bachelor verpleegkunde op afstand - farmacologie

Farmacologie docent Evelyn Lavigne studiegebied gezondheidszorg bachelor in de verpleegkunde afstandsonderwijs academiejaar 2022-2023

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

1 Docent Naam

Evelyn Lavigne (Farmacologie 1)

Ilse Leman. (Farmacologie 2)

Contact

Alle inhoudelijke vragen ivm farmacologie worden gesteld via het discussieforum op Toledo, zo kunnen andere studenten ook gebaat zijn met het antwoord.

Farmacologie 1 Evelyn.lavigne@vives.be Indien je in verband met de cursus farmacologie 1 contact opneemt via mail of MSTeams, gelieve steeds duidelijk je opleiding te vermelden.

Farmacologie 2 - Ilse.leman@vives.be Indien je in verband met de cursus farmacologie 1 contact opneemt via mail of MSTeams, gelieve steeds duidelijk je opleiding te vermelden.

Voorstelling

Evelyn Lavigne: • Bachelor verpleegkunde, keuzetraject kinderverpleegkunde • Master in verpleegkunde en vroedkunde • 2010-2012: UZ Leuven ‘niet-infectieuze afdeling kindergeneeskunde 2-16j’ • 2012-2020: AZ Groeninge afdeling kindergeneeskunde • 2012 -…: lector verpleegkunde hogeschool Vives, domeinverantwoordelijke pediatrie.

Ilse Leman: • Bachelor verpleegkunde ‘99 • Banaba operatiekwartier ‘00 2

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

• • •

Banaba zorgmanagement ‘06 Lerarenopleiding ‘09 Master in verpleegkunde en vroedkunde ‘12

2 Inhoud Het OPO farmacologie bestaat uit 2 onderdelen: -

farmacologie 1 op 2 studiepunten

-

farmacologie 2 op 3 studiepunten

Farmacologie 1 In het eerste deel wordt basiskennis in verband met geneesmiddelenleer aangereikt. Om als verpleegkundige op een veilige manier medicatie te kunnen klaarmaken, toe te dienen en op te volgen is voldoende kennis van medicatie cruciaal.

Er wordt ingegaan op enkele definities, de herkomst van geneesmiddelen, de indeling en bereidingsvormen van geneesmiddelen, de dosering, werkwijze en toedieningswegen van geneesmiddelen, uitscheiding, eliminatie en cumulatie van geneesmiddelen, gevaren, bewaring, aflevering van en toezicht op geneesmiddelen. Als laatste wordt stilgestaan bij aandachtspunten bij het effectief en veilig toedienen van geneesmiddelen aan de gebruiker.

Farmacologie 2 In het tweede deel gaan we in op de verschillende geneesmiddelengroepen conform het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium.

Er is extra aandacht voor uitzonderingen bij specifieke doelgroepen en voor medisch rekenen.

Inhoud •

Uitwerking van de meest voorkomende geneesmiddelen binnen alle geneesmiddelengroepen conform het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium o Cardiovasculair stelsel (hypertensie, angor pectoris, hartfalen, diuretica, βblokkers, calciumantagonisten, geneesmiddelen inwerkend op het RAAS, anti-aritmica, hypotensie, venotropica, hypolipemiërende middelen o Bloed en stolling (antitrombotica + antidotum + stollingstijden, EPO) o Perfusievloeistoffen (colloïde, kristalloïde, humane derivaten) o Gastro-intestinaal stelsel (alles behalve anale pathologie) o Ademhalingsstelsel (astma, COPD, antitussiva en mucolytica in zelfstudie) o Hormonaal stelsel (diabetes, schildklier, geslachtshormonen, corticosteroïden) o Gynaeco (zie hormonaal) o Urogenitaal stelsel (incontinentie, benigne prostaathypertrofie, impotentie) o Pijn en koorts (pijnladder, alle groepen + NSAID) o Osteo-articulaire aandoeningen (zie pijn en koorts)

