bachelor immobiliën en verzekeringen - sociale wetgeving

Sociale wetgeving studiegebied handelswetenschappen en bedrijfskunde bachelor bedrijfsmanagement keuzetraject immobiliën- en verzekeringswezen campus Kortrijk academiejaar 2022-2023

Inhoudsopgave Legende van de gebruikte iconen ............................................................................. 2 Inhoudsopgave ......................................................................................................... 3 Inleiding .................................................................................................................. 11 1

Juridische tewerkstellingsvormen................................................................. 13

1.1

Eerste onderscheid: eigen baas of niet? ......................................................... 13

1.2

Tweede onderscheid: arbeidsovereenkomst of statuut? ................................ 14

2

Aan de slag! .................................................................................................. 16

2.1

Starten als zelfstandige.................................................................................. 16

2.2

Werken bij de overheid ................................................................................. 17

2.3

Werken als werknemer.................................................................................. 18

2.3.1 Op zoek naar werk: inschrijving als werkzoekende ......................................... 18 2.3.2 De aanwerving .............................................................................................. 19 2.3.3 Het contract .................................................................................................. 23 3

De arbeidsovereenkomst .............................................................................. 25

3.1

Het gezagselement ........................................................................................ 25

3.2

Soorten arbeidsovereenkomsten ................................................................... 29

3.2.1 Naargelang de aard van het werk .................................................................. 29 a.

Arbeiders en bedienden ........................................................................................ 30

b.

Handelsvertegenwoordigers ................................................................................. 31

c.

Studenten............................................................................................................. 32

d.

Dienstboden en huisarbeiders ............................................................................... 33

3.2.2 Naargelang de duur van de overeenkomst ..................................................... 33 a.

Bepaalde of onbepaalde tijd? ............................................................................... 33

b.

Opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd .................................. 34

c.

Vervangingsovereenkomst ................................................................................... 35

d.

Uitzendarbeid....................................................................................................... 36

3.2.3 Naargelang de omvang van het werk ............................................................ 40 3.3

De inhoud van de arbeidsovereenkomst ........................................................ 44

3.3.1 Wie bepaalt wat? Contractsvrijheid of toch niet? ........................................... 44 Sociaal recht

3

a.

Het dwingend karakter van de WAO ..................................................................... 44

b.

Invloed van cao’s .................................................................................................. 45

c.

Het arbeidsreglement ........................................................................................... 45

3.3.2 Vaak voorkomende bedingen......................................................................... 46 a.

Het proefbeding ................................................................................................... 46

b.

Het scholingsbeding ............................................................................................. 46

c.

Het concurrentiebeding ........................................................................................ 47

3.3.3 Verboden bedingen ....................................................................................... 47 4

Uitvoering van de arbeidsovereenkomst ...................................................... 49

4.1

Verplichtingen van de partijen ....................................................................... 49

4.1.1 Verplichtingen van de werknemer.................................................................. 49 a.

Eerbied en achting (art. 16) .................................................................................. 49

b.

Werk verrichten (art. 17, 1°) ................................................................................. 49

c.

Bevelen opvolgen (art. 17, 2°) ............................................................................... 49

d.

Geheimhouding en concurrentie (art. 17, 3°) ......................................................... 50

e.

Veiligheid (art. 17, 4°) ........................................................................................... 50

f.

Zorgen voor gereedschappen (art. 17, 5° en 19) .................................................... 50

4.1.2 Verplichtingen van de werkgever ................................................................... 51 a.

Eerbied en achting (art. 16) .................................................................................. 51

b.

Arbeid verschaffen (art. 20, 1°) ............................................................................. 51

c.

Veiligheid en gezondheid (art. 20, 2°).................................................................... 51

d.

Loon betalen (art. 20, 3°) ...................................................................................... 52

e.

Huisvesting en voeding (art. 20, 4°)....................................................................... 52

f.

Geloofs- en burgerlijke plichten (art. 20, 5°) .......................................................... 52

g.

Onthaal van de werknemer (art. 20, 6°) ................................................................ 52

h.

