TheaterFestivalkrant 11 & 12/9/2021

11 & 12 SEP 2021 DAGKRANT #HTF21 Muzikale mysteries van A Revue Nora Mahammed, nieuwe directeur het TheaterFestival De meerwaarde van de marathon

Met Radi'O Zoutloos op audioreis naar het woonzorgcentrum

© Ti

na

He rb

ot s

De oude bewoners van Springville Thuiskomen en vertrekken

© Fred Debrock

www.theaterfestival.be

© Fred Debrock

A Revue Benjamin Abel Meirhaeghe

11 & 12 sep 2021 3

‘Eigenlijk is A Revue een ode aan samenleven, een utopie’ Zondagavond serveert het TheaterFestival u een goede ouderwetse revue, vol muziek, dans en uitzonderlijke creaturen. Alhoewel… in de promotietekst van Benjamin Abel Meirhaeghe’s A Revue leest u dat de figuren op scène buitenaardse wezens zijn in een verre toekomst. Wat kunt u verwachten van deze clash tussen oud en nieuw? Een gesprek met Katherina Lindekens, die de muzikale dramaturgie verzorgde.

Ans Van Gasse

4 11 & 12 sep 2021 Voor A Revue werkte regisseur Benjamin Abel Meirhaeghe samen met twee dramaturgen: Louise Van den Eede en Katherina Lindekens (van Opera Ballet Vlaanderen). ‘Terwijl Louise zich concentreerde op de globale dramaturgie kon ik me volledig richten op de muzikale flow van de voorstelling’, vertelt Katharina.

‘Vanuit mijn achtergrond als musicoloog kon ik een muzikale bijdrage leveren.’

Hoe vulde jij jouw rol als muziekdramaturge dan in?

‘Benjamin vertrok vanuit een gedachteexperiment: wie bewoont over 2000 jaar onze aardbol, en wat gebeurt er wanneer zij het muzikale repertoire terugvinden?

Hoe interpreteren ze die? Aangezien dat de insteek was, bestond mijn rol erin om hem te begeleiden in die zoektocht. Vanaf dag één had Benjamin enkele muziekstukken die hem hadden geïnspireerd en die hij dus zeker in de voorstelling wilde. Het was mijn taak om samen met hem, de producers en de cast de collage van muziek samen te stellen.’

A Revue is dus een toekomstvisioen met oude muziek.

‘En nieuwe muziek! Laurens Mariën componeerde eigenlijk een soundscape rondom die stukken. Hij heeft uiteindelijk een elektronische score gemaakt voor de voorstelling, die het repertoire waarop Benjamin en ik ons baseerden helemaal anders benaderde. Zelf noemen we het retrofuturisme. Een gekke naam eigenlijk, maar het weerspiegelt perfect waarover we het hebben. A Revue is een spel met tijdlagen. We zeggen vaak dat de figuren in de voorstelling aliens zijn, maar eigenlijk benaderen we het vrij open: we gaan niet gewoon gekke geluiden gebruiken, maar zoeken écht naar wat zo’n alternatieve levensvorm over vandaag zou denken.

Eigenlijk vragen we ons af hoe je terugkijkt, maar we zetten die vraag dan ergens in de toekomst.’

Hoe begin je dan aan zo’n ingewikkelde interpretatie? Waarop baseren jullie je?

‘Op een bepaald moment zingt Ellen Wils een muziekstuk van Kurt Weill, Je ne t’aime pas. Doorgaans wordt dat gezongen met veel vibrato: een zangtechniek waarbij je je stem heel snel laat wisselen, wat een trillend effect veroorzaakt. En dan komt het. Stel: je zit 2000 jaar verder in de toekomst en ontdekt die partituur.

Misschien is op dat moment de vibratotechniek volledig uitgestorven. Hoe zou je dat dan evenaren? Benjamin kwam toen op het geniale idee om Ellen op een trillende plaat te zetten. Dat wordt dan iets heel interessants: je komt in een toekomst waarin je technologische protheses moet gebruiken om iets te evenaren dat je

eigenlijk niet kent. In A Revue spelen we met hoe we onze beperkingen aanpassen met technologische snufjes.’

‘Door dat experimenteren hoor je vaak enkel flarden. De muziek bestaat uit echo’s, alsof het verleden tot leven komt in een totaal andere, nieuwe vorm. We maken bijvoorbeeld ook gebruik van een toestel dat klank genereert vanuit beweging. Zo kan je lichaam letterlijk muziek maken. Daarmee hebben we een muzikale seksscène bedacht.’

Het levert alleszins leuke resultaten op.

‘Voor ons was die zoektocht vooral bedoeld om de geschiedenis te laten zien als een gelijktijdige wereld, waarin elke laag in de volgende doorklinkt. We kunnen niet voorspellen hoe de toekomst eruit zal zien, we hebben enkel fantasie. Op dezelfde manier weten we wel veel over het verleden, maar zijn we nooit echt zeker. Er is bijvoorbeeld een muziekstuk, Messe de nostre dame van Guillame de Machaut, waarvan we echt geen idee hebben hoe dat werd uitgevoerd. Snel, traag, wat voor klank zochten zij, wat zagen zij als puur geluid?’

‘Uiteindelijk was het ook de bedoeling dat er een muzikale trip zou ontstaan. Een ervaring die je gewoon meeneemt.

