TheaterFestivalkrant 4/9/2020

4 SEP 2020 DAGKRANT #HTF20 © Kurt van der Elst

Henry en andere legendarische hernemingen The artistic business of Alesandra Seutin Zijn Obama en Trump goede performers?

© Cillian O’Neill © $$$

www.theaterfestival.be

Š Kurt van der Elst

Henry Peter De Graef

4 sep 2020 3

‘Een herneming is altijd stukken beter dan het origineel ooit is geweest’ Vanavond herneemt Peter De Graef op vraag van het TheaterFestival Henry, een voorstelling die hij 23 jaar geleden voor het eerst op de planken bracht. Wat betekent het om een voorstelling te hernemen na meer dan tien of zelfs twintig jaar, een hele levensfase later?

Ans Van Gasse

4 4 sep 2020 Met Henry staat er op het TheaterFestival een echte golden oldie. Peter de Graef (62) speelde het stuk al in 1997, intussen 23 jaar geleden – als ‘ventje’, zoals hij er zelf vaderlijk op terugkijkt. Een bijzondere voorstelling dus.

Maar het concept van de herneming is verre van een rariteit. Gezelschappen hernemen wel vaker een stuk één of twee jaar na de eerste speelreeks, zodat het publiek dat het toen miste alsnog kan aanschuiven. Het TheaterFestival is zelfs helemaal opgebouwd uit hernemingen van de belangwekkendste stukken van het vorige seizoen. Maar ook ‘gouden oudjes’ worden wel vaker opnieuw van onder het stof gehaald, en niet alleen op vraag van het TheaterFestival. Maar wat maakt een herneming nu zo bijzonder?

Het mysterie Volgens Peter De Graef is een herneming alleszins altijd ‘stukken beter dan het origineel ooit is geweest’. Wanneer ik hem ontmoet in CC Westrand in Dilbeek, reageert hij opgetogen op mijn vragen. Hernemen maakt enthousiast, zo blijkt. Het hernemen is voor Peter een bewuste praktijk. ‘Het stuk wordt veel vanzelfsprekender. Er gebeurt iets mysterieus dat ik eigenlijk niet kan uitleggen.’

‘Het stuk wordt veel vanzelfsprekender. Er gebeurt iets mysterieus dat ik eigenlijk niet kan uitleggen’ Wanneer hij een nieuw stuk schrijft, probeert hij te anticiperen op dat mysterie. Een jaar voordat hij het zal opvoeren, moet het klaar zijn. En dan begint hij op persoonlijk vlak te hernemen. Hij leest het stuk, laat het liggen,

Henry Peter De Graef

leest het opnieuw en laat het weer liggen, tot de eerste repetitiedag aanbreekt. ‘En dan is er ineens al zoveel werk verzet.’ Hij lacht. De herneming stelt acteurs op het gemak. Ze laat hen toe te spelen met hun kennis van zichzelf, en niet steeds in het nieuwe te zoeken en te wroeten. Al is dat voor Peter ook een gevaar. ‘Je mag het niet kapot repeteren.’

goed.’ Het herbekijken is dus bij momenten wel eens confronterend, maar het triggert ook een nog aanwezige kennis in het lichaam: ‘Vanaf het moment dat je terug mee bent met die zinnetjes in de video komt het allemaal terug – je tong kent die tekst precies nog.’ Smakelijk rolt Peter enkele p’s, r’en en t’s van zijn tong: ‘Vanbinnen zit dat allemaal nog klaar.’

Jezelf tegenkomen

Jongere ziel

Een herneming lijkt voor spelers een ontmoeting met zichzelf. Dat is ook logisch, want vanuit praktische overwegingen nodigt het hernemen uit om op zoek te gaan naar archiefmateriaal. ‘Toen ik dat videootje voor de eerste keer opnieuw zag, vroeg ik me zelfs af of het wel zo goed was als men nu denkt’, zegt Peter dan ook. ‘Ik dacht eigenlijk: is dit niet wat gedateerd? Maar goed, dan ga je daarmee aan de slag en zie je toch dat het actueler is dan je denkt.’

Een herneming lijkt dus een manier om verder in zichzelf of het eigen werk te graven.

Peter De Graef steekt zijn spirituele insteek daarbij niet onder stoelen of banken. ‘We zijn nu 23 jaar later en zoals ze zeggen is mijn ziel dus verjongd - want je ziel wordt jonger, niet ouder. Ik ben benieuwd hoe dat de voorstelling gaat beïnvloeden en hoe de mensen dat gaan zien, want het belangrijkste is dat ik hen mee trek in die vertelling. Zelf heb ik het gevoel dat ik nu dieper graaf, dat de voorstelling zich ergens diep in mijn ziel heeft doen zinken en ik die nu steeds opnieuw oprakel, met een frisheid die de mensen meer kan raken. Omdat ik met meer bewustzijn kan spelen.’

