KIK 98. Banier ‘Société Royale de Musique et de Rhétorique’, 1858

Banier “Société Royale de Musique et de Rhétorique” 1858 fluweel, satijn, goud- en zilverdraad; 153 x 93 cm; bruikleen Koninklijke Maatschappij voor Muziek en Rhetorica De Roode Roos, januari 1991 ; inv. nr. 1991.0057.

Keerzijde van de banier “Société Royale de Musique et de Rhétorique”, 1858

De geschiedenis van de vlag Doorheen de geschiedenis zijn vlaggen altijd een belangrijk symbool geweest. Geen afbeelding van een krijgshaftig tafereel of er staat wel een vlag op. Vaak is die vlag zelfs het centrale gegeven.

De vlag, meestal met de afbeelding van een wapenschild, diende als herkenningsteken. Bij gevechten in de ontelbare oorlogen was het nut zeer duidelijk: wie hoort bij wie ? Wie is vriend en wie is vijand?

Als symbool speelt een vlag ook nu nog een belangrijke rol. Bij vele plechtigheden en officiële bijeenkomsten is de groet aan de vlag een essentieel onderdeel van het protocol.

In het verenigingsleven was en is dat niet anders. Ook in de geschiedenis van De Roode Roos vinden we talrijke vermeldingen van allerlei vlaggen terug. Enkele voorbeelden: in de stadsrekeningen van 1562 staat: «...gelevert elff ellen gheylen ende elff ellen royen taft, ellicke ellen betaelt XX st.

Brab.; maect hessels XLIIII g . ... voor eenen veyndelen...» ; in het register met de reglementen van 1634 staat dat de rederijkers niet mochten drinken op straat als de kamer opstapte achter de vlag «.. .ter eeniger plaetsen daer ons vendelen vlieght... ».

Foto “Meiavondviering"(?), ca. 1950

De verslagenheid bij De Roode Roos moet dan ook groot geweest zijn toen in de nacht van 10 op 11 november 1858 werd ingebroken in het huis van één van de leden en de vlag samen met 13 erepenningen werd gestolen. De dader, een schildersgast, werd kort daarop aangehouden in Brugge.

De erepenningen kwamen onbeschadigd terug, maar de vlag was verbrand. Op de een of andere manier heeft dit incident weerklank gevonden tot in het koninklijk paleis in Brussel. Koning Leopold, die wellicht enkele van de logebroeders van De Roode Roos persoonlijk kende, beloofde een nieuwe vlag. De koning was eerder al in Hasselt hun gast geweest tijdens een van de avondfeesten die de rederijkers organiseerden in hun «zomerverblijf» in de tuin van procureur Bamps aan de Luikerpoort.

Een rechtstreeks bewijs voor de aanleiding van de koninklijke schenking is dit niet, maar het blijft merkwaardig dat Leopold I een dergelijk kostbaar geschenk gaf aan een kleine en op nationaal niveau onbekende vereniging in het «verre» Hasselt.

Toen de nieuwe vlag op 18 mei 1859 via de provinciegouverneur, graaf T'Serclaes de Wommersom, aan De Roode Roos werd overhandigd, was dit aanleiding tot drie zondagen feest. Er werd een affiche gedrukt met het «Programme des fêtes qui seront données à l’occasion de la remise solennelle de la bannière dont S.M. le Roi a daigné gratifier la société.» Op zondag 29 mei trok er een plechtige stoet door de straten van de stad om de nieuwe vlag aan iedereen te tonen. Ook 's anderendaags werd de vlag tentoongesteld in het lokaal van de rederijkers in de Aldestraat, dat voor de gelegenheid feestelijk verlicht was. Op zondag 5 juni was er een concert samen met het koor van Les Mélophiles en op zondag 12 juni een groot avondfeest in het «zomerverblijf».