Laurens heeft dat in zijn elektronische muziek enorm ondersteund. Hij is een kei in het creëren van sfeer en vormde zo eigenlijk een soort algemene basis waarin die nummers, die soms heel los van elkaar lijken te staan, in elkaar versmolten. Het werd één groot klanktapijt, waarin Laurens’ muziek de lijm is.’

‘A Revue is een oproep om opnieuw te voelen’ En we bekijken alles altijd volledig vanuit de tijd waarin we vertrekken.

‘Ja. Op zich is dat ook de gedachte achter A Revue. Benjamin en ik vinden elkaar in onze liefde voor klassieke muziek.

Hij vertrekt vooral vanuit een vraag naar

emotie. In onze tijd hebben we zoveel digitale verlengstukken dat we vaak vervreemd raken van elkaar, maar ook van onszelf. Van onze pure emotie. Benjamin zegt wel eens dat opera, muziek en theater voor hem een manier zijn om die aansluiting opnieuw te vinden. Ik herken me daar wel in.’

‘In A Revue leidt dat naar de vraag of we dat in de toekomst kunnen blijven proberen. Helpt het in leven houden van die geschiedenis ons om een emotionele stamboom in stand te houden? Waar komen we vandaan? Daar gaat het eigenlijk over. Kunnen we die dingen herdenken? Steeds vaker bekijk je die muziekstukken en besef je dat de wereld is veranderd. Het fijne is dat er nu meer vrijheid bestaat om met de geschiedenis aan de slag te gaan. Niet per se om alles achter te laten, maar om uit te zoeken wat dingen van vroeger ons nog kunnen vertellen, of ze ons nog ontroeren.’

En kan dat nog? Ontroerd worden door zo’n oude aria?

‘Wel als je die vrijheid neemt. Benjamin en ik delen een liefde voor de grote gevoelens die opera kan oproepen.

A Revue probeert die emoties ook echt te onderzoeken. Maribeth Diggle zingt op een bepaald moment een aria uit Farnace van Vivaldi. Uiteindelijk voert ze die heel anders uit dan het origineel. Volledig ontdaan van alle franje brengt ze een versie die voor haar de centrale emotie van pijn behoudt. En zo leeft die aria nog.

Voor haar, maar ook voor een publiek, denk ik.’

‘Het was ook heel fijn dat de muzikanten en performers allemaal ook zelf makers zijn. Hun praktijk verrijkte de voorstelling: er werden tekstflarden of dansscènes uitgeprobeerd. Daardoor dachten ze ook zelf mee na over wat repertoire voor hen betekende. Waarom brengen we nog oude muziek? Uit nostalgie, maar ook uit revolutie en protest. Dat was voor ons echt heel belangrijk. Neem nu Dolly Bing Bing, de performer die je op het eind ziet. Haar hele esthetiek belichaamt een soort toekomstbeeld. Zij brengt dat lijf dan in onze scenografie en zet daarmee alles op losse schroeven; al die lagen – décor, performers, muziek – smelten plots samen.’

© Fred Debrock

‘Het klinkt best vergezocht, maar eigenlijk is het heel simpel. Wij doen dat nu ook: uitvoeringen van die oudere muziek, bijvoorbeeld van een stuk uit pakweg 1145, zijn ook gewoon hedendaagse interpretaties van bladmuziek. Er zijn niet altijd veel indicaties over hoe de uitvoering daadwerkelijk klonk, laat staan dat je weet in welke context mensen luisterden of hoe een vertolking er fysiek uitzag. Dat is telkens een experiment. En nu hebben we dat gewoon in de toekomst geprojecteerd.’

A Revue Benjamin Abel Meirhaeghe

11 & 12 sep 2021 5

A Revue Benjamin Abel Meirhaeghe

Hoe doet A Revue die nieuwe en bestaande (oude) muziek met elkaar communiceren?

‘We hebben heel intensief samengewerkt als collectief. Benjamin werkt heel intuïtief en kiest bij het begin al mensen met een eigen stijl en stem. Hij heeft dat zelf ook.

Meteen wilde hij één muziekstuk uitproberen: Le chant des oiseaux van Janequin.

Daarin zit een zin: “Réveillez-vous, coeurs endormis”; dus ‘ontwaak, ingeslapen harten’. Daar ging het echt om. Voel opnieuw, ingeslapen hart. Een oproep.

Dan kwamen de performers met hun ideeën en inbreng en bedachten we een lijst met muziekstukken, waarna ik samen met Jasper en Laurens exploreerde wat we daarmee konden. We hebben bijvoorbeeld onderzocht hoe het Lamento della ninfa van Monteverdi een baslijn gebruikt die je ook hoort in popnummers, zoals Hit the road Jack, en vervolgens experimenteerde Laurens daarmee.’

‘Op een gekke manier was de lockdown voor ons ideaal. Onze eerste experimenten werden stilgelegd en konden een periode rijpen. Daarna kwam alles plots terug samen, met iedereen in één ruimte, die die verbrokkelde samenstelling van muziek aan elkaar deden kleven. En dat puur door hoe ze er zelf mee omgingen. Je ziet op dat podium een community van wezens allerhande, en je moet zelf maar uitzoeken wat ze voor je betekenen.’

‘De muziek gedraagt zich in dat geheel als een kameleon. Ze vervormt zich dankzij die performers en dat voegt enorm veel toe.

Soms voelt het heel hard aan, soms juist zacht, soms gaat ze ironie toevoegen of kleurt ze iets bij.’

Is dat de waarde van muziek en theater samenbrengen?

