Dagkrant 3/09/2015

www.theaterfestival.be

Hunter Meg Stuart/Damaged Goods

Dag krant

© Iris Janke

donderdag 3 september 2015

© Wendy Marijnissen

The Marx Sisters De Koe & Tg Stan

© Sanne Peper

Al te luide eenzaamheid Koen van Kaam/Theater Zuidpool

“Mijn tweeheid is een deel van mijn leven”

rugkomen is van William Burroughs. Er zijn véél inspiratiebronnen. Ik probeerde geen onderscheid te maken tussen wie ik vroeger was en wie ik nu ben. Al deze invloeden zijn nog steeds deel van mij.”

Was je het eens met die invloeden?

Of heb je je er ook tegen verzet?

“Ik denk dat ik me altijd een beetje heb willen verzetten tegen wat er aan het gebeuren was. Anderzijds wilde ik het ook mee uitbouwen. Ik hou er van hommages te brengen aan andere kunstenaars. Zo bracht ik hulde aan Yoko Ono’s Cut piece.

In een video die in Hunter komt doe ik een heruitvoering ervan. Alleen knip ik daar zelf mijn kledij kapot in plaats van dit door anderen te laten doen zoals bij Yoko Ono. Ik wil heel transparant zijn en mijn invloeden erkennen, maar tegelijk zoek ik ook naar een eigen stem hierin. Ik speel ook met tijd. Ik ben mezelf nu, met al mijn ervaring, maar ik maak ook connectie met mijn jongere en misschien zelfs met mijn fictieve ‘ik’.”

Meg Stuart begint een vaste waarde te worden op Het Theaterfestival. Ze was al te gast in 2005 met Forgeries, love & other matters, in 2008 met MAYBE FOREVER en in 2013 met Built to last.

Signalen van een lange, indrukwekkende carrière. Dit jaar staat ze hier terug met Hunter, de eerste avondvullende solo in haar oeuvre. “Het was nu of nooit”, ver­ telt Meg Stuart ons. — Evelyne Van Hecke

In Hunter onderzoek je hoe je de veelheid aan invloeden en sporen die je hebben gevormd als kunstenaar kan verwerken in een voorstelling. Wie of wat heeft jou beïnvloed?

Meg Stuart: “Ik ben altijd al geïnspireerd geweest door beeldende kunst. In New York woonde ik in Soho, in een tijd

Je ging ook op zoek naar ongeschreven levensverhalen in jouw lichaam. Welke ben je tegengekomen? Wil je soms terug gaan in de tijd om jouw geschiedenis te wijzigen?

waarin het nog betaalbaar was om daar als artiest te wonen. Ik ging er vaak naar galerijen en musea. Maar ook kunstenaars zoals Bruce Nauman, Trisha Brown, Pina Bausch, Laurie Anderson en Patti Smith hadden een grote invloed op mij toen ik jong was. Ik was grote fan van de punkbeweging, David Bowie, The Clash, Blondie…

Een van de teksten die ook in Hunter te© Iris Janke

“Ik speel meer met ‘wat als ik…’-vragen.

Zo doe ik een lange pruik aan omdat ik mezelf de vraag stelde hoe ik eruit zou zien als ik mijn haar nooit had geknipt.

Het is de fictieve geschiedenis van mijn haar. In Hunter wilde ik niet enkel praten over mijn eigen geschiedenis, maar zocht ik eerder naar een transpersoonlijke geschiedenis. Ik deed vooraf verschillende oefeningen waarbij ik heel snel van toestand verwissel of mijn identiteit verschuif.

Zo lijkt het alsof ik inzoom op verschillende lagen van de herinnering en dat het allemaal gelijktijdig gebeurt.”

Waarom waren die vragen belangrijk voor jou om te beantwoorden?

“Ik wilde weten waar mijn eigen lichaamstaal vandaan kwam. Waarom beweegt een lichaam op een bepaalde manier en niet op een andere? Je kan zeggen dat dat komt omdat het goed voelt op die manier, of door je scholing. Maar ik heb altijd al een aantrekkingskracht naar donkere plaatsen in mijn lichaam gevoeld.”

Je hebt al een lange carrière achter de rug. Welke belangrijke scharniermomenten heb je gehad in jouw carrière?

Hunter

Meg Stuart

Damaged Goods

2

Hunter is je eerste solo. Waarom stond je dit nu pas toe?

“Het was nu of nooit. Ik maakte heel veel verschillende voorstellingen en ergens voelde ik de behoefte om die verschillende richtingen te integreren. Het is misschien goed voor mijn dansers dat ik dit ook eens op mezelf toepas, zodat ik hen kan tonen dat ik mezelf kan pushen zoals ik hen soms push (lacht).”

“Wat speciaal is aan Hunter, is dat ik al mijn interesses in één voorstelling kan integreren. Ik werk met de collage. De voorstelling heeft ook een sterke visuele kant. Dat komt door de nauwe samenwerking met Jan Maertens voor het licht, Chris Kondek voor het videomateriaal en Claudia Hill voor de kostuums. Ik sta solo op scene, maar zij verdienen de credits voor het visuele werk in de voorstelling.

Zonder de muziek van Vincent Malstaf, zou het ook niet werken.”

Wat zijn de uitdagingen die bij solowerk horen voor jou?

“Soms is het wel eenzaam. Het vraagt ook een andere discipline. Je mag er niet te veel aan denken dat je alles alleen moet dragen. Een solo geeft je veel vrijheid, maar je hebt de energie van anderen niet om jezelf op te tillen of om je bij elkaar te houden.”

Je zocht naar verschillende manieren om jezelf te portretteren en gaf jezelf meerdere identiteiten. Waarom was één identiteit niet genoeg om weer te geven wie jij bent?

“Ik zie de voorstelling eerder als een reeks schetsen, snapshots of bewegende portretten van verschillende aspecten van wie ik ben. Ik denk dat we allemaal meervoudig zijn en dat we veel kanten van onszelf niet altijd kunnen laten zien.”

Hunter

Je verhuisde van de VS naar Europa.

Waarom was dat een noodzakelijke keuze?

© Iris Janke

“Voor de eerste keer mijn werk in België tonen was ongetwijfeld het belangrijkste moment. Er was ook een lange periode waarin ik samenwerkte met beeldende kunstenaars, die erg belangrijk was. Dan weer wilde ik de confrontatie met het theater aangaan, zoals in stukken als Alibi in 2001. Ik probeerde om theatrale elementen in bewegingsstukken te integreren. Het is interessant om met die zone tussen dans en theater te werken, met dansers en acteurs, zonder hen te splitsen. VIOLET in 2011 betekende ook een grote verschuiving. Daar keerde ik weer terug naar een meer abstracte manier van bewegen.”

“Ik heb het gevoel dat mijn leven me hier sneller bracht dan dat ik dat zelf kon besluiten. Toen ik mocht proeven van de mogelijkheden in België, na mijn eerste werk bij Klapstuk in Leuven, was het moeilijk om terug te keren naar de VS. Hier kan je voltijds aan je productie werken en je omringen door andere kunstenaars. Theaters steunen je actief bij het werk dat je wil maken en helpen je het te produceren. Op die manier ontstaan er verbindingen en vriendschappen… Zo’n systeem bestond niet in New York. Ik raakte gehecht aan het Europese danslandschap.”

Je werkt in Brussel en Berlijn. Waarom maak je die combinatie?

“Mijn tweeheid is een deel van mijn leven.

Mijn ouders waren gescheiden, ik woon hier maar heb ook een geschiedenis in de VS, ik hou van dans en theater. Het voelt normaal om op twee plaatsen tegelijk te zijn. Brussel is altijd mijn artistieke thuis geweest. Binnenkort verhuizen we naar het Kaaitheater. Maar ik heb ook een zoon in Berlijn. Hij is 12 en ik vind het belangrijk dat hij dicht bij zijn vader is. Soms probeer ik kunstenaars uit beide steden samen te brengen en voor artistieke uitwisseling te zorgen. In Hunter komen de dramaturg, componist en lichttechnicus uit Brussel, de costumière en scenograaf uit Berlijn.

Beide steden zijn vrij complementair.”

Op welke manier zijn ze dan complementair?

“Berlijn is expansiever. Op een manier is het comfortabeler om daar te wonen. Het voelt eindeloos. Er is altijd een instroom van nieuwe kunstenaars en scenes die je nog moet ontdekken. Brussel heeft dan weer een unieke intensiteit. Mensen kennen en zoeken elkaar. Er heersen hier hele hoge standaarden, dus er wordt kritisch met het werk omgegaan.”

