honselersdijk en Sevenum (29 maa), Donkerbroek (30 maa), Schagen (31 maa), Geldermalsen (4 apr), Goes (6 apr), Swifterband (11 apr), Klimmen (13 apr).

Info: www.werkgeverslijn.nl.

30 maa-1 apr Tulip Trade Event, laatste ontwikkelingen bij acht teelt- en handelsbedrijven, Noord-Holland. Info: www.tuliptradeevent.nl.

2-3 apr Kom in de kas, landelijk evenement.

Info: www.komindekas.nl.

5 apr Efficiënt werken met Poolse medewerkers, Honselersdijk. Info: www.kasgroeit.nl.

5 apr Webinar: de VAR verdwijnt, wat nu? 15.0016.00 uur, online. Info: www.werkgeverslijn.nl.

6 apr Marktplaats van de toekomst, VGB-Blooming Breeders congres, 15.00-17.30 uur, Leiden 12 apr Slimmer werken met Lean, Honselersdijk.

Info: www.kasgroeit.nl.

15 apr Jaarevent Greenport Westland-Oostland, Bleiswijk. Info: greenportwo.nl.

30 apr-4 mei Bloemendagen, Anna Paulowna.

Info: www.bloemendagen.nl.

LTO Glaskracht Nederland 5 apr Jaarvergadering Westland, De Lier.

6 apr Jaarvergadering Midden Zuid-Holland, Bleiswijk, 19.30-22.00 uur.

7 apr EnergiekEvent, Bleiswijk 14 apr Proefbezoek CO2-onderzoek phalaenopsis, Honselersdijk, 14.30-16.30 uur Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl.

Keukenhof t/m 16 mei Lisse, bloemenshows: 24-29 maa Tulpen, 24 maa–5 apr Hyacinten, 24 maa–28 apr Bloeiende heesters, 24 maa–16 mei Orchideeën, Anthurium, Potplanten, Amaryllis, Bol-op-Pot, Lelie, 31 maa–5 apr Freesia, 7–12 apr Gerbera, 14–19 apr Rozen, 21–25 apr Narcissen- en Bijzondere bolgewassen, 25 apr–1 mei Tulpen, 27 apr-3 mei Alstroemeria, 29 apr–16 mei Vaste planten, 5–10 mei Chrysant- en Calla, 5–16 mei Lelie, 12–16 mei Anjer- en Zomerbloemen.

Info: www.keukenhof.nl.

Buitenland 12-14 apr Flower Expo Ukraine 2016, Kiev.

Info: www.flowerexpo-ukraine.com.

22 apr-1 mei Floraliën, bloemen- en plantenexpositie, Gent, België. Info: www.floralien.be.

5-8 jun IFTEX, Nairobi, Kenia.

Info: www.iftex.org.

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Foto’s

Filmpjes

Vakblad voor de Bloemisterij 12 (2016)

FOTO: QUINCY VON BANNISSEHT

Binnenland

Leeftijd: 47 jaar Plaats: Vierpolders Teelt: bloeiende potplanten, kruiden en groenteplanten Oppervlakte: 5,3 ha

Vera Grootscholten Wat is Globeplant voor een bedrijf? „We zijn een van oorsprong Westlands familiebedrijf dat in 1999 naar Vierpolders is verhuisd. De kwekerij wordt geleid door mijn broers Johan en Paul, en ikzelf. Maar mijn broers waren even niet in de gelegenheid om op de foto te gaan. We telen jonge planten voor groentetelers en daarnaast bloeiende potplanten die op de veiling worden verhandeld en kruiden. Op die manier staan onze kassen jaarrond vol.”

Dat ’basilicumboompje’ ziet eruit als een kamerplant, niet als kruid... „Dat is dus ook het leuke eraan. Het is een fijnbladige basilicum uit Israël die wordt geënt op een wildbladig onderstammetje, waardoor het er heel decoratief uitziet.

Bedoeling is dat consumenten het boompje in de keuken neerzetten en er zo nu en dan blaadjes vanaf plukken om door het eten te doen. Het blad groeit gewoon weer aan en de takjes groeien uit tot best een forse bol. We kweken ook nog diverse andere kruiden en groenten. Nieuw is daarbij de zoete aardappel. Daar is echt markt voor aan het ontstaan. Onze kruidenlijn, die we onder het label Kitchenchef presenteren, verkopen we aan tuincentrumketen Groenrijk, verschillende lokale tuincentra en aan de Duitse bouwmarktketen OBI.”

Hoe ’ontdekken’ jullie nu zo’n bijzonder plantje? „In de praktijk is het de stekleverancier die ons soms vraagt iets uit te testen. Als kweker zijn wij daar ook actief naar op zoek. We testen graag uit of iets nieuws een succes kan worden. Momenteel hebben we bijvoorbeeld een proef lopen met een peperboompje. Voor het basilicumplantje heb ik trouwens zelf een speciale verpakking ontworpen die er leuk uitziet én de plant beschermt. Het bedenken daarvan vind ik gewoon leuk om te doen. Vroeger heb ik zowel de middelbare tuinbouwschool gedaan als de bloembindersopleiding. Misschien hebben die verschillende interesses ertoe geleid dat ik als kweker ook wil meedenken over de verpakking van producten.”

Jullie verwarmen de kas sinds kort met aardwarmte. Hoe bevalt dat? „Tot nu toe goed. De ketel staat uit en we krijgen aardwarmte geleverd van zo’n 80ºC, een temperatuur waarop we prima kunnen draaien. We hebben het bedrijf op verschillende punten moeten aanpassen. Zo nemen we voortaan vloeibare CO2 af omdat we natuurlijk niet langer CO2 uit eigen ketel hebben. Ook hebben we onze warmteopslagcapaciteit flink vergroot. Hopelijk gaan er straks bedrijven komen die enkel nog duurzaam geproduceerde bloemen en planten willen kopen.”

Wat doen al die bierglazen daar? „Dat is de bierglazencollectie van mijn broer Johan. Hij is verwoed verzamelaar en heeft er twee wanden van de kantine mee versierd. Wie mee wil sparen ... graag!”

37

MACHINAAL OPPOTBEDRIJF

OPPOTTEN, POTTENPERSEN EN VERHUUR SINDS 1990 (26 JAAR) WWW.JOSVANDERHOEVEN.NL INFO@JOSVANDERHOEVEN.NL 06-54734323

Tevens alle stoomwerkzaamheden Roelofarendsveen 071-3313356 • 06-22196960 info@klinkstoom.nl • www.klinkstoom.nl

Groot assortiment uitgangsmateriaal

Krijten en reinigen Wij helpen u graag! tel: 06-18277073 www.sproeibedrijf-os.nl

• Euphorbia milii • Cupressus Wilma • Ficusvariëteiten • Sundaville • Kuipplanten en kruiden • Lavandula • Senetti

mvanveenbv.com | 0297 32 65 16

media