SOCIÉTÉ R 0 Y M

DE M D S I t ^ E T DE RHÉTORIQUE DE IIASSIMT.

f t K M M E DES f

# y

g

SI i

mm

SERONT DOSiNÉES 1 L'OCCASION

REMISE

SOLENNELLE

W'

DONT t s fti

A DAIGNE GRATIFIER LA SOCIÉTÉ. tD imaiuj)», 29 M a i

1859,

■A 4 H CUBES DB REI.CTÉG,

Réunion de MM. les Membres au L oo.il d ' é t é , pour former !o Cortège qui se rendra à l’Hôtel du Gouvernement pour recevoir le IH > \ R O Y A L des mains de M’ le Comte d e TSERCLAES d e 'W o e u e e s o s i , Gouverneur de la Province.

«•©ïîîiôôiltUtôa 1)3 tS$2l3£<â38 Deux: liortc-clcndanls nalionoux;— Les Membres; (1— Trois Membres portant des insignes de la Société •— beux Membre xrec les anciens D r a p c a n x _ Le Président d’honneur portant les insignes de l'ancienne Société Royale de RhétoriauC;-Le Conseil d'administration ;— L ’orchestre/

PS.CG’K A X Æ M S S 3 S M C R C S A T X Z C S M T s r Ç T X Î qui seront cxéculet à l'Hôtel du Gouvernement provincial.

I* Grande Marche militaire. : 2* Bedfort-Valse.

3* Pot-pourri National.. :

la iiim y .

Vas Caixk. ;

a « ç s » a s 3 t S j œ t J ^ ,a s i t s

zd c j & <2acE>:3a.<cs»dkcïyaB® a p rès la réw pü O B 4 e la B a a n i è m

Rue du Lombard;— Rue Haute;— Grand'Place;— Marché aux Avoines;— Rue Mnegdendries:— Rue de la Chapelle-— Rue de Maastricht • Rue Persoonstract;— Une Peerdsdetncr ;— Rue du Uéroer Marché au Beurre Marché au x. Fruits Marché ans Poulets;— Rue Vieille

NB. L e Cortège s ’arrêtera à la Grand’ P lace. Des m orceaux de m usique y seront exécutés. * A

ffâ v s

8

HEURES OU SOIR,

â i

&»b

i

?

b b

.

iraa iulje, 5 3uin A 8 HEURES DU SOIR.

CONCERT VOCAL ET INSTRUMENTAL, avec le concours de la Société des Chœurs ;

L IS

ÏK E L B P

1

ILES»

i M P artie. !♦ Pot-pourri National.....................................................................................................................................

2* Duo rtc ta Heine rté Chypre, chanté par MM. LEFÈVRE et MERTENS, Ténor et Itanton solas'de la Société Bonin Les Mélomanes de Gattd, .............................................* 3* Grand air des Vêpres Siciliennes, chanté par MF MERTENS. . * K* Chœur des Pèlerins de Jérusalem, exécuté par BQ voix, avec accompagnement d’orebestre. *. . ’ * ‘ ' 2m* PA*ne.

5* Le Démon de la Nuit, Pot-pourri militaire....................................................

8* Duo de Bélisaire, chanté par MM. MERTENS et LEFEVRE........................................ ' ' * \ '' ' 7° Le Retour au Village, (chœur). . . ; ........................................................ »■ î Ma S ^ M te “ 1* * C," e’ } Romances chantées for M’ LEFÈVRE........................................................

IÏAI.R VY.

VliKnt.

ttexorn.

DOKJXKTTI.

Bosse met,. f Ann. T rouas .

I Me r y.

O i m a n r ^ r , 12 3 u i n , A 8 HCCBES DU SOIR,

ïfiïB

m

m m *

au LOCAL D’ÉTÉ de la Société. (*) La Commission aime à croire Que ions les Membres se feront un devoir d'assister à celle solennité.

L u Bannière sera exposée au Local d 'illver, lundi, ÎM» lia i, de I à « heures du soir.