Word je anders onthaald in Berlijn dan in Brussel?

“Ik hou er veel van om in Brussel op te treden, omdat het publiek me hier al meer dan 20 jaar volgt. We hebben een lange en uitstekende relatie. In Berlijn heb ik het gevoel dat ik nog stilletjes van de radar kan verdwijnen, terwijl ik in Brussel gezocht zou worden.”

Meg Stuart

WHAT'S IN A NAME? Damaged Goods In 1991 maakte Meg Stuart haar eerste werk Disfigure Study in het kader van Klapstuk Leuven. Over dat eerste werk schreef Burt Supree een artikel in VOICE dat afsloot met de zin: “And everyone is shown as Damaged Goods”. Het was een antwoord op dans in die tijd, waarin dans heel virtuoos en mooi was. Wat Meg Stuart deed stond daar haaks op. De dansers kwamen op, dansten en ze waren damaged goods. Ze waren niet mooi en virtuoos, maar gebroken en verbrokkeld.

De woorden klonken haar goed in de oren en pasten bij haar werk, dus besloot ze om haar werk onder die naam naar buiten te brengen.

“Damaged heeft misschien een negatieve bijklank, maar het hoeft niet per se slecht te zijn. Het lichaam heeft een herinnering en geschiedenis,” aldus Meg Stuart. De naam past volgens haar nog altijd perfect bij haar werk en haar geschiedenis. De choreografe vindt dat er nog veel lagen zijn die moeten bekeken en herbekeken worden, want niks is immers perfect.

Misschien is alles wel een beschadigd goed? Dat is volgens Meg geen negatief iets, want ze ziet die imperfecties net als een impuls die ons verder doet bewegen en evolueren. Een naamsverandering zit er dus niet direct in. Toch is er een kleine evolutie in de interpretatie mogelijk.

“I think I am less damaged than I used to be. I am more about the ‘goods’ than about the ‘damaged’ these days.” grapt ze.

Damaged Goods

3

“Lezen is dronken worden, maar dan niet van drank” Waarom de keuze voor het boek Al te luide eenzaamheid?

Koen van Kaam: “Koen de Sutter, de vorige artistiek leider van de Zuidpool, gaf me het boek. Tijdens het lezen van Al te luide eenzaamheid werd ik tot over mijn oren verliefd. Alleen twijfelde ik of het voer was voor een theaterstuk, want Hrabal zijn boeken zijn in de eerste plaats literaire meesterwerken. Het boek bleef dan ook passief op mijn nachtkastje liggen. Tot ik Koen een paar jaar geleden benaderde met de vraag of hij Al te luide eenzaamheid geschikt vond voor een theaterversie. Hij werd kwaad op me. Die vraag was duidelijk overbodig en hij heeft gelijk gekregen. Het was eerst wat zoeken hoe we het boek het best tot zijn recht konden laten komen.

De tekst is heel literair en springt van de ene tijd naar de andere. Dit is moeilijk te vertalen naar theater. We hebben van een groot deel tekst afscheid genomen, maar de algemene teneur uit het boek vertaalt zich wel in de voorstelling.”

Viel het mee om Hanta, een vereenzaamd figuur in een stinkende kelderruimte, te spelen?

“Volgens Bohumil Hrabal is het totaal nut­ teloos om je schouders onder een vlag, een ideologie of een dogma te zetten. De wezen­ lijke zingeving schuilt in iets anders.” Het is nu net dat ‘andere’ dat intens voelbaar wordt tijdens de theaterversie van Al te luide eenzaamheid, gebaseerd op het gelijknamige boek van de Tsjechische auteur Bohumil Hradal.

Al te luide eenzaamheid vertelt het verhaal van Hanta, een eenzame papierpletter die balen van boeken en oud papier bijeen perst in een stinkende kelderruimte. Van die balen maakt hij kunstwerken in een poging de ondergang van de literatuur tegen te gaan. Tot zijn oude pletpers plaats moet maken voor de techno­ logie. — Eva Decaesstecker en Liza Noteris

© Wendy Marijnissen

“Hanta fascineerde me enorm. Als outsider zie je iemand in een erbarmelijke toestand, waar je bijvoorbeeld niet graag naast zou zitten in de tram. Hanta beseft dat niet. Hij is alleen maar bezig met schoonheid. Ik leerde hem als acteur beter kennen en in het begin was het zoeken naar de juiste toon. Je bent geneigd het personage dat je moet spelen volledig te doorgronden en op zoek te gaan naar de emotionaliteit en de psychologie van zijn gedragingen. Maar hier was dat niet nodig. Hanta geniet. Die man is gelukkig, zo simpel is het. ” Is Hanta voor jou een reactionair, in die zin dat hij protesteert tegen de vernietiging van literatuur?

“Volgens mij handelt Hanta niet uit protest.

Hij heeft genoeg aan zichzelf, de boeken en de wereld die hij om zich heen creëert. Zelfs wanneer hij doorheeft dat hij uitgerangeerd wordt, dan nog protesteert

Al te luide eenzaamheid

Koen van Kaam

Theater Zuidpool

4

Hoe past het hoofdpersonage Hanta in dat plaatje?

“Hanta wordt wijzer door de boeken van filosofen te lezen. Door de muizen in zijn kelder gade te slaan. Door over rattenoorlogen en de wreedheid van de mens te lezen. Door erachter te komen dat de hemel die wij zelf hebben uitgevonden onmogelijk humaan kan zijn, omdat wij mensen niet humaan zijn. Het is een vicieuze cirkel. Het is Hanta’s wereldbeeld geworden. Hij heeft niets te zeggen over anderen of over de levens van andere mensen. Hij hoeft niets te beweren of te veranderen. Zolang hij met rust gelaten wordt en een constructie voor zichzelf kan uitbouwen is het goed.”

In het boek staan veel meer verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog, het fascisme, het communisme en censuur.

Waarom hebben jullie dit weggelaten?

“We hebben de politieke laag uit het boek voor een groot deel geschrapt, om meer ruimte te kunnen geven aan iets dat veel essentiëler is. Het gaat om de menselijke natuur en de valkuilen waar we steeds opnieuw in belanden. Het gaat dus veel verder dan een loutere aanklacht tegen een bepaald regime.”

Wat is de betekenis van literatuur in het leven van Hanta?

“Hanta wil alles aan den lijve ondervinden en dat geldt ook voor de boeken die hij leest. De fysieke ervaring is heel belangrijk voor hem. Hij wil helemaal doordron-

Al te luide eenzaamheid

© Wendy Marijnissen

hij niet. Al te luide eenzaamheid gaat over Hanta die in alle rust en diepzinnigheid op zoek is naar zingeving. Die speurtocht kan niemand hem afnemen. In Hanta herken je veel van Hrabal. Hrabal is geboren onder de val van het Keizerrijk. Hij heeft fascisten en communisten over de vloer gehad, maar ook de toetreding tot Europa en de Praagse revolutie meegemaakt. Dit alles maakte dat Hrabal niet snel standpunten inneemt. Volgens hem is het een totaal nutteloze bezigheid om je schouders onder een vlag, een principe of een dogma te zetten. De wezenlijke zingeving schuilt in iets anders. Stromingen als het communisme of het fascisme zijn eindig en nemen ook steeds andere vormen aan. Meestal komt het op hetzelfde neer: het feit dat mensen geneigd zijn te willen buigen voor een machtig iets of zelf uit zijn op macht. Kort gezegd gaat Hrabal steeds op zoek naar de dieperliggende structuren die steeds terugkomen in de maatschappij.”

gen zijn van het inzicht dat het boek biedt.

Hij gebruikt de metafoor van alcohol.

Alcohol staat in de eerste plaats niet voor alcoholisme, maar is hetzelfde als lezen.

Het is een roes. Lezen is dronken worden, maar niet van de drank. Wel van alle prikkels ten volle ervaren. Hanta moet de boeken kunnen aanraken. Eraan ruiken.

Tussen het vuil zitten. Hij wil bevuild en besmet raken met de ideeën die in de boeken staan. Het gaat dus over iets aan den lijve ondervinden, veel meer dan enkel iets mentaal. Die fysieke beleving schakelen wij alsmaar meer uit. Ook letterlijk: tegenwoordig wordt alles gereduceerd tot eentjes en nulletjes.”

Tijdens jullie theaterstuk maakt Jorgen Cassier live muziek. Heeft dat een betekenis?

