Henk & Fred Editie 5-2023

JAARGANG 11 - EDITIE 5 - DECEMBER 2023

GOED GESPREK MET

INTERVIEW

INSTALLATIEBEDRIJF VAN HET JAAR

Doekle Terpstra over campagne 8 B R U TA L E V R A G E N

“ Installatie warmtepomp moet beter S PA N N I N G Z O E K E R

TREND

Veilige uitbreiding meterkast

F1; techniek, g-krachten en innovatie

H E T L E U KST E M AG A Z I N E VO O R D E I N STA L L AT I E T EC H N I E K

Designed to empower.

Fronius GEN24 & GEN24 Plus

Uw energietransitie, uw oplossing: De Fronius GEN24 is de omvormer waarmee u uw zelf opgewekte zonne-energie flexibel en direct kunt gebruiken. Met de Fronius GEN24 Plus kunt u zelfs 24 uur zon in huis halen. Met de hybride omvormer kunt u namelijk een accu-opslageenheid aansluiten, waardoor u nog onafhankelijker wordt op het gebied van energievoorziening. Stroom, warmte, koeling, e-mobiliteit - alles is mogelijk.

Volledige zonne-energie voor uw energietransitie met de Fronius GEN24 en de Fronius GEN24 Plus. Designed to empower. www.fronius.com/gen24-residential

partner.gira.nl

Een touch om energie te besparen.

Het Gira System 3000 biedt een een­ voudige en betaal­ bare instap in de Smart Home wereld en zorgt voor meer comfort en energie­ efficiëntie in afzon­ derlijke ruimten.

Voor de handmatige lichtbesturing over­ tuigt de zeer platte, moderne Gira Sys­ tem 3000 touch­ dimmer. Zacht aan­ raken van de digitale touch­ en slider­ oppervlakken verge­ makkelijkt duurzaam dimmen en de een­ voudige instelling van aangename lichtsferen. Met de geheugenfunctie kunnen drie licht­ sterktes worden opgeslagen en zo rechtstreeks worden opgeroepen.

Gira / Smart Home /

Gira System 3000

COLOFON & INHOUD Henk & Fred is het leukste magazine voor de installatietechniek.

Wij zijn er voor iedereen die werkzaam of geïnteresseerd is in installatietechniek. In elke editie is er weer een glansrol weggelegd voor collega’s Henk, Fred en Daan. Hierdoor weten we zowel jong als oud binnen de gehele installatietechniek aan ons te binden. Het magazine verschijnt vijf keer per jaar en wordt verspreid in een oplage van 24.000 exemplaren.

44

Jaargang 11, nummer 5, december 2023 UITGEVER Media Vakman B.V. Snipperlingsdijk 50 7417 BK Deventer HOOFDREDACTIE Peter Besselink, redactie@henkenfred.nl REDACTIE Sjoerd Geurts, Marieke van der Heijden, Han Neijenhuis, Michiel Elands en Pim van de Beek BLADMANAGER Matthea Kiemeney, matthea@henkenfred.nl

10

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Patricia Overmars (correctie), Martijn Verspeek (column), Jurgen Pops (vormgeving), Leony Bos (communicatie) en Tim Kollen (sales)

30

ADVERTENTIES advertenties@henkenfred.nl VORMGEVING Media Vakman B.V. DRUK Tuijtel

6

ABONNEMENTEN EN ADMINISTRATIE info@henkenfred.nl Verschijning: 5 x per jaar Abonnementsprijs Nederland € 47,50 per jaar (excl. 9% BTW incl. verzendkosten)

Losse nummers € 9,75 (excl. 9% BTW incl. verzendkosten) Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk is opgezegd.

ALGEMENE VOORWAARDEN EN PRIVACY STATEMENT Zie www.henkenfred.nl

6

VEILIGE UITBREIDING VAN DE METERKAST

Met de komst van zonnepanelen op woonhuizen en een laadpaal voor de elektrische auto op de oprit neemt de

COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen aan de volledigheid en juistheid van de informatie, zoals weergegeven in deze uitgave, geen rechten worden ontleend. De uitgever en auteurs kunnen dan ook geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie uit deze uitgave.

belasting van de meterkast fors toe. Hoe zorg je voor een veilige uitbreiding van de groepenkast en ben je als installateur goed voorbereid op de nieuwe NEN 1010?

‘INSTALLATIEBEDRIJF 10 DWT VAN HET JAAR’ Ze zijn nog steeds onder de indruk van alle lovende

VOLG ONS Fred: @FredvanHenF | Henk: @HenkvanHenF

woorden. In september won DWT Installatiegroep uit Goes

www.facebook.com/HenkenFred

de Henk & Fred Vakjuryprijs ‘Installatiebedrijf van het Jaar

www.instagram.com/henkenfred

2023’. Reden genoeg om af te reizen naar Zeeland.

www.linkedin.com/company/henk-&-fred www.linkedin.com/in/fred-van-henk-en-fred info@henkenfred.nl

WWW.HENKENFRED.NL

IN 30 WARMTEPOMP DE WOONKAMER De familie Geugjes woont in een leuke tussenwoning in

Zaandam. Onder aanvoering van Klaas Geugjes volgden diverse verduurzamingsmaatregelen elkaar in een hoog tempo op. Fred en Daan nemen vandaag een kijkje.

4

| DECE MBER 2023

INHOUD

64

74

SUPERHELDEN Je hebt het vast al wel ergens gelezen. Techniek Nederland is een arbeidsmarktcampagne gestart met als titel ‘Je kunt zoveel meer in de techniek’. Daarbij wordt vooral ingezoomd op wat er allemaal mogelijk is qua banen in de techniek.

Maar ook wordt verteld wat de voordelen van het

FOTO': BSR AGENCY

34

werken in onze branche zijn. Om zo meer zij-instromers naar de installatiemarkt te trekken.

Gelijktijdig met de start van de campagne werden ook de uitkomsten van een groot onderzoek naar het werkplezier in de techniek

34

bekend gemaakt. En wat blijkt? Werknemers

MET 61 KILOMETER P/U DOOR DE BOCHT

Ineens was daar een nieuwe ster aan het schaatsfront: Merijn Scheperkamp. Schaatsen, het is geen elektrotechniek, maar techniek is wel essentieel. Henk en Daan bezochten Merijn in Heerenveen.

44

VOL GAS EN REMMEN LOS

in de techniek geven hun baan gemiddeld een rapportcijfer van 8,1. Bij vrouwen ligt dat met 8,3 zelfs nog iets hoger en ook zij-instromers zijn positief over het werken in de techniek: 8,1. Deze rapportcijfers zijn een mooie steun in de rug van de nieuwe arbeidsmarktcampagne. Belangrijkste argumenten waarom de baan zo leuk is, is dat die afwisselend en uitdagend is en dat het werk is dat ertoe doet. Ook blijf je in de techniek altijd leren en je ontwikkelen. Verder zeggen we trots

Oud-Formule 1 coureur Robert Doornbos verrichte de

te zijn op het werk dat we doen. En dat is precies

aftrap van het Henk & Fred Event in september. Henk en

waar Techniek Nederland op inspeelt. Want in de

Fred waren er bij en luisterden ademloos naar zijn lezing.

arbeidsmarktcampagne staan 5 superhelden - in

Een verhaal bomvol techniek, g-krachten en innovatie!

Marvel-stijl - centraal.

64

GOED GESPREK MET DOEKLE TERPSTRA

Is een demissionair kabinet een probleem voor de energietransitie? En hoe lossen we het personeelstekort op? Tijdens het Henk & Fred Event had hoofdredacteur Peter Besselink een Q&A met voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland.

Tijdens ons Henk & Fred Event hebben wij zelf ook een steentje bijgedragen aan het fenomeen ‘superhelden’. Want met de verkiezingen ‘Monteur van het Jaar’ en ‘Installatiebedrijf van het Jaar’ hadden we drie winnaars op het podium die oprecht trots mogen zijn op hun titel. Lees ook het hoofdinterview met Mark-Jan Koldijk en Rob Hopstaken van winnaar DWT uit Goes. De trots

OVER DAF IN 74 ALLES EIGEN MUSEUM

spat van dat verhaal af. Voor ons zijn zij de super-

In Eindhoven koesteren ze de geschiedenis van DAF,

Peter Besselink, hoofdredacteur

het automerk dat hier werd geboren. En hoe leuk,

redactie@henkenfred.nl

helden van de branche!

liefhebbers kunnen zich in het DAF Museum nog steeds vergapen aan al het moois dat DAF heeft voortgebracht.

D ECEMBER 2023 |

5

Temperatuurstijgingen in de meterkast punt van zorg

Hoe zorg je voor veilige uitbreiding groepenkast?

Met de komst van zonnepanelen op woonhuizen en een laadpaal voor de elektrische auto op de oprit neemt de belasting van de meterkast fors toe. Hoe zorg je voor een veilige uitbreiding van de groepenkast en ben je als installateur goed voorbereid op de nieuwe NEN 1010? Op het Henk en Fred Event in Houten gaf adviseur Roel Ritsma op beide vragen antwoord.

S Brand?

1 op 3 komt door elektra!

tel: een klant wil de PV-instal-

geworden voor het verdeelsysteem.”

latie aan laten sluiten en in de

Roel Ritsma is eigenaar van ERCD Advies.

meterkast blijkt nog een oude

Naast onderzoeken en advieswerk op het

bakelieten groepenkast met

gebied van elektrische installaties is hij

Diazed zekeringen te hangen?

actief als docent en verzorgt hij cursussen

“Begin er niet aan”, is het advies van

en presentaties. Hij heeft veel verstand

Roel Ritsma. “Een installatie-automaat

van schakel- en verdeelsystemen en de

past er gewoon niet in en de 0,5 ampè-

NEN-normering. In zijn eerste lezing op

re aardlekbeveiliging schiet tekort. En

19 september tijdens het Henk & Fred

als je als installateur zelf de aansluiting

Event ging hij dieper in op de aansluiting

maakt, dan ben je ook verantwoordelijk

van de PV-installatie op het verdeelsysteem. “Even een groepje erbij, zeggen we

Henk: “Wat nuttig om achtergrondinformatie bij de NEN-normen te krijgen. Ik heb hier veel van opgestoken.”

Fred: “Zeker toen Roel begon te vertellen over de komst van zonnepanelen en laadpalen, stond ik helemaal aan.”

Henk: “Ik ben wel geschrokken van de cijfers; dat elektra in huis de oorzaak is van 1 op de 3 woningenbranden. Met de komst van laadpalen en zonnepalen nemen de risico’s verder toe.” Fred: “Dat komt met name door slechte verbindingen. Roel sprak tijdens zijn lezing zelfs over veel broddelwerk. Maar dat gaat natuurlijk niet over ons of de vakmannen en -vrouwen die naar het Henk & Fred Event zijn geweest, haha.”

dan. Maar hoe doe je dat veilig?”, vraagt Ritsma zich hardop af. Hij wijst op de eisen uit norm NEN 61430. “Je moet als installateur vooral rekening houden met de warmtestijging: een vuistregel is dat als de hoeveelheid stroom verdubbelt, de temperatuurstijgingen vier keer zo groot zijn. Als je een aparte groep plaatst, zorg dan voor een kleine speet tussen de groepen om de warmte af te voeren. Kies voor wat dikkere bedrading en maak natuurlijk overal veilige aansluitingen, van de zonnepanelen tot in de kast.”

Vakmanschap De zogeheten gelijktijdigheidsfactor speelt een grote rol in de meterkast: dus

6

| DECE MBER 2023

ROEL RITSMA

TREND

VRAAGTEKENS BIJ OVERSPANNINGSBEVEILIGING Met de NEN 1010:2020 in aantocht lijkt overspanningsbeveiliging ook voor veel woonhuizen in Nederland de norm te worden.

“Daar zet ik wel vraagtekens bij”, zegt adviseur Roel Ritsma. “Met zo’n aanpassing van de elektrische installatie ben je honderden euro’s kwijt, terwijl de kans op een indirecte blikseminslag en -schade niet zo groot is. Daar is binnen de normcommissie het laatste woord ook nog niet

hoe zwaar kunnen de stroomketens van een verdeel-

over gezegd.” De specialist licht

systeem continu en gelijktijdig worden belast, zonder

dit toe met een voorbeeld van

dat de temperatuur te veel oploopt? “Daar komt het

een recente blikseminslag in een

vakmanschap van de installateur van pas”, zegt Rits-

eikenboom op 5 meter van een

ma. “De klant is vaak een leek, die zomaar elektrische

woonhuis. “Twee aardlekscha-

kachels en friteuses tegelijkertijd in het stopcontact

kelaars zijn omgeslagen, maar

steekt. Houd daar rekening mee. Daarnaast zorgt de

- vooralsnog - doet alle appara-

energietransitie voor nieuwe uitdagingen, want zon-

tuur in huis het nog.”

nepanelen en een laadpaal zorgen voor een continue hoge belasting van het stroomnet.”

In de meterkast heb je een aantal opties om het verdeelsysteem uit te breiden. Zo kun je een relatief nieuwe kast van een gerenommeerd merk ombouwen op

Testknop

Met een nieuwe NEN 1010:2020 in de maak is vooral

basis van de aanwijzingen van de fabrikant. Ook kun

discussie over het vervallen van een regeling voor

je als monteur een nieuwe en geteste uitbreidingskast

de aardlekbeveiliging. “Blijf nu ‘gewoon’ die oude

naast het bestaande verdeelsysteem plaatsen, speci-

regel van maximaal 4 eindgroepen achter een 30mA

aal voor de PV-installatie. Een andere optie is dat je als

aardlekschakelaar hanteren”, verwoordt Ritsma in zijn

installateur de kast zelf ombouwt, waarbij geldt dat

tweede lezing. “Het toepassen van aardlek-installatie-

alle componenten voor maximaal 80 procent gelijktij-

automaten in plaats van centrale aardlekschakelaars

dig belast mogen worden. Dat staat in de norm NEN

is natuurlijk veel beter. Daarnaast zit er een testknop

61430. Ritsma: “Het kan dus zijn dat het railsysteem of

op. Ik zou iedereen willen adviseren die minimaal

de aardlekschakelaars verzwaard moeten worden, om

jaarlijks een keer in te drukken om te kijken of alles

overbelasting te voorkomen.”

goed werkt.”

D ECEMBER 2023 |

7

KO R T S LU I T I N G

LEDLAMPJES IN KERSTBOOM VERBRUIKEN 8X MINDER STROOM DAN GLOEILAMPEN

LEDLAMPJES WORDEN NIET WARM, DUS MINDER BRANDGEVAAR

Gebruik alleen sfeerbuiten‑ verlichting met code IP44

OLIEBOLLENVET KOST WATERSCHAPPEN JAARLIJKS MILJOENEN EURO’S BETALEN WE ZELF WEER AAN MEE VIA WATERSCHAPSBELASTING

Moderne kerstverlichting meestal voorzien van veilige adapter of transformator

Sluit kerstverlichting altijd aan op elektragroep met randaarde (en beveiligd door aardlekschakelaar)

DUURZAME KERST IS LED MÉT TIMER!

NL KENT 2.500 INZAMELPUNTEN VOOR INLEVEREN FRITUURVET

Oliebollen‑ vet door gootsteen is klassieke nieuwjaars‑ fout

D ECEMBER 2023 |

9

inter view MARK-JAN KOLDIJK (LINKS) EN ROB HOPSTAKEN

10

| DECE MBER 2023

INTERVIEW

Skids maken installatie op bouw 80 procent sneller Ze zijn nog steeds onder de indruk van alle lovende woorden. In september won DWT Installatiegroep uit Goes de Henk & Fred Vakjuryprijs ‘Installatiebedrijf van het Jaar 2023’. Reden genoeg om af te reizen naar Zeeland voor een gesprek met algemeen directeur Mark-Jan Koldijk en Operationeel directeur Rob Hopstaken.

PROFICIAT MET DE VAKJURYPRIJS INSTALLATIEBEDRIJF VAN HET JAAR 2023.

TROTS?

Nederland! En we laten twee elektrische

Mark-Jan Koldijk (links): “We zijn enorm trots.

Jaar 2023’. Achterop komt de jurytekst: ‘DWT

We vonden het al heel bijzonder dat we bij de

Groep is een echte voorloper in de markt. Een

laatste drie zaten. We zijn overstelpt met positie-

bedrijf met duidelijke focus op duurzaam-

ve reacties. Ik denk dat onze medewerkers alle-

heid’. Mooi toch!”

volkswagenbusjes helemaal bestickeren met de huisstijl van ‘Installatiebedrijf van het

maal een kilo zijn aangekomen door alle taarten die we hebben ontvangen.”

WAT HEEFT HET MET DE WERKNEMERS GEDAAN? Rob Hopstaken: “Wij zitten in een installatiebranche die onderhevig is aan veranderingen. Onze

Wij willen een bijdrage leveren aan de transitie

JULLIE ZETTEN ALS BEDRIJF VOLOP IN OP DUURZAAMHEID. WANNEER IS DAT ZAADJE GEPLANT? “Ik noem het wel eens de midlife crisis. Je komt op een punt in het leven dat je daar meer over

mensen worden daar een beetje verander-

na gaat denken. Wanneer ik 65 ben en aan de

moe van. Maar feit is wel dat we vroeger ach-

kerstmaaltijd zit, vragen mijn dochters mij mis-

teraan in de keten stonden en nu als eerste

schien ‘pap, wat heb jij bijgedragen aan duur-

worden betrokken bij nieuwe plannen. We

zaamheid?’. Dan wil ik ze dat kunnen laten zien.

moeten onze mensen dus continu meene-

Dat is mijn drijfveer. Er wordt nog wel eens ge-

men in dit verhaal. Deze Vakjuryprijs geeft

roepen dat wij als kleinste landje ter wereld het

onze mensen de spiegel van buitenaf dat we

verschil niet kunnen maken. Maar ik vind dat je

goed bezig zijn. Dat niet alleen de directie dat

wel het goede voorbeeld moet geven. Wij doen

roept, maar ook de buitenwereld. Dat levert

dat met een nieuwe strategie op het gebied van

zelfvertrouwen op.”

de energietransitie. We willen rust creëren bij onze klanten, die nog wel eens in paniek raken

WAT HEBBEN JULLIE ER QUA PUBLICITEIT MEE GEDAAN?

door alles wat er allemaal op energiegebied

Mark-Jan Koldijk: “We hebben het meteen

dat hun installaties in 2030 toekomstbestendig

gebruikt in onze personeelswerving. Kom

moeten zijn. Daar werken we dan samen gelei-

werken bij het beste installatiebedrijf van

delijk naar toe. Dat zorgt voor rust.”

moet gebeuren. Wij hebben ze voorgespiegeld

D ECEMBER 2023 |

11

JULLIE WILLEN DE INSTALLATIE BETAALBAAR HOUDEN. BIJVOORBEELD DOOR IN TE ZETTEN OP PREFAB? Mark-Jan Koldijk: “Dat heeft meerdere redenen. Het vakmanschap loopt terug. In onze werkplaats kunnen we een hogere kwaliteit

DWT GROEP MAAKT DUIDELIJKE KEUZES DWT installatiegroep is een

leveren met minder mensen.