Het archief brengt niet enkel de voorstelling terug, maar ook een beeld van zichzelf dat Peter niet meer helemaal herkent. ‘Ik was toen in een fase in mijn leven waar ik nog dronk en rookte… Ik zat toen nog met allemaal dingen te worstelen waar ik me intussen wel doorheen gewerkt heb.’

Wanneer ik hem vraag of hij zijn jongere zelf zou willen bijsturen, glimlacht hij. ‘Ik zou niks willen veranderen. Het is goed gelopen. Het is ook daarom dat ik die voorstelling nog eens mag spelen hé, uiteindelijk. Natuurlijk weet ik wel wat er beter zou kunnen, maar het is goed gelopen zoals het is; dat proces is belangrijk. Maar ik zou dat ventje wel willen laten weten dat het goed komt. En dat ik bij hem ben.’

Peter glundert, alsof hij op een spannend geheim zit te broeden: ‘Want dat kan je hé, je kan vanop een afstand in de tijd toch bij je vroegere zelf zijn. Dus dan zeg ik tegen dendieje van 23 jaar geleden: het komt

Ik vraag hem hoe dat dan precies werkt. ‘We zijn hetzelfde hé, dat publiek en ik’, mijmert hij. ‘Zij kopiëren met hun spiegelneuronen wat ik speel, dus van hoe dieper ik kom, hoe dieper ik hen ook mee trek. Die Peter van vroeger waardeer ik niet meer helemaal; ik heb nu zoveel gemediteerd en ik sta echt verder. Ik hoop dat ik dat op de een of andere manier kan doen resoneren met een hedendaags publiek.’ Als twintiger zou hij het oppervlakkiger spelen, maar dat kan nu niet meer. De speler evolueert niet alleen als mens, maar past zich ook aan als boodschapper van zijn vertelling. ‘Ik neem echt alles mee’, aldus Peter.

Puzzel

© Jan Vernieuwe

Een herneming daagt uit om niet in herhaling te vallen, ondanks alle lichamelijke kennis en overblijfselen van het origineel. Her-nemen is meer dan herinneren. Zo moet en zal Henry nù ontstaan, want enkel dan doet het ertoe voor Peter. Theater is bij uitstek een plek waar dingen niet zomaar worden herhaald, maar vers worden gehouden doordat zowel speler als toeschouwer telkens opnieuw op zoek gaan. Die versheid draagt Peter hoog in het vaandel. ‘Ik weet alleen dat ik opkom en de eerste zin zeg, en vanaf dan: I don’t know!

Spelen doe je met je binnenste, en niet met je lijf – dat volgt wel.’

Peter is in die opvatting niet alleen. Bart Slegers, die in 2017 tien jaar na datum Romeinse Tragedies hernam met Internationaal Theater Amsterdam, noemt het hernemen ‘een puzzel’ die je legt.

Wanneer je een stuk herspeelt vallen en haken dingen in elkaar die in de ‘eerste versie’ niet aanwezig waren. Ook Daniel Linehan, die zijn danssolo Not About Everything jaarlijks herneemt, spreekt van een herontdekking. De solo uit 2007 stelt hem in staat om een discussie aan te gaan met zijn eigen werk en verder te gaan dan herhaling. Hoewel de bewegingen - Linehan tolt continu om zijn as - in zijn lijf gegrift zijn, vindt hij steeds wanneer er een tijdsprong over is gegaan een nieuwe manier om zich ten opzichte van het werk te verhouden. Of

4 sep 2020 5

Henry Peter De Graef

dat vele draaien met de tijd niet moeilijker wordt? Jong geleerd is oud gedaan.

Ook voor Compagnie DE KOE heeft het hernemen geen geheimen. Voor haar dertigste verjaardag in 2019 diepte De KOE haar debuut De gebiologeerden opnieuw op. Wanneer ik Peter Van den Eede vraag naar zijn beleving van hernemingen, ligt ook bij hem de nadruk op béter spelen. Maar hoe dat béter spelen werkt, blijkt vooral, net als bij Daniel Linehan, te maken te hebben met herontdekken. Van den Eede noemt dat dé uitdaging: durven in vraag stellen wat de kern van een voorstelling is. De live ervaring van die nieuw ontstane voorstelling is voor hem het interessante: het moet onafgewerkt blijven.

Kindje dat rijpt Voor Marijke Pinoy is vooral de noodzaak waardoor je een voorstelling herneemt een belangrijke factor. Toen ze door Arne Sierens werd gevraagd om De broers Geboers te spelen, en dus mee te werken aan de herneming van een stuk waarvan ze niet bij het origineel was betrokken, ontbrak die bij momenten. Het stuk had volgens haar vooral een esthetische en historische waarde. ‘De politieke context van de jaren negentig, de tijd waarin het stuk is ontstaan, is nu natuurlijk veranderd.’