‘A Revue is eigenlijk niet meer dan een oproep om te voelen, om te leven. Een soort echtheid toe te laten eigenlijk, een eigenheid: we hebben allemaal een eigen stem en een eigen lichaam. Die lichamen zijn al veel diverser aan het worden en dat zal steeds meer zo worden. Het is een totale ode aan openheid. Het is zeer utopisch eigenlijk. Het is een ode aan vrijheid, samenleven. Het was ook gewoon een geweldige samenwerking. Misschien is elke voorstelling dat wel: een minimaatschappij op het podium.’

A Revue bestaat uit meer dan enkel opera, maar toch dringt de vraag zich op. Wat kunnen we vandaag nog vernieuwen binnen de opera; een genre dat soms een oubollig imago heeft?

‘Voor Benjamin appelleert opera dus aan zulke oergevoelens, dat we er niet omheen kunnen. Ik deel die visie wel.

Binnen Opera Ballet Vlaanderen proberen we daarmee te werken. Sommige titels uit

‘En toch is het belangrijk om nieuwe verhalen te brengen en om het genre open te trekken. Dat dwingt ons ook om een open kijk op opera te behouden. Dat is eigenlijk ook heel historisch juist: opera is een super hybride genre. De “dwingende” operavorm die we nu kennen is een 19de-eeuwse constructie: bij het ontstaan van opera was het allemaal juist héél hybride. Dat leek misschien meer op A Revue dan je zou denken.’

creaties toe te voegen. Dat is wat Laurens ook doet in zijn muziek; er is een aanzet tot een nieuw hoofdstuk. Alleszins heeft het als theatervorm wel zin. Je tekst kan A zeggen, maar je muziek kan B zeggen: er ontstaat nuance, ironie, contrast. Het is zeker niet de enige manier om theater te verrijken, maar muziek blijft toch iets heel bijzonder toevoegen.’

Vijf nummers uit A Revue om je leeservaring op te luisteren:

Gaan de cyborg-aliens ook nog opera maken?

‘Ik hoop het. Ik hoop alleszins dat ze het op hun manier zullen doen en dat ze nieuwe dingen proberen. Bestaand repertoire heeft een waarde, maar het is minstens even belangrijk om nieuwe

A Revue speelt op zondag 12 september om 20u00 in DE SINGEL

© Fred Debrock

‘De lockdown was een geluk bij een ongeluk, alles kon even rijpen’

het repertoire blijven fascinerend. Er lijkt iets in te zitten dat doorheen de tijd reist – dat zijn dan misschien die oergevoelens.

Door te blijven nadenken houd je dat repertoire levend en relevant.’

6 11 & 12 sep 2021

Nora Mahammed: nieuwe directeur van het TheaterFestival

‘Zonder verbinding is er geen toekomst voor het theaterveld’ Het is een jaar van verandering, ook voor het TheaterFestival. Directeur Kathleen Treier neemt afscheid en geeft het stokje door aan Nora Mahammed. Een gesprek met Nora, over nieuwe plannen en de waarde van het festival.

Meerdere stemmen ‘Voor mij is het heel belangrijk om een jury samen te stellen met aanvullende profielen. Een intersectioneel diverse jury, ook op het vlak van deskundigheid en expertise in verschillende (sub-) disciplines. Op die manier hoop ik dat de jury een reflectie is van de rijkdom die er in het theaterveld aanwezig is. Ik hoop het gesprek te voeden over wat de podiumkunsten zijn.’

Maria Feenstra In de foyer van Arenberg staan verschillende rode zetels. Nora neemt een slok van haar thee en denkt even na. ‘Het is een intense start van het festival, met veel boeiende gesprekken.’ De 27-jarige Nora werkte hiervoor als programmacoördinator bij deBuren, een Vlaams-Nederlands huis voor cultuur en debat in Brussel. Daarvoor deed ze ervaring op in de podiumkunsten bij Globe Aroma, een kunstenhuis voor nieuwkomers en gevluchte kunstenaars, en speelde ze mee in een sociaal-artistiek project van het Brusselse jeugdtheater BRONKS.’ ‘Ik kom altijd thuis in de podiumkunsten’, zegt Nora. ‘De coronacrisis heeft bij mij iets losgeschud, omdat ik door de lockdown zo lang niet naar theater kon gaan. Toen ik voor het eerst weer in de zaal zat, voelde ik mij zo gelukkig. Ik voelde: ik moet hier ook professioneel mee bezig zijn en niet enkel in mijn vrije tijd.’ Om die reden maakt ze de switch van deBuren naar het TheaterFestival.

Hieronder drie krijtlijnen voor de toekomst van het festival.

‘Ik heb het plan om buiten de jury ook een wijkjury te kiezen. Dat is een concept van Adelheid Roosen, een Nederlandse theatermaakster, en het werkt heel goed in Nederland. De wijkjury bestaat uit mensen die geen achtergrond in de podiumkunsten hebben, maar gewoon nieuwsgierig zijn. Zij mogen één voorstelling selecteren en dat werk wil ik gratis ter beschikking stellen in de openbare ruimte of op een atypische plek.’