Doordat we meer werk naar onze werkplaats halen, kunnen we meer laten doen door zij-instromers.

Daar leren ze het vak sneller vanuit een taakgerichte omgeving.”

snelgroeiend installatiebedrijf

ontwikkelt DWT oplossingen

JULLIE MAKEN OOK GEBRUIK VAN MENSEN MET EEN AFSTAND TOT DE ARBEIDSMARKT?

waarmee bedrijven en organi-

Mark-Jan Koldijk: “Vanuit de traditi-

saties klaar worden gestoomd

onele gedachte heb je een functie.

voor de toekomst. DWT maakt

Zoals installateur. Wij hebben de

duidelijke keuzes. Het bedrijf

functie ontleed naar taken. Een

werkt niet meer voor parti-

installatiemonteur moet bijvoor-

culieren. DWT houdt zich wel

beeld bochtjes buigen. Jongens

bezig met nieuwbouw van

met een beperking kunnen die

bijvoorbeeld bedrijfspanden

heel goed maken. En ook mensen

tot de renovatie van hotels.

met een lichamelijke handicap, die

Bij de verschillende onderde-

niet op een bouwplaats terecht-

MET JULLIE PREFABBEDRIJF PREWORXS WERKEN JULLIE OOK VOOR ANDERE INSTALLATIEBEDRIJVEN. IS DAT NIET ENG?

len van DWT werken in totaal

kunnen, bieden we zo toch een vei-

Mark-Jan Koldijk: “In het begin

ongeveer tweehonderd mede-

lige werkomgeving met duidelijke

wel. Maar wij stonden op het punt

werkers. DWT installatiegroep

taken. Iedereen is bij ons welkom.”

om een professionaliseringsslag

in Goes. Nu de energietransitie steeds meer realiteit wordt,

is een duurzaam en innovatief

te maken op prefabgebied. Daarvoor was DWT te klein wat betreft

een afstand tot de arbeids-

JULLIE BOUWEN SKIDS VOOR WARMTEPOMPEN? HOEVEEL TIJD SCHEELT DAT QUA INSTALLATIE IN DE BOUW?

markt een arbeidsplek bij DWT.

Rob Hopstaken: “Zeker tachtig

staat nu op eigen benen. We zijn

procent. Dat doen we nu een jaar

voor andere installatiebedrijven

of vijf. Het wordt steeds groter en

gewoon een prefabbedijf en

heeft ook duurzame voordelen. Er

daardoor is er geen concurrentie-

bedrijf. Dankzij de prefab-afdeling vinden veel zij-instromers, 60-plussers en mensen met

“ Via de hololens staat monteur in verbinding met specialist op kantoor of de fabrikant ”

12

| DECE MBER 2023

de afname. Daarom hebben we dat deel verzelfstandigd en het breder getrokken. PREWORXS

zijn bijvoorbeeld minder

gevoel. Overigens worden we ook

transportbewegingen en

door modulaire bouwbedrijven

we kunnen het afval in de

ingeschakeld.”

werkplaats beter scheiden, waardoor we per saldo

JULLIE BLIJVEN INNOVEREN?

bijna geen afval meer heb-

Mark-Jan Koldijk: “We zoeken

ben. We vragen fabrikan-

continu naar innovaties. Op de

ten ook om minder in te

Prefabbeurs hebben we een

pakken, waardoor onze afvalstro-

Indak-skid geïntroduceerd. Dat

men in de totale keten afnemen.”

is een warmtepomp die via een

INTERVIEW

DWT BLIJ MET VAKJURYPRIJS DWT Installatiegroep uit Goes heeft de Vakjuryprijs gewonnen van de Henk & Fred verkiezing ‘Installatiebedrijf van het Jaar 2023’. De prijs werd uitgereikt tijdens het Henk & Fred Event in Expo Houten. Het was de eerste keer dat installatievakblad Henk & Fred de verkierooster zit geïntegreerd in het dak. We hebben verschillende varianten gemaakt: een hybride oplossing, een all electric voor lage temperatuur en een all electric voor hoge temperatuur. Normaal plaats je een dergelijk systeem in anderhalve dag op locatie. Dankzij deze skid plaats je er twee op een dag.”

EN DE HOLOLENS IS EEN ANDERE INNOVATIE? Rob Hopstaken: “We maken daar nu twee

zing ‘Installatiebedrijf van het Jaar’ hield. Bij de Vakjuryprijs werden bedrijven getoetst op de onderdelen ondernemerschap, techniek, organisatie & personeel en financiën. DWT Installatiegroep ging er met de prijs vandoor.

“DWT is voorloper in de markt”, zo is in het juryrapport te lezen. “Een bedrijf met een duidelijke focus op het gebied van duurzaamheid. En met hun prefab-afdeling en het inzetten van de hololens spelen ze slim in op het personeelstekort in de branche.”

jaar gebruik van. Het is een vizier met camera’s en luidsprekers. Via dat systeem sta je als monteur online in verbinding met een specialist

vinden. We halen zo informatie op, die wij gebrui-

op kantoor of van de fabrikant. Het maakt het mo-

ken in onze strategie en beleid, om de medewer-

gelijk om jonge monteurs op afstand te begelei-

kerstevredenheid op een hoog niveau te houden.”

den en te coachen. Maar tijdens een storingsbezodat je bijvoorbeeld meteen de inregelstaat bij

HOE ZORG JE ER VOOR DAT EEN MEDEWERKER GEEN NUMMER WORDT?

de hand hebt. Dat wordt nog verder doorontwik-

Mark-Jan Koldijk: “Hier werken ongeveer twee-

keld, maar werkt op dit moment al heel goed.”

honderd mensen, maar we beschikken over

zoek kun je ook datamodellen in je vizier bekijken,

diverse bedrijfsunits, oftewel ondernemingen

JULLIE DOEN AL ZES JAAR EEN MEDEWERKERSTEVREDENHEIDSONDERZOEK?

van ieder 40 tot 80 personen. Daardoor blijft het

Mark-Jan Koldijk: “We krijgen op die manier inzicht

lagen, waardoor de sociale samenhang optimaal

in alle zaken die spelen binnen de organisatie. Waar

is. Dat is belangrijk want alle schakels samen

mensen zich goed bij voelen, maar ook wat ze lastig

maken de ketting.”

toch overzichtelijk. Ieder bedrijf heeft weinig

D ECEMBER 2023 |

13

0-50W 0-150W 0-500W

1

6

Led vermogen

Optimale dimbaarheid en lichtstabiliteit

2

5

Geschikt voor wisselschakeling

Bescherming tegen overbelasting en stoorsignalen

3

4

Geruisloos dimmen

Geschikt voor alle A-merken afdekmateriaal

D E B U S VA N

EDWIN HAVERHALS RIJDT VOLLEDIG ELEKTRISCH

“Besparen op brandstofkosten” Hij wilde de eerste zijn in de wijde omgeving. En dus werd het een oranje demomodel van de volledig elektrische VW ID. Buzz. Edwin Haverhals zweert erbij, al moet hij schipperen met de ruimte in de bus. De stroom komt straks van het dak van het nieuwe bedrijfspand.

kantoorpand staan niet één,

Haverhals: “Het rijdt heerlijk

maar inmiddels al twee VW ID.

soepel en ik ga met een actiera-

Buzz Cargo’s. Een zwarte bus

dius van 400 kilometer moeite-

et gepaste trots laat Edwin Haverhals

voor de beveiligingstak van

loos naar klanten in Maastricht,

wat foto’s op zijn mobiel zien. Hij doet

het bedrijf en een oranje voor

Hengelo of Leeuwarden. In

het installatiewerk van een miljoe-

service en onderhoud. “Dit was

een half uur kun je de accu

nenpand. Het woonhuis zit vol tech-

een demomodel en het eerste

voor driekwart opladen en die

nische snufjes. “Als de wekker afgaat, gaan de

en enige exemplaar dat in ons

tijd kan ik prima benutten om

gordijnen open en als de zon schijnt gaat de

dorp op korte termijn beschik-

administratie te doen of tele-

zonwering naar beneden”, glimlacht bij. “Een

baar was”, zegt de ervaren

foontjes te plegen. Daarnaast

paar jaar terug kon je een klus met 30 meter

elektricien. “Zeker voor klanten

bespaar ik natuurlijk volop op

zwakstroomkabel wel klaren, nu spreek je al

die duurzaamheid hoog in het

de brandstofkosten en hoef ik

snel over kilometers in kantoren, bedrijfspan-

vaandel hebben, wilde ik snel

voor deze bussen geen wegen-

den en luxe woonhuizen zoals dit.”

de overstap maken.”

belasting te betalen.”

M

Het installatiebedrijf Haverhals uit het Brabantse Sprang-Capelle is volledig gespecialiseerd in elektrotechniek, van beveiliging tot domotica en van onderhoud tot verlichtingsadvies. Het bedrijf met 9 mensen in dienst, verhuist eind dit jaar naar een gloednieuw bedrijfspand in Kaatsheuvel, onder de rook van attractiepark De Efteling. Het dak wordt volgelegd met 140 zonnepanelen. Er komen snelladers en accu’s om de zelf opgewekte stroom ook ’s nachts te kunnen benutten voor het elektrische wagenpark.

ENIGE EXEMPLAAR

Want Haverhals heeft de overstap gemaakt naar elektrisch rijden. Voor het huidige

FRED: “HOEVEEL KAN ER AAN LADING MEE?”

Fred werpt een blik in de ID. Buzz. Materialen kunnen op het dak mee, maar deze bus heeft ook een dubbele vloer. “Zo kan Edwin ook zijn trap kwijt en tegelijkertijd zuinig rijden. Slim!” De kleine 4 kuub aan bagageruimte, vindt Fred aan de krappe kant.

“In totaal kan zo’n 500 kilo aan lading mee.

Naast al het gereedschap zal Edwin moeten kiezen wat mee kan en wat niet. Of een aanhanger erachter, want dan kan met deze bus gelukkig ook. De verlengde versie van de ID. Buzz laat nog even op zich wachten. Daarvoor zijn te veel accu’s nodig en dan wordt het voertuig te zwaar.”

D ECEMBER 2023 |

15

NIEUW

Onderdeel van

elektrotechniek

MODULAIRE DIMMERS STEL ZELF DE PERFECTE DIMMER SAMEN Dit concept omvat zowel basiselementen als bedieningsmodules die kunnen worden gecombineerd met een afdekraam. Met een moeiteloze installatie van de basismodule in de muur en de toevoeging van de bedieningsmodule krijg je niet alleen controle over de verlichting, maar ook intelligente functionaliteit binnen handbereik.

Stap 1 - Basiselement Kies het juiste basiselement, wat wil je bedienen? Wil je schakelen of dimmen en wat is het vermogen? Bij dimmen kun je kiezen uit fase-afsnijding of DALI en voor schakelen en dimmen van fase-afsnijding is er ook de optie voor 2-polig schakelen om lekstroom problemen te voorkomen.

1

Stap 2 - Bedieningsmodule Kies de juiste bedieningsmodule, hoe wil je bedienen?

Geef je de voorkeur aan drukken of draaien? Verlang je naar extra functies zoals een nalooptimer, Astro-tijdschakeling en app-bediening met fade-opties bij uitschakeling?

De keuze is aan jou, want met ons uitgebreide aanbod is er voor elk wat wils.

Stap 3 - Afdekking De dimmers kunnen afgewerkt worden met een Lumiko afdekraam, maar vanwege de standaard afmeting van 55x55 mm passen ze ook in de afdekramen van veel andere merken.

3

De bedieningsmodules zijn eenvoudig op de dimmer te klikken waardoor na montage de bediening eenvoudig uitgewisseld kan worden zonder hulp van een installateur.

2

I N S TA L L AT I E B E D R I J F VA N H E T J A A R

Morrenhof-Jansen uit Dalfsen wint Publieksprijs

DWT uit Goes ‘Installatiebedrijf van het Jaar 2023’ WINNAAR DTW

DWT Installatiegroep uit Goes heeft de Vakjuryprijs gewonnen van de Henk & Fred Verkiezing 'Installatiebedrijf van het Jaar 2023'. De Publieksprijs ging naar

Publieksprijs

Morrenhof-Jansen Installatiebedrijven uit Dalfsen.

Het is de eerste keer dat installatie-

Beide prijzen werden op 20 september uitgereikt

vakblad Henk & Fred de verkiezing ‘Installatiebedrijf van het Jaar’ hield.

tijdens het Henk & Fred Event in Expo Houten.

“We hebben de prijs in het leven geroepen om de branche meer in de spotlights te zetten. Installatiebedrijven zijn

getoetst op de onderdelen ondernemerschap,

doorgaans erg bescheiden. We mogen wel wat

techniek, organisatie & personeel en financiën.

trotser zijn op ons mooie vak”, zegt hoofdredac-

Drie geselecteerde bedrijven gingen de strijd met

teur Peter Besselink, die verrast was door de

elkaar aan: Den Doorn Totaalinstallateurs uit Gies-

vele stemmen. “In de tweede stemronde werd

sen, DWT Installatiegroep uit Goes en Van Hout

er maar liefst 4.000 keer gestemd en de win-

Adviseurs en Installateurs uit Veldhoven. De drie

naar daarvan won de Publieksprijs. Deze prijs

bedrijven werden van tevoren door de jury be-

ging dit jaar naar Morrenhof-Jansen Installatie-

zocht en beoordeeld. De jury bestond uit hoofd-

bedrijven uit Dalfsen, dat in totaal 638 stem-

redacteur Peter Besselink van installatievakblad

men kreeg. De tweede en derde prijs bij de

Henk & Fred, regiomanager Onno van de Ven van

Publieksprijs gingen naar Unica (593 stemmen)

Techniek Nederland en accountant Stefan van

en Breman (587 stemmen).

Maasakkers van Bol Adviseurs.

Vakjuryprijs

Voorloper

Bij de Vakjuryprijs werd niet alleen gekeken

Hoofdredacteur Peter Besselink: “De uitslagen voor

naar het aantal stemmen, maar werden de

de Vakjuryprijs lagen erg dicht bij elkaar. Bij Den

tien bedrijven op de shortlist ook door de jury

Doorn scoren ze heel goed op het onderdeel Personeel & Organisatie. Ze hebben een eigen app waar naast verjaardagen ook alle taken en werkformulieren in worden gezet. Verder hebben ze een eigen sportschool, voor de vitaliteit van de medewerkers.

Van Hout scoorde weer erg goed omdat ze op het gebied van het verduurzamen van gebouwen echt de regierol nemen. Daarvoor heeft het bedrijf met PIM-studio z’n eigen softwaretool ontwikkelt. Maar DWT Installatiegroep uit Goes is de échte voorloper in de markt. Een bedrijf met een duidelijke focus

WINNAAR MORRENHOF-JANSEN

op het gebied van duurzaamheid. En met hun prefab-afdeling en het inzetten van de hololens spelen ze slim in op het personeelstekort in de branche.”

D ECEMBER 2023 |

17

Dit kan accu

HM001GM205

makita.nl/xgt makita.nl/xgt

Nieuw

HR006GZ* XGT 2x40 V Max Tot 52 mm in beton Slagkracht 21,4 Joule

Martin van Hengel, PHB, Deventer

Naast het bekende LXT 18 V platform bouwt Makita aan een heel nieuw platform. Met zware machines die ongekende prestaties leveren op 1 of 2 innovatieve 40 V Max XGT accu’s. Machines die in LXT niet verkrijgbaar zijn.

Zoals bijvoorbeeld de doorslijper, breekhamer, combihamer, stofzuiger en bosmaaier. Met inmiddels meer dan 100 machines biedt het XGT platform steeds meer keuze. Voor iedereen die nóg meer van zijn accugereedschap eist biedt XGT de oplossing. XGT zelf ervaren? Maak een vrijblijvende en kosteloze afspraak met de Makita adviseur op makita.nl/adviseur.

*

XGT. Maximaal presteren op accu.

Model zonder accu’s en lader, genoemde prijzen excl. BTW.

XGT 40 V Max

M O N T E U R VA N H E T J A A R

Zinderende finaleronde tijdens Henk & Fred Event

Erwin Theunissen van DKC Totaaltechniek uit Wijchen heeft de titel Henk & Fred ‘Monteur van het Jaar 2023’ gewonnen. Tijdens het Henk & Fred Event in Expo Houten, afgelopen september, ging hij in de finale de strijd aan met vier andere monteurs en voerde de twee praktijkopdrachten als beste uit.