Feestprogramma van zondag 29 mei 1859

Door de jaren heen is De Roode Roos haar banier blijven koesteren en droeg ze het koninklijke geschenk fier door de straten. De tijd en het gebruik hebben ook tot onvermijdelijke slijtage geleid.

De viering van het 500-jarig bestaan was voor de rederijkers een goede gelegenheid om dit kostbare stuk deskundig te laten behandelen om het in de best mogelijke omstandigheden te kunnen bewaren voor de komende generaties.

De conservatie van de banier De conservatie is verlopen in verschillende fasen.

Toestand vóór behandeling Voorafgaandelijk is er een beschrijving opgemaakt van de toestand van het «textiel object» voor behandeling.

De fluwelen drager van het borduurwerk en het passement aan de voorzijde van het vaandel ver­ toonde vele breuken in de richting van de inslag.

Het metaal van het reliëfborduurwerk vertoont zilveroxidatie. De naaisels van het reliëfborduurwerk en de afwerkboorden met passementen vertoonden slijtage. De verschillende breuken en ontbre­ kende naaisels waren eveneens nadelig voor het verder behoud van het textiel.

De rugzijde van het vaandel was duidelijk reeds gerestaureerd in het verleden. De passementen en borduursels waren op een nieuwe drager genaaid. De metaaldraden in het weefsel van het centraal decoratief element waren van het weefsel losgekomen op de bindpunten van het weefsel.

De passementen en borduurelementen waren op verschillende plaatsen gedemonteerd van de drager.

Het ophangsysteem, een ronde houten stok, is mede de oorzaak dat de textielen in de omgeving van het hout gedegradeerd zijn. De zuren die vrijkomen van het hout hebben een nadelige invloed op de vezels.

De zijde is waarschijnlijk ook gedegradeerd door de inwerking van de metaalzouten die aanwezig zijn in het textiel.

Reiniging In samenspraak met de heer Jacobs, ge­ specialiseerd in het reinigen van antiek textiel, is het vaandel gedem onteerd.

Beide zijden van het vaandel zijn ontstoft.

Als eerste zijn de passementen verwij­ derd van het geheel, zowel aan de voorals aan de achterkant.

Elk van deze delen werd genummerd, schetsen werden genomen van de ver­ schillende stappen bij het demonteren om

Detail vooraanzicht na de reiniging

achteraf het geheel terug te kunnen monteren. Het geheel werd verwijderd van het ophangsysteem.

Hierbij bleken vroegere restauraties duidelijk zichtbaar. Een eerste restauratie rond 1905, kranten gekleefd op de achterzijde van de stof gaven melding van data. De eerste drager van de achter­ zijde van het vaandel was ook nog aanwezig tussen de stoflagen. De destructieve spanningen die hierdoor waren ontstaan zijn de aanleiding geweest om deze eerste drager te verwijderen van het vaandel.

Demonteren van het ophangsysteem

Dit deel is nu opgenomen in de inventaris van het museum en blijft een stille getuige van vroegere ingrepen. De kranten zijn door de heer Jacobs verwijderd. De (vis)lijm die achter op het textiel bevestigd werd is ook manueel van het textiel ver­ wijderd waar mogelijk.

De textielen die vrijkwamen, de achterzijde van het fluweel, op zijn beurt ook op een dubbeling bevestigd, moesten hiervan gedemonteerd wor­ den. Demonteren bleek onmogelijk, tussen de naaisels van de aangrenzende decoratieve ele­ menten werd de oude dubbeling verwijderd.

De verschillende onderdelen zijn gereinigd door de heer Jacobs in twee fasen.

De behandelingsfase In voorbereiding tot de conservatie, zijn de nieuwe dragers en naaizijde geverfd. De nieuwe drager werd op een raam gespannen, en werd gefixeerd op de drager.