“Ritme en toonaarden hebben Hrabal steeds gefascineerd. Het ritme van een zin, de alliteraties die hij gebruikt, de interpunctie,… Je vindt dat muzikale terug in zijn teksten. Voor ons staat de muziek van Jorgen Cassier ook voor Hanta, want het is de klank die zo belangrijk is in het leven van Hrabal. Eigenlijk komen Jorgen en ik samen in Hanta.”

Welke scène uit het boek vinden we niet terug in het theater, maar vond jij toch veelbetekenend?

“Er is een filosofisch gedeelte waarin Hanta de Oosterse filosoof Lao Tse en Christus naast elkaar zet. Christus wordt voorgesteld als een jonge playboy omsingeld door vrouwelijk en mannelijk schoon. Het is een bruisende Christus die radicaal de wereld wil veranderen. Het contrast met Lao Tse

Koen van Kaam

kan niet groter, een man die boven op een berg zijn rust vindt en daar wil sterven.

Tussen die twee bewegingen laveert Hrabal constant: Wie ben ik? Moet ik nog veel be-leven? Of moet ik net klaar zijn met die ervaringen en naar een toestand van stilstand gaan? Hrabal vergelijkt die tweestrijd met de beweging van zijn pletpers. Met het verticale en het horizontale aspect. Dat is een mooie metafoor voor de beweging van de tijd.”

WHAT'S IN A NAME? Theater Zuidpool “De ontstaangeschiedenis van Theater Zuidpool is niet zo spannend. Van de Koninklijke Nederlandse Schouwburg (KNS), het eerste Vlaamstalige theater in de Bourla begin vorige eeuw, naar het Reizend Volkstheater (RVT), om dan in 1989 te veranderen in Zuidpool. De naam ‘Zuidpool’ komt van het pand dat ze in Antwerpen-Zuid op de kop hadden getikt om hun theater vorm te geven. Maar op het allerlaatste moment, toen alle statuten in orde waren en de Zuidpool officieel was opgericht, bleek het pand toch niet aan de vereisten te volden. En bood een gebouw in Antwerpen-Noord zich aan. Wat het uiteindelijk is geworden. En toch bleef de naam Zuidpool bestaan, want het bijvoorbeeld nog veranderen naar Noordpool zou betekenen dat alle statuten terug veranderd moesten worden. En dat zou een administratieve rompslomp betekenen. En verder staat de Zuidpool ook voor een bepaalde lijn. Onze producties gaan steeds op een eigenzinnige en weerbarstige manier om met teksttheater.”

Theater Zuidpool

5

“Tragische zussen zijn het” © Sanne Peper

De leden van De Koe en Tg Stan kennen elkaar al langer. Ze werken regelmatig samen, onder andere in de polycoproductie waarin ook Dood Paard en Maatschappij Discordia zit­ ten. Ditmaal rolden Sara De Roo, Natali Broods en Willem de Wolf samen de mouwen op om zich te verdiepen in de gezusters Marx en hun relatie tot de ideologische erfenis die hun vader aan hen naliet. In het keukentje van De Koe, spraken we met Sara en Willem over vrijheid, strijd en theater maken. “Je zou maar eens kind van Karl Marx zijn!

Wat moet je dan met je verdere leven?” — Eva Decaesstecker en Liza Noteris

De voorstelling kwam tot stand dankzij een samenloop van omstandigheden: de een had zin om met de twee anderen een stuk te maken, een ander las net een boek over de zussen Marx en dacht “Hey dat kunnen we combineren!” Het maakproces van de voorstelling wordt trouwens ook uitgelegd in het stuk, legt Willem uit: “In de eerste monoloog van de voorstelling vertel ik hoe het idee voor de samenwerking gekomen is. Daarin is dit proces natuurlijk een beetje mooier gemaakt dan het in werkelijkheid gebeurde.” Het stuk is met andere woorden dus ook autoreflexief. Het is metatheater, dat regelmatig de illusie van het gespeelde verhaal onderbreekt om over het stuk zelf of over de acteurs persoonlijk te spreken. Voor Sara is dit een haast onmisbaar aspect in haar werk: “Meta is voor mij altijd wel een onderwerp, impliciet

The Marx Sisters

of expliciet. Bij onze beide gezelschappen staat de keukendeur altijd open. Het is een Brechtiaanse erfenis om te tonen hoe iets gemaakt wordt en zo de illusie te doorprikken. Hiermee nemen we als spelers de verantwoordelijkheid op tegenover het publiek: door aan de kant van het publiek te staan, versterken we de band tussen toeschouwer en maker. Tegelijk tonen we als acteurs dat we ook maar mensen zijn, maar wel met een verhaal.”

toneelspeler maar ook als persoon? Tussy Marx is de uitgesproken geëngageerde, politieke dochter. Laura Marx blijft meer op de achtergrond en is naar de binnenwereld gekeerd,” licht Sara ons in. “We hebben de karakters van de zussen wel wat gechargeerd,” merkt Willem op, “hun standpunten komen niet helemaal uit de lucht gevallen, maar zijn wel wat steviger aangezet.”

Voor The Marx Sisters was de keuze om af en toe los te breken van de illusie ook een inhoudelijke overweging: “Dat heeft te maken met het onderwerp waar we het over wilden hebben, namelijk enerzijds het conflict van die twee zussen. Het idee van Willem haakte daarop in: hoe verhoud je je tot de buitenwereld en de politieke wereld als

Ook de keuze voor net die twee zussen is niet toevallig. De bagage torsen als dochters van Karl Marx opent veel thematische luiken. Het plaatst het toenmalig streven naar een maatschappelijke solidariteit in een hedendaags licht. Op die manier komt de (wankelende) linkse politiek vandaag in Europa aan bod in een theaterwereld, dat

Willem de Wolf Sara De Roo

De Koe Tg Stan

VRIJHEID! VRIJHEID?

6

zich vaak als een links medium profileert.

Een problematiek die met Marx als dé ideoloog voor links wordt aangeraakt. Maar de kwestie van de Marx-zussen opende voor Willem nog veel meer deuren en diepere lagen: “Het confronteert je heel erg met je eigen ideeën en doet je stilstaan bij de vraag in hoeverre de ideeën die je hebt wel van jezelf zijn? Zijn die er omdat je in een bepaald milieu wilt meedoen? Omdat je uit een bepaald milieu komt? Zulke vragen maken zo’n politiek standpunt heel ingewikkeld en dat geldt voor iedereen.

Ook de meeste originele mensen komen op een punt dat je gewoon iemand napraat. En waar zit dan de vrijheid? Een sterk discours of een mooi pleidooi voor vrijheid maakt je nog niet zelf vrij.”

Vrijheid is alles behalve een eenduidig concept. Werken aan een voorstelling als deze, bracht de complexiteit ervan nogmaals oogverblindend aan het licht. Dat begint al met de positie die de twee zussen worden toebedeeld. Het is nu eenmaal niet dat Laura in het verhaal de vrijheid de rug toekeert en dat Tussy als vrijgevochten vogel door het leven kan gaan. Tussy is zo gefixeerd op haar vader dat ze daardoor evengoed onvrij wordt. Ook na de dood van haar vader wil ze nog de dochter van haar vader zijn. Ze heeft een ideologie waarin ze vrijheid voor iedereen nastreeft. Ze is echter verknocht aan een man, met wie ze niet trouwt om vrij te blijven. Tegelijk ontneemt ze zich wel het leven, wanneer ze ontdekt dat deze man achter haar rug trouwde. De andere dochter dacht al snel aan de andere kant: “Ik moet hier uit dit huis weg, deze plek is een benauwenis die ik niet wil.” Maar ook Laura wordt door haar aversieve houding niet echt vrij. Ze wordt verstoten door haar familie, trekt

naar het buitenland en verliest al haar kinderen. “Tragische zussen zijn het,” zucht Willem. Niet voor niets staat de lichtjes bittere quote van de Amerikaanse activistische kunstenares Sharon Hayes op de flyer van de voorstelling: “I march in the parade of liberty, but as long as I love you, I am not free.” Wat meteen ook de vraag oproept of je zo’n volledige vrijheid wel echt wilt nastreven? “Sommige verbintenissen wil je gewoonweg niet kwijt.”