Arbeidsgereedschap en persoonlijke voorwerpen (art. 20, 7°)................................ 52

i.

Documenten (art. 20bis en 21) .............................................................................. 53

4.2

Aansprakelijkheid van de partijen .................................................................. 53

4.2.1 Aansprakelijkheid van de werknemer............................................................. 53 4.2.2 Aansprakelijkheid van de werkgever .............................................................. 55

Sociaal recht

5

Schorsing van de arbeidsovereenkomst........................................................ 56

5.1

Overmacht .................................................................................................... 56

4

5.2

Staking .......................................................................................................... 57

5.3

Onvolledige arbeidsdag ................................................................................. 57

5.3.1 Onvrijwillige vertraging of afwezigheid .......................................................... 57 5.3.2 Arbeid niet kunnen beginnen of voortzetten .................................................. 58 5.4

Arbeidsongeschiktheid .................................................................................. 58

5.4.1 Procedure ...................................................................................................... 59 5.4.2 Gewaarborgd loon......................................................................................... 60 a.

Gewaarborgd loon voor arbeiders (art. 52, §1 WAO en artt. 3 - 4 cao nr. 12bis)..... 60

b.

Gewaarborgd loon voor bedienden (artt. 70 - 71 WAO en artt. 3 - 4 cao nr. 13bis). 62

5.4.3 Arbeidsongeval of beroepsziekte.................................................................... 62 5.4.4 Re-integratie ................................................................................................. 63 5.5

Jaarlijkse vakantie.......................................................................................... 63

5.5.1 Recht op vakantie .......................................................................................... 64 5.5.2 Tijdstip van vakantie...................................................................................... 65 5.5.3 Duur van vakantie ......................................................................................... 66 a.

Aanvullende vakantie ........................................................................................... 67

b.

Jeugdvakantie ...................................................................................................... 68

c.

Seniorvakantie ..................................................................................................... 69

5.5.4 Vakantiegeld ................................................................................................. 69 5.6

Wettelijke feestdagen ................................................................................... 71

5.7

Gezinsverloven .............................................................................................. 72

5.7.1 Moederschapsrust ......................................................................................... 72 5.7.2 Zwangerschapsonderzoeken .......................................................................... 72 5.7.3 Profylactisch verlof ........................................................................................ 73 5.7.4 Borstvoedingspauzes ..................................................................................... 74 5.7.5 Geboorteverlof .............................................................................................. 75 5.7.6 Adoptieverlof................................................................................................. 76 5.7.7 Pleegzorgverlof.............................................................................................. 77 5.8

Kort verzuim .................................................................................................. 78

5.9

Verlof om dwingende redenen ...................................................................... 81

5.10 Zetelen in arbeidsgerechten .......................................................................... 81 Sociaal recht

5

5.11 Vormingsverlof .............................................................................................. 82 5.12 Politiek verlof ................................................................................................ 83 5.13 Voorlopige hechtenis..................................................................................... 83 5.14 Loopbaanonderbreking, tijdskrediet en thematische verloven ....................... 83 5.14.1 Tijdskrediet.................................................................................................... 84 5.14.2 Thematische verloven .................................................................................... 85 5.15 Tijdelijke werkloosheid .................................................................................. 85 5.15.1 Technische stoornis........................................................................................ 85 5.15.2 Slecht weer .................................................................................................... 86 5.15.3 Economische werkloosheid ............................................................................ 86 5.16 Conventionele schorsing................................................................................ 87 6

Arbeidsreglementering ................................................................................. 88

6.1

Het arbeidsreglement .................................................................................... 88

6.1.1 Begrip............................................................................................................ 88 6.1.2 Toepassingsgebied ........................................................................................ 88 6.1.3 Opstelling en wijziging van het arbeidsreglement (in de privésector).............. 89 6.1.4 Bekendmaking ............................................................................................... 90 6.1.5 Inhoud van het arbeidsreglement .................................................................. 90 a.

Verplichte vermeldingen volgens de Arbeidsreglementenwet ................................ 90

b.

Verplichte vermeldingen volgens andere wetten en besluiten................................ 94

c.