3

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

o

• • •

3

Zenuwstelsel (hypnotica, sedativa en anxiolytica, antipsychotica, antidepressiva, methylfenidaat, antiparkinson, anti-epilepticum, antiAlzheimer) o Infecties (belangrijkste antibiotica en resistentie, ev. bloedspiegels) o Antitumorale (aangrijpingspunten van de verschillende antitumorale middelen) o Mineralen en vitamines (cf. voedingsleer) o Dermatologie (zie corticoïden, infecties en immuniteit) o Oftalmologie (toediening zie VMV en Farmacologie 1) o NKO (toediening zie Farmacologie 1) Aandacht voor uitzonderingen kinetiek en dynamiek bij ouderen en kinderen (voor ouderen wordt verwezen naar handboek geriatrie) Resistentie (zie AB) en rebound-fenomeen (zie Farmacologie 1) Medisch rekenen: complexere oefeningen (zelfstudiepakket en afstemmen met Farmacologie 1)

Belang van het opleidingsonderdeel in de opleiding

Verpleegkundigen spenderen groot deel van hun tijd aan het toedienen van medicatie en spelen een belangrijke rol in het medicatieproces en de farmacologische activiteiten. Dit vereist de nodige verantwoordelijkheid van de verpleegkundige en de organisatie . Een tekort aan farmacologische kennis en rekenvaardigheden kan medicatiefouten veroorzaken, wat op zijn beurt de patiëntveiligheid en het leveren van kwaliteitsvolle zorg in het gedrang brengt 10% van alle opnames in het ziekenhuis bij 75+ is ten gevolge van bijwerkingen van de medicatie. Het inzicht verwerven in de soorten medicijnen, hun werking, bijwerking en interacties is aldus cruciaal als verpleegkundige.

4 Situering 4.1 Doelstellingen De doelstellingen die aan dit vak gekoppeld zijn, vind je terug in de ECTS fiche.

4.2 Begintermen Vereiste begincompetenties

Farmacologie 1: geen Farmacologie 2 Farmacodynamiek en farmocokinetiek zijn reeds gekend uit farmacologie 1 Medisch rekenen is reeds gekend uit farmacologie 1

Begincompetenties verwerven

Farmacologie 1: nvt Farmacologie 2: In de cursus zijn opnieuw oefeningen medisch rekenen opgenomen die reeds moeten gekend en mogelijks opnieuw kunnen bevraagd worden op het examen.

4

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

4.3 Studiebelasting Studiepunten Totale studiebelasting Verdeling van de studiebelasting over de verschillende onderdelen of opdrachten

5 (2+3) Farmacologie 1: 50- 60 uur Farmacologie 2: 75-100 uur.

Farmacologie 1 Omwille van het grote belang van correct medisch rekenen, vormt medisch rekenen 1/4e van het examen.

3/4e van het examen behandelt de overige hoofdstukken van de cursus. Hoe omvangrijker het hoofdstuk, hoe meer vragen uit dit gedeelte kunnen komen. H5 en H6 vormen de zwaarste studiebelasting.

Farmacologie 2 Uit elk onderdeel komen examenvragen. Hoe omvangrijker het hoofdstuk, hoe meer vragen uit dit gedeelte kunnen komen.

5 Onderwijsleeractiviteiten 5.1 Studiemateriaal Farmacologie 1 De cursus is beschikbaar op de webshop, deze is volledig!

-

Het begin van elk hoofdstuk bevat leerdoelen

-

Doorheen ieder hoofdstuk word je uitgenodigd om opdrachten te maken, die je helpen om de leerstof beter te begrijpen. Deze opdrachten zijn verplichte leerstof.

De antwoorden van de opdrachten zijn terug te vinden op Toledo.

Toledo: -

-

Powerpointpresentatie van de les. De tekst en bijkomende afbeeldingen in de powerpoint zijn geen bijkomende leerstof. Deze afbeeldingen zijn een hulpmiddel om je de leerstof eigen te maken.

Verbetersleutel opdrachten en oefeningen medisch rekenen uit cursus Vrijblijvend maar aangeraden: Oefentoets medisch rekenen Vrijblijvend: digitaal spel medisch rekenen ‘Eerste hulp bij rekenen EHBO(r)’ Extra informatie: medicatiesjabloon, kaartje medisch rekenen,…

Geneesmiddelenreperorium Het geneesmiddelenrepertorium wordt voor iedere student ter beschikking gesteld. Je mag je geneesmiddelenrepertorium gratis afhalen bij het onthaal (aftekenlijst).

5

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

Farmacologie 2 De cursus is beschikbaar op de webshop, deze is volledig!

• • •

De icoontjes ‘bijwerkingen’ en ‘wist je dit’ zijn afwijkend van andere syllabi Alles wat cursief staat, is bijkomende info en dient niet gekend te zijn.