D

e verkiezing ‘Monteur van het Jaar’ is door

en goed gebeurde. Pas daarna telde de tijd.” Erwin

installatievakblad Henk & Fred in het leven

Theunissen van DKC Totaaltechniek voerde de twee

geroepen om het vak van monteur eens

praktijkopdrachten als beste uit. Uit handen van Floris

wat meer in de spotlights te zetten. “We

de Zwart van opleidingscentrum ROVC ontving hij

hebben in de installatiemarkt te maken

de bijhorende bokaal en een cheque ter waarde van

met een ongelooflijk personeelstekort. Deze verkiezing

6.500 euro voor een cursus/training naar keuze bij

is een mooie manier om ons mooie vak te promoten

ROVC. Verder was er voor de winnaar een Makita-pak-

en de bescheidenheid die de markt kent van ons af te

ket en een reischeque.

schudden”, aldus juryvoorzitter Peter Besselink.

Voor de verkiezing ‘Monteur van het Jaar’ werkte instal-

De jury bestond naast hoofdredacteur Peter Besse-

latievakblad Henk & Fred nauw samen met opleidings-

link van Henk & Fred uit enkele docenten van ROVC

centrum ROVC in Ede, dat verantwoordelijk was voor

in Ede. Beide partijen hebben afgesproken dat ze

het maken van alle opdrachten. Tijdens de finale kre-

volgend jaar weer een ‘Monteur van het Jaar’ hou-

gen de vijf finalisten elk een paneelbord ter beschikking

den, met een voorronde bij het opleidingscentrum

waarop twee groepenkasten waren geplaatst. Op de

in Ede en wederom de finale tijdens het Henk & Fred

1-fase groepenkast was een kleine installatie gebouwd

Event. Voor in de agenda: het Henk & Fred Event

waarop ze, aan de hand van een opdrachtbeschrijving,

2024 vindt plaats van dinsdag 17 tot en met donder-

een aanpassing moesten doen. Op de 3-fasen kast

dag 19 september.

dienden de deelnemers zelf een installatie te bouwen en in bedrijf te stellen. Daarvoor hadden ze 1,5 uur.

Prijzenpakket

hoofdsponsor:

Juryvoorzitter Peter Besselink daarover: “We hebben in eerste instantie gekeken of de installatie veilig

D ECEMBER 2023 |

19

Ondanks het grote tekort aan personeel staat de installatiebranche nog steeds bijzonder negatief tegenover het aannemen van personeel uit andere sectoren.

Maar liefst een derde (32 procent) van de technische bedrijven ergert zich aan

Branche remt op zijinstromers

vakonbekwame mensen die reageren op vacatures. Drie op de tien (29 procent) schrijven sollicitanten zonder de juiste diploma’s gelijk af. De reden? Ruim een kwart (27 procent) vindt dat inwerken van zij-instromers meer kost dan het oplevert. Dit blijkt uit de zevende editie van de TechBarometer van technisch opleider ROVC. “Een gemiste kans”, aldus John Huizing, directeur van ROVC. “Technische bedrijven blijven vasthouden aan strenge eisen, ondanks het nijpende tekort.”

KLAAR MET DUURZAAMHEID 38 procent van de Nederlanders is de discussie rondom duurzaamheid een beetje zat. Dat blijkt uit onderzoek van het initiatief ‘Met led kan het’.

Gelukkig krijgt 76 procent wel een goed gevoel als hij energiezuinig bezig is. Anne-Jaap Deinum, directeur bij Fedet, initiator van ‘Met led kan het’ daarover: “We hebben met z’n allen nog een lange weg te gaan om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Dat twee op de vijf consumenten nu al aangeeft de discussie rondom duurzaamheid zat te zijn, baart grote zorgen.”

VSK TERUG IN FEBRUARI Noodgedwongen door de corona was de VSK in 2022 in mei. Maar vanaf volgend jaar weer terug in de vertrouwde februarimaand: van dinsdag 6 tot en met vrijdag 9 februari in de Jaarbeurs in Utrecht. Vanwege bouwwerkzaamheden is het aantal parkkeerplaatsen bij de Jaarbeurs beperkt en raadt de organisatie aan zoveel mogelijk met de trein te gaan. De beurs is dagelijks geopend van 9.30 tot 17.30 uur (donderdag tot 20.30 uur). Meer info: vsk.nl

20

| DECE MBER 2023

NIEUWS

BESTELBUS DUURDER Fred: “Wist je dat de vrijstelling op BPM vanaf 2025 vervalt? Een nieuwe bestelbus op benzine of diesel wordt dan fors duurder. Bij een nieuwe Opel Combo scheelt dat al gauw 9.000 euro en

HENK & FRED OLIEBOLLENTOUR Tijdens de Henk & Fred Oliebollentour van 11 t/m 15 december delen wij gratis oliebollen uit. Een week lang bezoeken we installatiebedrijven door heel Nederland.

bij een Volkswagen Transporter komt er zo’n 12.000 euro bij. Voor de elektrische bus blijft de BPM vrijstelling wel van kracht. Vraag is dus hoe je daar slim mee omgaat. Nog een tijdje blijven doorrijden met de oude bus of voor die

Wil je dat we ook bij jou langskomen?

tijd een nieuwe bestellen? Mijn

Meld je installatiebedrijf voor 1 december aan via

tip: doe dat - gezien de lange

henkenfred.nl/oliebollentour of scan de QR-code.

levertijden - dan op tijd!”

Professionele producten voor installatie, bouw en onderhoud

Sanitair Klimaat Duurzaam Elektra Dak

Bouw Lood - Koper - Zink Gereedschap Leidingsystemen

D ECEMBER 2023 |

21

STAP 1 Draai de eindstop met kabelwartel los.

STAP 2 Trek de Easy Connector naar buiten, voer de kabel door de eindstop en kabelwartel heen en steek deze in de Easy Connector.

INTERLIGHT EASY CONNECT WATERDICHT ARMATUUR 3 step installation

1 2

STAP 3 Duw de Easy Connector weer naar binnen en draai de eindstop met kabelwartel vast.

“in 3 stappen installeren, zonder te openen”

slide-out connector

EASYCONNECTWATERPROOF.NL

FIRE+ICE VERWARMEN & KOELEN

DE LUCHT-LUCHT WARMTEPOMP MONOBLOCK, ZONDER BUITENUNIT + Comfortabel verwarmen & koelen + Minimalistisch Design. + Max. efficiëntie (COP van 3,28 bij 7 C°) + Snelle, vrijwel verliesvrije warmte + Comfortabele individuele regeling + Eenvoudig te installeren

Scan de code voor GRATIS ADVIES! www.etherma.com

C O LU M N

Martijn Verspeek noemt zichzelf aanvoerder bij

Keuzes in merken

Installatiebedrijf Verspeek in Valkenswaard

door duidelijke keuzes te maken. Wanneer je met een beperkt aantal merken zaken doet en iets durft weg te laten, kun je je beter specialiseren in de dingen die je wel doet. Daarom hebben we een beperkt assortiment warm-

E

tepompen en cv-ketels en doen we bijvoorbeeld niks in infrarood. Daarvoor verwijzen r komen steeds meer producten op

we onze fans naar een gespecialiseerd bedrijf.

de markt. Wij worden regelmatig

Infrarood is een heel interessant product…

benaderd door producenten die iets

Maar in onze ogen vooral voor appartemen-

nieuws in de markt willen zetten.

tencomplexen, sociale huurwoningen en

Maar wij willen installaties maken

dergelijke. En daar werken wij niet. Dan moet

voor minimaal twintig jaar. Daarom is ons beleid

je er niet aan beginnen. Wat je doet, moet je

dat we in principe niks doen met startups of on-

goed doen. Wij doen ook niks in monoblocks,

bekende merken. Wij willen geen cv-ketel ver-

gewoonweg omdat we twijfelen aan de tech-

vangen of een warmtepomp plaatsen; wij willen

niek. Wij zijn wel weer goed in split-installaties.

warmte leveren aan onze fans, zoals wij onze klanten noemen.

Een startup of onbekend bedrijf wil vooral veel producten verkopen. Als dat bedrijf, om welke reden dan ook, na een paar jaar wegvalt, zijn hun producten plotseling ons probleem geworden.

Daarvoor kun je bij ons terecht.

“Ons doel is Daar weten we echt alles van. om beter te Niet laten afleiden gevaar is dat je je als onderworden dan Een nemer door jouw fan laat afleifabrikant zelf” den. Die vraagt soms specifiek

om een merk. Maar bij ons is het

Dat willen we niet. Daarom werken we alleen

merk ondergeschikt aan de dienst die we le-

met gerenommeerde merken, waar we van

veren. De fan mag ervan uitgaan dat wij goed

op aan kunnen, vandaag, maar zeker ook in de

zijn in de producten die wij leveren. We blijven

toekomst. Vergelijk het maar met het kopen

dicht bij onszelf.

van een auto. Doe je dat bij een handelaar, dan

Hoe dat er in de praktijk uitziet? Wij leveren

krijg je de sleutel en zoek je het verder zelf uit.

veel hybride warmtepompen van Daikin. Wij

Maar kies je voor een dealerbedrijf, dan kun je

zijn daar onlangs met al onze monteurs met

ook na een paar jaar de auto achterom rijden

een bus naartoe gegaan en zijn daar hele-

voor service.

maal bijgepraat. Waarom? Omdat wij alles

Durf weg te laten

willen weten van dat merk en die producten. Ons doel is om beter te worden dan de

Als installatiebedrijf willen wij dus voor lange

fabrikant zelf. Dat is niet makkelijk, maar daar

tijd klaar staan voor onze fans. Dat kan alleen

gaan we wel voor… Da’s toch goud!

Martijn Verspeek D ECEMBER 2023 |

23

PV-VERDELERS

. TECHNISCHE ONDERSTEUNING . SLIMME TOEPASSINGEN . ALLES UIT VOORRAAD LEVERBAAR . SCHERPE PRIJZEN . STANDAARD EN MAATWERK . HOGE KWALITEIT

. LEGE EN COMPLETE GROEPENVERDELERS . MODULAIRE COMPONENTEN . AANSLUITMATERIALEN . KAMRAILS EN RIJGKLEMMEN . STANDAARD EN MAATWERK VERDELERS . INDUSTRIËLE PRODUCTEN

Elektrotechnische groothandel en fabrikant Schotman Elektro B.V. - Weverstraat 4 - 9403 VJ Assen info@schotmanelektro.eu - tel: 088 5460 735 - www.schotmanelektro.eu

T E S T PA N E L

PRODUCT

ABL's sterkste stekker

TESTPANEL BEOORDELING

Merk:

PROFESSIONAL STEKKER & CONTRASTEKKER

ABL

Fabrikantnummer:

SCHUKO Professional bestaat uit de

100000069 / 100000106

extreem belastbare high-performance

Productgroep:

kunststof elamide. De unieke 2-componen-

Stekker & Contrastekker

ten-technologie maakt dat de producten uit de Professional serie robuust zijn, een goede grip hebben en tegen een stootje kunnen.

SPECificaties

J. Wallenburg

Stroomsterkte:

16 A

Spanning:

250 V

Aantal polen:

2P + PE

Beschermingsgraad:

IP54, IK08

Aansluitkabel doorsnede: 3 × 1,00 mm² 3 × 2,5 mm² Diameter leiding:

6 ‑ 12 mm

Striplengte aders:

8 ‑ 10 mm

Materiaal contactdrager: PA Materiaal behuizing:

Elamid 2K technologie

Omgevingstemp. opslag: -40 ºC tot +80 ºC Omgevingstemp. tijdens bedrijf:

-30 ºC tot +40 ºC

A. Post

Klusbedrijf Wallenburg, Zoelmond

+ Gemakkelijk te monteren + IP54 + UV- en hittebestendig + Veerkrachtig tot 4 ton

Piet Brouwer Elektrotechniek, Urk

+ Robuust deksel ALTIJD ALLES + Zelfsluitend

OP VOORRAAD

Hoe gemakkelijk was het om de stekker en de contrastekker aan te sluiten?

Veel ruimte om draden aan te sluiten. Alles is aan te draaien met hetzelfde bitje.

Hoe gemakkelijk was het om de stekker en de contrastekker aan te sluiten?

Top, gemakkelijk aan te sluiten.

Wat vind je ervan dat de contrastekker een spanningsindicator heeft?

Super handig, zo is het meteen duidelijk of er

Wat vind je ervan dat de contrastekker een

spanning op de contrastekker staat en wan-

spanningsindicator heeft?

neer dat niet zo is dat je het probleem elders

Erg handig want zo kan je eenvoudig contro-

moet zoeken.

Relatieve luchtvochtigheid:

5 tot 95%, niet-condenserend

Resistentie:

UV- en mediaresistent

Wat vind je van de kwaliteit en het gevoel

van het materiaal van de stekkers?

Conform norm:

DIN VDE 0620 NF C61-314 NBN C61-112

van het materiaal van de stekkers?

Mooi degelijk spul.

Goede grip door de combinatie van kunststof

leren of er spanning aanwezig is.

Wat vind je van de kwaliteit en het gevoel

en rubber.

K. Hoogendam

J. Heeren

B. Fix

+ Eenvoud van monteren + Goede trekontlasting + Goede afdichting

+ De stekker en contrastekker zijn heel

+ Snel sluiten werkt perfect + Genoeg ruimte om bekabeling aan te

Hoe gemakkelijk was het om de stekker en

Hoe gemakkelijk was het om de stekker en

Hoe gemakkelijk was het om de stekker en

de contrastekker aan te sluiten?

de contrastekker aan te sluiten?

de contrastekker aan te sluiten? Het ging vrij

Eenvoudig aan te sluiten, geen schroeven die

Het aansluiten van de stekker en contrastek-

snel, alleen kreeg ik het binnenwerk van de

tussen de draden door steken.

ker was eenvoudig en gebruiksvriendelijk.

contrastekker er moeilijk uit. Wat een min-

Wat vind je ervan dat de contrastekker een

Wat vind je ervan dat de contrastekker een

spanningsindicator heeft?

spanningsindicator heeft?

Heel handig, zeker met wat langere - of

De spanningsindicator op de contrastekker

Wat vind je ervan dat de contrastekker een

meerdere verlengsnoeren. En op bouwloca-

vind ik ontzettend handig en zeer nuttig.

spanningsindicator heeft?

Hoogewerf Engineering, Beverwijk

ties is het soms niet duidelijk of er spanning staat op een stopcontact.

IW Nederland, Tilburg

gebruiksvriendelijk

+ Mooie opvallende kleur

Wat vind je van de kwaliteit en het gevoel

Unica Building Projects, Zwolle

sluiten

PV-VERDELERS

punt kan zijn, maar ook weer een pluspunt is want dan zit hij mooi strak in de omhulzing.

Het is leuk, maar voor mij niet nodig.

van het materiaal van de stekkers?

Wat vind je van de kwaliteit en het gevoel

Wat vind je van de kwaliteit en het gevoel

De kwaliteit is zeer goed, geeft een betrouw-

van het materiaal van de stekkers?

van het materiaal van de stekkers? Uitste-

baar gevoel en voelt zeer degelijk aan.

Het voelt niet zo, maar hij is aardig robuust en

kend materiaal, robuust, ligt goed in de hand.

kan tegen een stootje.

D ECEMBER 2023 |

25

INSTALLATIE VAN DE WARMTEPOMP MOET ECHT BETER

JOHAN SEESINK VAN OPLEIDINGSCENTRUM GOº

Het aantal warmtepompen in woningen groeit hard. En dat neemt de komende jaren fors toe. Werk te over voor installateurs. Maar die doen dat lang niet altijd volgens de geldende regels en veiligheidsvoorschriften, merkt Johan Seesink van opleidingscentrum GOº voor de koude en klimaattechnische branche. "Regels zijn nodig, maar worden in de praktijk niet altijd serieus genomen. Dat moet veranderen."

LEVEREN INSTALLATEURS SLECHT

UH, HOE DAN? VOORBEELDEN

warmtepomp tegelijkertijd draai-

WERK ALS HET GAAT OM DE IN-

GRAAG!

en en de stroom uitvalt."

STALLATIE VAN DE WARMTEPOMP?

"Als de installatie bijvoorbeeld

"Dat hoor je me niet zeggen. Er

eenmaal hangt, moet je die ter

3

OH, WAS DAT HET AL?

zo nauw nemen met regels en

2

wordt vaak vergeten. Of denk aan

hardsolderen zonder stikstofflow

veiligheid. Wij leiden veel mensen

het vermogen dat de warmte-

door de leidingen. Het zijn specifiek

op voor dit vak, dat doen we

pomp vraagt. Is daarvoor mis-

koeltechnische handelingen. Doe

volgens alle eisen en regels.

schien een extra groep nodig in de

je dat niet goed of onnauwkeurig,

Daar wijzen we heel nadruk-

meterkast? Ook daar wordt nogal

dan kunnen er achteraf problemen

kelijk op. Maar in de praktijk

eens te makkelijk over gedacht.

ontstaan. Niet goed vacumeren

blijken installateurs nogal eens

Totdat op een goed moment de

kan leiden tot vocht in het systeem.

gemakzuchtig."

wasmachine, de stofzuiger en de

Ook de stikstofflow wordt vaak on-

zijn zeker installateurs die het heel goed doen. Maar het verschilt nogal. Wij zien ook de andere kant. Installateurs die het niet

1 26

| DECE MBER 2023

plekke stroomvrij kunnen maken. Een werkschakelaar is daarvoor de meest handige oplossing. Dat

"Ik kan nog wel even doorgaan. Niet op de juiste manier of met te lage druk

afpersen, niet goed vacumeren. Of

8 B R U TA L E V R AG E N

derschat. Die voorkomt problemen

de elfde keer gaat het fout, met

ER ZIJN TOCH OOK VEEL TE VEEL

met vuil in de leiding. Dat soort

alle gevolgen en risico's van dien.

SOORTEN WARMTEPOMPEN?

"Soms worden dingen sim-

5

hebben? Veiligheid, een juiste

seer hen altijd om zich te focussen

pelweg vergeten. Maar het

installatie, dat is superbelangrijk."

op één of twee merken en te zor-

zaken, die zijn echt belangrijk."

HEEFT DE INSTALLATEUR DAT DAN

4

NIET IN DE GATEN?