‘Je tong kent die tekst precies nog’ Of het anders voelt wanneer je iets herneemt dat je zelf creëerde? Zeker. Zo heeft ze aan haar herneming van Achter ’t eten een enorm emotionele herinnering. Na de dood van Eric De Volder, die mee aan de wieg van die voorstelling stond, leek alles voor haar heel ‘juist’. In zo’n herneming van een eigen creatie kan je, volgens Marijke, op zoek gaan naar de noodzaak, naar de drang die je ooit voelde om dat stuk op de wereld te zetten.

Niet toevallig spreekt Marijke in bevallingstermen: een creatie is een kindje, en dat kindje is bij een herneming vaak gerijpt – een woord dat zowel Marijke Pinoy, Peter De Graef als Bart Slegers gebruiken.

Het proces van hernemen doet spelers in de eigen ziel kijken en de context oprakelen waarin hun voorstelling is ontstaan. De kwesties van het verleden, dingen waar je spijt van hebt of net niet, een gestorven vriend: het lijkt geen toeval dat ook die herinneringen terugkeren wanneer er over een herneming wordt gesproken. Wanneer ik grasduin door de getuigenissen die ik naar aanleiding van Henry heb verzameld, bedenk ik me dat de herneming eigenlijk een herleving is. Als publiek ben je getuige van hoe een speler of maker in zijn eigen ziel is gaan zoeken naar wat ooit was en dat probeert te delen. Wanneer spelers zich bewust zijn van de evoluties in hun eigen leven, zien we - soms onbewust - ook een reflectie van hun eigen leven ontvouwen - en is dat niet wat alle goede kunst doet?

Henry speelt in CC Westrand in Dilbeek van 4 tot 6 september. Op 5 september is er een livestream.

1991

2004

Peter Van den Eede

Marijke Pinoy

De Gebiologeerden (De Koe) 1991 - nu

Achter ’t eten (LOD & Zuidpool) 2004 - 2015

‘Altijd probeer je een voorstelling beter te spelen. Niet door ze perfect te reproduceren zoals ze de dag voordien of dertig jaar geleden was. Steeds opnieuw moet ze worden herontdekt. Slechts de hoogstnoodzakelijke coördinaten onthouden om ze opnieuw te kunnen spelen. De rest zoek je maar uit in het hier en nu. Alleen als de schoonheid daarbij live in gevaar wordt gebracht, heb je het gevoel naar levend theater te kijken.’

‘Hernemen gaat over noodzakelijkheid. Bij de herneming van Achter ’t eten was regisseur Eric De Volder gestorven, en voor mij was de creatie van deze voorstelling vooral een instap geweest in zijn wereld.

Onze samenwerking was echt heel goed.

Toen het TheaterFestival tien jaar na de creatie vroeg om het stuk te hernemen, voelde dat - ondanks zijn dood - echt juist. Je hebt even afstand kunnen nemen, waardoor je zelfs nog beter de kern kan benoemen.

Het stuk is gerijpt. Dan is het de moeite om met het publiek die intense tocht te maken die je hebt ondernomen om dat stuk op de wereld te zetten.’

2007

2007

Daniel Linehan

Bart Slegers

Not About Everything (Hiatus) 2007 - nu

Romeinse Tragedies (ITA) 2007 - 2017

‘Ik heb het gevoel dat, wanneer ik deze solo herneem, ik ermee in dialoog ga. Wanneer ik net begin met een tour dans ik hem eigenlijk zo vaak dat de nadruk ligt op de herhaling.

Maar als er een grotere tijdsprong tussen zit herontdek ik het werk. Elke solo blijft geheimen voor mij hebben, die ik dan kan leren kennen.’

‘Ik heb over het algemeen het gevoel dat een voorstelling rijker wordt bij een herneming. Bewust, maar soms ook onbedoeld, vallen er meer stukjes van de puzzel op hun plaats. Die puzzel is trouwens nooit af. En dat houdt het spannend.’

6 4 sep 2020

A Fair New World?!

Over verandering gesproken...

‘Dit is niet hoe de dingen horen te zijn.

Dit is hoe ze zijn. Maar niet hoe de dingen horen te zijn.’ Zo citeren Martha Balthazar en Khalid Koujili El Yakoubi schrijfster Angela Davis in hun State of the Youth. Iedereen praat over verandering, maar waar blijven de daden? Wij gingen vandaag al eens op bezoek naar de actiedag A Fair New World?! om te zien hoe die verandering teweeg zou moeten worden gebracht.

Jasper Delva en Johannes Lievens

Na de State of the Youth op de openingsavond van het festival trokken we vol goede moed naar Tour & Taxis, voor de eerste van twee reflectie- en actiedagen georganiseerd door Kunstenpunt, Het TheaterFestival en State of the Arts. Onze focus: kijken hoe we samen kunnen bouwen aan een meer faire, solidaire en inclusieve wereld.