Facultatieve vermeldingen.................................................................................... 95

6.1.6 Sancties ......................................................................................................... 95 6.2

Loon .............................................................................................................. 95

6.2.1 Begrip............................................................................................................ 95 6.2.2 Loonvorming ................................................................................................. 96 6.2.3 De bescherming van het loon ......................................................................... 97 a.

Wijze van betaling ................................................................................................ 97

b.

Frequentie en tijdstip van betaling ........................................................................ 98

c.

Document van loonbetaling .................................................................................. 98

d.

Inhoudingen op het loon ....................................................................................... 98

6.3

Sociaal recht

Arbeidsduur ................................................................................................ 101

6

6.3.1 Begrip.......................................................................................................... 101 6.3.2 Toepassingsgebied ...................................................................................... 101 6.3.3 Minimale arbeidsduurgrenzen ..................................................................... 102 6.3.4 Maximale arbeidsduurgrenzen .................................................................... 102 6.3.5 Overwerk..................................................................................................... 103 a.

Toegelaten situaties van overwerk...................................................................... 103

b.

Inhaalrust........................................................................................................... 104

c.

Overloon ............................................................................................................ 105

6.3.6 Rustpauzes .................................................................................................. 107 6.3.7 Nachtarbeid ................................................................................................ 108 6.3.8 Zondagsrust ................................................................................................ 108 7

Beëindiging van de arbeidsovereenkomst .................................................. 110

7.1

Wederzijdse toestemming ........................................................................... 110

7.2

Ontbindend beding...................................................................................... 110

7.3

Overmacht .................................................................................................. 111

7.4

Overlijden.................................................................................................... 112

7.5

Afloop termijn of voltooiing werk ................................................................ 112

7.6

Opzegging ................................................................................................... 113

7.6.1 Opzegging en ontslag .................................................................................. 113 7.6.2 Vormvereisten opzegging ............................................................................ 114 7.6.3 Opzeggingstermijn (sinds 01/01/2014) ........................................................ 114 a.

Aanvang van de opzeggingstermijn .................................................................... 115

b.

Duur van de opzeggingstermijn .......................................................................... 115

c.

Schorsing van de opzeggingstermijn ................................................................... 117

d.

Afwijkende opzeggingstermijnen ........................................................................ 118

7.6.4 Opzeggingstermijnen voor 01/01/2014........................................................ 118 a.

Stappenmethode ................................................................................................ 119

b.

Stap 1 bij bedienden ........................................................................................... 119

c.

Stap 1 bij arbeiders............................................................................................. 121

d.

Ontslagcompensatievergoeding ......................................................................... 122

7.6.5 Opzeggingsvergoeding ................................................................................ 122

Sociaal recht

7

7.6.6 Tegenopzegging .......................................................................................... 123 7.6.7 Sollicitatieverlof ........................................................................................... 124 7.6.8 Outplacement.............................................................................................. 124 7.7

Ontslag om dringende reden ....................................................................... 125

7.7.1 Begrip dringende reden ............................................................................... 126 7.7.2 Procedure .................................................................................................... 126 7.7.3 Vergoeding .................................................................................................. 127 7.8

Beëindiging en arbeidsongeschiktheid ......................................................... 127

7.8.1 Medische overmacht ................................................................................... 128 7.8.2 Arbeidsongeschiktheid en opzeggingstermijn............................................... 129 7.8.3 Arbeidsongeschiktheid als reden voor ontslag.............................................. 130 7.9

Ontslagmotivering ....................................................................................... 130

7.9.1 Toepassingsgebied ...................................................................................... 131 7.9.2 Motiveringsplicht......................................................................................... 131 7.9.3 Kennelijk onredelijk ontslag ......................................................................... 131 7.10 Ontslagbescherming .................................................................................... 132 7.11 Verplichte documenten ............................................................................... 133 8

Collectief arbeidsrecht ................................................................................ 134

8.1

Het sociaal overleg ...................................................................................... 134

8.1.1 De syndicale of vakverenigingsvrijheid ......................................................... 135 8.1.2 De actoren van het sociaal overleg .............................................................. 135 8.1.3 De organen van het sociaal overleg ............................................................. 138 a.