ONTVOOGDING EN ENGAGEMENT Toch is The Marx Sisters geen nihilistische tragedie waarin personages zich blindstaren op hopeloze concepten en een tragische dood sterven. Dat is niet enkel omdat de voorstelling doorloopt nadat de zussen al gestorven zijn. Voor Sara valt de voorstelling kort samen te vatten als een ode aan de ontvoogding: “Ontvoogding van alles, van ouders, van alle relaties die je hebt opgebouwd en opgestapeld in je leven. Voor mij eindigt het ook dat ik te nieuwsgierig ben geworden naar wie ik ben als ik alleen ben. Tussy is heel belangrijk geweest voor de ontvoogding van de vrouw aan het eind van de 19de eeuw.” Willem vult aan: “Het is gewoon ook heel interessant om te zien hoe mensen zich honderd jaar geleden zo ongelooflijk veel ingezet hebben voor de vrijheden die wij nu hebben. Ik denk maar aan de sociale vrijheid alleen al. Er zijn nog een heleboel dingen die nog niet honderd procent zijn gerealiseerd – de vrouw op de arbeidsmarkt bijvoorbeeld – en waarbij de verschillen alleen maar groter lijken te worden. Maar het loont af en toe stil te staan bij het feit dat er ook gewoon ongelooflijk veel gebeurd is door de opofferingsgezindheid van die mensen. Daarom is dit stuk ook een ode aan het engagement.”

Tot slot gaat het stuk wel over twee zussen, maar staat ook Willem vaker wel dan niet mee op het podium. Hij vervult zowat alle mannelijke rollen die voorkomen in het leven van de dochters Marx en is de verteller van het verhaal. Het belangrijkste is echter zijn aanwezigheid om over het stuk te praten. Als schrijver van de tekst heeft hij het stuk ongelooflijk zien evolueren.

Op de vraag waarover de voostelling voor hem gaat, vindt hij dan ook niet meteen een sluitend antwoord. “Het gaat over veel dingen, veel meer dan enkel ontvoogding.

Het gaat over het stuk zelf. Het gaat ook over hoe ik naar hen kijk, als Laura en Tussy, maar ook als Nathalie en Sara. Ik projecteer iets op hen en zij moeten daar weerstand tegen bieden, wat ze ook altijd doen. Ze doen nooit wat ik wil… En gelukkig maar!”

WHAT'S IN A NAME? De Koe & Tg Stan Voor de rubriek What’s in a name doken we in het archief van onze dagkrant. Zowel Tg Stan als Compagnie De Koe zijn oudgedienden van Het Theaterfestival. Wat The Marx Sisters betekent weet u al van hiernaast, maar waar de naam van hun gezelschappen vandaan komen, leest u hier.

© Sanne Peper

Peter Van den Eede: “Compagnie De Koe klinkt goed door de alliteratie die er in zit.

Daarnaast hoorden we er ook Compagnie de Coup in, van coup de théâtre. Die begripsverwarring vonden we wel fijn. Een koe is een dier dat vaak ondergewaardeerd wordt, terwijl de koe bijzonder is: de perfecte naïviteit die uit de ogen van een koe straalt, de zuiverheid, daar kan je gewoon niet tegenop. De waarheid als een koe: dat past wel bij ons theater.”

Jolente De Keersmaeker schetst voor ons de geboorte van Tg Stan: “Meer dan twintig jaar geleden waren wij op zoek naar een naam. Na dagenlang discussiëren zei Frank Vercruyssen plots: ‘Kom: Stan.’ Iedereen reageerde: ‘Wat bedoel je, Stan?’. ‘Stop Thinking About Names.’

We vonden Stan iets moois en krachtigs.

De afkorting is ook duidelijk: het gaat niet over de naam. Nadien hebben we de naam laten voorafgaan door Tg – afkorting voor toneelspelersgezelschap, omdat we zonder regisseur werken.”

— Bart Van Gyseghem (naar teksten van Karolien Byttebier)

The Marx Sisters

Willem de Wolf Sara De Roo

De Koe Tg Stan

7

State of the Youth “Etcetera als archief van morgen”

Jullie hebben de State of the Youth samen geschreven.

Hoe verliep dat proces?

Michiel: “Het proces legt ook een beetje de inhoud van de State of the Youth uit. We hebben elk een brief aan elkaar geschreven met de vraag hoe je een collectief statement schrijft en hoe je meerstemmigheid bereikt. Uit die brieven is het idee ontstaan om een tekst te construeren in de vorm van een hypertekst, waarmee ik de voetnoten in een boek of op Facebook bedoel. Een soort van tekst met een incoherente lijn. Een montage, geen lineaire tekst. Het is een organisch gegroeid proces.”

Charlotte: “We wilden samen schrijven en niet vanuit één topic vertrekken. Het bundelen van de brieven en dus ook onze uiteenlopende bezorgdheden leenden zich daar uitstekend toe. We vertrokken vanuit stukjes tekst uit de individuele brieven, maar gaandeweg werd het meer door de groep gedragen.”

Voert de nieuwe redactie van Etcetera een ander beleid?

De kersverse vierkoppige redactie van Etcetera, drama­ turg Sébastien Hendrickx, onderzoeker Kristof Van Baarle, recensent Charlotte De Somviele en choreograaf Michiel Vandevelde, is ambitieus. Ze willen Etcetera katapulteren naar de beginjaren, toen het een actieve rol speelde in het discours rond nieuwe generatie makers.

Waarom hebben jullie de naam Etcetera bewaard?

Sébastien: “Die vraag lag op tafel. Veel organisaties worden daar vandaag de dag mee geconfronteerd. Mensen schrijven een subsidiedossier en stellen zichzelf in het beste geval de vraag in hoeverre ze moeten blijven voortbestaan of dat hun verhaal uitverteld is. Met Etcetera hebben we ook met die vraag gespeeld, maar we konden ons voldoende vinden in de traditie om ermee door te gaan. Etcetera is ook al een gevestigde naam en het is belangrijk dat er verschillende stemmen zijn in het kunstkritisch landschap.”

Kunnen jullie het archief voor morgen zijn?

Charlotte: “Dat is voor mij een van de redenen om verder te gaan met Etcetera. Als je ziet dat teksten uit de jaren tachtig nog altijd gelezen worden en als leidraad worden gebruikt, dan motiveert mij dat enorm. Diezelfde logica willen we doortrekken voor Etcetera. Dat het een soort archief van morgen kan zijn.”

Sébastien: “Etcetera.” © Liza Noteris

Sébastien: “We werken met een horizontale redactie. Er is geen klassieke verdeling van één hoofdredacteur met daaronder de andere redacteurs. We werken met vier samen en spreken liever van verschuivende hiërarchieën. De hoofdredacteur ad interim trekt het werk voor een bepaald nummer, maar we zijn ook constant in overleg. Zo worden we meteen geconfronteerd met wat we gemeen hebben en waarin we verschillen van visie.”

Kristof: “En die gemeenschappelijke visie krijgt steeds meer vorm.

De State of the Youth heeft zelfs een aantal gesprekken gestimuleerd en mogelijk gemaakt. Het was de aanleiding voor veel interessante discussies.”

Charlotte: “Onder de vorige hoofdredactie was er minder ruimte voor overleg en inhoudelijk gesprek. Door onze horizontale werking willen we dit tegengaan door het al meteen in te bedden in onze structuur. Het is belangrijk je te verhouden tot mensen met een andere visie, opinie en smaak. Door met vier mensen samen te werken bots je vaak op jezelf of moet je je sterk kunnen profileren om een gesprek met drie mannen aan te gaan (lacht).”

Sébastien: “De kernredactie heeft de laatste maanden een aantal woorden, referenties en denkers op tafel gelegd die we onderling delen. De grote redactie, een groep van mensen met wie we op gezette tijdstippen samenzitten, dient dan weer om ons te ontregelen. Om onze blik open te trekken. Misschien staren we soms te veel naar onze eigen navels.”

Michiel: “Eén van de grootste verschillen met de oude Etcetera is dat het vroeger meer een kroniek van de podiumkunsten was.

We willen niet alleen passief registreren wat er gebeurt, maar proactief zijn.”

Kristof: “We spiegelen ons eerder aan de begindagen aan Etcetera, waar het tijdschrift een actieve rol speelde in het vormen van een discours over een nieuwe generatie makers.”

Wat zijn de thema’s van jullie State of the Youth?

Michiel: “We willen nog niet te veel prijsgeven, maar een lijn die terugkomt is de kloof tussen discours en praktijk. Het gaat niet altijd over de kloof, maar ook over het discours in de kunst en van de politiek over de kunst an sich dat niet altijd wenselijk is.”