Waarom zou je risico's

"Ja, dat klopt. Daardoor zie je als

nemen als dat niet nodig

installateur door de bomen het

is? Je wilt toch kwaliteit

bos niet meer. Je kunt niet van

leveren, tevreden klanten

alle merken alles weten. Ik advi-

combinatie met tijdgebrek en de

HOE KAN HET BETER?

extra kosten die het meebrengt.

"Het gaat om bewustwording. We

Kijk, installateurs zijn superdruk

kunnen de installateurs er niet

momenteel. Veel van hen werken

genoeg op wijzen. Wij doen dat als

7

daardoor te snel en nemen te veel

opleidingscentrum, door tijdens de

HET MAG ALLEMAAL EEN STUKJE

aan. Drie installaties op een dag,

opleidingen continu te hameren

BETER DUS?

dat kan eigenlijk niet. En als de

op veiligheid en kwaliteit. Tijdens

'Het kan beter, het móet beter!

kan ook gemakzucht zijn, in

gen dat ze die installaties tot in detail kennen. Dan kun je je klanten het beste informeren en bedienen.”

je voorkomen door zorgvuldig te

6

gaan als je niet op de juiste manier

optimaal werkt, of dat er altijd iets

werken en kwaliteit te leveren."

werkt. Dat proberen we onze cur-

mee is. Dat beeld kunnen we met

sisten mee te geven. Maar daar-

zijn allen laten kantelen door

MAAR TJONGE, AL DIE REGELS, IN

na laten we ze los en gaan ze de

simpelweg vakwerk te leveren.

DE PRAKTIJK LOOPT HET TOCH

praktijk in. Ik vergelijk het in die zin

WEL LOS, TOCH?

wel eens met autorijden. Je wordt

"Zo kun je denken, maar regels

opgeleid door de rijschool, haalt je

zijn er niet voor niets. Natuurlijk

rijbewijs, maar dan ben je nog lang

gaat het tien keer goed en werkt

geen goede chauffeur. Dat moeten

8

de installatie naar behoren. Maar

ook installateurs zich realiseren."

genoeg voor."

installatie uiteindelijk niet goed werkt, moet je alsnog terug naar een klant. Dat betekent veel meer extra werk en onkosten. Dat kun

de praktijklessen laten we,

Voorkom klachten en problemen.

aan de hand van voorbeel-

Ook voor het imago van de warm-

den, heel concreet zien

tepomp. Consumenten denken

wat er allemaal mis kan

toch nog vaak dat het ding niet

Zodat de consument ziet dat een warmtepomp voor comfort zorgt en energie bespaart. Onze

installateurs zijn er vakkundig

DAAN: SCHRIK VAN HET AANTAL FOUTEN

Daan heeft het gesprek met Johan Seesink aandachtig gevolgd. Ze is er een beetje van geschrokken, bekent ze. "Ik wist niet dat er zoveel fouten worden gemaakt bij het installeren van warmtepompen."

Voor Fred geldt hetzelfde. "Het zit hem vaak in de haast", zegt hij. "Ik doe m'n werk zo goed mogelijk, maar tegelijk zijn we zo enorm druk. Dan gebeurt het wel eens dat je iets over het hoofd ziet."

"Klopt", reageert Daan. "Maar ik ga er beter op letten. Al die regels lijken soms zo ver gezocht, maar ze zijn natuurlijk niet voor niets bedacht, zoals JoJOHAN SEESINK

han zegt. We willen kwaliteit en veiligheid leveren. Dat moet voorop staan."

D ECEMBER 2023 |

27

Samen werken aan een brighter tomorrow?

werkenbijbatenburg.nl

I N N OVAT I E

VOOR EEN VEILIGE LEEFOMGEVING

Duurzame dynamische verlichting De armaturen van HBI zijn uitgerust met licht- en bewegingssensoren die subtiel en slim de verlichting aanpassen aan de omgeving. Bespaar energie en zorg tegelijkertijd voor een veilige en comfortabele omgeving.

Bespaar energie zonder in te leveren op veiligheid en comfort!

de verlichting subtiel omhoog naar een vooraf

Energie besparen met behoud van veiligheid en comfort

high level is naar wens instelbaar op basis van

van de gebruiker. Dát is de missie van HBI Bisscheroux.

bijvoorbeeld reflectiefactoren ter plaatse. Ziet

Al 10 jaar hebben wij ervaring met het dynamisch rege-

het armatuur 30 seconden lang geen beweging,

len van verlichting op basis van licht en beweging. Onze

dan schakelt het armatuur zachtjes terug. Bijna

armaturen zijn uitgerust met licht- en bewegingssenso-

onzichtbaar voor het menselijk oog. Alle levels

ren die subtiel en slim de verlichting aanpassen aan de

zijn instelbaar.

vastgesteld comfortabel verlichtingsniveau. Dit

omgeving. Het resultaat is verbluffend. Met dynamische led-verlichting is een besparing mogelijk tot wel 90% ten opzichte van fluorescentie verlichting en 50% ten opzichte van statische led verlichting.

Hoe werkt dynamische verlichting?

Voortdurend scannen sensoren de omgeving. Zodra het donker wordt gaat de verlichting zachtjes aan tot een bepaald minimum niveau. Wij noemen dat ‘low level’. Bij dit lichtniveau voelt een bewoner zich veilig en kan hij alles overzien. Zodra de bewegingssensor – dóór de behuizing van het armatuur heen – beweging detecteert, schakelt

Waar toe te passen?

Dynamische verlichting kan op veel plekken toegepast worden. Denk aan transitieruimten zoals entrees, gangen, trappenhuizen, kelderruimten, fietsenstallingen, parkeergarages en beveiligingsverlichting.

Garanties onderstrepen kwaliteit en duurzaamheid HBI biedt vijf jaar garantie op alle armaturen en batterijen. Wanneer de noodverlichting draadloos wordt beheerd met Sqippa, biedt HBI maar liefst tien jaar garantie. Dit bevestigt de duurzaamheid van beheer van Sqippa - én de betrouwbaarheid van de HBI-producten.

www.hbi-lighting.com

D ECEMBER 2023 |

29

Een geruisloze warmtepomp in de woonkamer De familie Geugjes woont al bijna veertig jaar in een leuke tussenwoning in Zaandam. Het huis lijkt echter niet meer op dat van toen. Onder aanvoering van Klaas Geugjes volgden diverse verduurzamingsmaatregelen elkaar in een hoog tempo op.

Fred en Daan nemen vandaag een kijkje.

30

| DECE MBER 2023

OV E R D E V LO E R

WTW-UNIT IN DE WOONKAMER

KLAAS GEUGJES

F

red en Daan rijden met hun bus een

Isolatie

gezellig hofje in. De woning van de

De uitbreiding en renovatie betekenden ook

familie Geugjes is niet moeilijk te vin-

dat het huis daar waar mogelijk werd ge-

den. Het dak ligt vol zonnepanelen en

ïsoleerd. Klaas: “Want daar begint het mee.

de buitenunit van de warmtepomp

De wanden en de gevels. Overal hebben we

staat in de kleine voortuin. Fred is benieuwd

kunststof kozijnen en HR++ glas geplaatst. Ook

welke maatregelen er allemaal zijn genomen.

is daar waar mogelijk vloerverwarming gelegd.”

Daan wil op haar beurt weten of er goed is na-

Daan vraagt wanneer hij is gaan nadenken

gedacht over ventilatie.

over ventilatie. Klaas: “Ik moet bekennen dat

Klaas Geugjes werkt vandaag thuis en ontvangt

we bij de nieuwe kozijnen zijn vergeten om er

de gasten met koffie. Klaas adviseert in het

roosters in te plaatsen. Ook de aannemer heeft

dagelijks leven installateurs vanuit het bedrijf

er niet aan gedacht. Dan moet je dus altijd

ClimaRad, een bedrijf dat alles weet van venti-

ramen openzetten om te ventileren. Omdat ik

latie. Fred is benieuwd hoe het allemaal begon.

inmiddels bij ClimaRad werkte, ontstond het

Klaas: “Ik kocht het huis samen met mijn echt-

idee om een warmteterugwin (WTW) instal-

genote Tiny in 1985. Tegenwoordig wonen ook

latie te plaatsen. Dat hebben we gedaan. In

mijn dochters Jiao-Lin en Xue Ling hier. We zijn

de kamer staat de WTW-unit Ventura V1X van

begonnen met een uitbreiding. Op de eerste

ClimaRad. De ventilatie-unit voert schone lucht

verdieping hebben we een zolderverdieping

van buiten aan via een doorvoer in de gevel. De

gebouwd en aan de achterkant is de woning

warmtewisselaar zorgt ervoor dat de gefilterde

over de hele breedte twee meter uitgebouwd.

buitenlucht voorverwarmd de ruimte in wordt

Ik werkte destijds bij een installateur die zon-

geblazen. Vervuilde binnenlucht wordt gefil-

nepanelen ging leggen. Ik heb dat

terd en afgevoerd via de tweede doorvoer in de

ook meteen maar gedaan. Dat is nu

buitengevel. Het hergebruiken van de

21 jaar geleden. Inmiddels zijn ze

warmte door de wisselaar levert ons

wel vervangen hoor.”

een grote energiebesparing op.

“ Maar is er wel voldoende nagedacht over ventilatie? ” D ECEMBER 2023 |

31

XTEND PAST ALTIJD DE HYBRIDE ADD-ON LUCHT-WATER WARMTEPOMP

Direct uit voorraad leverbaar!

Deze slimme hybride installatie is niet alleen een slimme warmteoplossing voor de consument die graag wil verduurzamen. Het handzame formaat en het installatiegemak maken de Xtend ook heel aantrekkelijk voor jou als Intergas Xpert.

Snelle installatietijd Eenvoudig inregelen + uitlezen Te combineren met nagenoeg iedere CV-ketel (past altijd)

ONTDEK HET SLIMME HYBRIDE VERWARMEN

www.intergas.nl

OV E R D E V LO E R

WARMTEPOMP IN DE WOONKAMER

WTW-UNIT BOVEN

De Nationale Duurzame Huizen Route Op zoek naar meer bekendheid als installateur? Tip de Nationale Duurzame Huizen Route dan

Op de verdiepingen hebben we daarnaast in de kamers kleinere WTW-units geplaatst.”

Nieuwe zonnepanelen Daar bleef het niet bij. Er kwamen nieuwe zonnepanelen. Inmiddels liggen er dertien op het dak van het huis en de schuur van het merk JA Solar, die totaal ongeveer 4.000 Wp opleveren. En als klap op de vuurpijl werd begin dit jaar een warmtepomp geplaatst. “Had je daar wel ruimte voor?”, vraagt Fred. “Daar hebben we ruimte voor gemaakt”, antwoordt Klaas. “We hebben gekozen voor een all electric warmtepomp van Daikin, de Altherma 3. Met een boiler van 230 liter. We hebben er een kast omheen gebouwd in de woonkamer. Je hoort het apparaat bijna niet. De buitenunit staat voor het keukenraam. Ook die geeft geen overlast.”

bij een tevreden klant! Via het onafhankelijke platform delen huiseigenaren hun tips en ervaringen met verduurzamen.

Zo vertellen ze welke stappen ze hebben gezet, welke bedrijven hen hierbij hebben geholpen en hoe de installaties hen bevallen.

Ook worden er door het jaar heen verschillende evenementen georganiseerd, zoals open dagen en de verkiezing van het ‘Duurzaamste Huis van Nederland’ die in het voorjaar van 2024 plaatsvindt.

Meer info: www.duurzamehuizenroute.nl

Of de woning nu energieneutraal is? Klaas lacht. “Dat nog niet. We hebben geen gas meer, alleen verbruiken we meer elektriciteit. Omdat we de warmtepomp

Hue. Die kunnen we zelf met de app bedienen. De

pas in februari hebben gekregen, weten we nog niet

lampen in het huis zijn we wel heel geleidelijk gaan

precies hoeveel. Ik denk dat we nu ongeveer 6.000

vervangen. Anders is het wel een hele dure operatie.”

Wp gaan verbruiken in een jaar. Dus er is nog een gat.

Fred heeft gehoord dat de familie Geugjes de wo-

Maar we hebben nog ruimte voor zonnepanelen op

ning openstelt tijdens de Nationale Duurzame Hui-

het dak. We zijn nog niet klaar. Daarbij monitor ik alles

zenroute. “Waarom wil je pottenkijkers in je huis?”,

met de Home Wizard app, om goed te weten waar we

vraagt hij. Klaas: “Ik vind het leuk om mensen te laten

nog verder kunnen besparen.”

zien wat er in een gewone woning kan op het gebied

Pottenkijkers

van duurzaamheid. En ik wil tips geven. Bijvoorbeeld dat je niet alles tegelijk moet doen, maar eerst een

Daan kijkt om zich heen en wijst naar de verlichting.

goed plan moet maken en dat vervolgens stapje voor

“De hele woning heeft ledlampen van Philips type

stapje uitvoeren…”

D ECEMBER 2023 |

33

Schaatser Merijn Scheperkamp klaar voor nieuwe seizoen

Met 61 kilometer p/u de bocht in Ineens was daar een nieuwe ster aan het schaatsfront: Merijn Scheperkamp.

Begin 2023 won hij de 500 meter op het EK-sprint in Hamar, even later deed hij datzelfde tijdens de NK-afstanden in Thialf. Schaatsen, het is geen elektrotechniek, maar techniek is wel essentieel. Henk en Daan bezochten Merijn in Heerenveen.

S

chaatser Merijn Scheperkamp

Druk

is geboren en getogen in Hilver-

Merijn Scheperkamp draait al even mee in

sum, maar woont tegenwoordig

de Nederlandse schaatswereld. Aanvankelijk

in Heerenveen, middenin het

nog wat bescheiden, zo werd hij in 2021 op

centrum, vijf minuten fietsen

het WK-sprint 34e op de 500 meter. Maar

van schaatsstadion Thialf. "Da’s makkelijk,

tijdens de Olympische Spelen 2022 in Beijing

Merijn", lacht Henk, "lekker dichtbij je werk."

bereikte hij al een verdienstelijke 12e plek op

Daan reageert meteen: "Ja hoor, Henk. Jij

die afstand. En eerder dit jaar werd hij Euro-

weer. Bij jou moet het makkelijk hè. Liever

pees kampioen op de 500 meter. Kortom,

lui dan moe."

ineens is Merijn een topper. Dat zorgt vast

De hoofdpersoon in kwestie hoort het

voor extra druk, denkt Henk.

lachend aan, terwijl hij zijn bezoek binnen-

"Mijn plaatsing voor de Olympi-

laat. "Ik ben vijf jaar geleden van Hilversum

sche Spelen was geweldig, dat

hierheen gekomen", vertelt hij. "Natuurlijk

was eigenlijk mijn doorbraak.

vanwege het schaatsen, ik train veel in

Daarna is het snel gegaan, met

Thialf. Maar daarnaast studeer ik biologie in

het EK als hoogtepunt. En ja, hoe

Leeuwarden, dus daarvoor is het ook heel

gaat dat dan? Ik heb anderen zien

praktisch dat ik in Friesland woon. Of ik na

doorbreken, nu overkomt het

mijn schaatscarrière bioloog wil worden?

mezelf. Tijdens het seizoen ben

Nog geen idee. Ik vind het leuk om naast

je zo gefocust dat het nauwelijks

het schaatsen bezig te zijn met mijn andere

doordringt. Later besef je het pas echt. Dat is

interesses, zoals biologie."

wel een superfijn gevoel."

"Maar heeft een topsporter wel tijd om

"En er komt zeker extra druk bij kijken. Druk

te studeren?", is Daan benieuwd. Ik train

van de buitenwereld, ineens wordt er iets van

meestal twee keer per dag", vertelt Merijn.

me verwacht. Maar daar sluit ik me voor af. Er

"Dan is er tussendoor best tijd over. Soms

is vooral druk vanuit mezelf. Daar kan ik goed

rust ik uit, andere momenten studeer ik. Die

mee omgaan, ik heb druk en spanning nodig

afwisseling vind ik fijn."

om een topprestatie neer te zetten."

34

| DECE MBER 2023

FOTO'S: BSR AGENCY

De bocht houden en en ook nog eens versnellen

THUIS BIJ

Merijn Scheperkamp is alweer volop bezig met de voorbereidingen voor de komende schaatswinter. Er staan veel belangrijke wedstrijden op het programma in 2024. Hij noemt met name de WK-afstanden in Calgary, van 15 tot 18 februari, en de WK-sprint in Inzell, van 8 tot 10 maart. "Ik hoop daar gewoon de allerbeste versie van mezelf te laten zien. Daar train ik hard voor. Ik richt me daarbij enkel op mezelf. De concurrentie is groot, maar ik heb geen enkele invloed op de prestaties van anderen. Ik moet het zelf waarmaken", zegt Merijn.

"Wij gaan kijken Merijn", zegt Henk. "We wensen je veel succes en hopen dat je gaat winnen. Zeker nu we zo'n leuk gesprek met je hebben gehad!"

Technisch moet alles bij een sprint kloppen

Henk is al van jongs af aan schaatsliefhebber. Hij keek vroeger naar Ard Schenk en later naar Hilbert van der Duim en Hein Vergeer. Merijns vader Marcel was destijds ook schaatser, hij zat nog in de ploeg met Van der Duim en Vergeer. Henk vindt dat mooi.

moeilijk. Alleen al dat stilstaan en wachten op

"Heb je veel van hem geleerd, Merijn?" "In het begin

het startschot?", wil Henk graag weten. Merijn

natuurlijk wel. Hij is een tijdje mijn trainer geweest.

beaamt dat. "Die reactietijd, dat is een mentaal

Nu zit ik in Team Jumbo-Visma, Jac Orie is mijn

dingetje. En hoe laag ga je zitten, hoe groot is je

coach. Mijn vader is heel betrokken, maar nu op de

eerste stap, dat zijn routines die we tijdens de

achtergrond. Dat is ook goed."

training tot in detail finetunen."