De behandeling van de achterzijde wijkt enigszins af van deze van de voorzijde. Bij een meer recente restauratie heeft men de textieldrager bekleefd met een strook stof, in het midden over gans de lengte van het vaandel. De enige oplossing om nieuwe spanningen te vermijden die des­ tructief zouden kunnen zijn voor het textiel, is door links en rechts van het middenpand een dubbeling aan te brengen.

Het ophangsysteem, de houten drager, is eerst voorzien van een linnen drager die reikt tussen de twee vaandels. Over deze linnen drager is het fluweel terug gemonteerd.

Om de ongelijke krimping van beide vaandels op te vangen, zijn beide vaan­ dels samengevoegd aan de zijboorden.

De inkijk van het vaandel met de groot­ ste le ngte hee ft een passe m e ntsafwerking gekregen.

Binnenzicht: kranten gekleefd op de dubbelingen van de voor- en keerzijde

Richtlijnen bij de opstelling van het geheel Uiteraard zijn de klimatologische omstandigheden van groot belang. Volgende regels dienen in acht genomen te worden, een relatieve vochtigheid van 55% is aan te bevelen. Vermits er metaaldraden verwerkt zijn in het textiel, moet men toezien dat de vochtigheid eerder la­ ger dan hoger is bij mogelijke schommelingen. Tempe­ ratuur en lichtsterkte zijn ook belangrijk voor een opti­ male conservatie. De zeer fragiele toestand van het flu­ weel laat niet toe dat er teveel invloed is van het licht.

Een algemene regel voor textiel is 50 lux. Toch is het aangeraden het geheel steeds af te schermen van het licht.

Behalve het respecteren van de klimatologische stan­ daards, moet men ook aandacht besteden aan de op­ stelling van het textiel in tentoonstelling, alsook bij het opbergen in de reserve.

Al deze regels in acht genomen zal het vaandel nog een langer leven toebedeeld zijn dan mocht het niet behan­ deld zijn.

Detail afwerking met biais aan de binnenkant van de achterzijde van het banier

* * * * * * *

tekst: foto’s: copyright:

Chris DHONDT& Michel ILSEN Chris Dhondt & Stedelijke Fotodienst Stedelijk Museum Stellingwerff-W aerdenhof Maastrichterstraat 85, B-3500 HASSELT tel. 011-24 10 70 fax 011-26 23 98

In dezelfde reeks verschenen: 1991 I . Olieverfportret M -H. van Beleren. 2de h. 17e E t 2. Catharinapaneel oude handboogkamer. e. 17e - b. 18e E.; 3. Lusterglazuurvaas keramiekfabriek, tes. 1895 en 19H ; 4. Blazoen rederijkerskamer ‘De Roode Roos’, D. Van Vlierden, ca. 1700; 5. Olieverfschilderij 'Week-end', L. Pringels, 1950; 6. Zilveren rellek-ostensorium, F Jans Burduln Gent & I.F. Frederici Hasselt 1703; 7. Kledingsstel Virga-Jessebeeld, 1689 - 1863 - 1901; 8. Olieverfschilderij 'De Grote Markt, J N Grauls, 1863; 9. Rijksdaalder G. van Groesbeeck, Hasselt, 1568; 10. Kaart-landschap paalstenen tss. Hasselt en Zonhoven, 1661 en 1666?

1992 I I . Schilderij 'De Grote Man', F. Minnaert, 1983; 12. Mirakelprent O .-L-V. Virga Jesse, R. Van Oriey, wsch. 1689; 13. Zilveren wierookvat, J. Vinckenbosch, Hasselt, 19e E.; 14. Kaart Midden-en Zuid-Limburg. L. Capitaine, 1795; 15. Lederen Hasseltse brandblusemmer (1782) en vuurhaak; 16. Zilveren reliekhouder H. Barbara, ca. 1702; 17. Portret abt Eucherlus Knaepen, P.J. Verhaghen, 1792; 18. Studiocamera 18/24, ca. 1920; 19. Olieverfschilderij ‘Het bos', Djef Anten (1851-1913); 20.