Op het einde (bijlage 1) staan 2 overzichtstabellen: bekijk de instructie bij deze tabel goed ifv het examen.

Toledo: •

Volledig leerpad op toledo. o De ppt-presentatie die gebruikt worden tijdens de 4 contacturen. Het is niet verplicht deze af te drukken er staat geen nieuwe/bijkomende info in.

▪ Deze ppt’s zijn niet ingesproken: • Hfst 4 Middelen bij afwijkingen van het bloed • Hfst 5 Middelen bij aandoeningen van hart en hypertensie • Hfst 6 Middelen bij aandoeningen van longen en luchtwegen.

• Hfst 7 Middelen bij gastro-intestinale aandoeningen • Hfst 8 diabetes o Ingesproken ppt-presentatie van volgende hoofdstukken ▪ Hfst 1 intro ▪ Hfst 2 perfusievloeistoffen ▪ Hfst 3 middelen bij autonoom zenuwstelsel: dit hoofdstuk dient zeker worden doorgenomen voor de aanvang van de contacturen ▪ Hfst 9 middelen bij stoornissen in de stofwisseling en hormonen ▪ Hfst 10 analgetica en anesthetica ▪ Hfst 11 psychofarmaca ▪ Hfst 13 middelen bij infecties o Van bepaalde hoofdstukken zijn toledotoetsen aangemaakt. o 2 hoofstukken zijn zelfstudie ▪ Hfst 12 de huid – alle examenvragen komen ofwel uit de verwerkingsopdrachten ofwel uit het artikel dat op toledo staat.

Focus hierbij enkel op het farmacologisch aspect (wie gebruikt wat waarvoor – wanneer) ▪ Hfst 14 middelen bij kanker – alle examenvragen komen uit de verwerkingsopdrachten o Map ‘extra leermateriaal’ ▪ Quizlets om te studeren en te ‘spelen’ • Het systeem houdt bij wat je reeds hebt geoefend en wat niet, alsook welke antwoorden je fout had • Opgemaakt om de ‘kernen’ van medicatie in te studeren/spelen • Opgemaakt om de meeste bijwerkingen in te studeren/spelen 6

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

o

Map ‘linken overzichtsfilmpjes kernen/bijwerkingen’ ▪ Dit omvat 3 verwijzingen naar You-tube filmpjes waarin op een visuele manier wordt weergegeven hoe je bepaalde kernen en bijwerkingen kan memoriseren. Niet alles uit die filmpjes komt echter aan bod in de cursus en dus ook zeker niet alles moet gekend zijn. Dit dient om voor bepaalde mensen die een visueel geheugen hebben te ondersteunen bij het studeren.

5.2 Toelichting werkvorm Contacturen

Farmacologie 1 - 2 contacturen - In de les wordt ieder hoofdstuk kort overlopen en accenten gelegd zodat jullie duidelijkheid hebben over hoe de cursus te verwerken. Bij hoofdstuk 5 (de farmacologische fasen van een geneesmiddel) en hoofdstuk 6 (interacties en veranderingen in werking) wordt langer stilgestaan.

- Neem de cursus en ppt (op voorhand te vinden op toledo) bij de hand. Het is aangeraden notities te maken tijdens de les.

Farmacologie 2 - 4 contacturen - Het hoofdstuk autonoom zenuwstelsel dient te worden doorgenomen vóór het eerste contactmoment.

- Van volgende hoofdstukken worden de belangrijkste delen besproken in de les besproken. o Hfst 4 Middelen bij afwijkingen van het bloed o Hfst 5 Middelen bij aandoeningen van hart en hypertensie o Hfst 6 Middelen bij aandoeningen van longen en luchtwegen. o Hfst 7 Middelen bij gastro-intestinale aandoeningen o Hfst 8 diabetes - Eventueel ppt presentatie meenemen om extra aantekeningen te maken (op papier of mee op computer).

Begeleiding

Farmacologie 1 De cursus bevat een aantal opdrachten/denkvragen/oefeningen om de theorie te verwerken. Antwoordsleutel komt op Toledo.

Op Toledo worden nog extra oefeningen ifv medisch rekenen voorzien (geen verplichting).