Etcetera

8

HOOGTIJd

Tijdens Theater Aan Zee doken zo’n 200 kunstenaars en cultuurliefhebbers in de Noordzee. Deze actie onder de noemer HOOGTIJd wordt op Het Theaterfestival ver­ dergezet. Omdat een duik nemen in het Kanaal niet echt verantwoord zou zijn, werden er deze keer postkaarten gemaakt met een knipoog naar de Vlaamse Overheid.

Kunstenaars voeren (nog steeds) actie

VLAANDEREN: LAAT VERBEELDING WERKEN

EEN PROTESTPOSTKAART

Eerst even de cijfers oplijsten over de recente heisa omtrent de subsidies. In maart vroegen 280 organisaties en kunstenaars projectmiddelen aan voor in totaal 7,9 miljoen euro. Daarvan gaven de bevoegde commissies aan 129 onder hen een positief advies en stelden zij Minister Gatz voor om hier 3,1 miljoen euro aan te besteden. Uiteindelijk kregen slechts 50 organisaties en kunstenaars projectsubsidies, voor een totale waarde van 1,3 miljoen euro. Maar liefst 79 positief beoordeelde aanvragen kregen geen subsidie van de Vlaamse Overheid. Als extra klap voor deze laatsten kregen 7 negatief geadviseerde projecten alsnog subsidie. Uiteindelijk krijgt slechts 41% van alle positief geadviseerde organisaties en 36% van alle positief geadviseerde kunstenaars een beurs of projectgeld.

postkaart

laat verbee ldin

De Vlaamse regering pocht met haar creatieve sector. Verbeelding werkt, zegt ze. Ze schijnt te vergeten dat die alleen maar kan werken met voldoende middelen. De onderwaardering voor de jonge creatieveling zou wel eens tragische gevolgen kunnen hebben voor de toekomst van de Vlaamse verbeelding, die nu inderdaad van hoog niveau is. Veel kunstenaars maken met weinig middelen mooie dingen, maar zonder middelen wordt dat onmogelijk.

Daarom wordt het protest hier op Het Theaterfestival verder gezet.

Na de voorstelling kan je aan de kassa, het onthaal, in de bookshop of bij een van de vrijwilligers een protestpostkaart krijgen.

Postzegels zijn ook beschikbaar voor een vrije bijdrage. Je kan de kaart opsturen naar verschillende instanties, een adressenlijst werd voorzien. Wil jij ook op tafel slaan voor de jonge en individuele kunstenaar? Stuur dan een postkaart, want samen staan we sterker.

g werken DR UK.pdf

2

31/08/15

09:13

.pdf eelding werken DRUK postkaart laat verb

8/15 Ge 31/0 1 tek end,

ww w.hoog tij

Als Vlaanderen in zijn logo ze gt dat verbee werk t, moet ze lding die ook laten werken.

Dit is een uitno diging om zic h achter de ku te scharen en nsten te pleiten voor noodzakelijke investeringen ,�een helder en gagement en goed bestuur. � Dit is een uitno diging om verb indingen te ma Laat de kunsten ken. meer inwerken economie, po litiek, media, zo op onderwijs, rg ,…

Een maat schap pij die investee rt in de kunsten blijft gezond en onderscheidt zich.

Laat de kunsten inwerken� Laat de kunsten meewerken Laat de kunsten verwerken Laat de kunsten door werken

d.be

Beste

09:13

P.S.:

n

laat verbeelding werke

9

Het jaar van de beweging De afgelopen jaren bleken de kab­ belende stilte voor de storm waarin de theaterwereld in het seizoen 2014-2015 terechtkomt. Heibel rond de nieuwe politieke situatie en de verminderde subsidies, waardoor de culturele sector zich meer dan ooit verenigt. Een stoelendans binnen heel wat gezelschappen en institu­ ten. En de almaar krimpende aan­ dacht voor cultuur binnen de media.

Hoe is dat allemaal zo gekomen?

Een poging tot reconstructie van een bewogen jaar. — Filip Tielens

SAMEN STERK? De storm steekt op tijdens de laatste dag van Theater Aan Zee 2014. Het was een uitstekende editie met een sterke lichting jonge makers, een centrale gast die Ontroerend Goede voorstellingen toonde en een nieuwe Minister van Cultuur die zijn vuurdoop beleefde tijdens het festival.

Tot die laatste zaterdag. Menig cultuurliefhebber verslikt zich in zijn koffie want De Morgen kopt dat de nieuwe Vlaamse regering ieder jaar 200 miljoen euro zal snijden uit het budget voor kunst, jeugd en sociaalcultureel werk. ‘Pardon?’ Die kater aan zee komt hard aan voor al wie zich net uit de naad werkte om een groot publiek van zijn kunnen te overtuigen. Freek Mariën veegt de gemorste koffie van de ontbijttafel en schrijft een ontnuchterend scherp en helder opiniestuk (‘Ik ben meer dan een wandelende boekhouding’). Wouter Hillaert (Rekto:Verso) nam een maand de tijd om op een sector-overschrijdende actie te broeden. Zo komt het dat na de Septemberverklaring Hart Boven Hard (en later ook Tout Autre Chose) boven het doopvont wordt gehouden, dé meest succesvolle bottom-up beweging sinds lang.

Zelfs de meest druilerige dag van het jaar kan niet verhinderen dat op zondag 29 maart 2015 bijna 20.000 demonstranten mee stapten in de Grote Parade in onze hoofdstad. Kunstenaarscollectief State of the Arts brengt ondertussen op kleinere schaal vanuit Brussel gelijkgestemde zielen samen rond de maatschappelijke relevantie van kunst.

Na de nogal moeilijke start tijdens de zomermaanden krijgt Minister Sven Gatz alsnog veel lof voor zijn heldere manier

van communiceren en grote interesse in (en aanwezigheid op) culturele evenementen. Op een vreemde manier valt de tevredenheid over zijn persoon niet samen met de maatregelen die hij moet uitvoeren, zoals de 7,5% subsidievermindering die alle kunstenorganisaties in 2015 over zich heen krijgen. ‘Contractbreuk’, zo luidt de algemene teneur. Maar Gatz verliest pas echt krediet door de recente heisa rond de projectsubsidies. Op minder dan 24 uur tijd ontstaat – alweer tijdens Theater Aan Zee – de actie HOOGTIJd, een initiatief ‘van de kunstenaars op Theater Aan Zee’ met de nu al legendarische zwempartij in de Noordzee (zie p. 9).

Kortom, als de culturele sector het afgelopen seizoen één ding bijleerde, dan was het wel dat eendracht ook daadwerkelijk machtig maakt tegen zichzelf onaantastbaar achtende machthebbers.

CHARISMATISCHE LEIDER Dat er eerder koppen dan centen zullen rollen tijdens de subsidieverdeling voor de komende subsidieperiode 2017-2021, is een understatement. Of het een ‘survival of the fittest’ wordt, moet nog blijken.

Maar heel wat organisaties anticiperen op een ongewisse toekomst door zichzelf heruit te vinden.

In mei slaan theatergezelschappen Braakland/ZheBilding uit Leuven en De Queeste uit Hasselt de armen in elkaar en worden Het Nieuwstedelijk. Ze profileren zichzelf meteen als het enige professionele productiehuis in het oostelijk deel van Vlaanderen. Faut le faire. Aan de andere kant van het land is er momenteel nog een fusie in de maak tussen twee culturele organisaties – to be continued.

Naast fusies kunnen ook nieuwe artistieke leiders voor vernieuwing zorgen en dus gaat er een heuse stoelendans van start.

Het felst begeerde plekje is de directeursstoel van de KVS in Brussel. Wie zal Jan Goossens – die het huis meer dan vijftien jaar leidde – opvolgen? Er wordt gegokt op Thomas Bellinck of Jan Lauwers, maar na een naar verluidt ontzettend chaotische vergadering leest Michaël De Cock (’t Arsenaal) de ochtend nadien in de pers dat hij de sleutels van de KVS in handen heeft. Een oorverdovende communicatiestilte volgt. De Cock wil repertoire brengen

én zal zeker ook de interculturele kaart trekken. Daarin zal hij bijgestaan worden door onder meer Fikry El Azzouzi en Junior Mthombeni (beide van SIN Collectief) en Sachli Gholamalizad. Maar wat met het Afrika-traject en de Palestina-werking van de huidige KVS-ploeg? Daarover is nog geen duidelijkheid. Zeker is wél dat ex-Dito’Dito-acteurs Mieke Verdin en Guy Dermul – die contractueel verbonden zijn aan de KVS – opnieuw ‘op de markt’ komen. Hun derde collega, Willy Thomas, maakte ondertussen de omgekeerde beweging en volgt Michaël De Cock op als artistiek leider in ’t Arsenaal, samen met acteurscollectief Lazarus (Günther Lesage, Joris Van Den Brande, Ryszek Turbiasz, Charlotte Vandermeersch en Koen De Graeve). Abattoir Fermé aasde nochtans ook op het Mechelse stadstheater. Zij moeten hun grote ambities wat bijstellen en blijven huizen bij kunstencentrum Nona, wat op zijn beurt binnenkort fuseert met beeldende kunstorganisatie Contour.