De tweedaagse wordt geopend door Ann Overbergh, directeur van Kunstenpunt. Verwijzend naar de woorden van Martha en Khalid erkent ze de nood aan actie. Deze tweedaagse moet een moment van gesprek, reflectie, actie en kunst worden.

Verandering moet daarbij centraal staan. Dat is ook wat Martha en Khalid verwoorden in hun State of the Youth. Verandering mag geen ‘leeg en hol begrip’ worden.

A Fair New World?! als tweedaagse volgt een zelfde logica. Het startte met een panelgesprek tussen kunstenaars Philippine Hoegen, Jivan van der Ende, Aurelie Nyirabikali Lierman en Myriam Van Imschoot onder moderatie van Carolina Maciel de França.

Wat al deze verhalen en getuigenissen duidelijk maken is dat verandering nodig is en wel nu. Ze gaan over artiesten op de rand, die hun huur amper kunnen betalen. Ze gaan over op eigen houtje overleven, zonder vangnet. Ze wijzen op de nood aan een minder precaire en meer solidaire en inclusieve wereld.

Verandering mag geen ‘leeg en hol begrip’ worden In de namiddag werden gesprekstafels georganiseerd rond thema’s als ‘kunstenaarschap en (over)leven’, ‘de kunstenaar centraal in het beleid’ en ‘kunst, instelling en kunstenaar’. Het gaat morgen verder met rondetafelgesprekken over ‘sociale bescherming voor de kunstenaar’ en ‘fair practices’. Om de daad bij het woord te voegen is er een avondprogramma uitgewerkt samen met State of the Arts en Headquarters of the Mouvement in Decoratelier. Daar wordt een tipje van de sluier gelicht van hoe concrete verandering gerealiseerd kan worden.

Daarmee stopt het niet. Zo zal deze tweedaagse dienen als startpunt van een tweejarig onderzoekstraject waarin samen met de sector aan verandering wordt gewerkt. ‘Nadenken en actie ondernemen hoeven elkaar niet uit te sluiten’, zegt Ann Overbergh.

Toch mogen we de woorden van Martha en Khalid niet vergeten: ‘We noemen onszelf toch makers’. Laten we dus al deze inzichten toevoegen aan onze toolbox van hamers, bijltjes en boormachines om aan de slag gaan en te beginnen bouwen aan een meer fair en solidair kunstenveld.

‘Nadenken en actie ondernemen hoeven elkaar niet uit te sluiten’ Beide willen een duidelijke boodschap de wereld insturen. Het is nodig om de ‘toestand te onderbreken en een nieuwe toestand te laten beginnen’, zo zeggen Martha en Khalid. Ze willen ‘niet meegaan in de dominante realiteit’. Ze roepen het veld dan ook op over te gaan tot actie want ‘als we blijven praten over verandering maar geen positie innemen, onszelf niet zien als de potentiële dragers ervan, dan komt die verandering er niet.’

© Cillian O’Neill

4 sep 2020 7

T alk about your work with Alesandra Seutin

Dance artist Alesandra Seutin appears in Dear Winnie at Het Theaterfestival. But first, she will deliver a workshop for the shortlisted candidates for the Roel Verniers Prize. Here she gives an insight into her practice and shares her observations from her career in the UK and Belgium.

Liam Rees

How do you describe yourself and your practice?

Alesandra Seutin: ‘I’m a dance artist, independent choreographer, and artistic director of my company, Vocab Dance.

Most of my career is in London but I grew up in Brussels and I work internationally in Europe and Africa. I create work mostly for theatres, sometimes site specific work, some film. My work is an intersection of dance, voice, spoken word (but not always spoken), social issues and politics.’

What question did you ask yourself the most while creating?

‘It’s always: why? I don’t create out of the luxury of creating but because something is stirring me or disturbing me and there’s a question: why? Why is this happening?

What’s the purpose? There’s nothing without a purpose for me. What have I got to say? What am I bringing onstage? I go really deep into issues that make people uncomfortable, like race, especially in the UK, and I drop it on stage and leave the audience with it. They have the choice to leave it or have a debate or research further but they can’t ignore it because it’s been thrown at them.’

Is there a piece that you’re particularly proud of?

‘Definitely Dear Winnie because it’s very unapologetic. Doing the première and singing ‘Kill the Boer’ has shown that it’s alright to be in your face. I brought movement and physicality to the play .

There’s a scene where Winnie Mandela is in

a cell and she starts speaking to mice and the director asked: how do we become these rats? It was how to become rather than imitate. The body becomes a text.

Working with dance as a dramaturg is about asking questions, what is the intention? I’m pushing them to change their state of mind and body rather than just following steps, go there, move there, just shapes. It’s very different from just choreographing. It’s actually becoming a human onstage rather than just a dancer because sometimes there’s a separation in the dance world with the human and the body.’

‘For me the body is an instrument and the dancer has to become another instrument that’s part of that composition.’

How does music fit into your work?