Als sector en niet als enkelingen ‘Zonder verbinding is er geen toekomst voor het theaterveld. We moeten volgens mij waakzaam zijn voor de versnippering die er op dit moment aan de gang is in ons veld. Ik geloof echt in het belang van vereniging en transparantie. Elkaar uitnodigen in overleg rond ideeën, acties en groei. Een voorbeeld: op dit moment zijn veel cultuurwerkers bezig met intersectionaliteit. Inclusie is een gedeelde zoektocht die we naast elkaar aan het bewandelen zijn, terwijl het eigenlijk over een structureel en collectief probleem gaat. We zijn allemaal dezelfde fouten aan het maken, terwijl we veel sneller veranderingen kunnen doorvoeren als we samenwerken en kennis delen.’

Nora (links) en Kathleen (rechts) © Tina Herbots

‘In Nederland heeft de museumsector bijvoorbeeld “Musea bekennen kleur” gelanceerd. Groot of klein, ze delen hun kennis, twijfels en kwetsbaarheden. Op die manier leggen ze samen een groeitraject af. Ik zeg niet dat we op dit moment totaal losgekoppeld zijn, maar ik denk wel dat we meer kunnen samenwerken. We moeten als sector groeien en niet als enkelingen.’

‘Ik geloof dat het TheaterFestival als verbinder daarin een spil kan zijn. Het festival is een plek waar veel samenkomt. Als team staan wij in contact met heel veel mensen van het veld, zowel spelers, makers, cultuurwerkers als kunstenhuizen. Wij worden als festival ook letterlijk gedragen door heel wat spelers uit het veld. Daarbij wil ik noden of lacunes die we uit die gesprekken en ontmoetingen ontdekken en die van toepassing zijn op het festival actief aanpakken. Ik wil fouten durven maken om daaruit te leren en onze opgedane kennis delen.’

Verder bouwen ‘Het is mijn bedoeling dat de jury vanaf nu ook werk van ontluikende makers, werk voor jong publiek, de Golden Oldie en Nederlands werk opneemt in haar selectie. Ik denk dat het festival, met haar platform ook een bepaalde verantwoordelijkheid heeft naar jonge makers toe en een belangrijk kantelpunt kan betekenen in hun carrière. Door in te zetten op ruimte, zichtbaarheid en ontwikkeling. Door bijvoorbeeld de winnaar van de Roel Verniers Prijs minstens twee speeldata te bieden en twee jaar op rij een plek te geven op het festival.’

‘Ik moet nog in gesprek gaan met de nieuwe directeur van het Nederlands Theater Festival (Tobias Kokkelmans, red.), maar het lijkt me heel fijn om de band tussen beide festivals te versterken. Ik geloof dat meer uitwisseling inspirerend kan zijn. Dat heb ik ervaren bij deBuren, daar komen de twee werelden echt bij elkaar. Het TheaterFestival is voor mij een plek die enorm veel potentieel in zich draagt.’

11 & 12 sep 2021 7

TEN OORLOG I, II & III Camping Sunset

© Rafaël Bracke

wellicht uit 2013: de Keniaanse loper Abel Mutai raakt op enkele meters van de meet in een Spaanse lange-afstandswedstrijd in de war met de bewegwijzering. Hij stopt met lopen, in de overtuiging dat hij de aankomst al voorbijgestuifd is. De Spanjaard Iván Fernández, die in tweede positie loopt, merkt de treuzeling van de Keniaan op. Hij besluit Mutai niet voorbij te lopen, maar hem vooruit te duwen, waardoor zijn concurrent als eerste over de aankomstlijn rent. In een interview achteraf antwoordt Fernández op de vraag waarom hij Mutai niet voorbij liep: ‘Wat zou de eer in die medaille zijn? Wat zou mijn moeder daarvan vinden?’ De uitputting nabij toont de mens zich een uitermate solidair wezen.

Dansen dansen dansen tot u erbij neervalt. Zo zou u de dansmarathons uit de late jaren 1920 kunnen samenvatten. Ze duurden uren, dagen, soms maanden. Alles voor de kunst? Reken er maar niet op! Er stond een flinke geldprijs op het spel, wat welgekomen was in tijden van financiële crisis. Het bedrag was soms groter dan het jaarlijkse inkomen van een boer. Om de competitie nog wat op te zwepen, werden er zelfs ruziënde acteurs tussen de dansende massa geplaatst, ter afleiding en ter vermaak van het aanwezige publiek. Uitgeput? U kan altijd nog wel even doorgaan. Plus est en vous.

Wachten op Godot, of op witte rook? Het conclaaf – aka de

verkiezing van de nieuwe paus – kan soms ook een marathon worden. Een aantal kardinalen, allemaal jonger dan tachtig jaar, sluit zich op in de Sixtijnse Kapel om het eens te worden over wie de volgende leider van de Rooms-Katholieke Kerk moet worden. Dat is zelden een sinecure. Het langste conclaaf ooit, dat van 1314-1316, duurde maar liefst 829 dagen, oftewel twee jaar, drie maanden en zeven dagen. Dat is uiteindelijk slechts 288 dagen langer dan de Belgische regeringsvorming uit 2010-2011, die 541 dagen duurde.

Hoe langer je over iets nadenkt, hoe minder snel je tot een beslissing komt. Een eierwekkertje zetten kan echt geen kwaad.

TEN OORLOG I, II & III speelt op zaterdag 11 en zondag 12 september om 13u00 in Stormkop

De meerwaarde van de marathon Het TheaterFestival loopt op zijn einde, maar niet voordat Camping Sunset nog een wervelend spektakel op poten zet: het Gentse collectief speelt voor het eerst alle drie de delen van Tom Lanoye’s TEN OORLOG na elkaar.