7

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

Inhoudelijke vragen kunnen gesteld worden via het discussieforum. Tracht elkaar te helpen en te antwoorden op elkaars vragen. Bekijk het discussieforum regelmatig en leer van elkaar. De docent bekijkt wekelijks het discussieforum en geeft aanvullingen waar nodig.

Er mag contact opgenomen worden met de docent via mail of MS Teams.

Farmacologie 2 - Op het discussieforum kunnen vragen gesteld worden.

Vragen ivm de verwerkingsopdrachten worden pas beantwoord of toegelicht nadat andere medestudenten een aanzet deden om tot een oplossing te komen.

- In de cursus zijn regelmatig filmfragmenten opgenomen, het is aan te raden om deze te bekijken.

6 Evaluatieactiviteiten 6.1 Toelichting evaluatie Algemene toelichting Evaluatievorm(en) Puntenverdeling

Feedback

Schriftelijk examen Farmacologie 1 (2 studiepunten) Vragen medisch rekenen (1/4e van examen) Over overige hoofdstukken: meerkeuzevragen en open vragen (3/4e van examen).

Farmacologie 2 (3 studiepunten): Er zijn 25 meerkeuzevragen op 25 punten En 2 open vragen op 5 punten Resultaat via Square Feedback over examen is mogelijk tijdens exameninzagemoment. Dit zal via een mededeling op Toledo bekendgemaakt worden.

Extra toelichting bij het examen / de examens Examenvorm Mee te nemen materiaal

Schriftelijk examen - Gewone rekenmachine - Kaartje medisch rekenen

Vraagvormen

Open vragen / gesloten vragen / meerkeuzevragen …

8

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

Evaluatiecriteria

Farmacologie 1: 3/4 van de punten omvat een theoretische bevraging met vragen uit de cursus 1/4 van de punten behelst 'rekenen voor verpleegkundigen' indien de student voor het deel 'rekenen voor verpleegkundigen' de helft van de punten niet haalt, dan wordt het totaalcijfer van deel farmacologie 1 met 50% verminderd Bij meerkeuzevragen wordt gewerkt met verhoogde cesuur.

Praktische informatie

Farmacologie 2: Meerkeuze vragen: er wordt gewerkt met verhoogde cesuur (ipv giscorrectie). Dit betekent dat er geen punten worden afgetrokken bij een foutief antwoord (of een leeg antwoord). Wel moet het totaal punten hoger liggen om te slagen: 15,6/25 = 12,5/25 Farmacologie 2 • Op het examen wordt telkens de stofnaam vermeld, met een voorbeeld van een merknaam.

• De helft van alle examenvragen komt uit de verwerkingsopdrachten! (uiteraard zullen de antwoordmogelijkheden niet altijd in dezelfde volgorde staan). Indien bij de verwerkingsopdracht nu enkel de merknamen zijn opgenoemd, dan zullen op het examen ook de stofnamen worden vermeld.

• Voor het hoofdstuk ‘de huid’ komen de examenvragen uit het artikel of uit de verwerkingsopdrachten.

• Voor het hoofdstuk ‘de huid’ komen de vragen uit de verwerkingsopdrachten en het artikel. Het artikel wordt niet opnieuw toegevoegd aan het examen!

• Er zijn telkens maximum 4 antwoordmogelijkheden, er is telkens maar één correct antwoord.

Voorbeeld Zie verwerkingsopdrachten voor de meerkeuzevragen en de vragen medisch rekenen.

6.2 Toelichting evaluatie tweede examenkans Idem eerste examenkans.

7 Verwerken cursus Farmacologie 1

9

Studiewijzer Farmacologie Academiejaar 2020-2021

Lees per hoofdstuk eerst de doelstellingen. Daarna verwerk je de leerstof in de cursus. De PowerPointpresentaties dienen als ondersteuning: info en afbeeldingen die niet in de cursus staan maar wel op de presentatie dienen niet gekend te zijn. Bij elke hoofdstuk maak je de oefeningen. De oplossingen staan op Toledo.

Farmacologie 2 Het begin van elk hoofdstuk bevat: -

leerdoelen

Alles wat cursief staat moet niet gekend zijn.

Te kennen medicatie: zie de bijlage • • •

Het kennen van alle ‘kernen’ is cruciaal Medicatie waar er geen kernen zijn en die moet gekend zijn is vetgedrukt (zie uitleg bijlage ) Bijwerkingen die moeten gekend zijn, zijn ook opgenomen in de tweede overzichtstabel.

10