Juweel, zgn. 'reukappel'- Virga-Jessebeeld, e. 16e - b. 17e E.; 21. Schilderij 'O .-L-Vrouw met Kind', Antwerpse paneelmerken, 1ste h. 17e E.

1993 22. Liturgische gewaden St.-Vedastus Hoepertingen, 1ste h 16e E.; 23. Mirakelprent H. Sacrament Herkenrode. Hasselt. P.F Mills, 1854; 24. Gevelsteen ‘ Den Soeten Naeme Jezus', 1664 (Hasselt); 25. Set van 4 vazen, Piet(er) Stockmans (°1940). 26. Portret Ulysse Claes (1792-1880), G. Guffens (1823-1901); 27.

Sacraments-ostensorium of ‘ monstrans van Herkenrode', Parijs, 1286; 28. Schilderij 'Strandtafereel', 1930, Jos.Damien (1879-1973); 29. Gezicht op Hasselt naar Remacle Le Loup, 18e E., kopergravure; 30. Beeld ‘ Heilige Cecilla', 1530-1540; 31. Barokke zonnemonstrans. N. Sigers & S. Vander Locht, Hasselt. 1669.

1994 32. Biechtstoel, Brabants atelier, 1664; 33. Uurwerken v.d. Hasseltse uurwerkmaker Leonard Joosten (1762-1849); 36. Gouache ‘De Meukes’, ca. 1890, Paul Marie Bamps (1862-1932); 37. Kroningsprent 0.-L.-V. Virga Jesse, Parijs, Lith.Fabre, 1867; 38. Het Hasseletum en de Historia Lossensis, 2 historische werken v. Joannes Mantelius (1599-1676); 39. Litho ‘ Heusden 2“ , uit reeks (5) Heusden, Herman Gordijn, 1992; 40. Ontwerp voor ‘ Overhandiging...* muurschildering Beurs Antwerpen, olie op doek, G. Guffens (1823-1901); 41. Aquarel ‘Strijdtoneel uit de Tiendaagse Veldtocht, Kermt, 7 augustus 1831’, A. von Geusau, 1835.

1995 42. Gevelplaat ‘ Veloce-Club hasseltois ‘Utile * Duld' • 2 mai 1892'; 43. Olieverfportret van Amoldus van Melbeeck op sterfbed, 17e E.; 44. Acryls van Ray Remans, 1989; 45. Pronkbeker J.-J.Thonissen, deels verguld zilver, P.Bruckmann & Söhne. Heilbronn, 1888; 46. Begijnenschotel, 1623, zilver, meesterteken; 3 zespuntige sterren in schild; 47. Vaste kunstwerken Herman Blondeel, Hugo Duchateau, Piet Stockmans in Museum Stellingwerff-Waerdenhof; 48. Schilderij ‘ Ijzel en mist” , Djef Anten (1851-1913); 49. Aquarellen ‘ Hasseltse water-molens, 1893/94', Paul Marie Bamps (1862-1932); 50. Foto ‘ Jongeman met badmuts', gomdruk, 1/10, Jean Janssis; 51. Zilveren reliekhouder H.Hubertus, (1741-1742), Lambertus Hannosset, Antwerpen.

1996 52. Olieverfschilderij ‘ Zegening van boerenkrijgers op de Grote Markt*, 1899, Djef Swennen (1871-1905); 53. Olieverfportret N.G. Vaesen (1768-1864), 1819, M.G. Tieleman; 54. Vaandel ‘ Kunstkring Alexis Pierloz Hasselt 1920', Hasselt; 55. Groepsportret ‘ Leden v.d. Virga-Jessebroederschap bij haar beeld', 1709, olie op paneel; 56. Beiaardklavier, ca. 1752, Hasselt (?) [bewaard in het Stedelijk Beiaardmuseum Hasselt]; 57. De Hasseltse reus De Langeman, Melchior Tieleman, 1810; 58. Reflectoren (2) zilverbeslag op houten kem, Arnold Frederici, 1714; 59. De gouden kronen v.d. Virga Jesse, Auguste Levesque, 1867; 61. Blauw Tafereel, Pierre Cox (1915-1974).