Vijf tips om het einde van de TEN OORLOG-marathon te halen: 1. Arriveer uitgeslapen aan de start! Het eerste deel

begint pas om 13u. Geen enkele reden dus om voor de middag uit bed te komen.

2. Eet en drink. Breng water mee. Andere drankjes kan u

aan de Stormkop-bar kopen, eten aan de foodtrucks.

Of hol naar het centrum als u de benen wil strekken, maar zorg dat u op tijd terug bent. De oorlog wacht niet.

3. Ga zeker voor elk deel naar het toilet. Als u al heel veel

Ellis Meeusen en Jens Dewulf

drankjes aan de bar kocht: ga misschien nog iets vaker.

Het is een droogdok, en dat mag ook zo blijven.

4. Pas uw outfit aan het weer aan: zonnecrème, regenjas, Als u alle drie de TEN OORLOG-delen na elkaar bijwoont, verblijft u van 13u tot 22u op de Stormkop-site nabij de Antwerpse haven. Een ware marathon dus. Maar wat doet een marathon met een mens?

Wat is het effect van het intense samenzijn? Van de totale uitputting die immer op de loer ligt? Wij zochten het voor u uit.

In de sport blijkt het einde van een marathon, na 42 kilometer

lopen, al eens het beste in de mens naar boven te halen. Nog vers in het geheugen liggen de beelden van het slot van de marathon op de Olympische Spelen in Tokio afgelopen zomer. De Nederlandse loper Abdi Nageeye die zijn Belgische boezemvriend Bashir Abdi weigert achter te laten op een paar kilometer van de finish. Nageeye neemt de afgematte Abdi op sleeptouw. Het resultaat: zilver en brons voor Nederland en België. Ook de beelden van de catharsis van Mieke Gorissen wanneer ze als 28ste over de meet komt, zinderen nog na. Maar het mooiste voorbeeld dateert

dikke trui... De zomer is voorbij, winter is coming… Of nee, dat komt uit een ander oorlogsepos.

5. Bovenal: geniet. Laat alles op u afkomen. Haal uw

meest solidaire kantjes boven. Houd vol als u denkt dat u niet meer kan. Een eierwekker heeft u bij deze marathon al helemaal niet nodig. Het zal de moeite lonen: wie weet wat er aan het einde op u wacht.

8 11 & 12 sep 2021

Radi’O Zoutloos Studio ORKA

Alles is liefde bij Studio ORKA In 2014 speelde Studio ORKA Zoutloos. Een voorstelling in én over woonzorgcentra, en het leven dat daar nog rest. In 2021, midden in de pandemie, bewerkte het gezelschap de voorstelling naar een audioversie. Dat hoorspel beluistert u op het TheaterFestival in groep, in een donker zaaltje. Studio ORKA helpt ons om even heel dicht bij elkaar te komen.

Ans Van Gasse In Zoutloos leerden we Palmyra kennen: een vrouw in een woonzorgcentrum die zich klaarmaakt voor het grote afscheid.

Rondom haar een resem figuren: een stoere zoon, een betuttelende directrice en een lieve dokter. Zoutloos speelde in woonzorgcentra, omdat het een plek is waar alle leeftijden en alle levenspaden samenkomen, vertelt acteur Dominique Van Malder aan de telefoon. Corona zorgde voor een nieuwe impuls om het verhaal te hernemen, al was een voorstelling in een woonzorgcentrum nu onmogelijk. Vandaar werd Zoutloos plots Radi’O Zoutloos. Tijdens het TheaterFestival kan je het luisterspel in groep beluisteren, in een donker zaaltje.

Kleine gebaren De inhoud bleef in grote lijnen hetzelfde, maar evolueerde dankzij de vele verhalen die op ORKA’s pad kwamen.

Woonzorgcentra zijn een dankbare setting: ze barsten van verhalen, maar ook van schrijnende situaties. Zo ligt die betuttelende directrice akelig dicht bij de waarheid, verzekert Martine Decroos, artistiek leider van Studio ORKA, me. ‘Soms zijn zulke centra echt enorm warm, maar er vindt ook vaak een verkleutering plaats.

Dat komt vaak door een gebrek aan middelen, en dat ligt vooral aan de overheid.’ Zo ontmoette ze tijdens de speelperiode in 2014 nog een man die intriest werd omdat hij nooit kranten met goede kruiswoordraadsels kreeg. Op een dag gaf een verpleegster hem dan toch De Standaard, vertelt Martine. ‘Zulke kleine gebaren doen veel.’

Honderd worden en genieten Dominique verwoordt het scherp. ‘Zo’n centrum wordt beschouwd als de terminus van ons leven, maar die bewoners blijven mensen. Ik heb tijdens het spelen iemand van 103 ontmoet die enthousiast was om nog eens theater te zien. Dat wetende, moet je mij op mijn tachtigste niet vragen om af te ronden: je kan blijkbaar honderd worden en ervan genieten. Dan moet je dat doen.’

Het grijpt me in alle eerlijkheid even naar de keel. Een paar jaar geleden verloor ik mijn opa nadat hij zijn laatste twee jaar in een woonzorgcentrum had doorgebracht.

Hij werd 93. En toch knaagt er iets: mijn opa, een man van stevige (misschien soms overdreven) verhalen en urenlange kaartsessies, kende met elke voortschrijdende dag steeds minder regels van het kleurenwiezen. Het voelde er inderdaad alsof hij gedwongen ‘afrondde’. Van genieten was nog weinig sprake. Het leek wel alsof hij elke dag wat minder bestond.