Organen buiten de onderneming ........................................................................ 138

b.

Organen binnen de onderneming........................................................................ 141

8.2

De collectieve arbeidsovereenkomst (cao)................................................... 144

8.2.1 Wat is een cao? ........................................................................................... 144 8.2.2 Partijen bij een cao ...................................................................................... 144 8.2.3 Inhoud van een cao...................................................................................... 145 8.2.4 Vormvereisten bij een cao............................................................................ 146 8.2.5 Duur en toetreding ...................................................................................... 147 8.2.6 Bindende kracht van een cao ....................................................................... 148 Sociaal recht

8

a.

Principiële binding .............................................................................................. 148

b.

Suppletieve binding ............................................................................................ 149

c.

Veralgemeende binding ...................................................................................... 149

d.

Voortgezette binding .......................................................................................... 150

8.3

Collectieve arbeidsconflicten ....................................................................... 150

9

De hiërarchie van de sociale rechtsbronnen ............................................... 152

10

Inleiding tot de sociale zekerheid ............................................................... 153

10.1 Wat is sociale zekerheid .............................................................................. 153 10.2 Ontstaan van de sociale zekerheid............................................................... 154 10.3 Basisprincipes van de sociale zekerheid ....................................................... 156 10.4 Soorten uitkeringen ..................................................................................... 157 10.5 Structuur van onze sociale zekerheid ........................................................... 158 10.5.1 Stelsel van werknemers ............................................................................... 158 10.5.2 Stelsel van zelfstandigen.............................................................................. 158 10.5.3 Stelsel van ambtenaren ............................................................................... 158 10.6 Sociaalzekerheidsstelsel van werknemers.................................................... 159 10.6.1 Organisatie.................................................................................................. 159 10.6.2 Betalen van sociale bijdragen ...................................................................... 161 a.

Territoriaal toepassingsgebied............................................................................ 162

b.

Personeel toepassingsgebied .............................................................................. 162

10.6.3 De rechten van de werknemers .................................................................... 164 a.

Pensioenen......................................................................................................... 164

b.

Gezinsbijslag ...................................................................................................... 165

c.

Werkloosheidsuitkeringen .................................................................................. 167

11

Het sociaal statuut van zelfstandigen ......................................................... 170

11.1 Organisatie van de sociale zekerheid voor zelfstandigen .............................. 170 11.1.1 Toepassingsgebied ...................................................................................... 170 a.

Zelfstandige ....................................................................................................... 170

b.

Helper ................................................................................................................ 172

c.

Meewerkende echtgenoot .................................................................................. 172

11.1.2 Betrokken instellingen ................................................................................. 173

Sociaal recht

9

11.2 Verplichtingen van de zelfstandige .............................................................. 174 11.2.1 Aansluiting bij sociaal verzekeringsfonds ..................................................... 174 11.2.2 Aansluiting bij ziekenfonds .......................................................................... 174 11.2.3 Betalen sociale bijdragen ............................................................................. 175 11.3 Rechten van de zelfstandige ........................................................................ 178 11.3.1 Gezinsbijslag................................................................................................ 178 11.3.2 Ziekte- en invaliditeitsverzekering ................................................................ 179 11.3.3 Moederschapsverzekering ........................................................................... 180 11.3.4 Pensioen ...................................................................................................... 181 a.

Wettelijk pensioen .............................................................................................. 181

b.

Vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen (VAPZ) ............................................ 181

11.3.5 Overbruggingsrecht ..................................................................................... 182 Bibliografie ........................................................................................................... 184

Sociaal recht

10

Inleiding Het

sociaal

recht

bestaat

uit

twee

luiken:

het

arbeidsrecht

en

het

socialezekerheidsrecht.

Contractsvrijheid

Het arbeidsrecht wordt doorgaans tot het privaatrecht gerekend: dat deel van het recht dat de onderlinge relaties tussen burgers regelt en daarbij als uitgangspunt hanteert dat burgers in alle vrijheid en als gelijkwaardige partijen met elkaar juridisch afdwingbare overeenkomsten moeten kunnen afsluiten.