‘I love film music, it creates atmosphere, and it guides you, it’s an orchestration, it tells a story. For me the body is an instrument and the dancer has to become another instrument that’s part of that composition.

The music has to stand on its own - if you have a deaf person in the audience they should be engaged by the body. It should have it’s own musicality so that it’s not a slave to the music either. They’re separate but they communicate and complement each other.’

What are your observations from working internationally?

‘The luxury of travelling so much (before all this) is I’m like a sponge. In the UK it’s about the aesthetic, it’s not so much about what are you saying but what are you showing?

The luxury here in Belgium is the length of rehearsal. I love getting to play and research in the studio with no boundaries.

The ‘European approach’ pushes me to something more intellectual. It’s about having more layers to the work, there’s so much more than the body, it’s about everyday living, philosophy, other art forms.’

What does your workshop at het TheaterFestival deal with?

‘First and foremost it’s about how you present yourself as an artist in a very Anglo-Saxon way. In the UK there’s the artist but also the business of the artist, which is really useful once you have your work and need to sell yourself. So this workshop is all about: how do you speak about yourself, a lot of us are really humble, and we need to acknowledge the things that we are and what we do. It’s to push you to think: who are you, what do you do, and why? It’s also about: how do you, at a work-in-progress, control the room when there’s feedback and benefit from it rather than allowing people to just spit out feedback? How will it develop my work? Those are the tools I’m giving the participants.’

8 4 sep 2020

Politiek als performance

Hoe u een zegevierende politicus wordt in vier stappen Het feit dat Donald Trump verkozen is als president van één van de grootste landen ter wereld, is iets dat we soms maar moeilijk kunnen vatten. Bij momenten lijkt hij eerder een karikatuur dan een man van vlees en bloed. En toch is de kans heel groot dat hij een tweede ambtstermijn zal uitzitten. Wat je ook van zijn ideeën en gedachtegoed mag vinden, een ding staat vast: het is een showman. Net zoals Adolf Hitler, Barack Obama, Martin Luther King en Margaret Thatcher: allen uitstekende performance artiesten.

Evelien Van Houdt

U bezoekt het TheaterFestival omdat u wel eens graag meegevoerd wordt door de opzwepende kracht van stemmen en de betoverende energie van lichamen? Wist u dat u daarvoor helemaal niet tot hier had moeten komen? U had simpelweg Villa Politica kunnen opzetten of kunnen zappen naar een zender die verslag brengt van de huidige presidentiële verkiezingscampagne.

Politici zijn namelijk verdoken performance artiesten. Zij weten als geen ander hoe belangrijk het is om theatrale elementen in te zetten wanneer ze speechen. Ze trainen hun stem, zoeken naar de juiste handgebaren en geven hun betoog minutieus vorm.

Langzaamaan zijn wij deze politieke optredens gewoon geworden, waardoor we ze niet langer als een performance zien.

Ontwikkel uw eigen gestiek

De twee zijn nochtans al sinds de antieke oudheid met elkaar verbonden. Ten tijde van de Oude Grieken behoorde de redenaarskunst, de retorica, tot het standaard studiepakket van elke ambitieuze Griek. Spreken in het openbaar was, zeker in een pre-digitale periode, niet enkel de voornaamste maar ook de enige manier om een volk voor je te winnen. Politici in opleiding leerden over het belang van stijlfiguren en de juiste opbouw van een tekst. Dat werd mooi samengevat in het boek Ars Rhetorica van Aristoteles - niet toevallig dezelfde man die een vitale bijdrage leverde aan het theater met zijn andere bekende werk Ars Poetica. Iemand die geroemd werd voor zijn oratorische kunsten was de Romeinse consul Cicero, wiens redevoeringen vandaag nog steeds geprezen worden omwille van hun stilistische kwaliteiten en poëtische klanken.

Laten we deze oude kunst eens wat beter onder de loep nemen en onderzoeken welke technieken elke performer, excuseer politieker, zich best eigen maakt. Of: hoe u een zegevierende politicus wordt in vier stappen.

Hitler schreef niet enkel zijn speeches volledig zelf, maar werkte ook actief aan zijn performance ervan. De Führer sleutelde aan zijn handbewegingen en creëerde een passende lichaamstaal. Hij onderzocht zijn redevoeringen bijna met een acteursblik en ging na hoe hij een geschikt personage tot leven kon roepen. Ook Bertold Brecht speelt hiermee in zijn toneelstuk De Weerstaanbare Opkomst van Arturo Ui, dat begrepen wordt als een parodie over de opkomst van Hitler en zijn nazi-partij. Het personage dat staat voor Hitler, Chicago gangster Arturo Ui, krijgt in het stuk - net zoals volgens de geruchten de rijkskanselier in kwestie - toneelles van een rasacteur om te leren hoe hij groepen mensen kan overtuigen met de hulp van zijn stem en gestiek. De stad die Arturo Ui tracht te annexeren, heet ook toepasselijk Cicero.