Een vertaalde voorstelling Dat thema hoor je nu in audio. Geen seconde hebben ze getwijfeld, zegt Martine. Er was géén beter moment geweest om dit te lanceren dan 2021: Studio ORKA injecteerde welgekomen troost in de woonzorgcentra. Martine blikt tevreden terug: ‘In een centrum in Oostende hebben ze luistersessies georganiseerd na de koffie. Zo werd het toch een even groot moment als de voorstellingen in 2014.’ Nadat ik een paar keer het woord ‘podcast’ gebruik, corrigeert ze met zachte hand: ‘Eigenlijk is het zelfs geen hoorspel. Het is een vertaalde voorstelling.’

Ik vertel hoezeer ik uitkijk naar het samen luisteren in een ruimte. Hoe ik me afvraag of de aanwezigheid van lijven die lachen, huilen of lichtjes schokken mijn

luisterervaring gaan beïnvloeden. We zullen in het donker nooit alleen zijn tijdens Radi’O Zoutloos. ‘Je maakt het weer theater’, zegt Dominique meteen. ‘Want theater verbindt. En samen in die ruimte voel je elkaar aan.’ Ik vraag hem wat theater dan precies is. Hij moet er niet over nadenken. ‘Theater geeft ons voer om met elkaar te praten en maakt zo alles bespreekbaar.’ Studio ORKA werd na Zoutloos dan ook overstelpt met verhalen van mensen die door de voorstelling zaken eindelijk onder woorden konden brengen.

De aanpak werkte dus al in het verleden: nu is het enkel nog aan het publiek om elkaar ook tijdens het luisteren te vinden.

Behapbare werkelijkheid ‘Dat is ook echt waar het bij ORKA om draait: voorstellingen voor alle leeftijden, met verschillende lagen, over de dingen die we allemaal meemaken’, vertelt Martine. Iedereen neemt afscheid. Zelfs schoolkinderen krijgen lesmappen mee waarin er zonder te verbloemen, maar opnieuw met die zachte hand, wordt gepraat over het einde van Palmyra. Hoe kan je die menselijke worstelingen zo behapbaar maken? ‘Uiteindelijk hebben we er een liefdesverhaal van gemaakt: Palmyra komt opnieuw bij haar liefde terecht’, stelt Martine. ‘Maar dat is ook waar alles om draait. Iedereen heeft familie, een netwerk, een geliefde. Dat is wat we dan ook altijd doen: mensen verbinden en onze aandacht richten op die liefde.’ Die oeroude liefde: het is wat het leven leven maakt.

Ik denk nog even aan de laatste dagen van mijn opa. Verwarde ogen en een moegetergd lijf. Ik vroeg mijn moeder wat er scheelde en of hij wist wie we waren. ‘Hij weet dat hij ons graag ziet’, zei ze dan. En dat was even genoeg om niet te hoeven afronden.

Radi'O Zoutloos speelt op zaterdag 11 september om 11u00, 15u00 & 18u00 en zondag 12 september om 11u00 & 15u00 in DE SINGEL

© Yvan Mahieu

Het is vreemd, hoe we over ouderen denken. Waarom blijkt het zo moeilijk om bewoners van een woonzorgcentrum te zien als mensen met eigen noden, gedachten, emoties? ‘Voor veel mensen is het toch een beetje een ver-van-mijn-bed

show’, denkt Martine. ‘Je ziet de bewoners niet, en dus ben je er niet mee bezig. Tot het jouw ouders zijn.’

11 & 12 sep 2021 9

after all springville / disasters and amusement parks Miet Warlop / IRENE WOOL

Elk jaar haalt het TheaterFestival onder de noemer #goldenoldie een voorstelling vanonder het stof. Dit jaar valt die eer te beurt aan Miet Warlop, die Springville uit 2009 herwerkte naar after all springville, met een volledig nieuwe cast.

Benieuwd naar de herinneringen van de originele performers, nam ik met een aantal van hen contact op.

Eva Lesage Wie het werk van Miet Warlop kent, herkent op scène meteen haar absurde universum.

Het wordt bevolkt door rare en kleurrijke wezens, vaak half mens, half object. In after all springville staat een kartonnen huis op scène, waar ze rond cirkelen. Een elegant gedekte tafel, een kartonnen doos en een elektriciteitskast krijgen niet alleen benen, maar ook een eigen willetje.

Arend Pinoy Wie speelde je?

‘Ik speelde eerst de onderkant van de reus, Sofie Durnez was de bovenkant. Toen ik een hernia in mijn nek bleek te hebben, en joggen met iemand in je nek geen goed idee meer leek, deed ik een upgrade van onderkant van reus naar groen mannetje dat uit het raam valt.’

Hoe kijk je terug op de voorstelling?

‘In Springville ben je als performer een minideeltje van een levend, schattig kunstwerk. Het geeft een egoloos gevoel om die voorstelling te mogen spelen. “En wat speel je?”, werd ons soms gevraagd. “Een elektriciteitskast!” (lacht) De moeilijkheid zat hem in de technische vernuftigheden en die allemaal juist krijgen. Als performer was je tegelijk ook technicus. Binnen in het kartonnen huis op het podium was er een constant gefluister en gegiechel, werden er props doorgegeven…’

‘Dat dit af en toe faliekant mislukte, hoorde erbij. Ik herinner mij een keer in Duitsland: het huis blokkeerde, waardoor de climax van de voorstelling wat dreigde te mislukken. In een impulsief momentje besloot ik dan maar het hele huis naar voor te doen omkantelen.