Techniek

En dan is er nog het materiaal. Het schaatspak, de schaatsen zelf. "Geen schaatser heeft dezelfde

Met Orie traint Merijn heel veel op techniek. Met

schaatsen", vertelt Merijn. "Het zit vooral in de ron-

name in de sprint heel bepalend voor het verloop

ding van de ijzers en de druk die je daarmee cre-

van de race. "Wij zijn technici, maar jij bent dat

ëert. Voor de sprint is dat weer anders dan voor de

eigenlijk ook, Merijn", lacht Daan.

lange afstand. Onze pakken hebben we onlangs

"Klopt", reageert de schaatser. "Bij een sprint

weer getest in windtunnels met rook. Daardoor

moet technisch alles kloppen. Je gaat soms met

zijn er weer verbeteringen aangebracht."

bijna 61 kilometer de bocht in, dan komt er heel

Henk en Daan horen het met interesse aan.

veel kracht op je. Je moet de bocht houden,

"Tjonge, wat een verfijnde sport. Is het eigenlijk

versnellen ook nog. Het is een combinatie van

ook nog leuk?" Merijn lacht: "Fun, dat is mijn

krachttraining en heel veel techniek."

uitgangspunt. Anders houd je dit niet vol. Voor nu

"En dan de start, dat lijkt me voor sprinters super-

vind ik mijn sport superleuk!"

D ECEMBER 2023 |

35

L E E R -W E R K B E G E L E I D E R ANTONY MUCHERU

Jongeren laten zien hoe leuk dit vak is 36

| DECE MBER 2022

C V VA N

Antony Mucheru (46) BEDRIJF

IW Achterhoek Rivierenland FUNCTIE

Leer-werkbegeleider OPLEIDING

Autotechniek (in Kenia) en

Je bent leer-werkbegeleider. Wat is daar zo leuk aan?

En toen ben je aan het werk gegaan?

“Ik mag bij IW Achterhoek

“Ik heb bij verschillende

Rivierenland jongeren die

installatiebedrijven ge-

binnenkomen op weg

werkt. Maar ben ook altijd

helpen. Vaak komen ze

blijven leren. Steeds weer

van het vmbo en weten

nieuwe certificaten halen.

ze niet welke kant ze op willen. Ik laat

Het beviel me overal goed en ook de

installatietechniek

ze zien hoe leuk het vak techniek is. Ik

werkgevers waren tevreden. Bij IW Ach-

maak ze duidelijk dat ze bij ons een stap

terhoek Rivierenland waren ze me niet

ZWEMDIPLOMA

zetten naar volwassenheid. Ik praat met

vergeten. Ik kreeg in 2020, toen ik ze weer

Zwemmend Redden

ze en probeer ze enthousiast te krijgen.

eens ergens tegenkwam, de vraag of ik

Meestal lukt dat. Het is mooi ze daarna te

geen leer-werkbegeleider wilde worden…”

Werktuigbouwkundige

WERKERVARING

Bij de garage van mijn oom in Kenia, ranger in een natuurpark, 1e monteur bij IBB-Installatietechniek en 1e monteur bij Heegt Installatie HOBBY’S

Scoutingbegeleider. Lekker buiten bezig zijn. En wandelen

zien opbloeien.”

Je komt zelf uit Kenia en hebt als monteur gewerkt?

Was je verrast door die vraag?

“Toen ze me dat vroegen, heb ik meteen mijn vrouw gebeld en haar gevraagd of

“Ik werkte in de garage van mijn oom. Het sleutelen aan auto’s vond ik zo leuk dat ik de opleiding autotechniek ben gaan doen. Toen de auto’s mo-

ik daar geschikt voor zou

Mooi om leerlingen daarna te zien opbloeien

zijn. Ik was verbaasd maar ook trots dat ze dachten dat dat iets voor mij zou zijn. Mijn werkgever wilde me niet kwijt, maar gunde

derner werden, zag ik minder uitdaging

me de stap. Ik heb ja gezegd en ben nu

6.30 uur

en ben ik ranger geworden in een groot

alweer drie jaar leer-werkbegeleider. Ik

natuurpark met wilde dieren. Toeristen

vind het geweldig. Het is leuk om over

ONTBIJT

rondleiden en de Kilimanjaro van bijna

het vak techniek te vertellen. Al had ik

6.000 meter hoog beklimmen. Tot ik mijn

vroeger nooit gedacht dat ik later bege-

Nederlandse vriendin leerde kennen.

leider zou worden.”

WEKKER

Yoghurt of fruit STERKE EIGENSCHAP

Nuchter, leergierig en ik ga makkelijk met mensen om MINDER GOED IN

Confrontaties aangaan en moeilijke gesprekken voeren VAKLITERATUUR

Wetenschappelijke tijdschriften. Daar staat veel techniek

Dankzij haar ben ik in Nederland terechtgekomen.”

En toch weer het vak techniek opgepakt?

Je bent in dienst van IW Achterhoek Rivierenland. Wat doen jullie eigenlijk?

“Wij zijn een opleidingsbedrijf. Je vindt in

“Ik woon in de Achterhoek. Het was een

Nederland meer vestigingen. Wij leiden

flinke stap van Nairobi naar Aalten. Ik

jongeren op, maar we scholen ook werk-

leerde Nederlands en ging opleidingen

nemers van bedrijven bij en begeleiden

volgen. Ik ontdekte dat de installaties in

zij-instromers zonder achtergrond in de

Nederland totaal anders zijn dan in Kenia.

techniek. Wij werken samen met erken-

Dat vond ik zo interessant dat ik me heb

de leerbedrijven en regionale ROC’s.”

in. En National Geographic

aangemeld voor de opleiding Werktuigbouwkundige installatietechniek. Via

Hoe gaan jullie te werk?

CV OF WARMTEPOMP

ROI, de voorloper van IW, volgde ik met

“Sommige jongeren weten nog niet wat

succes de BBL opleiding.”

ze willen. Ze komen bijvoorbeeld van

Wij hebben nog CV

D ECEMBER 2023 |

37

IT’S BACK. IT’S BETTER. IT’S BIGGER.

BIG WHITE® ‘24

Vraag jouw gratis BIG WHITE® ‘24 nu aan via bigwhite.nl

C V VA N

het vmbo. In overleg bepalen we of ze met

gen op je pad komen. Je blijft

een BOL of BBL traject starten op het ROC.

altijd leren.”

"Ik had nooit van radiatoren gehoord" Antony Mucheru keek de

Ze volgen dan lessen, maar werken ook bij een erkend leerbedrijf in de regio. IW ver-

Hoe houden we de kennis op peil?

zorgt de praktijklessen en de begeleiding

“Door cursussen te blijven aanbie-

van de leerling tijdens de opleiding.”

den. Ik leer ook nog steeds. Ik haal regelmatig nieuwe certificaten.

Wat is jullie meerwaarde?

Dat moet eigenlijk iedereen doen!”

“De begeleiding. En daarnaast zorgen wij drijf heeft alle technieken in huis, wij zorgen

Vragen zij-instromers een andere begeleiding?

dat de leerlingen wel alle onderdelen leren.”

“Niet per se. Ik merk wel dat ze

voor een complete opleiding. Niet ieder be-

vaak heel gemotiveerd zijn. Zij-in-

Is het een voordeel dat je zelf monteur bent geweest?

stromers die zich melden voor de

“Jazeker, ik voel me eerlijk gezegd nog

wat ze willen.”

techniek weten meestal precies

het onderwerp afweet. Ik snap techniek.”

Hoe maken we techniek interessant voor zij-instromers?

zijn ogen uit. “Ik zag overal van die ‘dingen’ aan de muur hangen, die ik niet kende. Radiatoren! Ik had er nooit van gehoord.

Warm water kwam gewoon uit de kraan. Ik vond dat bijzonder. En dan liepen er in huis ook nog eens gasleidingen. In Kenia kenden we deze systemen niet. Ik was zo getriggerd dat ik me daarin ben gaan verdie-

steeds monteur. Maar ik geniet van mijn nieuwe rol als begeleider omdat ik alles van

eerste jaren in Nederland

Heb je nog een tip hoe we het personeelstekort in de techniek oplossen?

“Ik denk dat we het vak nog zichtbaarder moeten maken op de

pen. Uiteindelijk meldde ik me aan bij het Graafschap College voor de opleiding Werktuigbouwkundige installatietechniek.”

“Door ze te laten zien hoe mooi het vak is.

vmbo’s. Ik zie zoveel jongeren hier

Het is een vak dat zichzelf ieder jaar ver-

binnenkomen, die eigenlijk niet weten wat

nieuwt. Werk je in de horeca of een fabriek,

ze willen, maar door de techniek geraakt

dan komt het toch steeds op hetzelfde neer.

worden. Die het geweldig vinden. Ik denk

In de techniek gaan de ontwikkelingen zo

dat je die jongeren eerder kunt bereiken,

snel, dat er steeds weer nieuwe uitdagin-

om zo meer instroom te krijgen.”

D ECEMBER 2023 |

39

WINACTIE! Bedenk een naam voor dit product en maak kans op

2 tickets FORMULE 1 GP Nederland 2024 Deze actie loopt t/m 31 december 2023.

SCAN MIJ & DOE MEE!

D E O P L E I D I N G VA N

Rik Stienissen van retail naar installatietechniek

RIK STIENISSEN

Dankzij corona nu installateur Hij had zijn mbo-diploma Manager Retail op zak en was vastbesloten te gaan werken. Tot Corona in de wereld kwam en er plotseling

pakken. Ik ben de BBL-opleiding eerste monteur elektronische installaties in de gebouwde omge-

geen baan meer was voor Rik Stienissen (23).

ving gaan doen. Het eerste half jaar versneld en

De Lathumer gooide daarop het roer om en

nu heb ik nog twee jaar te gaan om niveau 2 en

koos voor de installatietechniek.

3 te halen. Ik werk vier dagen bij installatiebedrijf Pola in Zevenaar en ga één dag in de week naar het Graafschap College in Doetinchem. Daar-

Je hebt een bijzondere carrièreswitch gemaakt?

“Dat kun je wel zeggen. Ik was afgestudeerd aan het mbo en wilde in de retail aan het werk. Plotseling was er door corona minder werk. Ik ben toen als een soort klusjesman twee jaar gaan werken op een vakantiepark van Europarcs.

Daar kwam ik in aanraking met het vak techniek.”

En dat beviel?

“Ik maakte deel uit van de technische dienst en werd geholpen door een elektricien, die me alles uitlegde. Ik vond het werken met mijn handen geweldig. Na twee jaar besloot ik dat ik daarin verder wilde. Ik heb me bij IW Achterhoek-Rivierenland gemeld en die hebben me verder geholpen.”

Je bent weer de schoolbankjes ingegaan?

“Dat viel in het begin niet mee. Na twee jaar werken, ben je het leren verleerd. Maar al snel had ik de draad weer te

naast word ik heel goed begeleid bij IW, waar ik praktijklessen volg.”

Waarom koos je voor E? “Dat knoeien met water vond ik tijdens mijn werk op het vakantiepark maar niks, maar iets moois maken met licht en draadjes… dat geeft toch een ander gevoel.”

Waar leer je het meest? In de praktijk of op school?

“Het is de combinatie. Wat ik in de boekjes leer, mag ik in de praktijk uitproberen. Dat maakt het leuk.”

Wat zou er beter kunnen qua opleiding?

“Kleinere klassen. Het eerste, versnelde, half jaar zaten er vijf leerlingen in de klas. Nu bijna dertig.

Dat is soms best lastig.”

Hoe maken we techniek aantrekkelijker voor de jeugd?

“Nog meer open dagen organiseren en klassen uitnodigen bij bedrijven en IW. Laat kinderen echt zien hoe leuk techniek is. Geef ze gereedschap in de handen voor het gevoel…”

Wat is jouw stip op de horizon?

“Ik zit in een branche die zich snel ontwikkelt. Ik zal waarschijnlijk na mijn opleiding blijven leren en wellicht in de toekomst een eigen bedrijf beginnen. We zullen het zien…”

D ECEMBER 2023 |

41

SYSTEM

*

ACTIE MINIMAAL

€ 450,CASHBACK

*Compress 5800i AW serie

Installeren #LikeABosch

VOOR INSTALLATEURS

De nieuwe norm in warmtepompen Maak kennis met de nieuwe luchtwarmtepompen van Nefit Bosch.

Snel leverbaar en makkelijk te installeren. Met de vertrouwde ondersteuning van Nefit Bosch. Nu minimaal 450 euro voordeel.

Dat is installeren #LikeABosch! Kijk op nefit-bosch.nl/warmtepompactie.

Compleet programma luchtwarmtepompen ▶ Hybride, All-electric én All-electric Ready ▶ Split, monoblock én full-monoblock ▶ R32 én R290 (propaan) ▶ Fluisterstil ▶ Hoge SCOP ▶ 5 Jaar garantie mogelijk

SNEL LEVERBAAR!

nefit-bosch.nl/warmtepompactie

I N N OVAT I E

MET XCOMFORT BRIDGE NAAR EEN SLIM HUIS

De slimme xComfort Bridge Met de xComfort Bridge installeer je de functies van de Go Wireless pakketten nu nog sneller en heel gemakkelijk.

Maak een eerste stap naar een slim huis voor jouw klanten mogelijk, zonder programmeerkennis en speciale tools.

Een eerste stap naar een slim huis Met de xComfort Bridge maak je een eerste stap naar huisauto-

• De xComfort Bridge maakt volledig gebruik

matisering toegankelijk voor jouw klanten. Met de Go Wireless

van de al jaren beproefde en bewezen

pakketten van Eaton plaats je schakelaars waar je klanten het

xComfort-technologie en stelt jou als instal‑

willen, zonder hak- en breekwerk, draden trekken of extra schil-

lateur in staat om op eenvoudige en slimme

derwerk. In combinatie met de xComfort Bridge installeer je

wijze verlichtings-, klimaat- en zonweringsre‑

extra functies nu nog sneller en heel gemakkelijk!

gelingen aan te bieden aan je klanten.

Bij de ontwikkeling van de xComfort Bridge heeft Eaton gefocust

• Voordelen van de xComfort Bridge als

op gebruiksvriendelijke inbedrijfstelling, eenvoudige configuratie

slimme draadloze oplossing: schaalbaarheid,

en intuïtieve bediening op apparaat-, ruimte- en scèneniveau,

toekomstbestendigheid en instapprijs. De

handmatig of via de gratis app (iOS, Android). Deze bediening

installatie- en inbedrijfstellingsefficiëntie en

kan lokaal in de woning zelf of overal ter wereld via het internet.

het feit dat je geen extra training nodig hebt,

Hiervoor is uiteraard geen programmeerkennis vereist en ook zijn

vertaalt zich direct in minder installatietijd

er geen speciale tools, zoals de MRF-Software, nodig.

en de mogelijkheid om meer projecten uit te voeren binnen dezelfde tijd. Bovendien biedt de schaalbaarheid van het systeem meerdere mogelijkheden voor vervolgopdrachten.

• Door de eenvoud van de oplossing van de xComfort Bridge én de bijbehorende app blijft het niveau van de vereiste inbedrijf‑ stellingsondersteuning constant laag. Met de zeer eenvoudige en gebruiksvriendelijke app kunnen gebruikers hun instellingen, scènes en ruimten zelf configureren zonder de nood‑ zaak van externe hulp van de installateur.

D ECEMBER 2023 |

43

LEZING ROBERT DOORNBOS OP HENK & FRED EVENT

Vol gas en laat remmen” Oud-Formule 1 coureur Robert Doornbos verrichte de aftrap van het Henk & Fred Event in september. Henk en Fred waren er bij en luisterden ademloos naar zijn lezing. Een verhaal bomvol techniek, g-krachten en innovatie!

K

ijk”, roept Fred iets te enthousiast. Hij trekt Henk mee naar één van de ruimtes in de beurshal in Expo Houten. Daar staat de simulator van team Forze. Deze Delftse studenten hebben een echte raceauto ontwikkeld, die volledig op waterstof rijdt.

De bolide tikt de 300 kilometer per uur aan. “Straks geeft voormalig Formule 1-coureur Robert Doornbos tips om een mooie tijd te klokken”, glundert Fred. “De toekomst is een autosport zonder fossiele brandstof.”

Henk gaat liever meteen richting het hoofdpodium, waar het inmiddels een drukte van jewelste is. “Ik wil weleens weten wat Doornbos allemaal te vertellen heeft over de techniek achter de sport”, roept hij over z’n schouder naar Fred. “En ik heb gehoord dat hij ook nog racetips geeft.”

Fred volgt z’n compagnon en googelt in de tussentijd snel

BOORDEVOL TECHNIEK

De grote doorbraak van Doornbos was in 2004,

nog wat achtergrondinformatie over de beroemde spre-

in de Formule 3000. Hij kreeg de titel ‘Rookie of

ker. Nog geen tien minuten later zien Henk en Fred hoe

the Year’, als beste debutant van deze raceklas-

Doornbos vol energie het podium op springt. Als voormalig coureur analyseert hij bij het Ziggo Sport Race Café op vrijdagavond de prestaties van Max Verstappen. “Bij het winnen van Max’ tweede Formule 1-grandprix hebben we

“ Bij schilderen se. Hij speelde zich in de kijker bij grote teams komt veel als Jordan en Minardi en reed in 2005 zijn eerste F1-race: De Grote techniek Prijs van Duitsland. kijkenEen” jaar later kwam hij bij Red Bull Racing terecht. De

van blijdschap de platen uit het plafond gesprongen”, zo

laatste drie races van het seizoen mocht hij in

laat hij de aanwezige installateurs met beeld en geluid zien.

het felbegeerde stoeltje stappen.