Individueel arbeidsrecht

Het individueel arbeidsrecht bevat dan de rechtsregels die specifiek betrekking hebben op de ARBEIDSverhoudingen tussen burgers. Het bepaalt binnen welke contouren de verschillende soorten arbeidsovereenkomsten gesloten kunnen worden en welke minimale verplichtingen daaruit voortvloeien voor de werkgever en de werknemer zowel wat de uitvoering, de schorsing als de beëindiging van de overeenkomst betreft.

Tot het arbeidsrecht kunnen ook heel wat preventieve beschermingsregels gerekend worden, zoals deze over het loon, de arbeidstijden, de feestdagen, de jaarlijkse vakantie en de veiligheid en gezondheid op het werk.

Collectief arbeidsrecht

Het collectief arbeidsrecht legt vast op welke wijze en in welke mate de werknemers als groep in overleg kunnen treden met de werkgever en zelfs inspraak kunnen krijgen in de bedrijfsorganisatie.

De zonet vermelde contractsvrijheid moet binnen het arbeidsrecht wel genuanceerd worden. Zo bevat het arbeidsrecht veel dwingend recht, dit zijn rechtsregels waarvan men bij overeenkomst niet mag afwijken. Ook worden sommige afspraken vaak niet individueel maar collectief overeengekomen en vastgelegd en kan de individuele werknemer of werkgever maar moeilijk ontsnappen aan de verplichte toepassing daarvan.

Het arbeidsrecht is een vrij jonge rechtstak. De verhouding tussen werknemer en werkgever werd oorspronkelijk immers beheerst door de principes van het burgerlijk recht, en voor de garantie op een menswaardig bestaan, was men aangewezen op spontane familie- of groepssolidariteit of in het slechtste geval op particuliere liefdadigheid.

Loonarbeid

Pas toen in de 19e eeuw de industrieel-kapitalistische productiewijze in onze economie dominant werd en van loonarbeid de overheersende tewerkstellingsvorm maakte, werd duidelijk dat op sociaal vlak de burgerrechtelijke principes van gelijkheid en vrijheid grotendeels fictie waren. Doordat deze loonarbeid voor velen de enige inkomensbron was, kwamen werknemers in een positie van afhankelijkheid te staan te opzichte van de werkgever en was van een gelijke onderhandelingspositie absoluut geen sprake. Lage lonen, lange arbeidsdagen, weinig rustperiodes en vrouwen- en kinderarbeid waren daarvan het resultaat.

Sociaal recht

11

Sociale Quaestie

De miserabele werk- en levensomstandigheden van het werkvolk (cf. Daens) leidden uiteindelijk tot sociale onrust (cf. het “zwarte” jaar 1886, het opkomend socialisme) en verplichtten de overheid tot het maken van extra regels ter bescherming van de werkende klasse, de eerste “sociale wetgeving”: bescherming van het loon (1887), reglementering

van

vrouwen-

en

kinderarbeid

(1889),

regels

over

het

werkplaatsenreglement (1896) en de arbeidsovereenkomsten (1900), bescherming tegen arbeidsongevallen (1903), invoering van de verplichte zondagsrust (1905).

Op die manier ontstond een aparte rechtstak, het arbeidsrecht, dat als een uitzonderingsrecht ten opzichte van het gemene burgerlijk recht beschouwd kan worden. Het doel van het arbeidsrecht is het beschermen van de werknemer als zwakkere partij binnen de arbeidsrelatie.

Het socialezekerheidsrecht omvat de rechtsregels tot organisatie en uitvoering van de sociale zekerheid. De sociale zekerheid is het geheel van sociale voorzieningen dat erop gericht is aan degenen die tijdelijk of definitief niet meer kunnen of mogen werken een vervangingsinkomen te verschaffen, waardoor ze een behoorlijke levensstandaard kunnen behouden. Daarnaast omvat de sociale zekerheid tegemoetkomingen in bijkomende kosten.