Waar ik niet aan gedacht had, was dat Miet - als kartonnen doos - op die plek op scène lag. Bijgevolg kreeg ze heel het huis letterlijk

op haar doos, waardoor ze een nacht met een hersenschudding in een Duits ziekenhuis mocht doorbrengen.’

© rr

Terug naar Springville

Diederik Peeters Wie speelde je?

‘Ik was het enige niet-object in de show.

Ik was het mannetje in het groen kostuum.’

Hoe kijk je terug op de voorstelling?

‘Ik heb geen pittige anekdotes, maar het was heel tof om te doen en gemakkelijk voor mij. In tegenstelling tot al mijn collega’s die heel lang in bepaalde fysiek ongemakkelijke houdingen moesten repeteren, was alles voor mij behoorlijk rustig. Ik moest één halfacrobatische duik maken door het raam van het kartonnen huis aan het begin van de voorstelling. Aangezien ik niet acrobatisch aangelegd ben, was dat een heuse opdracht. Het was tof, want het voelde alsof je live in een animatiefilm zat.’

Katja Dreyer Wie speelde je?

‘Ik was de tafel. Diederik had mijn nummer aan Miet gegeven, en zij had iemand nodig met benen. Het was een echte been-casting. Ik kreeg op een bepaald moment een telefoontje van Miet, die zei: “We willen je omwille van je benen.”’

‘Ik heb heel veel voorstellingen gespeeld, maar dit was fysiek echt wel de zwaarste, omdat er zo veel op de tafel stond, een heel zware nota bene. Je staat op hoge hakken, 90 graden voorovergebogen, met een groot tafelblad waar dan nog vanalles wordt opgezet. Je kan niets zien. En de andere spelers kunnen ook niets zien, eigenlijk. Het was superleuk, maar wel heel uitdagend – op veel vlakken.’

Hoe kijk je terug op de voorstelling?

‘De creatie van de voorstelling was een mooi, maar hard proces, zeker voor Sofie (Durnez, red.), onze kostuumontwerpster.

Want de performer is maar een heel klein deeltje van de show. In Springville kon je als performer amper iets of iemand zien.

Iedereen zat verstopt onder een tafel, een doos of een kast. Je moest puur op gehoor spelen. Het is een voorstelling die me bijgebleven is omdat je altijd moest luisteren en denken: “Ah, nu heb ik twintig voetstappen gehoord, en zoals het nu klinkt, klinkt het meestal als ik op de juiste plek in de ruimte sta.” Het is ook een voorstelling die een beetje over falen gaat, of het plezier van hoe falen eruit kan zien. Je wilt immers niet dat de tafel gaat vallen, of dat er iets van de tafel valt voordat je klaar was. Dus dat was een heel mooi evenwicht – om het falen op het juiste moment te laten gebeuren.’

after all springville / disasters and amusement parks speelt op zaterdag 11 en zondag 12 september om 20u00 in De Studio

Hallo, Ik was het elektriciteitskastje.

Soms was het claustrofobisch.

Veel geduld hebben!

Jouw moment afwachten… Dus je gedachten niet laten wegdrijven, want de cue was een geluid.

Drie bommen laten afgaan en sterven als een held…

En dan, liggend op de grond, weer wachten tot de voorstelling gedaan is.

Laura Vanborm

10 11 & 12 sep 2021

Uw redactieteam week 2

© Tina Herbots

Column De kunst van het thuiskomen en vertrekken Ellis Meeusen

In de week voor ik het redactieteam van het TheaterFestival vervoegde, verhuisde ik. Een gebeurtenis die minder gewicht had dan uit deze woorden zou kunnen blijken: ik ben gedurende de laatste acht jaar een zevental keer verhuisd. Dat de kortste weg van mijn nieuwe huis naar het redactielokaal in DE SINGEL recht door mijn oude straat bleek te lopen, was wel een vreemde toevalligheid.

Elke ochtend en elke avond passeerde ik mijn oude huis. Onbewust stopte ik even met trappen en probeerde in de paar seconden waarin ik langs het huis gleed aan eventuele beweging binnen en de warmte van het licht door de ramen te peilen of de nieuwe bewoners zich er al thuis zouden voelen.

Soms denk ik dat het motief van het verhuizen begon toen ik theater ging studeren, dat het toen ergens in mijn DNA is gekropen.

Tijdens één van mijn eerste dagen aan de theaterschool in Leuven sprak één van de docenten uit dat theatermakers en acteurs experten in relaties zijn, of dat het toch het doel is om die te worden. Nu ik een paar jaar afgestudeerd ben, denk ik vaak: dat is waar.

Maar ik voel me nog veel meer een expert in thuiskomen en vertrekken. Of ik probeer dat toch te worden. Thuiskomen bij een telkens weer nieuwe groep mensen, thuiskomen in een theater om er te spelen, thuiskomen in een zaal om er te kijken, thuiskomen in een verhaal op een scène. Thuiskomen en vertrekken werd een kunst.