Toeval? Lijkt me sterk.

Performance is een kunst, geen politiek - wat niet wil zeggen dat ze waardenvrij is. In essentie is performance neutraal, maar het kan voor elk aspect van het politiek spectrum ingezet worden. Adolf Hitler bijvoorbeeld toont dat grootsheid in de politiek bepaald wordt door de grootsheid van iemands redenaarskunsten. In zijn biografie Mein Kampf (1925) valt hetvolgende te lezen: ‘Ik weet dat mensen minder snel overtuigd worden door het geschreven dan het gesproken woord, dat elke grote beweging op deze aarde te danken is aan grote redenaars en niet aan grote schrijvers.’

4 sep 2020 9

Politiek als performance

Werk aan uw stemgeluid Ook vandaag steunen politici nog steeds op performance, wat - ondanks de toenemende technologie - nog altijd de voornaamste manier is om publiek voor zich te winnen. De sterkte van hun redevoeringen wordt niet alleen bepaald door de inhoud ervan, ook de vorm speelt een aanzienlijke rol. Daarom zijn politici nog steeds best meesters in de retorica. Kijk naar één van de meest beroemde speeches allertijden, ‘I have a dream’ van Martin Luther King.

Wanneer je hiernaar luistert, wordt je bijna meteen meegevoerd door de melodische stem van King. Zijn houding is doelbewust statisch en straalt een onmiskenbare zelfzekerheid uit die zijn hoop kracht bij zet.

Ook Margaret Thatcher bewijst hoe doorslaggevend het kan zijn om je te verdiepen in de kunst van het spreken. De Iron Lady werkte samen met een stemcoach om de toonhoogte van haar natuurlijke stem een paar toonladders te laten zakken. Een hoge, schrille stem past niet bij het beeld van een krachtige, standvastige politica - dat idee.

Na het onnatuurlijke verlagen van haar stem klonk deze tegelijk machtiger én sympathieker. En ineens ook een stuk mannelijker, wat - weinig verrassend - ook een enorme hulp was.

Creëer een unieke speelstijl Op YouTube circuleert de video ‘The Speech that Made Obama President’. Daarin wordt een speech geanalyseerd die Barack Obama gaf in 2004, tijdens de Democratic National Convention in Boston toen hij nog senator was van de staat Illinois. Één van de elementen die de videomakers opmerken is hoe Obama veelvuldig handbewegingen gebruikt om zijn argumenten te onderstrepen. Dit verleent hem een dynamiek, wat een gevoel schept alsof hij in staat is verandering teweeg te brengen. In heel wat andere redevoeringen van de voormalig Amerikaanse president valt het eveneens op hoe Obama speelt met pauzes. Mocht in een dagelijkse conversatie mijn gesprekspartner ineens een stilte onnatuurlijk lang rekken terwijl hij tegelijkertijd rustig om zich heen kijkt, zou ik me toch iets of wat onwennig voelen. Maar bij Obama werkt het, het is deel van zijn stijl - zijn speelstijl zeg maar.

Wanneer Obama spreekt, zijn we stil. Zelfs tijdens zijn stiltes, omdat we niet anders kunnen dan geboeid luisteren.

Put on a show Ook Donald Trump heeft zo zijn eigen speelstijl. Zijn inhoud mag dan wel sterk verschillen van zijn voorganger, hij weet wel hoe hij een publiek kan bespelen. Als ik je nu zou vragen je ogen te sluiten en je Trump al speechend voor te stellen, wat zou je zien?

Een tuitmondje, duim en wijsvinger op elkaar, een te grote das? En als ik je zou vragen hoe hij klinkt, hoor je Trump dan niet spreken?

Mede doordat hij al zo vaak door anderen werd nagespeeld – een performance van een performance, zeg maar – zijn we bekend met Trumps theatraal arsenaal. Als u ‘Make America great again’ leest, hoort u meteen zijn stem en ziet u hem meteen voor u. Maar weet u ook hoe Joe Biden klinkt? De kans is groot dat ook de volgende Amerikaanse presidentsverkiezingen niet gewonnen worden door the best man, maar wel door the best performance - het belooft een interessante race te worden.

Politiek beïnvloedt niet enkel theater. Theater heeft ook een onmiskenbare invloed op politiek. Zelfs in die mate dat je politiek in essentie kan zien als performance. Speeches zijn optredens waarbij politici en activisten alles uit de kast halen om hun publiek voor zich te winnen. Veel succesvolle redenaars creëren hiervoor (al dan niet bewust) hun eigen typetje, gekenmerkt door een specifiek stemgebruik en weloverwogen lichaamstaal.

Pas wanneer we politiek als performance erkennen, kunnen we loskomen van de vervoering en de act zo deconstrueren dat we inhoud van gestiek kunnen scheiden. Pas wanneer we politiek als performance erkennen, zullen we in staat zijn om te zien voorbij de schijn. Pas wanneer we politiek als performance erkennen, slagen we erin om tot de politieke kern te komen. En wie weet kiezen we dan voor politici wiens politieke agenda we echt ondersteunen. Facta, non verba, weet u wel.