Het socialezekerheidsrecht behoort tot het publiekrecht dat de relaties tussen de burgers en de overheid regelt. De burger heeft recht op sociale zekerheid en kan dit recht inroepen ten aanzien van de overheid indien bepaalde sociale risico’s (zoals werkloosheid, ziekte, zwangerschap etc.) zich voordoen. De overheid heeft de plicht deze rechten te vervullen maar bepaalt wel eenzijdig de spelregels van de sociale zekerheid (dominantie van de overheid). Zo bepaalt de overheid wat de voorwaarden zijn om werkloosheidsuitkeringen te krijgen, hoelang die kunnen worden verkregen en hoeveel die bedragen.

Het belang van het sociaal recht is meervoudig. Het bepaalt de rechten en plichten die de werknemers en werkgevers tegenover elkaar hebben. Verder verzekert het een minimum aan vrije tijd voor de werknemers. Gezien de ellendige omstandigheden van de werknemers in het verleden is dit uiterst belangrijk. Tenslotte voorziet de sociale zekerheid dat de werknemers en zelfstandigen in alle omstandigheden in hun levensonderhoud kunnen voorzien.

Sociaal recht

12

1

Juridische tewerkstellingsvormen Bijna iedereen moet, om in zijn levensonderhoud te voorzien, betaalde arbeid verrichten. Nu bestaan er niet alleen inhoudelijk verschillende soorten werk, er zijn ook verschillende manieren van werken. Deze manieren hebben gevolgen voor de toepassing van het sociaal recht. Wie in een band van ondergeschiktheid werkt, zal bijvoorbeeld kunnen rekenen op heel wat beschermende wetgeving; anderen niet of minder.

Sociale statuten

Ook de mogelijkheid om gebruik te maken van de voorzieningen van ons socialezekerheidsstelsel is over het algemeen niet alleen gekoppeld aan het geleverd hebben van arbeidsprestaties, maar wordt ook bepaald door de juridische tewerkstellingsvorm die men daarbij heeft gekozen, door de socio-professionele groep waartoe men behoort. Elke vorm heeft daarbij zijn eigen typische kenmerken (vooren nadelen) en volgt zijn eigen logica. Men spreekt in dit verband ook over “sociale statuten”.

1.1

Eerste onderscheid: eigen baas of niet?

Gezag

Wie beroepsarbeid uitoefent, kan ervoor kiezen om daarbij zijn eigen baas te zijn, maar kan ook beslissen om voor iemand anders te gaan werken, om in dienst van iemand te werken. Het onderscheid tussen het werken als zelfstandige en het werken in dienstverband ligt in het (juridisch) element GEZAG.

Aannemings-

De zelfstandige is niet aan gezag onderworpen: hij is zijn eigen baas en beslist zelf

overeenkomst

wanneer, waar en hoeveel hij werkt. Hij zal zijn diensten aanbieden aan meerdere klanten en met hen een overeenkomst van aanneming afsluiten waarin juridisch bindende afspraken gemaakt worden over het precieze werk dat moet verricht worden en de vergoeding of prijs die als tegenprestatie daarvoor betaald zal worden. De relatie met een zelfstandige of aannemer valt onder het burgerlijk en/of handelsrecht en geschillen daarover komen voor de burgerlijke of handelsrechtbanken.

Wie in dienstverband werkt, werkt doorgaans slechts voor één werkgever (en voor langere tijd) en is ook tijdens de uitvoering van het overeengekomen werk onderworpen aan de instructies en richtlijnen van die werkgever. De relatie werknemer-werkgever wordt beheerst door het arbeidsrecht en geschillen zullen beslecht worden door de arbeidsrechtbanken.

Mensen die winst maken met een nijverheids-, handels- of landbouwbedrijf, bestuurders van vennootschappen en beoefenaars van vrije beroepen worden door de wetgever als zelfstandigen beschouwd.