Ook voor de danswereld in Brussel breken er spannende tijden aan. Of Ultima Vez en Peeping Tom hun producties nog kunnen maken en tonen binnen de KVS, is nog niet geweten. Ook Rosas zit even in moeilijke papieren wanneer Peter de Caluwe van De Munt ermee dreigt om geen dans meer te programmeren door de verminderde budgetten die zij van de federale overheid zullen krijgen. Maar na een bliksemsnelle en geslaagde campagne (‘Culturele blackout’) worden die besparingen deels teruggedraaid en het dreigement weer ingeslikt.

Zelfs binnen het Brusselse jeugdtheater bougeert het. Marij De Nys en Veerle Kerckhoven nemen de artistieke leiding over van BRONKS nadat Oda Van Neygen op pensioen gaat. En in Antwerpen wordt met Els De Bodt de opvolgster van Barbara Wyckmans aangeduid, die vanaf januari 2017 op pensioen gaat.

En ook een van de oudste gezelschappen van de koekenstad krijgt een nieuw profiel: Lucas Vandervost en Johan Van Assche namen afscheid van De Tijd om plaats te ruimen voor ‘De Nieuwe Tijd’, met Freek Vielen, Rebekka De Wit,

10

En de Arteveldestad ontspringt de stoelendans evenmin. Al een poosje langer bekend, maar bij de start van het komende seizoen echt van dattum: Johan Simons keert van de Münchner Kammerspiele terug naar het NTGent. Met een grote viering naar aanleiding van 50 jaar Gents stadstheater geeft Wim Opbrouck de fakkel in juni al door aan Simons. Naast veel hoerageroep mocht Simons bij zijn nieuwe aanstelling ook enkele kritische reacties ontvangen over de cumul die hij de komende jaren zal doen: naast NTGent blijft hij intendant van de Ruhrtriënnale en wordt hij ook de nieuwe artistiek directeur van Theater Rotterdam, het collectief waarin Ro Theater, Rotterdamse Schouwburg, Wunderbaum en Productiehuis Rotterdam zich hebben verenigd.

Nog in Gent hijst Kunstencentrum Vooruit met cultuurmanager/coördinator Khadija El Bennaoui een volstrekte verrassing als artistiek leider aan boord. Het kunstencentrum wordt dit jaar, samen met Concertgebouw Brugge, erkend als Vlaamse Kunstinstelling en daar hangt een sterker internationaal profiel aan vast. Met El Bennaoui is dat profiel alvast verzekerd.

OP TEEVEE OF IN HET PARLEMENT Ook op beleidsmatig vlak veranderde er heel wat het afgelopen jaar. Het nieuwe Kunstendecreet werd goedgekeurd, waardoor de schotten tussen de categorieën theater, dans en muziektheater op beleidsvlak écht verdwijnen. Organisaties

Johan Simons © Michael Kneffel

Suzanne Grotenhuis en Thomas Janssens aan het roer van dit woordenschip. Het Zuiderpershuis heeft na veel speculaties ook een nieuwe eigenaar uit de theatersector die binnenkort bekendgemaakt zal worden. Aan de andere kant van de stad is de Matterhorn al een nieuw cultureel bedrijvig centrum geworden nadat De Roovers, Laika en Muziektheater Transparant zich daar een jaar geleden vestigden. En, tot slot, de wandelgangen gonzen van de geruchten over een grootschalige herorganisatie binnen Toneelhuis dat af zou stappen van de huidige formule. Momenteel is het Toneelhuis een huis van makers en acteurs. Het Antwerpse stadstheater wil naar verluidt meer een huis van regisseurs worden. Dat gaat gepaard met afvloeiingen.

Abke Haring liet al weten dat zij vanaf 2017 niet langer verbonden is aan het huis.

dienen nu een dossier in binnen de algemene discipline podiumkunsten en voor één of meerdere van de volgende functies: ontwikkeling, productie, presentatie, participatie en reflectie. Structureel gesubsidieerde organisaties moeten ook maar om de vijf in plaats van om de vier jaar een nieuw plan schrijven. Deze dossiers zullen niet meer belanden binnen het Agentschap Kunsten en Erfgoed zoals de afgelopen jaren, want dit ging – samen met de Agentschappen voor Jeugd, Sociaal-Cultureel Volwassenwerk en het KMSKA – op in het nieuwe Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media van de Vlaamse Overheid. Eén duidelijke administratie moet de verwarring verminderen.

Ook de steunpunten fuseren. Het Vlaams Theater Instituut hield op te bestaan en ging samen met BAM (beeldende kunst) en Muziekcentrum Vlaanderen op in het nieuwe Kunstenpunt. Interdisciplinariteit is ook hier de regel.

En de besparingen van de Vlaamse Overheid hebben ook een grote impact op de grootste culturele instelling van Vlaanderen: de VRT. Het cultuurplatform Cobra.be gaat roemloos ten onder en wordt geïntegreerd in het nieuwe Canvas.

De CIM-cijfers kunnen ondertussen amper tellen hoeveel culturo’s op zondagochtend om 7u naar Bar du Matin op Radio 1 luisteren, omdat het er simpelweg te weinig zijn.

Cultuur wordt in de nieuwe beheersovereenkomst met de VRT nog meer naar voren geschoven, maar zoals zo vaak geldt hier ook het gezegde over de pudding en het eten. Het veel kleinere theatertijdschrift Etcetera ondergaat eveneens een metamorfose. Bij de herlancering vorige zomer werd het magazine gratis. Ondertussen

is de hoofdredactie opnieuw veranderd.

Charlotte De Somviele, Michiel Vandevelde, Kristof Van Baarle en Sébastien Hendrickx staan er nu aan het roer (zie p. 8).

EN ONZE NOORDERBUREN? Ook in Nederland staat de (theater)wereld het afgelopen jaar niet stil. De sector herstelt zich stilaan van de hakbijl van Zijlstra en slaagt erin nieuwe middelen (onder andere voor jonge makers) los te weken bij Minister van Cultuur Jet Bussemaker.

Daarnaast vindt er een heuse generatie­ wissel plaats. Veertigers Eric De Vroedt en Bianca van der Schoot volgen binnenkort respectievelijk Theu Boermans en Alize Zandwijk op bij het Nationale Toneel in Den Haag en bij het Ro Theater in Rotterdam.

De Vlamingen in Nederland doen het trouwens niet onverdienstelijk. Piet Menu verliet De Brakke Grond om artistiek leider te worden van Het Zuidelijk Toneel in Tilburg en wordt bij het Vlaams Cultuurhuis in Amsterdam opgevolgd door Mieke Renders.

Julie Van den Berghe ruilt Gent voor Groningen en wordt er de nieuwe artistiek leider toneel van het Noord Nederlands Toneel. Voeg daarbij nog Jetse Batelaan die sinds dit seizoen Theater Artemis onder zijn vleugels heeft en Thibaud Delpeut die Theater Utrecht onder zijn hoede kreeg, en je merkt dat er in Nederland net zoals in Vlaanderen een nieuwe wind waait door het theaterveld. We gotta move it!

11

25 jaar Het Theaterfestival Het Theaterfestival wordt dit jaar een kwart­ eeuw oud. Dat is een selectie van 315 voorstel­ lingen in 25 jaar tijd. Dit zet aan tot tellen: we gingen voor u op zoek naar een aanal hoogte­ punten in cijfers.

VLAAMS OF NEDERLANDS 54% Vlaams 42% Nederlands 12% Vlaams-Nederlandse coproductie SELECTIE DANS, THEATER OF JEUGDTHEATER Theater 81% Jeugdtheater 13% Dans 5% Dans/Theater 1%

TOP MEEST GESPEELDE AUTEURS 1. Tjechov 9x 2. Auteurs uit Antieke Oudheid 8x 3. Shakespeare 7x

MEEST GESELECTEERDE VOORSTELLING Platonov 3x

MEEST EN MINST AANTAL GESELECTEERDE VOORSTELLINGEN 2001: 9 voorstellingen 2015: 18 voorstellingen

MEEST GESLECTEERDE GEZELSCHAPPEN 7x: Toneelschuur Haarlem, Theater Antigone, De Trust 10x: Toneelhuis, Tg Stan, Ro Theater, Theatergroep Hollandia 13x: KVS, Het Zuidelijk Toneel 20x: Toneelgroep Amsterdam Opgelet: De periode van ZT Hollandia (2001-2005) werd apart berekend en dus niet meegerekend bij Theatergroep Hollandia of Het Zuidelijk Toneel.