44

| DECE MBER 2023

S PA N N I N G ZO E K E R

Henk en Fred luisteren gebiologeerd als Doornbos vertelt dat hij van zijn teambaas Christian Horner na afloop van de laatste race van het seizoen zijn stuur cadeau krijgt. Dat stukje geavanceerde techniek om een Formule 1-auto in goed banen te leiden, kost een slordige 50.000 euro. “Heel trots vroeg ik mijn teamge-

gaat Doornbos verder, “dus ging ik harder

noot David Coulthard of hij hetzelfde presentje

en harder. Achteraf bleek dat ze doodsang-

had gekregen”, zo brengt Doornbos de lachers

sten heeft uitgestaan en dat ze haar knopje

op zijn hand. “Nee natuurlijk, want het bleek

al in de eerste bocht was verloren.”

een afscheidscadeau van de teambaas. Ik was

Henk en Fred grinniken. “Ik schrik van de

Formule 1-coureur af.”

hoeveelheid G-krachten die vrijkomen in de bocht, daar is een achtbaan niks bij”,

G-KRACHTEN

merkt Henk op. “Moet je die nek zien van Doornbos, die heb je wel nodig om dit

Nu mag Doornbos nog weleens aan het einde

werk te kunnen doen.” Fred stelt zichzelf

van het seizoen voor Red Bull naar het circuit

intussen voor hoe je dan aan het stuur zit

van Abu Dhabi afreizen. Dan laat hij uitverko-

in een F1-auto. “Zoals Robert het net heeft

renen in een verlengde F1-auto meerijden, en

uitgelegd, voelt het alsof je in een krappe

bezorgt ze zo de dag van hun leven. Of toch

badkuip zit met twee pedalen: gas en rem.”

niet? “Deze vrouw…”, laat de coureur in een filmpje zien, waarbij zij in elke bocht alle kanten op stuitert, “…had een knopje meegekregen om in te drukken zodat ik een signaal zou krijgen als het haar te snel zou gaan. “Maar ik zag niks”,

MOOISTE KANTOOR

“Het is het mooiste kantoor van de wereld”, vindt de F1-commentator als hij zijn vlammende presentatie vervolgt.

“Daar zit je dan in een zespuntsgordel. Je vliegt met meer dan 300 kilometer per uur over het circuit. In de tussentijd kun je nog communiceren met je team

ROBERT DOORNBOS

en als je geluk hebt, kun je een beetje drinken meenemen. Maar niet te veel, want elke extra kilo

“ Door mijn aderen stroomt benzine ” FOTO: GETTY IMAGES/RED BULL CONTENT POOL

scheelt snelheid en dus tijd.” Formule 1 is een teamprestatie weet Doornbos. Bij Red Bull zijn 1.300 medewerkers week in week uit bezig met de auto’s van coureurs Pérez en Verstappen. “En banden verwisselen is weer een vak apart.

Het wereldrecord staat op naam

D ECEMBER 2023 |

45

De vernieuwde Sortimo SR5 bedrijfswageninrichting:

Ultra lichtgewicht en extreem sterk!

Perfect voor elektrische voertuigen Ultra lichtgewicht 100% recyclebare materialen Extreem sterk aluminium Optimale benutting laadruimte Crash getest met volledige lading

FUTURE

PR OOF

mySortimo.nl

De lichtste in de markt klantenservice@sortimo.nl

0182-356060

— Nieuwe vragen over zonne-energie.

Met ABB heb je het antwoord in handen.

De energietransitie is in volle gang. Mensen verduurzamen in toenemende mate hun woning.

Dat doen ze bijvoorbeeld door zonnepanelen te laten plaatsen. De ‘nieuwe wereld’ brengt nieuwe eisen met zich mee aan energieverdelers. ABB biedt praktische oplossingen in de vorm van Hafonorm PV-veilige groepenkasten. Deze helpen overbelasting voorkomen door toepassing van 63 A aardlekschakelaars en zwaardere bedrading.

Meer weten? to.abb/7zIdLW3l Samen elektrificeren we Nederland.

FOTO: GETTY IMAGES/RED BULL CONTENT POOL

S PA N N I N G ZO E K E R

RACESIMULATOR FORZE

“ Elke extra kilo scheelt snelheid en dus tijd ”

ROBERT DOORNBOS

Robert Doornbos begon zijn loopbaan als coureur in 1999 in het Britse Opel Lotus Winter kampioenschap. In 2005 debuteerde hij als F1-coureur. Op dit moment is de geboren Rotterdammer vaste gast bij het Formule 1-programma van Ziggo Sport. Daar geeft hij scherpe analyses over de prestaties

van het team van Verstappen. Zij deden het in

fen geracet.

1,82 seconde. Een ongelooflijke prestatie.”

Henk en Fred gaan meteen na de presentatie

INNOVATIES

naar de race-simulator die het Forze-team van

van Verstappen. “Hij heeft niet alleen talent, maar heeft ook samen met zijn vader ontzettend hard getraind”, zegt Doornbos. “Hoe Max over een nat circuit gaat, is

Doornbos noemt de Formule 1 een innovatie-

de waterstofraceauto

platform, van waaruit allerlei technologische

heeft meegebracht.

ontwikkelingen doorsijpelen naar de auto-

Ze kunnen nu zelf een

branche. Maar duurzaamheid is een lastig

virtueel rondje rijden

thema, erkent hij. “Door mijn aderen stroomt

op het circuit van

benzine. En hoewel F1-auto’s heel zuinig zijn,

Spa-Francorchamps.

blijft de sport een rondreizend circus.” Wel zal

Fred stapt meteen in en

het roer om moeten, vindt de spreker. In 2026

Henk fluistert hem nog

zullen de wagens op honderd procent duur-

even de tips in die Doornbos net heeft ge-

zame brandstoffen rijden, zo is de bedoeling.

geven. “Zoveel mogelijk gas geven en zo laat

Daarnaast is het begin er met de Formule E. In

mogelijk remmen, zei hij. Het is toch maar een

die klasse wordt al zonder fossiele brandstof-

simulator, dus er kan weinig misgaan.”

onnavolgbaar. Je kunt die situatie vergelijken met autorijden in de regen, en dan achter een vrachtwagen, maar zonder ruitenwissers.”

D ECEMBER 2023 |

47

Wij staan in voor een veilige leefomgeving TESTEN INSPECTEREN SERVICES Wij zijn een snelgroeiend TIS netwerkbedrijf (Testen · Inspecteren · Services) op het gebied van veiligheid, gezondheid en duurzaamheid van de leefomgeving, gebouwen, installaties en arbeidsmiddelen.

We werken vanuit de behoefte van de klant aan (periodieke) inspecties, keuringen en onderzoeken. Bij geconstateerde gebreken of onderhoud adviseren wij of lossen wij direct het probleem op.

Elektra inspecties Klimaatinstallatie & branderinspecties Waterveiligheid Brandveiligheid Infectiepreventie Luchtonderzoek

Nieuwe uitdaging als inspecteur?

Wij verwelkomen inspecteurs en monteurs die door willen groeien Bekijk al onze vacatures op werkenbijsansidor.nl

vacature@sansidor.nl

06 86 87 38 28

I N N OVAT I E

JUNG HOME. JUST SMART.

De componenten van JUNG HOME Simpel van conventioneel naar smart: zonder server, breekwerk en internet. Conventioneel ontworpen en de leidingen worden op de conventionele manier geïnstalleerd. Het JUNG HOME systeem kent verschillende componenten en mogelijkheden om de installatie slim te maken.

De basiselementen Verlichting in-/uitschakelen en dimmen, jaloezieën en gordijnen aansturen en de temperatuur regelen: de basiselementen zijn de basis van de JUNG HOME installatie.

Tasters

Bewegings- en aanwezigheidsmelders JUNG HOME biedt bewegingsmelders in twee varianten, met een montagehoog-

Slimme tasters (1- of 2-voudig) sturen de bovengenoemde

te van 1.10 m en van 2.20 m. De slimme

functies. In de app worden de tasters geconfigureerd en de

aanwezigheidsmelder aan het plafond

gewenste functies toegewezen.

detecteert binnen een bereik van 360°

Tasters met batterijvoeding Deze slimme tasters kunnen onafhankelijk van de 230 V-in-

personen die zich in een cirkel van ongeveer twintig meter bewegen.

stallatie worden geplaatst. Ze worden toegepast wanneer er

Mini actoren

geen leidingen aanwezig zijn of kunnen worden aangelegd.

De schakelactor en jaloezieactor mini

Ideaal voor bijvoorbeeld een alles aan / uit functie bij de voor-

kunnen eenvoudig worden weggewerkt

deur of een extra bedienpunt bij het bed.

en als probleemoplosser worden gebruikt.

Kamerthermostaat met display

Via de twee binaire ingangen kunnen bijvoorbeeld conventionele weersensoren

Afhankelijk van het basiselement stuurt JUNG HOME zowel

als windalarm en voor de detectie van

watergevulde vloerverwarming, radiatoren, elektrische (vloer-)

regen worden gebruikt.

verwarming, als infraroodverwarming aan.

Slimme wandcontactdoos De JUNG HOME wandcontactdozen zijn verkrijgbaar met of zonder energiemeting. Beide kunnen worden geschakeld via de JUNG HOME tasters, de app of op de wandcontactdoos zelf. Ideaal voor het veilig opladen van bijv. elektrische fietsen, het toepassen als standby-killer of om eenvoudig de kerstverlichting in en uit te schakelen.

www.jung.nl

www.hateha.nl

D ECEMBER 2023 |

49

Vision

groepenverdeler Als installateur ken je het belang van details. Of het nu gaat om gebruiksgemak, topkwaliteit of een slim ontwerp. Met de Vision-groepenverdeler werk je efficiënter.

@HENK

Opvallende cijfers en trends in Salarismonitor Techniek Nederland

Ziekteverzuim loopt flink op Zijn de salarissen in de installatietechniek nou echt zo hard gestegen, of valt dat wel mee? En hoe zit het met het percentage dat parttime werkt? Henk bladerde door de nieuwste Salarismonitor van Techniek Nederland en zag opvallende cijfers en trends. Onder andere over het ziekteverzuim dat flink oploopt!

Ziekteverzuim

H

Zorgwekkend is wel het oplopende ziekteverzuim. Dat ging et meest benieuwd bij de

van 3,8 procent in 2017 naar 5,5

nieuwe Salarismonitor van

procent in 2023. Dat lijkt niet zo

Techniek Nederland was

veel, totdat bedrijven erachter

ik naar ontwikkelingen in

komen hoeveel ze dat daadwer-

de salarissen zelf. Je hoort

kelijk kost. Accountantsbureau

de laatste tijd dat werknemers door de

Bol Adviseurs heeft dat laten

krapte op de markt steeds meer kun-

doorrekenen. Ze hebben daarbij

nen vragen. Maar als je de Salarismo-

niet alleen gekeken naar de loon-

nitor erbij pakt, dan zie je dat we in de

kosten, maar ook naar de pro-

afgelopen twee jaar gemiddeld ‘maar’

ductie die je misloopt. Oftewel

tien procent meer zijn gaan verdienen.

de uren die je bij ziekte van een

Afgezien van een cao-verhoging van

werknemer niet kunt factureren.

7 procent zijn werkgevers sinds 2021

Bij een ziekteverzuim van 3,5 pro-

Kan geen kwaad om daar eens

dus niet heel veel extra kwijt aan lonen.

cent (lager dan het gemiddelde)

wat aandacht aan te besteden.

Komt ook doordat de cao’s in onze

zijn de totaal verzuimkosten voor

Andere opvallende trend is het

sector al relatief vroeg werden afge-

een bedrijf met een omvang van

groeiend aantal parttimers in

sloten. Vooral het laatste half jaar zie je

25 werknemers zo’n 95.000 euro.

onze branche. Lange tijd leek dat

de cao-eisen in Nederland flink stijgen.

Maar zit je op een verzuim van 7

iets dat niet echt paste bij onze

Daar komt waarschijnlijk in onze bran-

procent dan loopt dat snel verder

branche. Ik vond het zelf eerst

che nog wel een inhaalslag.

op naar zo’n 190.000 euro. Dit

ook maar onzin, maar onze Daan

onderstreept hoe belangrijk het

werkt 4 dagen in de week en dat

is om aan de voorkant als bedrijf

bevalt – voor alle partijen - eigen-

flink te investeren in preventie.

lijk prima. In vier jaar tijd is het

Onlangs bracht ABNAMRO daar

aantal parttimers in de branche

met ‘Verzuim voorkomen is

gestegen van 12 naar 19 procent.

goedkoper dan genezen’

Dat betekent dus dat al bijna 1 op

een interessant rapport

de 5 werknemers in onze bran-

Grote vraag: wat kost dat ziekteverzuim een bedrijf?

over uit. Daarin wordt

che parttime werkt. De verwach-

onder andere ingegaan op

ting is dat dat percentage verder

energiebronnen en stresso-

zal oplopen. Want er is steeds

ren. Oftewel: waar krijgt een

meer behoefte aan parttime wer-

werknemer nou energie van en

ken, zo blijkt ook uit een recent

waarbij neemt de stress toe?

onderzoek van Wij Techniek.

D ECEMBER 2023 |

51

Nieuwe ontvangstruimte en kantoren voor BetterBe

Niemand wil nog een radiator aan de muur Het kantoor werd te klein. Daarom gaat ICT-specialist BetterBe meer vierkante meters huren in een bedrijfsverzamelgebouw in Enschede. Dat betekent ‘technisch’ werk aan de winkel voor Wijco Technics. Daan en Fred gaan een kijkje nemen.

52

| DECE MBER 2022

P R OJ E C T

D ECEMBER 2022 |

53

H

et kantoorpand

ruimte bijgekomen. ”

waar Daan en

De vraag van de klant was

Fred op bezoek

helder. Daan is benieuwd

gaan, ligt op een

of de ontmoetingsruimte

bedrijvenpark

een plek is waar mede-

op een steenworp afstand

antwoordt Wilco. “Het is een ruimte waar

Twente. Een groot deel van de begane grond

medewerkers elkaar echt ontmoeten. Voor een

wordt ingenomen door het CBR, zien Daan en

kop koffie, een lunch of zelfs een feestje. Dat

Fred wanneer ze zich melden. Veel jongeren

betekent dat er veel aandacht is geschonken

lopen af en aan. Klaar voor hun rijexamen.

aan de sfeer.”

Gastheer Marco Vlutters van Wijco Technics

Wijco Technics verzorgt de E en W voor het

in Oldenzaal neemt de gasten mee naar de

nieuwe gedeelte. “De aansturing is gedaan

eerste verdieping, waar nu alweer vier maan-

door een bouwmanager van onze opdracht-

den wordt gewerkt. Het einde is in zicht, Marco

gever. Er is een digitaal moodboard gemaakt,

schat in dat de klus met enkele weken ge-

waarmee we in 3D konden zien wat er de be-

klaard is. Fred vraagt wat er allemaal precies

doeling was. Op basis daarvan zorgden wij voor

moet gebeuren.

de installaties en leidingen, en een interieur-

“In opdracht van BetterBe verzorgen wij de

bouwer ging aan de slag met de inrichting. Wij

technische installaties van de uitbreiding”,

hebben bijvoorbeeld de bekabeling en instal-

antwoordt Marco. “BetterBe is een ICT-be-

latie tegen het plafond gemaakt, waarna het

drijf dat softwareoplossingen biedt voor de

plafond met een speciale coating is gespoten.”

autoleasemarkt. Ze zijn hier al gevestigd, maar

54

werkers flexwerken. “Nee”,

van de Grolsch Veste, het voetbalstadion van FC

hadden behoefte aan meer ruimte. Om pre-

Verwarming en koeling

cies te zijn een dakterras, ontvangstruimte en

Wijco Technics tekende voor verlichting,

twee kantoren. Daarnaast is er een technische

gebouwbeheer, luchtbehandeling en koeling.

| DECE MBER 2023

P R OJ E C T

WIJCO TECHNICS IN HET KORT Wijco Technics is een totaalinstallateur uit Oldenzaal. In to-

MARCO VLUTTERS

Met deze gekleurde led kun je elke sfeer creëren die je wenst

Fred is benieuwd hoe de verwarming

taal werken er ongeveer vijftig

en koeling precies werken. “Alle ruimtes

mensen. Marco Vlutters: “Wij

hadden al vloerverwarming. Die blijft

pakken zowel elektrotechniek

gewoon draaien. Daarnaast zorgt het

als werktuigbouwkunde op. We

bedrijf Coolserve in Haaksbergen voor

werken van Alkmaar tot Berlijn.

de luchtbehandelingsinstallatie en air-

Soms als onderaannemer, maar

co’s. Daar is veel aandacht aan besteed.

steeds vaker pakken we een

Het klimaat moet optimaal zijn, geeft

heel bouwproject op en sturen

de opdrachtgever aan. Wij hebben dit

wij andere bedrijven aan. Als

allemaal geïnstalleerd. De airco’s zorgen

General Contractor zoals wij het

voor warmte, maar ook voor een stuk

noemen.”

koeling. De luchtstroom uit de airco’s

Wijco Technics verricht veel

wordt via airsocks, grote luchtverdeel-

werk dat met de energietransi-

slangen die onder het plafond hangen,

tie te maken heeft. “Samen met

door de ruimte verspreid. Dit wordt

andere partijen werken we aan

gecombineerd met kanaalverwarming,

de ontwikkeling van nieuwe

die vanuit de technische ruimte ook

technieken en aan verbetering

warme lucht blaast. De kantoren heb-

van comfort. Daarbij maken

ben naast vloerverwarming cassetteair-

we gebruik van verschillende

co’s in het plafond.”

energiebesparende maatrege-

Voor de verlichting werd er samen-

len. Wij nemen de klanten aan

gewerkt met het bedrijf Indulux. “Zij

de hand mee.”

hebben een ontwerp gemaakt op basis van de wensen van de opdrachtgever.