10 4 sep 2020

Orakel Ans / Uit de oude doos

Orakel Ans kijkt verder Tijdens het TheaterFestival komen we voor het eerst sinds de coronacrisis opnieuw op grote schaal in contact met de podiumkunsten. Is onze beleving nu veranderd? Redactielid en orakel-in-bijberoep Ans Van Gasse laat haar licht schijnen op ‘het nieuwe normaal’.

Laten we even te rade gaan bij andere kunstvormen. In het Japanse kabuki theater bijvoorbeeld heeft men weinig nood aan woorden of uiterlijk vertoon.

Deze traditionele theatervorm maakt gebruik van maskers die net bol staan van expressiviteit – al raad ik niemand aan om een demonenkop op neus en mond te bevestigen – maar ook van kleurcodes.

Het kostuum van de acteurs geeft zo weer hoe de personages zich voelen. Kunnen we een dergelijke pantomime-achtige praktijk niet toepassen op het publiek?

Laten we een kleurcode afspreken. Hoe u deze uitvoert, hangt af van uw persoonlijke smaak. Millennials zullen misschien een scrunchie verkiezen, maar voor wie dat niet kent: ook gelakte nagels, een arsenaal aan petjes of zelfs verschillende mondmaskers zijn een stijlvolle optie. Ik zet jullie alvast op weg:

• Code Blauw: Wat ik zie maakt mij

BEKEN KLEUR Wanneer u vanavond in de zaal zit, draagt u een masker. U houdt dat masker op, want u heeft respect voor uw medemens.

Toch lijkt dat voor de spelers wat minder respectvol – want hoe zijn zij geacht te weten in hoeverre hun zielenroerselen worden geapprecieerd? Een zwijgzame massa gemaskerden staart hen aan. En alleen in Venetië is dat de voorbode van een avond vol lust, dans en passie.

melancholisch, alsof ik net opnieuw de Titanic heb zien zinken. En je wéét dat hij gaat zinken he, maar tóch…

• Code Zwart: Ik word troosteloos van wat ik zie. Bij momenten neigt het zelfs naar woede en angst. Misschien wordt dit gevoel wel de motor van een doorwerkend activisme in mijn dagelijkse leven.

• Code Geel: Deze voorstelling maakt mij gelukkig. Ik word er enigszins uitgelaten van en vind het kind in mijzelf terug. Ik heb bijna zin om zelf op het podium te klauteren.

• Code Roze: De virtuositeit van de spelers charmeert mij zodanig dat ik bijna zo verliefd word als een puber op DiCaprio.

Zie ik je straks in de foyer?

• Code Groen: Bah. Jullie moesten je schamen. Wordt dit nog steeds

Het TheaterFestival bestaat 30 jaar! Elke dag diepen we een voorstelling die ooit werd geselecteerd op uit het rijke archief.

gesubsidieerd? Ik eis mijn geld terug. En anders geef ik jullie zo meteen 1 ster op Google.

• Code Paars: Ik snap er niks van, maar ik ben er zeker van dat ik getuige ben van iets heel belangrijks, dus ik zal straks zeker mijn lof verspreiden.

U betreedt de zaal met uw arsenaal aan scrunchies, maskers, petjes, etc. veilig opgeborgen in een hermetisch afgesloten tas. Wanneer u kiest voor nagels raad ik u aan elke nagel in een andere kleur te zetten. Wanneer uw gevoel verandert, wisselt u van masker – doe dit snel en gecontroleerd - , pet of scrunchie. Of u steekt de juiste beschilderde nagel even in de lucht. Indien u dat laatste verkiest, raden wij aan om voor de zichtbaarheid toch te opteren voor een manicure met nagelrand van minstens anderhalve centimeter. Ook het gebruik van neonverf, die oplicht in het donker, kan misschien wel bijdragen aan uw doel. Of u kan natuurlijk een staalkaart stelen in de verfwinkel en die gebruiken.

Een oplettende lezer bedenkt zich misschien dat het zaallicht voor een kleurcodesysteem zoals dit minder gedempt zal moeten zijn, maar laat dat ons niet tegenhouden: dit zal de band tussen speler en publiek nog meer versterken. Misschien slaat onze opzet op termijn wel zo aan dat de grote huizen hun eigen staalkaartjes produceren. Dan zit binnen het jaar elke voorstelling met een publiek vol scheidsrechters van de goede smaak, die braaf hun correcte kaart in de lucht houden.

Ola Pola Potloodgat, BRONKS. Geselecteerd in 2002.

‘In een sprookjesachtige wervelwind komen [theatermaker Pascale Platel en choreograaf Randi De Vlieghe] in contact met zeerovers, piranha’s, krokodillen en olifanten. [Ze] springen van het ene verhaal in het andere, van droomscène in filmpje in dansje in gevecht.’