Toneelschuur Haarlem Theater Antigone De Trust Toneelhuis Tg Stan Ro Theater Theatergroep Hollandia KVS Het Zuidelijk Toneel Toneelgroep Amsterdam 0

5

10

De statistieken

15

20

25

12

De Verrijzenis De Zendelingen blikken terug op 25 jaar Het Theaterfestival Het Theaterfestival blaast dit jaar 25 kaarsjes uit. Het multimediale kunstkritiekcollectief De Zendelingen bedacht in samenwerking met Het Theaterfestival, Het Firmament en Kunstenpunt de videoreeks De Verrijzenis.

Tien dagen lang, ieder dag van festival, ver­ schijnt er een nieuw filmpje online en op de tv’s in het Kaaicafé. Klaar voor een portie Theaterfestivalnostalgie? — Evelyne Van Hecke

De Zendelingen nodigden tien interviewers – zowel journalisten, acteurs als kenners – uit om te grasduinen in de lijst van alle (maar liefst 305!) voorstellingen die tussen 1991 en 2014 geselecteerd werden voor Het Theaterfestival. Hieruit koos iedere interviewer een voorstelling die bij hem of haar iets had losgeweekt of een breuk betekende met een tijdperk ervoor. Het was dus niet de bedoeling om een best of samen te stellen of een canon van 25 jaar Theaterfestival.

De Zendelingen regelden voor iedere interviewer een gesprek met één of meerdere betrokken artiesten uit de oorspronkelijke productie. Hoe kijken de makers terug op dit project? Welke impact heeft de voorstelling gehad op de theaterwereld of op de maatschappij? Welke reacties waren er destijds? Was deze productie kenmerkend voor het toenmalige tijdsgewricht of zou ze nu ook nog overeind blijven? Bij theaternostalgie hoort natuurlijk ook de wens om theater te herbeleven. Daarom werd steeds de vraag gesteld of de voorstelling hernomen zou moeten of kunnen worden.

“Je merkt toch dat het bij die vraag telkens begint te kriebelen bij de artiesten”, aldus Zendeling en iniatiefnemer Filip Tielens.

De Zendelingen zochten naar een balans tussen producties uit Vlaanderen en Nederland, dans- en theatervoorstellingen, en tussen recent en ouder werk. “De Verrijzenis is er niet alleen om in de oude doos te kijken. We willen echt graag naar het belang van deze voorstellingen en de gezelschappen erachter peilen”, vertelt Filip. De reeks verschijnt bewust online, zodat ze toegankelijk is voor een breed publiek en lang in het archief blijft.

Hoe ouder de theatersector wordt, hoe belangrijker de nood aan archiefzorg. “We merkten bij de research dat van sommige legendarische voorstellingen niet eens een captatie bestaat,” getuigt Filip. Ook slechtgeregelde rechtenkwesties zorgen regelmatig voor problemen bij het vrijgeven van beelden. De theatersector heeft dus nog wel wat werk om zijn archief te ontsluiten.

Geselecteerde voorstellingen voor De Verrijzenis: — Moeder en Kind, Bernadetje, Allemaal Indiaan

(Arne Sierens & Alain Platel) — Irakese Geesten (Mokhallad Rasem) — WEG (Josse De Pauw & Peter Vermeersch) — Ja Ja Maar Nee Nee (Dito Dito & Transquinquennal) — Wilde Lea (Blauwe Maandag Compagnie) — Maria Dolores (Wayn Traub) — Bezonken Rood (Toneelhuis & Ro Theater) — Images of Affection (Needcompany) — De Bitterzoet (Hollandia & De Veenfabriek) — It's going to get worse and worse and worse...

my friend (Voetvolk) www.youtube.com/zendelingen

De Zendelingen

13

PUBLIEK A AN ZET “Theater is als een teek. Het blijft een tijdje kleven en neemt een stukje van je mee.” (Karolien — PAZ’er) DOWN THE RABBIT HOLE “Alles begon voor ons waar het nu ook zal eindigen: op Het Theaterfestival”, vertelt PAZ’er Karolien. “In september vorig jaar bezochten we in drie groepen het festival en hielden een eerste brainstorm. We vroegen ons af wat Het Theaterfestival nu is en wat een theaterfestival zou moeten zijn.”

“In latere vergaderingen kwamen we tot de conclusie dat wij, het publiek, een laagdrempeliger festival wilden. Om dit te bereiken, organiseerden we onszelf in kleinere werkgroepen en begonnen we met het plannen van acties. Het ontwikkelen en realiseren van die activiteiten bleef spannend tot op het laatste moment.”

“Ergens in mei werd ik aangesproken door een klasgenootje, of ik mee wilde helpen de publiekswerking op Het Theaterfestival onder de loep te nemen. Een bezige bij als ik kan daar maar één antwoord op verzinnen: JA”, vertelt Marte. “In het begin leek er niet veel te gebeuren, maar dat bleek stilte voor de storm. In juni kwamen we met zo veel mogelijk PAZ’ers tegelijk samen en beslisten we welke zaken op ons ellenlange lijstje we écht wilden verwezenlijken. Best wel een reality-check: we hadden veel te veel, maar vooral veel te wilde plannen! Omdat ik best graag schrijf, maar vooral veel te vertellen heb, sloot ik me aan bij de communicatie-werkgroep van PAZ.” COMMUNICATIE Die communicatiewerkgroep zorgt ervoor dat jullie, als publiek, op de voet kunnen volgen waar Publiek Aan Zet mee bezig is. We onderhouden onze blog en Facebookpagina en schrijven nu dus ook voor deze krant. We hebben steeds geprobeerd om al onze artikels en berichten te voorzien van leuk beeldmateriaal, maar dat bleek niet zo makkelijk (sloten koffie drinken blijft er namelijk niet sexy uitzien, ontdekten we). Dit probleem hebben we opgelost door de prachtige hoofden van onze collega’s op het net te gooien, die je samen met wat informatie over hen op onze blog kan terugvinden. Wie de PAZ’ers zijn, kan je daar ontdekken!

Na maandenlang zwoegen, zweten, afzien, maar ook na erg leuke momenten, is het vandaag zo ver. Het Theaterfestival, een evenement waar wij PAZ’ers met z’n allen zo lang naartoe hebben geleefd, gaat eindelijk van start. Wie wij zijn? En wat we precies doen? Dat kan je hieronder ontdekken.

We zijn ook heel erg geïnteresseerd in jullie mening. Wat vinden publiekaanzet.be vanalles en nog wat uit om het theater publieksvriendelijker en het festival levendiger te maken, maar we weten ook niet zeker of het werkt. De werkgroep reacties probeert je op verschillende manieren je mening te ontfutselen. Doe vooral je zegje: Het Theaterfestival en Publiek Aan Zet kunnen er alleen maar beter van worden.

Wat is een festival zonder sfeer en dynamiek? Maar ook: hoe kan het festival de aandacht van potentieel nieuwe bezoekers trekken? De werkgroep programmeren nodigt jonge makers uit om voor de aanvang van de voorstelling het festivalcentrum tot leven te brengen. Aanschuiven voor de ticketbalie krijgt net dat tikkeltje meer. Rode draad voor de keuze is de toegankelijkheid van het project, omdat we ook de toevallige passant goesting in podiumkunsten willen geven. Vandaag bezoeker in het festivalcentrum, volgend jaar toeschouwer in de zaal? Wie weet?

WAT IS PAZ? Het Theaterfestival is dit jaar partner van PAZ. Publiek Aan Zet geeft het publiek een stem in kunst: vrijwilligers van divers pluimage, van jong tot oud(er), van kunstliefhebber tot kunstbeginneling, engageren zich om een kunstinstituut onder handen te nemen. Zo’n 20 vrijwilligers (of PAZ’ers) zijn de uitdaging van Het Theaterfestival aangegaan en experimenteren met allerlei acties om de publieksbeleving te optimaliseren.