Gisterenavond ging ik naar The Courage to be Disliked van Compagnie de KOE in De

Studio. Na afloop stond ik in het café naast Willem de Wolf, een beetje onbeholpen. ‘Ik ben niet zo heel goed in dit soort napraten’, zei hij zacht. ‘Ik ook niet’, antwoordde ik. Dat was niet gelogen. Bij het einde van een voorstelling wil ik altijd het liefst én zo snel mogelijk naar huis én zo lang mogelijk blijven.

Ik ben in geen van beide goed. Misschien is dat omdat er even geen thuis meer is. Het thuis op de scène is weg en naar het eigen thuis moet nog vertrokken worden. En in dat vacuüm tussen de twee weet ik niet goed wat te doen.

Ik vertrek uit De Studio, net als Willem, fiets terug naar mijn nieuwe huis. Ik passeer het oude huis. Er brandt geen licht. Onderweg denk ik aan alle plaatsen waar ik tijdens het TheaterFestival even thuis ben geweest en weer ben vertrokken: in het zwoele Italië van Johannes Wirix-Speetjens, in het heerlijke tribunaal van Ballet Dommage, in de intieme huiskamers van de Hermannen. In het redactielokaal in DE SINGEL, dat ook even een thuis was.

Ik zit nog met mijn hoofd ergens in het droogdok en de desolate epiloog van Camping Sunset als ik mijn straat indraai en voor mijn nieuwe huis stop. Warm licht brandt en de kat zit voor het raam. En terwijl ik de sleutel in het slot van de voordeur steek, hoop ik dat dat voor u, als lezer en toeschouwer, ook zo is geweest. Hopelijk was u hier even thuis.

hetpaleis/ Simon De Vos

Oresteia 16

Simon De Vos waagt zich aan een bewerking van deze oeroude theatertekst samen met een topcast en muzikanten Tim Vanhamel en Sjoerd Bruil (Millionaire).

18 - 26.11.21 www.hetpaleis.be

‘Waar, wanneer of bij wie kan jij je meest authentieke zelf zijn?’

Na elke voorstelling stellen we aan toeschouwers een specifieke vraag.

Vandaag: REAL BOYS van More Dogs & Orkater, een zoektocht naar authenticiteit vermomd als tragikomische metamusical.

Josefien (44): ‘Bij mijn man, omdat wij al een kwarteeuw elkaars beste vrienden zijn.’

Philippe (60): ‘Op bijna elk moment van de dag. Maar vaak ook voor het slapengaan.

Dan zie ik de hele dag weer voor mij, een dag met hoogte- en dieptepunten. En op dat moment van rust kan ik helemaal authentiek zijn.’

Jotka (29): ‘Ik zou eigenlijk willen zeggen: altijd, bij iedereen. (lacht) Ik vind het heel moeilijk om niet mezelf te zijn. Ik denk niet dat ik dat goed kan, niet mezelf zijn.’

Scan deze QR-code en beluister de podcasts over het TheaterFestival van XL AIR

redactie Elie Agniel, Pauline Augustyn, Katrijn Bekers, Maria De Cort, Afra De Hert, Jens Dewulf, Maria Feenstra, Emilie Frei, Anouk Kellner, Eva Lesage, Johannes Lievens, Emiel Martens, Ellis Meeusen, Jane Stulmacher, Dagmar Teurelinckx, Emma Theunissen, Mona Thys, Ans Van Gasse, Michaël Van Remoortere, Eva Vanderstricht hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Judith Ameel (RITCS / XL AIR) V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen

Ruud (29): ‘Sowieso als ik alleen ben, maar ook bij mijn vrienden. Misschien niet het meest originele antwoord, maar wel het meest eerlijke.’

Jitse (31): ‘Soms op het werk, soms ook niet.

Een tijd geleden was ik in de bergen op vakantie. We waren in Italië een berg aan het beklimmen. Toen we de top bereikten, en zo’n mooi uitzicht hadden, dacht ik wel: dit is de omgeving waarin ik helemaal in mijn element ben. Mijn lichaam is vrij geschikt voor bergwandelingen. In de bergen van steen naar steen huppelen... Het dalen vind ik ook heel leuk, dan kan je wat snelheid nemen.

Ik ben eigenlijk een soort geitachtig mens.’ (lacht)

za 11 september

zo 12 september

11u00 13u00 15u00 17u45 18u00 18u15 19u00

20u00

20u00

20u00 21u00

11u00 13u00 15u00 20u00 20u00

Radi’O Zoutloos S tudio ORKA D E SINGEL TEN OORLOG I, II & III Camping Sunset Stormkop Radi’O Zoutloos S tudio ORKA D E SINGEL Fidelio WALPURGIS hetpaleis Radi’O Zoutloos S tudio ORKA D E SINGEL Fidelio WALPURGIS hetpaleis Het eind van het begin van het einde (8+) T heater Artemis, HZT & hetpaleis / Jetse Batelaan hetpaleis Coloured Swan 3: Harriet’s ReMix M oya Michael DE SINGEL after all springville / disasters and amusement parks Miet Warlop / IRENE WOOL De Studio REAL BOYS More Dogs & Orkater Monty Fidelio WALPURGIS hetpaleis

Radi’O Zoutloos S tudio ORKA D E SINGEL TEN OORLOG I, II & III Camping Sunset Stormkop Radi’O Zoutloos S tudio ORKA D E SINGEL A Revue Benjamin Abel Meirhaeghe DE SINGEL after all springville / disasters and amusement parks Miet Warlop / IRENE WOOL De Studio

doorlopend Espace Fxmme / TALK WITH THE WALLS

DE SINGEL