In de kantoren is overal ledverlichting

de ruimte. Marco: “Dit is een speciaal

gehangen, die de gebruikers met

plafondelement, dat voor de ontvang-

dimsoftware zelf kunnen bedienen. Op

struimte is ontworpen. Daar hangen

het buitenterras maken we rondom ver-

we allemaal ledverlichting aan, waar-

lichting en in de ontvangstruimte zijn

van je de kleur kunt aanpassen. Dat

zogenaamde lichtlijnen opgehangen

gaat ook gebeuren bij het barretje aan

voor de basisverlichting.”

het eind van de ruimte en het dans-

Groot kunstwerk MARCO VLUTTERS

vloertje pal daarvoor. Die krijgen gekleurde ledverlichting, waardoor je elke

Daan wijst naar een groot ‘kunstwerk’

sfeer kunt creëren die je maar wenst.

aan het plafond in het midden van

Wij hebben dit allemaal geïnstalleerd

D ECEMBER 2023 |

55

6-9 FEBRUARI DE BEURS VOOR DE TOTALE E+W INSTALLATIEBRANCHE

MELD JE GRATIS AAN VIA WWW.VSK.NL

ONZE TOEKOMST DRAAIT OM JOU VSK ZET JE OP VOORSPRONG

P R OJ E C T

en er natuurlijk ook voor gezorgd

Uitdagingen

dat er voldoende stroompunten

Nu Fred en Daan op bezoek ko-

zijn.”

men, zijn de werkzaamheden voor

Fred is benieuwd hoe de nieuwe

Wijco Technics bijna afgerond.

verlichting wordt aangestuurd.

Daan vraagt waar de uitdagingen

“Wij hebben alles via DMX aange-

lagen. “Toch wel in de uitbreiding

sloten op het bestaande gebouw-

van het bestaande gebouwbe-

beheersysteem van Loxone. Voor

heersysteem. Iemand anders heeft

len, warmtepompen. Ze zijn niet

de programmering werken wij

het ooit zo bedacht en wij moeten

aan te slepen. Opvallend is overi-

samen met Denko in Oldenzaal.

daaraan luchtbehandeling, ver-

gens dat dit huurpand geen zon-

Zelfs een DJ kan hier gebruik van

warming en verlichting koppelen.

nepanelen heeft. Daarom wil de

maken, mocht die een keer op

Dat is heel goed gegaan.”

klant ook zoveel mogelijk zuinige

een feestje komen draaien. Zowel

Fred is benieuwd wat de algeme-

maatregelen, zoals ledverlichting.

de verlichting als de luchtbehan-

ne trends zijn bij bedrijfspanden.

Een andere trend is dat we amper

deling is op het gebouwbeheer-

Marco: “Toch wel de verduurza-

nog radiatoren plaatsen aan de

systeem aangesloten.”

ming en vergroening. Zonnepane-

wand. Die wil niemand meer…”

Op de terugweg

Op de terugweg hebben FRED en DAAN veel te bespreken. DAAN: “Ik vind die ontmoetingsruimte wel cool hoor.” FRED: “Inderdaad, doordeweeks is het een soort kantine voor het bedrijf met normale verlichting. Maar tijdens een personeelsfeestje of presentatie ziet de ruimte er heel anders uit. Dan lijkt die op een disco.”

DAAN: “Dat wil ik thuis ook wel hebben. ’s Avonds lekker dansen met knipperende lampen die op het ritme van de muziek meedoen.

Hoe vet is dat!” FRED: “Ja ja, en de buurt maar klagen over het kabaal dat er bij jou uit het huis komt, haha.”

D ECEMBER 2023 |

57

ALLES DRAAIT BIJ ONS OM VEILIGHEID

DE DAG VAN

inspecteurs SJOERD en CAS Cas Oude Ophuis (25, rechts) is een ervaren inspecteur. Namens het Oldenzaalse bedrijf Entheq keurt hij vandaag een zonnepaneleninstallatie in Hellendoorn. Hij gaat op pad met Sjoerd ter Braak (29), die zich pas enkele dagen inspecteur mag noemen en wordt ingewerkt.

8.00 UUR

9.00 UUR Cas: “Sansidor is gespecialiseerd in testen, in-

Sjoerd (links): “Ik ben getrouwd met Esmée,

spectie en services (TIS) van gebouwen, instal-

we wonen in Overdinkel en we hebben een

laties en ruimtes waar mensen verblijven. Wij

zoontje Levi (4). Ik ben half 7 opgestaan en naar

werken voor Entheq, één van de zelfstandige

Oldenzaal gereden om samen met Cas naar

bedrijven die onder Sansidor vallen. Vandaag

Hellendoorn te rijden.”

verzorgen we bij Landgoed de Uitkijk een SCIOS

Cas: “Ik woon in Oldenzaal en ben vrijgezel.

Scope 12 inspectie op de eerder dit jaar aange-

Vandaag ga ik samen met Sjoerd aan de slag.”

legde zonnestroominstallatie. Het draait om brandveiligheid en persoonsveiligheid.”

58

| DECE MBER 2023

D E DAG VA N

10.30 UUR

12.00 UUR

Sjoerd: “Ik ben jarenlang werkzaam geweest als

Cas: “We hebben altijd een andere lunchplek. Het

installateur, maar het vak van inspecteur trok

werk is gevarieerd. Sansidor weet alles van inspec-

me. Het is pas mijn tweede dag.”

ties, advies, services op het gebied van elektra,

Cas: “Het is ook echt een fantastisch vak. Heel

water, brand, lucht, brandertechniek en infectie-

breed en vanwege de ontwikkeling zijn er

preventie. Elke dag een nieuwe uitdaging.”

steeds weer nieuwe onderdelen waar wij iets

Sjoerd: “Op deze prachtige locatie in Hellendoorn

van moeten vinden. Alles draait om veiligheid.

liggen 92 zonnepanelen die worden aangesloten

Ik gun iedereen zo’n leuke baan.”

op twee omvormers.”

15.30 UUR

14.00 UUR Sjoerd: “Bij de verdeler in de schuur hangt een

Cas: “Wij doen ook thermografisch onderzoek.

kabel niet helemaal goed. Daar maken we een

Dit geeft met een speciale camera snel en ef-

foto van. Dat kan de installateur, die in feite

fectief een duidelijk beeld van de temperaturen

onze opdrachtgever is, vervolgens verhelpen.”

van de installaties.” Sjoerd: “Op die manier kun-

Cas: “Ik ben blij dat Sjoerd voor dit vak heeft

nen we vroegtijdig problemen opsporen. Het

gekozen. Het is ook voor ons uitdagend om

ziet er hier verder goed uit.” Cas: “Als inspecteur

nieuwe mensen te vinden.”

mag je met veel nieuwe technieken werken.”

16.00 UUR

JIJ

IN HENK & FRED? Wil jij ook eens een werkdag gevolgd worden door Henk & Fred? Of wil je met je bus of hobby in ons blad? Mail ons dan

Sjoerd: “Nog een kop koffie voordat we naar huis gaan. Esmée is het eerst thuis en kookt daarom. Vanavond ga ik nog muziek maken. Ik

op redactie@henkenfred.nl.

Misschien sta jij de volgende keer dan wel in ons magazine!

ben drummer in een coverband en speel in de Grensland Kapel.” Cas: “Ik maak ook muziek. Ik speel Tuba in een blaaskapel en bij de harmonie. Alleen moet ik straks wel zelf koken, haha.”

D ECEMBER 2023 |

59

Laat je inspireren met MAG1010 Hét elektrotechnisch vaktijdschrift

Dit is MAG1010 • Informeert over elektrotechnische installatietechniek en veiligheid • Bundelt uitgebreide informatie over NEN 1010 en aanverwante normen • Logisch en samenhangend aanbod: normen en de toepassing ervan in de praktijk

Vraag een proefnummer aan! nen.nl/mag1010

I N N OVAT I E

DE NIEUWE WALLBOX EM4

Voor elke toepassing de juiste oplossing Steeds meer bedrijven installeren op hun parkeerterreinen laadstations voor elektrische auto's. Hier zijn uiteenlopende redenen voor.

Net zo uiteenlopend zijn de eisen aan de Wallbox. Daarom staan elektriciens steeds weer voor uitdagingen bij planning en uitvoering.

Voor groepsoplossingen tot 100 oplaadpunten Met de nieuwe Wallbox eM4 van ABL komt een oplossing op de markt die direct aan de eisen van de meeste toepassingen voldoet en bovendien speciaal is ontwikkeld voor groepsinstallaties. Zowel bij nieuwbouw als bij plaatsing achteraf kan de eM4 flexibel worden ingezet: • Bedrade & draadloze groepsoplossingen • Uitgebreide loadbalancing-functies • Gestandaardiseerde interfaces voor integratie in externe systemen

Eenvoudig geïnstalleerd, snel geconfigureerd

• Eenvoudige montage dankzij flexibele kabeldoorvoermogelijkheden • Eenvoudige configuratie via app voor iOS en Android • Gemakkelijk onderhoud dankzij modulair ontwerp

Krachtige hardware ontmoet intelligente software Niet alleen het opladen zelf maar ook het beheer van de laadprocessen kan door de

Voor ABL stond tijdens de fysieke constructie van de Wallbox de

Wallbox eM4 worden vergemakkelijkt. De

elektricien in het middelpunt. Op het kleinste oppervlak in de par-

reev ready varianten van de Wallbox eM4

keergarage, aan de wand of op de zuil, de installatie van de eM4 is

kunnen eenvoudig worden verbonden

heel eenvoudig. De configuratie gebeurt via een app en het mo-

met de reev backend. Het reev dashboard

dulaire ontwerp zorgt bovendien voor vereenvoudigd onderhoud.

hoeft alleen aan het begin online te worden geactiveerd en is dan meteen klaar voor gebruik. Via het reev dashboard kunnen de laadprocessen vervolgens worden gemonitord en afgerekend.

• Eenvoudige en snelle ingebruikname • Gebruiksvriendelijk & intuïtief beheer • Maximale flexibiliteit & schaalbaarheid Met de Wallbox eM4 kun je tijd en kosten besparen terwijl je jouw klanten een veilige en betrouwbare oplossing biedt. Overtuig jezelf van de voordelen van de Wallbox eM4.

www.ablmobility.de/nl

D ECEMBER 2023 |

61

BENELUX.LEDVANCE.COM

LEDVANCE TRUSYS® FLEX FLEXIBEL INZETBAAR LICHTLIJNSYSTEEM

Lees meer over de nieuwe TruSys® Flex.

Scan de QR code:

LEDVANCE TRUSYS® FLEX – MEER FLEXIBILITEIT, MEER MOGELIJKHEDEN TruSys Flex® van LEDVANCE is een nieuwe generatie lichtlijnsysteem, speciaal ontwikkeld voor magazijnen,shops, fabriekshallen en industrie.

De nieuwe generatie biedt: — Meer flexibiliteit voor de lichtplanner en een verhoogd installatiegemak voor de installateur.

— Een lichtopbrengst tot maximaal 11.200 lumen met meerdere uitstralingshoeken, is daarmee geschikt voor hoge ruimtes.

— Het armatuur heeft een hoge efficiëntie tot 175 lm/W en een lange levensduur tot wel 100.000 uur (L70/B50) — Het systeem is gemaakt van een plaatstalen behuizing (RAL 9016) met PMMA-lens voor bescherming tegen stof en vocht.

— TruSys Flex® is verkrijgbaar in On/Off, DALI-2 en noodverlichtingsuitvoering.

— Met de beschikbare accessoires zoals Blind Covers, Insert voor Tracklights, T, X en L stukken is het mogelijk om een flexibel en passend lichtlijnsysteem te creëren voor vele situaties.

+

IK 04

5 jaar garantie

U I TG E L I C H T

Veel aandacht voor duurzaamheid bij Schneider Electric

Schakelmateriaal van visnetten uit oceaan Geen bedrijf dat tegenwoordig niet bezig is met duurzaamheid. Maar soms kom je wel hele mooie voorbeelden tegen.

Schneider Electric levert nu schakelmateriaal dat voor de

D

helft is gemaakt van visnetten die achtergebleven zijn in de e reden dat Schneider Electric het Ocean Plastic-scha-

oceaan. De 'Merten M-Pure Ocean Plastic'-schakelaars en stopcontacten zijn er in verschillende variaties en functies.

kelmateriaal produceert is tweeledig, zegt Hans van Dam, sinds kort Product Marketing

Gering

Manager bij het bedrijf in energiemanagement

Het plastic dat door Schneider Electric wordt gebruikt

en automatisering. "Binnen Schneider is er veel

is afkomstig uit visnetten. Jaarlijks wordt er 640.000

aandacht voor duurzaamheid, het staat centraal

ton aan netten in de oceaan achtergelaten. Van Dam:

in onze bedrijfscultuur. Maar ook wordt het in de

"Dat is gigantisch, onze bijdrage aan het probleem is

markt steeds belangrijker. Wij proberen op ieder

dus maar gering. Maar alles helpt. Wij zijn er super-

vlak duurzaam te zijn, dus ook met ons schakel-

trots op dat we dit nu kunnen leveren."

materiaal. Wij waren de eersten die dit bijzondere

Kwalitatief is het ocean plastic-schakelmateriaal gelijk

product aanboden."

aan reguliere producten van Schneider Electric, stelt

Schneider is hiervoor een samenwerking aange-

Van Dam. Ook voldoet ieder product aan de geldende

gaan met DSM. Dat bedrijf levert het uit visnetten

veiligheidseisen op gebied van overbelasting of kort-

afkomstige product, Schneider verwerkt het in

sluiting en bestendigheid tegen hoge temperaturen.

zijn schakelaars en stopcontacten. Van Dam: "Het

"Daar willen en kunnen we uiteraard niet op inleveren.

schakelmateriaal bestaat voor minimaal de helft

Dus dit is een interessante optie voor installateurs. De

uit ocean plastic, de andere helft is ook groten-

eindklant vraagt erom. Installateurs kunnen zich hier-

deels duurzaam."

mee concreet positioneren als duurzaam bedrijf."

Toegevoegde waarde De markt hoeft wat dat betreft niet meer gestimuleerd te worden, weet Van Dam. "Zeker niet. Wij merken het hier bij Schneider alleen al op onze website, waar veel wordt gezocht naar duurzame producten. Dus de vraag is er absoluut. Alleen weet de consument niet wat er allemaal te krijgen is. Schakelmateriaal bijvoorbeeld.

Daar kan de installateur van toegevoegde waarde zijn."

Eén kanttekening bij het ocean plastic-product; het is niet in de kleur wit verkrijgbaar. "Het lukt simpelweg niet om uit het basisproduct, de visnetten, een wit product te produceren. Maar we hebben prachtig wit cradle-to-cradle schakelmateriaal in een andere Merten M-serie. Ook een mooie en duurzame keuze!" www.se.com/nl

D ECEMBER 2023 |

63

EEN

GOED GESPREK MET

VOORZITTER DOEKLE TERPSTRA VAN TECHNIEK NEDERLAND DOEKLE TERPSTRA IN GESPREK MET HOOFDREDACTEUR PETER BESSELINK

64

| DECE MBER 2022

GOED GESPREK MET

“ Hét moment om imago branche te versterken ” Is een demissionair kabinet een probleem voor de energietransitie? En hoe lossen we het personeelstekort op? Het zijn voorbeelden van vragen die voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland tijdens het Henk & Fred Event live mocht beantwoorden. Hoofdredacteur Peter Besselink presenteerde deze boeiende Q&A, waarbij ook het publiek vragen stelde.

IS EEN DEMISSIONAIR KABINET EEN PROBLEEM

HOE ZORG JE ERVOOR DAT ALLE DUURZAME

VOOR DE ENERGIETRANSITIE?

MOGELIJKHEDEN VOLDOENDE AANDACHT

“De avond dat het kabinet viel was ik woe-

KRIJGEN BINNEN DE ENERGIETRANSITIE?

dend. Ik vond het onverantwoord dat je een

“We sluiten geen enkele route uit en staan

kabinet laat vallen op thema’s die oplosbaar

open voor nieuwe innovaties. Op welk vlak dan

zijn, wetend dat we in Nederland met zulke

ook. Of het nu gaat om infrarood als bijver-

grote opgaven worden geconfronteerd. Maar

warming, hybride warmtepompen, of over de

ik ben rustiger geworden, omdat de ener-

led-aanpak. Eerdere plannen om de omscha-

gietransitie mede dankzij onze lobby bij alle

keling naar led meer vaart te geven, hadden

politieke partijen nu wordt beoordeeld als een

geen succes. Nu hebben we met fabrikanten

niet controversieel thema. Dat betekent dat

en installateurs het idee om samen met het

alle punten rond de energietransitie onder de

nieuwe kabinet tot een gezamenlijke aanpak

aandacht blijven.”

te komen. Doel is 100% led-verlichting in 2030,

KOMT HET GOED? “Ik ben een optimist. Bij mij is het glas altijd halfvol. We zullen de verdere verduurzaming moeten blijven vormgeven. Er moet ongelofelijk veel gebeuren. Daarbij moet onze branche zichtbaar

“ Campagne laat zien wat er allemaal mogelijk is in techniek ”

zowel in de openbare ruimte als in overheidsgebouwen.

Het is een nieuwe aanvliegroute die we verkennen.”

ALS U MINISTER ZOU WORDEN, WAT ZOU U VERANDEREN? “Misschien juist iets níet

maken wat precies. Dat is een zware taak.

veranderen. Wij roepen steeds dat ze niet

Gelukkig blijft het kabinet met ons in gesprek

steeds met nieuw beleid moeten komen. Voer

over deze grote thema’s.”

uit wat er nu ligt en zorg voor rust. Uitvoeren, uitvoeren, uitvoeren dus. En draai niet alles te-

ZIJN MENSEN DUURZAAMHEID NIET EEN

rug. Zorg dat marktpartijen zoals installateurs

BEETJE BEU?

niet hoorndol worden doordat ze zich voort-

“Wat is beu zijn? We hebben wel te maken

durend moeten aanpassen aan veranderende

met fundamentele problemen. Of we het nou

regels. Wees een betrouwbare overheid.”

leuk vinden of niet, we hebben geen keuze.

Daarbij hebben we hier internationale afspra-

HOE GAAN WE DE HELE KETEN BIJ ELKAAR

ken over gemaakt. We moeten de energie-

BRENGEN?

transitie vormgeven om onze aarde leefbaar

“We hebben op dit moment de belangenbehar-

en bewoonbaar te houden.”

tiging allemaal apart van elkaar georganiseerd.