Publiek Aan Zet organiseert dergelijke participatieprojecten in verschillende kunstinstellingen. Het eerste project vond plaats in M-Museum Leuven in 2013-14. Het tweede is de samenwerking met Het Theaterfestival in 2014-15. Het volgende museum­project staat al op stapel in Charleroi. Het is de bedoeling om te leren van het publiek en zo een positieve inbreng te hebben in de kunsten.

Publiek Aan Zet is een organisatie van Mooss en Cera met de steun van de Vlaamse Gemeenschap.

Wat de afgelopen maanden een L-treintje leek dat langzaam door onze agenda’s heen reed, zal de komende twee weken een ware Thalys aan schrijfwerk van ons vragen, maar we zijn er klaar voor!

EN WAT DOEN DE ANDERE WERKGROEPEN? Het lijkt vanzelfsprekend dat je na het bekijken van een theatervoorstelling bij een biertje of wijntje even napraat over wat je hebt gezien. Maar de PAZ’ers willen verder gaan! Je kan je verwachten aan originele vragen en uitdagende discussies. Onze vraagkaarten willen inspireren. Onze conversatiemenu’s dagen je uit. Tijdens onze nabesprekingen bekijken we de voorstelling net even uit een andere hoek. Er is zelfs kans dat je wordt ontvoerd voor een blik achter de schermen! Dat komt allemaal uit de koker van onze werkgroep ontmoetingen.

publiekaanzet.be

14

DE BARBAREN Hunter Minkse Moltzen Ik hield als kind een dagboek bij waar ik dagelijks iets in schreef.

Geen grote geheimen maar onnozele anekdotes. Ik deed een poging om elke dag uit mijn leven te onthouden en al mijn herinneringen te koesteren. Later kwam natuurlijk het besef dat zoiets gewoonweg onmogelijk is. Ik moest vrede sluiten met het feit dat we ons niet alles kunnen herinneren. Dikwijls is het vooral een gevoel dat achterblijft.

Ik heb mij deze zomer verdiept in de voorstelling Hunter van choreografe Meg Stuart. Toen ik de korte inhoud las, was ik onmiddellijk verkocht. Ik voelde me geïntrigeerd, alsof er meteen een soort klik was. Wat mij enorm fascineerde, was de vraag waaruit Meg Stuart is vertrokken: welke sporen en invloeden hebben mij gevormd als mens?

Dit zette me meteen aan het denken. Welke sporen en invloeden hebben mij gevormd als jongvolwassene? Hoe heeft dit mijn leven beïnvloed? Wat zouden andere mensen hierop antwoorden? Ik werd hier onwaarschijnlijk nieuwsgierig van, dus gaf ik mezelf de opdracht om in contact te komen met mensen, van allerlei leeftijden. Ik ging op zoektocht naar antwoorden en op jacht naar herinneringen.

Het begon op de trein. Mijn wagon zat vol oma's en krijsende kleuters onderweg naar de zoo van Antwerpen. Ik probeerde een gesprek met hen aan te knopen en merkte al gauw dat niet iedereen evenveel goesting had om zijn levensverhalen te delen met een wildvreemd, nieuwsgierig meisje in de trein. Nu, ja ik kon hen geen ongelijk geven. Mijn onderzoek was iets heel persoonlijks.

Gelukkig is het toch gelukt om heel wat onderzoek te verrichten.

Zo kwam ik in contact met een oud vrouwtje uit West-Vlaanderen.

Zij verloor haar vader op zeer jonge leeftijd en moest snel volwassen worden. Sinds de dood van haar vader begon ze veel meer

Voor het zesde jaar op rij organiseert fABULEUS De Barbaren. Zes jongeren werden aan het begin van de zomer gekoppeld aan één van de voorstel­ lingen op Het Theaterfestival. Hun missie: word hier en nu verliefd. Voor de één eindigt het in een ontmoeting. Voor de ander in een vers voetspoor. zaken te relativeren en leerde ze beseffen dat je van élke dag moet genieten. Er is geen garantie voor de toekomst. Vervolgens kwam ik ook in contact met twee Turkse zussen uit Gent. Allebei op school gepest. Er werd gelachen met hun taal. Dit heeft hun tienerjaren sterk beïnvloed. Ze werden onzekerder en durfden niet meer participeren tijdens klasgesprekken. Het heeft hun persoonlijkheid en karakter vervormd. Dit waren voor mij de meest aangrijpende verhalen van die dag.

Het verleden is een deel van hun leven geworden en daar werd ik écht stil van. Het is gek om even stil te staan bij het feit dat wij, als mens eerder negatieve zaken zullen onthouden en vertellen dan positieve. Het onderwerp heeft me geprikkeld. Ik ben geconfronteerd geweest met zaken waar ik anders geen beeld van zou kunnen vormen.

Tegelijkertijd realiseerde ik me, dat ik omgekeerd in elkaar zit.

Misschien probeer ik voornamelijk alle goede momenten te koesteren en wou ik dat als kind neerschrijven in mijn dagboek?

Zodat deze zeker niet verloren gaan? Ik hecht veel belang aan het maken van herinneringen. Want als je er later wil hebben, moet je er nu maken. Ik wil later echt het gevoel hebben dat ik heb geleefd. Dat ik alles heb kunnen doen want ik wou doen, of toch tot zover dat mogelijk is.

Vanavond is het dan eindelijk zover. Hier heb ik toch wel even naar toegeleefd. Ondanks het feit dat ik de voorstelling nog niet heb gezien, ben ik er écht van overtuigd dat het iets uniek wordt. Dit moet je zonder twijfel gezien hebben. Je weet dus waar je moet zijn vanavond.

En niet vergeten, wie herinneringen heeft, leeft!

© Iris Janke

barbaren.tumblr.com

15

TELE X

R A AD JE PL A ATJE Het Theaterfestival Vlaanderen bestaat 25 jaar.

Sinds 1991 werden er meer dan 300 voorstellingen geselecteerd door de jury's. Herken jij uit welke productie onderstaande foto komt? Mail jouw ant­ woord als de bliksem naar filip@theaterfestival.be en win een vrijkaart voor een voorstelling naar keuze op Het Theaterfestival (zolang de voorraad strekt).

Waarschijnlijk had u in deze dagkrant een interview met Barbara Van Lindt over haar State of the Union verwacht, maar door een crash van de SD-kaart aan het einde van het interview, zal u het moeten stellen met een uitgetypte State als bijlage.

Oprechte excuses. — Langs

MEER OVER HET THE ATERFE STIVAL

ADVERTEREREN IN DEZE KR ANT?

www.theaterfestival.be — #HTF15

Mail filip@theaterfestival.be

www.facebook.com/het.theaterfestival

voor onze voorwaarden!

de andere kant, onze printer heeft maar liefst twee dagen en veel hulplijnen nodig gehad om een krantje gedrukt te krijgen. Gelukkig is dit exemplaar wel op tijd op uw schoot beland.

Veel leesplezier. — Pas op wanneer u zich op de tribune voor de ingang van het Kaaitheater nestelt. Deze voldoet immers niet aan de vereisten van Pukkelpop of Tomorrowland volgens de officiële keuring.

— Een dame uit de theatersector vroeg zich op Facebook af of het ontwerp van de tribune voor 50 jaar Beursschouwburg ook geselecteerd werd voor Het Theaterfestival en dus voor de gelegenheid gekopieerd werd. Scenograaf Michiel Van Cauwelaert toonde daarna netjes aan dat zijn ontwerp al drie jaar meegaat en de Beursschouwberg pas vorig jaar 50 werd. — Het Kaaitheater bracht matrassen naar vluchtelingen. Wil jij ook helpen? Check facebook.com/platformerefugiebxl. Een van de muizen van Al te luide eenzaamheid kwam blijkbaar ook mee met muizenmagneet Koen van Kaam naar het interview. Wie van de drie aanwezigen verantwoordelijk was voor het heengaan van dit schattige beestje is niet geweten, maar allen zijn in rouw.

donderdag 3 september 2015

18:00 State of the Union — State of the Youth Opening

Kaaitheater

20:30 Hunter Meg Stuart/Damaged Goods

Kaaitheater

20:30 The Marx Sisters De Koe & Tg Stan

BRONKS

20:30 Al te luide eenzaamheid Koen van Kaam/Theater Zuidpool

Kaaistudio's

H O O F D R E DAC T I E

Filip Tielens

R E DAC T I E

Eva Decaesstecker, Liza Noteris, Filip

Tielens, Evelyne Van Hecke, Bart Van Gyseghem R E AC T I E S & A DV E R T E N T I E S

VO R M G E V I N G

filip@theaterfestival.be

Mies Van Roy