1997 62. Portret Guillaume Claes, Judith Crollen (1898-1982) naar werk van M.G. Tieleman, 1957; 63. Kaart prinsbisdom Luik, 17e E., Henricus Hondius (1597-1651); 64.

Lithografie ‘Oude halte Luikersteenweg'. 1860, Chartes Joseph Hoolans (Antwerpen, 1814); 65. Drieluik, 1989, Paule Nolens (°1924); 66. Soberheid, eenvoud en liefde, vier geometrische abstracte werken van Vincent Van Den Meersch (1912-1996); 67. Schild v.h. weversambacht, e. 17e - b. 18e E., Daniël van Vlierden (16511716); 68. Borstbeelden 10 Hasseltse burgemeesters, 1906, Emile Cantillon (1859-1917); 69. ‘Portret van mijn dochter Madeleine' & 'Portret van mijn zoon José', Jos. Damien (1879-1973); 70. Beeld Homo Sedens, Hub Baerten (°1945); 71. Beeld 'O.-L.-Vrouw met Kind', 1530-1540, Meester van Oostham.

1998 72. ‘Panorama van Hasselt’, Steven Wilsens (°1937); 73. Portret Télémaque Claes (1831-1913), Tony Alain Hermant (1880-1939); 74. De Loonse muntslag in het kader v.d. monetaire internationalisering tijdens de middeleeuwen; 75. Speculaasplanken & ‘Hasseltse speculaas’; 76. Wandtapijt "Euskadi: balladen en legenden”, 1985, Simone Reynders (°1924); 77. Schilderij ‘ Herfst - kasteel Henegauw’ , 1946, Paul Hermans (1898-1972); 78. Prehistorische polijststeen, Sint-Quintinuskathedraal Hasselt; 79. Sierlijst ‘ Oorlogsgesneuvelden Hasselt 1914-1918” , nt.’ gedateerd, Hasselt, Auguste Blanckart (1878-1952), Sylvain Brauns (1890-1947), Joseph Antoon Jossa (1884-?); 80. Schilderij ‘ Veldslag in een korenveld", 1864, Jules Van Imschoot (1821-1884).

1999 81. Litho’s Hasselt gezien tussen 1960-1979, Jac. Leduc (°1921); 82. Het huis Stellingwerff (19e E)-Waerdenhof (17e E.); 83. Apparaten ontwikkeld en geproduceerd in de Philipsfabriek in Hasselt; 84. Hendrik van Veldeke, het genie van de hoofse literatuur (ca. 1140-ca.1200); 85. Céramiques Décoratives de Hasselt [1895-1954]; overzicht van de ronde reclame- en sierschotels van de voormalige keramiekfabriek in Hasselt; 87. Portret van Guillaume Stellingwerff (1841-1923); 88. Register 'Co(e)mans', handschrift, 1611; 89. Standaard voor de ‘ Maatschappij Minerva', 1871, W; Geefs (?) & G. Guffens.

2000 90. Schilderij ‘ Portret van Dr. L. Willems’ (1822-1907), 1878, Godfried Guffens (1823-1901); 91. Maquette tweedekker Farman Type III, 1985; 92. Zespuntige ‘Ster" van de Roode Roos, 1627; 93. Litho ‘Gezicht op de Leopoldplaats’, ca. 1860, C. J. Hoolans; 94. ‘Analemmatische zonnewijzer0 in de museumtuin, 2000; 95. Portret van Ridder Guillaume de Corswarem (1799-1884); 96. Pastel ‘Portret van mevrouw Leynen (1842-1920)', 1919, G.J. Wallaert (1889-1954); 97. Keramieken sierschotel ' Irissen* ca. 1896-1905.