(Juryrapport het TheaterFestival, 2002) ‘Ola Pola Potloodgat is volgens de jury een theaterwetten verbrekende voorstelling die schijnbaar nergens over gaat, maar alles in zich blijkt te hebben. De voorstelling is gemaakt voor kinderen, maar komt ook volledig tot haar recht voor alleen een volwassen publiek.’ (De Standaard, 2002) ‘Pascale Platel speelt zoals jonge kinderen spelen: al vertellend óver een personage ís ze dat personage; en als verteller bepaalt zij het verloop van het spel.’ (Etcetera, 2002)

© Kathleen Exelmans

‘Beide theatermakers vinden elkaar in de lichtheid waarmee ze hun onderwerp benaderen en het plezier waarmee ze de voorstelling op de planken zetten. Dankzij het samenspel is Ola Pola Potloodgat een nieuwe stap in het theaterwerk van Pascale Platel: van theatrale vertelling naar theatervoorstelling.’ (Etcetera, 2002)

Opening TheaterFestival 2020 / State of the Union & Youth

© Cillian O’Neill

Lees de artikels uit deze festivalkrant en andere artikels op theaterfestival.be/blog en discussieer mee via #HTF20!

Over 30 jaar

f Het TheaterFestival t @theaterfestiva1 en #HTF20 hettheaterfestival

‘Wat wij nu categoriseren als een interdisciplinair project zal over dertig jaar de norm zijn. Mijn hoop is dat wij ons niet te hard verzetten tegen de beweging die theater maakt. Dat we daar inspiratie uit halen en niet te veel liggen zeuren dat het anders is dan het was.’

TICK

ETS INFO

tickets en info: theaterfestival.be

Het eerste TheaterFestival vond 30 jaar geleden plaats. Wij blikken vooruit met jonge makers die toen nog in de luiers zaten of niet geboren waren. Hoe zal het theater er volgens hen uitzien in 2050?

Vandaag: performer Lisah Adeaga, binnenkort te zien in Listen to your heart van Louis Janssens, en bij Cie Marius en LAZARUS. ‘Theater zal snel helemaal anders zijn dan we het kennen. Het zal in zijn enge vorm niet meer bestaan. Er zullen natuurlijk mensen zijn die die oude vorm zullen cultiveren, zoals je bij jazz ook ziet.’

‘Ik denk dat we veel baat hebben bij fluïditeit, bij flexibiliteit. Iets heel slecht maken doet bijvoorbeeld veel minder pijn als je aanvaard dat het heel slecht is. Als je erin gedijt. Dan kan dat zelfs heerlijk zijn.’

‘Het zijn uitdagende tijden en de beste manier om daardoor te geraken is door flexibel te zijn. En daar zal ook wel weer een tegenbeweging op komen. Het is een dans der bewegingen, dat is eigenlijk wel schoon.’ redactie Eva Vanderstricht, Johannes Lievens, Liam Rees, Ans Van Gasse, Evelien Van Houdt, Jasper Delva, Marie Neefs, Hannah Lyssens, Liselotte Degroote, Kate Dejonckheere, Katrijn Bekers, Rojda Gülüzar Karakus, Sophie Vondung, Nina Cools, Rita Hoofwijk hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen XL AIR: Jeroen Vandesande en Lieve De Maeyer

vr 4 september

za 5 september

10u30 A Fair New World?! • Kunstenpunt & Het TheaterFestival •

Tour & Taxis Shed 3 14u00 Talk about your work with Alesandra Seutin • Mestizo Arts 17u30 Platform & Het TheaterFestival • KVS BOX 19u00 Kijken, Werken en Verwerken • WISPER • Kaaistudio’s Dansstudio’s 20u00 The Journey • Venus Pop Grotto! / Anna Luka da Silva &

Nora Ramakers • BRONKS 20u00 Happiness • Camping Sunset • De Wasserij Gent 20u30 Henry • Peter De Graef • Westrand cultuurcentrum Dilbeek 20u30 ALL. • Lisa Verbelen / BOG. & Het Zuidelijk Toneel • Kaaitheater

12u30 A Fair New World?! (2) • SOTA & Het TheaterFestival •

Tour & Taxis Shed 3 19u00 Kijken, Werken en Verwerken • WISPER • Kaaistudio’s Dansstudio’s 20u00 Happiness • Camping Sunset • De Wasserij Gent 20u00 Realtime • Dries Gijsels • BRONKS 20u30 Henry • Peter De Graef • Westrand cultuurcentrum Dilbeek

doorlopend Het TheaterFestival Zomerbar • Kaaitheater Misconnected • Kyoko Scholiers • Kaaitheater MASS #2 • Kris Verdonck / A Two Dogs Company • Kaaitheater

theaterfestival.be/blog