Sociaal recht

13

Zelfstandige in bijberoep

Sommige beroepen kunnen zowel als zelfstandige als in dienstverband worden uitgeoefend. Het is ook mogelijk om beide tewerkstellingsvormen te combineren. Zo is het mogelijk dat men slechts zelfstandige is in bijberoep. Tegelijk werken als zelfstandige en als werknemer voor eenzelfde persoon ligt echter delicater. Wanneer het om “gelijkaardige prestaties” gaat, vermoedt de wet immers dat de prestaties als zelfstandige toch worden uitgevoerd op basis van een arbeidsovereenkomst, of dus in een gezagsrelatie. (art. 5bis WAO)

1.2

Tweede onderscheid: arbeidsovereenkomst of statuut?

Er zijn evenwel verschillende manieren om in dienstverband te werken. Wie werkt in dienst van een onderneming of een privépersoon zal verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst. De ene partij noemen we dan de “werkgever”, de andere partij is de “werknemer” of “loontrekkende”.

Deze arbeidsverhouding is onderworpen aan de Wet op de arbeidsovereenkomsten van 3 juli 1978 (hierna: WAO) of aan nog specifiekere wetgeving (bv. voor uitzendarbeid en betaalde sportbeoefenaars). Bij de werknemers wordt een verder onderscheid gemaakt tussen arbeiders, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden. Het onderscheid tussen arbeiders en bedienden werd door het Grondwettelijk Hof echter ongrondwettig geacht en zal mettertijd volledig moeten verdwijnen.

Rechtspositieregeling

Wie werkt in dienst van de overheid wordt met de term “ambtenaar” aangeduid. De tewerkstelling van deze ambtenaren is in de regel “statutair”. Dit wil zeggen dat de rechten en verplichtingen van het overheidspersoneel niet worden vastgelegd in een individuele arbeidsovereenkomst maar wel bepaald worden door een vooraf bij wet of reglement vastgestelde “rechtspositieregeling” of “statuut”, een geheel van algemene en onpersoonlijke bepalingen, dat op de ambtenaar van toepassing wordt verklaard bij zijn “benoeming”. Ofschoon er ook bij de overheid procedures van syndicale inspraak bestaan, wordt dit statuut eenzijdig opgelegd. Het kan ook eenzijdig door de overheid worden gewijzigd indien dat in het belang is van de goede werking van de dienst.

In tegenstelling tot de situatie van werknemers bij een arbeidsovereenkomst kunnen ambtenaren dus niet vooraf en individueel onderhandelen over de inhoud van dat statuut. Ook hebben zij geen recht op een schadevergoeding wanneer de overheid dit statuut eenzijdig zou wijzigen omwille van de goede werking van de dienst. Wel genieten vastbenoemde ambtenaren van het voordeel van de vastheid van betrekking.

Een vaste benoeming kan immers slechts in uitzonderlijke gevallen door de overheid beëindigd worden.

Sociaal recht

14

Uitzonderlijk kan de overheid mensen ook contractueel aanwerven, en dit voor welbepaalde

taken

of

voor

een

welbepaalde

reden.

Dit

contractueel

overheidspersoneel is dan niet verbonden door een statuut, maar zoals andere werknemers door een arbeidsovereenkomst die onderworpen is aan de WAO. Eenzijdige wijzigingen daaraan zijn dan niet mogelijk.

Leer- of stageovereenkomst

Een andere mogelijkheid om in dienstverband te werken, is op basis van een leer- of stageovereenkomst

of

een

overeenkomst

voor

beroepsopleiding.

Deze

overeenkomsten zijn aan specifieke wetgeving onderworpen omdat hier weliswaar sprake is van arbeid en een gezagsverhouding, maar het verrichten van (rendabele) arbeid niet de eerste bekommernis is. Centraal staat hier het “leren”.

Gezag?

Aannemingsovereenkomst

In dienstverband

Arbeidsovereenkomst

Statuut

Werknemer

Ambtenaar

Onderworpen aan WAO

Arbeider

Sociaal recht

Bediende

Zelfstandige

Onderworpen aan andere wetgeving

Handelsvertegenwoordiger

Dienstbode

15

Sociale wetgeving studiegebied handelswetenschappen en bedrijfskunde bachelor in bedrijfsmanagement keuzetraject immobiliën en verzekeringen campus Kortrijk academiejaar 2022-2023