D ECEMBER 2023 |

65

Op de momenten dat we met

VOLOP WERKGELUK IN BRANCHE

elkaar in gesprek gaan, merk ik dat er behoefte is om te verbinden. Als wij elkaar weten te vinden in een samenwerking, worden we er alle-

Techniek Nederland deed

maal sterker van en zijn we ook voor

onderzoek naar het geluks-

de politiek een nóg belangrijkere

gevoel in de branche. Wat

partner. Het gaat om het verenigen

blijkt? Er is sprake van een

van techniek in Nederland. Geen

overweldigende geluksbe-

nieuwe organisatievorm, maar wel

leving in het werk. Doekle

een houding om samen iets te or-

Terpstra: “Werknemers in de

ganiseren en elkaar iets te gunnen.”

techniek vinden hun werk uitdagend. Ze zeggen dat

HOE DUURZAAM BENT U ZELF?

ze nooit uitgeleerd zijn. Bo-

“Ik heb een poging gedaan om

vendien waarderen ze dat je

mijn bijdrage te leveren. Ik rijd

in de techniek vrijwel zeker

elektrisch. Dat kan ik iedereen aan-

werk hebt voor de rest van je

bevelen. Al dat gemopper erover

leven. Ook zij-instromers zijn

vind ik onzin. Thuis heb ik zonne-

heel erg tevreden met hun

panelen en zonnecollectoren. Het

werk. Dat vind ik fascine-

huis is top geïsoleerd. Ik woon in

rend. Jaarlijks verwelkomen

het buitengebied, heb daar geen

we ongeveer 20.000 nieuwe

gasaansluiting, maar gebruik een

medewerkers. 70 procent

klein beetje propaan. Slechts tien

daarvan is zij-instromer.

procent van het totaalverbruik.”

Daar zitten veel hooggekwalificeerde medewerkers

MAAKT U ZICH ZORGEN OVER DE

bij. Wanneer je ze vraagt

TOEKOMST VAN NEDERLAND?

de sector op een positieve manier

waarom ze kiezen voor de

“Mijn generatie heeft veel dingen

uit te dragen. Dat heeft effect ge-

techniek, dan zeggen ze

niet goed gedaan. Ik heb me altijd

had. We staan er als sector beter

vaak dat ze een bijdrage wil-

laten inspireren door het gedach-

voor dan een paar jaar geleden. Er

len leveren aan het verduur-

tengoed van de Club van Rome;

mag weer gesproken worden over

zamen van Nederland.”

de economie van het genoeg. Ik

modern vakmanschap en tech-

geef toe dat ik daar zelf jarenlang

nisch beroepsonderwijs. Mensen

te weinig mee heb gedaan. Maar

weten, wanneer ze kiezen voor

nu zien we dat dat wel belangrijk

de techniek, dat ze werk voor het

is. Ik wil daarom niet alleen maar

leven hebben. Dit is het ultieme

op beleidsniveau prediken wat

moment om dit imago verder te

er moet gebeuren. Ik wil het ook

versterken met een campagne.

in mijn gedrag zichtbaar maken.

Want we hebben nog steeds veel

Een voorbeeld? Ik ben dit jaar voor

vacatures in te vullen.”

het eerst met de trein op vakantie gegaan. Dat had ik enkele jaren

DE NIEUWE ARBEIDSMARKTCAM-

geleden niet durven denken. Dit

PAGNE DRAAIT OM SUPERHELDEN?

zijn de kleine dingen waarmee ik

“Aan de hand van vijf superhelden

richting mijn kinderen en kleinkin-

willen we als belangenvereniging

deren laat zien dat je in je eigen

het imago van de branche een

gedrag keuzes kunt maken.”

boost geven. Met als belangrijkste kernboodschap: Je kunt zoveel

66

| DECE MBER 2023

TECHNIEK NEDERLAND HEEFT EEN

meer in de techniek! Deze cam-

NIEUWE ARBEIDSMARKTCAMPAGNE

pagne gaat meerdere jaren lopen.

GELANCEERD MET ALS THEMA ‘JE

Het leuke is dat marketingafdelin-

KUNT ZOVEEL MEER IN TECHNIEK’?

gen van onze leden, de bedrijven,

“In de afgelopen jaren hebben we

hebben geholpen de campagne

hard gewerkt om het imago van

vorm te geven. Het klassieke ver-

GOED GESPREK MET

BEELDMERK NIEUWE CAMPAGNE

haal is vaak dat je vooral laat zien wat er uitvalt. Maar deze campagne benadert

PRIORITEIT SECTOREN ZORG EN TECHNIEK

het verhaal andersom. Door te laten zien

Doekle Terpstra is niet van mening dat

wat er allemaal mogelijk is met techniek.

we met z’n allen in dezelfde vijver vissen

Hoe veelzijdig en boeiend werken in de

als we kijken naar het onderwijs. “Nee,

techniek is.”

zeker niet. Maar ik ben wel van mening

allemaal niet meer werkt als de techniek

dat het onderwijs anders georganiseerd LOSSEN WE DAARMEE HET

moet worden. Dat er keuzes gemaakt

PERSONEELSTEKORT OP?

moeten worden. Minister Dijkgraaf van

“We willen hiermee het imago van de sec-

Onderwijs zou het eens moeten aandur-

tor verder versterken. Wij zijn de makers

ven om in de onderwijsagenda priori-

“ Voor het eerst met de trein op vakantie geweest ”

van morgen en creëren de samen-

teit te geven aan de sectoren zorg en

leving van morgen. Iedereen die

techniek. Durf vakken als economie of fi-

mee gaat doen, maakt letterlijk

nanciën eens een beetje af te knijpen en

de wereld van morgen. Als sector

juist kansrijke sectoren vol de wind in de

staan we tegenwoordig in het

zeilen te blazen. We moeten deze keu-

centrum van de belangstelling. Bij

zes echt maken in het onderwijs, maar

alle grote thema’s die besproken

dat durven we nog steeds niet aan.”

worden, zijn wij erbij. Het beeld wordt dus steeds positiever en dat

heeft effect op de opleidingen en instroom van bijvoorbeeld zij-instromers.”

den. Een bedrijf bijvoorbeeld dat geen mensen meer werft via vacatures, maar wél op de reputatie van het bedrijf. Ze

HEBT U VOORBEELDEN VAN INSTALLATIE-

halen gewoon mensen naar binnen, open hiring. En als

BEDRIJVEN DIE GOED BEZIG ZIJN?

die eenmaal binnen zijn, gaan ze in gesprek. Over waar jij

“Er zijn veel bedrijven die goed bezig zijn.

als nieuwe medewerker binnen het bedrijf van toegevoeg-

Ik noem liever geen namen, wel voorbeel-

de waarde kunt zijn. Een mooie nieuwe benadering.”

D ECEMBER 2023 |

67

busch-jaeger.nl/producten/busch-trevion-keypad

A touch of magic

Schakelaardesign: future® linear

SMART TOUCHSENSOREN O P H U N M O O I S T. B U S C H - T R E V I O N ®.

De schakelaar opnieuw uitgevonden. Busch-Trevion® met lichtgeleiders biedt maar liefst tot vier functies op één schakelaar. Makkelijk om te wisselen en uit te breiden.

En eenvoudig te bedienen met slechts één aanraking.

Ook beschikbaar als displayvariant en verkrijgbaar in verschillende schakelaarseries. Geschikt voor Busch-free@home® en KNX.

C O LU M N DA A N

De meterkast als rem op de energietransitie?

H

enk en Fred moeten vaak lachen.

Een overbelasting door deze stromen kan voor

Natuurlijk ben ik van oorsprong

grote warmteproblemen zorgen. Een beveili-

een W-installateur, maar als een

ging kan ongewenst trippen, met mogelijke

klant zegt dat hij een warmte-

uitval van apparatuur tot gevolg. Of nog erger,

pomp wil - of zonnepanelen -, dan

er ontstaat brand. Als W-installateur ben ik heel

trek ik altijd eerst de meterkast open. Zeker in oude woningen is dat geen overbodige handeling.

Want vaak zitten daar nog hele oude meterkasten in. Met ouderwetse stoppen. Oftewel, losse zekeringen van porselein. En om daar zomaar een warmtepomp

Meterkast Is vaak niet klaar voor warmtepomp

blij dat ik anderhalf jaar geleden ook met een E-opleiding ben begonnen. Nu snap ik veel beter hoe dat allemaal werkt.

3 fase Laatst was ik met Henk en Fred op een klus en moest er

of zonnepanelen op aan te sluiten, dat kan na-

een kleinere hybride warmtepomp van 3 kW

tuurlijk niet. Daarvoor moet eerst de meterkast

worden geplaatst. Maar de woning had slechts

vervangen worden. Belangrijk om de klant in

een 1-fase aansluiting. “Daar moet een nieuwe

het begin al op die extra kosten te wijzen.

meterkast in”, riep Henk toen iets te vlug. Kijk,

Techniek Nederland bracht daar onlangs

dat is dan weer niet nodig. Een 1-faseaanslui-

een persbericht over uit. In Nederland zijn er

ting van 8kW voldoet dan prima. Maar meest-

honderdduizenden woningen die op dit moment nog een verouderde meterkast hebben. Deze

al heb je bij een warmtepomp dus wel een 3-fasenaansluiting nodig als het gelijktijdig verbruik van alle appara-

ouderwetse stoppen-

ten in een woning hoger ligt dan

kasten met zekeringen

die 8kW. Ander aandachtpunt is

zouden op grote schaal

dat sommige warmtepompen

plaats moeten maken voor moderne

krachtstroom nodig hebben.

groepenkasten met automatische

Ook dat vraagt vaak om extra

zekeringen. Gebeurt dat niet, dan loopt

aanpassingen.

de energietransitie vertraging op.

Je hoort het al, ik heb een hoop

Bovendien kunnen de oude

bijgeleerd op school. Zo weet ik dat

stoppenkasten brandgevaar

je als installateur tegenwoordig een

opleveren als je daar maar

technisch dossier moet bijhouden

zo even een extra groepje op

als je een extra groep plaatst voor

aansluit voor de warmtepomp

de warmtepomp. Als bewijslast.

of de zonnepanelen. Sowieso is

Want in het kader van de norm

het goed om te kijken of de huidi-

IEC 61439 ben jij verant-

ge groepenkast wel voorbereid is op

woordelijk voor de aanpas-

extra stromen. Want deze worden niet meer

singen aan de meterkast.

altijd beveiligd door de hoofdbeveiliging.

Wist jij dat?

D ECEMBER 2023 |

69

We power your world

Ons enthousiaste team staat voor je klaar om samen te werken aan de voordeligste kabeloplossingen. Met onze ruime voorraad aluminium én koperen kabels leveren wij snel de juiste kabel voor ieder project.

Smart cable solutions.

I N N OVAT I E

CHECKMORE: DE TOEKOMST VAN INSPECTIE!

Innovatie ontmoet noodverlichting Fouten, verkeerd bestelde materialen, tijdverlies en gebrek aan transparantie.

Deze uitdagingen kosten installatiebedrijven dagelijks tijd en geld. Herkenbaar?

Checkmore biedt dé oplossing voor inspectie en onderhoud van noodverlichting.

Fouten en verkeerde materialen

Onduidelijkheid voor klanten

Het is een bekend probleem: monteurs die op locatie

In een wereld waar informatie direct beschikbaar

aankomen met de verkeerde materialen. Hoe frustrerend

moet zijn, willen klanten duidelijkheid. Geen vage

is het om te beseffen dat je niet over de juiste spullen

rapportages. Het klantportaal van Checkmore speelt

beschikt? Met Checkmore's uitgebreide database, met

hierop in. Klanten hebben direct toegang tot inspec-

informatie van meer dan 150 fabrikanten en 8000 soorten

tierapporten, compleet met historie. Zo zijn ze altijd

armaturen, behoren dergelijke missers tot het verleden.

op de hoogte en hebben ze alle benodigde informa-

Foutloze inventarisaties met deze database zorgen ervoor

tie direct bij de hand.

dat je altijd de juiste materialen bij je hebt, waardoor je efficiënter werkt en je klanttevredenheid verhoogt.

Tijdverlies

Wat levert Checkmore op?

1. Efficiëntie: Minimaliseer fouten en verspil geen tijd meer met de verkeerde materialen.

Elke professional beseft het belang van tijd. Zeker in een

2. Transparantie: Het klantportaal geeft klanten het

sector waar vakmensen zeldzaam zijn, kan het verspillen

inzicht dat ze nodig hebben, waardoor hun vertrou-

van tijd ontzettend frustrerend zijn. Checkmore heeft dé

wen in jouw diensten toeneemt.

oplossing. Met hun digitale checklist en looplijst wor-

3. Duurzaamheid: QR-code stickers vervangen traditi-

den inspecties tot wel 3x sneller uitgevoerd. Niet alleen

onele keuringsstickers, een duurzame en innovatieve

versnel je hiermee het proces, maar het verloopt ook

oplossing.

gedetailleerder en efficiënter, wat het aantal overbodige

4. Kostenefficiëntie: Met realistische calculaties en

bezoeken vermindert.

de juiste materialen voorkom je onnodige kosten en houd je klanten tevreden.

Checkmore is meer dan een tool; het is de oplossing voor de grootste uitdagingen in de noodverlichtingsindustrie. Als je efficiënter wilt werken, kosten wilt besparen en je klanttevredenheid wilt verhogen, is Checkmore de partner die je zoekt.

Ontdek alle voordelen zelf op checkmore.nl

www.checkmore.nl

D ECEMBER 2023 |

71

Nieuwe warmtepompfabriek Remeha geopend

UITBREIDING PRODUCTIE WARMTEPOMP

H

et kwam voor mij als een volko-

met z’n allen meer hybride warmtepompen

men verrassing. Dat ik, Daan,

willen plaatsen, moeten die er wel zijn. En dat

eerder dit jaar werd uitgenodigd

was een beetje het probleem de laatste tijd.

bij de opening van de nieuwe

De fabriek in Apeldoorn richt zich voorname-

warmtepompfabriek van Remeha

lijk op de Nederlandse markt, waarna België

in Apeldoorn. Gelijk maar even de hand geschud van demissionair ministers Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) en Rob Jetten (Klimaat en Energie). Geweldig dat ze bij Remeha nu de capaciteit van de productie gaan opschalen. Dit jaar rollen

72

en Duitsland volgen. Hybride

IN 2024 ROLLEN ER 140.000 HYBRIDES UIT FABRIEK

warmtepompen worden ook internationaal steeds meer toegepast, met name in de bestaande bouw. CV-ketel en warmtepomp werken hierbij samen om zo efficiënt mogelijk te voorzien in warmte en warm water. Uit onderzoek

er 50.000 nieuwe hybrides van de band en in

blijkt dat een gemiddelde reductie van het

2024 worden dat er al 140.000!

gasverbruik van 75 procent en een jaarlijkse

Het uitbreiden van de productiecapaciteit bij

besparing van bijna 1.000 euro per woning

fabrikanten is een belangrijk stap in het ver-

mogelijk is (uitgaande van energietarieven

snellen van de energietransitie. Want als we

volgens het prijsplafond).

| DECE MBER 2023

@ DA A N

TE POSITIEF?

Daan: “Er ligt een klein bom-

metje onder de hybride warmtepomp als nieuwe standaard vanaf 2026. Als basis voor de plannen gaat demissionair minister Hugo de Jonge uit van een terugverdientijd van

VRAGEN BIJ TERUGVERDIENTIJD

7 jaar. Zit je daar boven, dan geldt die verplichting dus niet.

Volgens eigen onderzoek van Vereniging Eigen Huis is de terugverdientijd gemiddeld 9,5 jaar. Die 7 jaar is dus iets te rooskleurig, aldus Eigen Huis.

Benieuwd hoe dit verder gaat.

Wordt vervolgd zullen we maar zeggen.”

MPG-EIS VAN 0,8 NAAR 0,5

De milieuprestatie-eis voor nieuwe woningen wordt per 1 januari 2025 aangescherpt van 0,8 naar 0,5. Dat heeft demissionair minister Hugo de Jonge bekend

210 MILJOEN EXTRA SUBSIDIE In verband met het grote aantal

aanvragen is het budget van de ISDE-subsidie in 2023 met 210 miljoen euro verhoogd. Er zijn vooral veel subsidieaanvragen voor warmtepompen ingediend.

Bijna 180.000 tegenover 100.000 vorig jaar. Verder zijn onder particulieren isolatiemaatregelen en de hybride warmtepomp erg populair. Voor isolatie is dit jaar door particulieren in totaal 144 miljoen euro aan subsidie aangevraagd en voor de (hybride) warmtepomp 142 miljoen euro. Meer info: rvo.nl.

gemaakt. Voor kantoorgebouwen gaat de MPG naar 0,85. Die staat nu nog op 1,0. De MPG geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die worden gebruikt.

WARMTEPOMP

Daan: “Ben jij je als installateur nog steeds aan het oriënteren op of je wel of niet een warmtepomp wilt gaan installeren?

Dan is het ‘Pakket Warmtepomp Strategie’ van Techniek Nederland wat voor jou. In 5 stappen ga je van kansenverkenning naar monteursvaardigheden

WATERSTOF TESTCENTRUM Verwarmingsproducent Nefit Bosch is in Deventer bezig met het opzetten van een testcentrum voor verwarmingstoestellen die op waterstof werken. Nefit Bosch ontwikkelde enkele jaren geleden al een cv-ketel die geschikt is voor waterstof. Verder werkt Nefit Bosch aan componenten voor elektrolysers, waarmee groene waterstof kan worden geproduceerd. In een volgende uitgave een kijkje achter de schermen!

en van certificering naar bedrijfsvoering en klantadvies.

Oftewel, in 5 stappen van gasnaar warmtepomp installateur en klaar voor de toekomst!”

D ECEMBER 2023 |

73

Kijkje in de keuken van het DAF Museum in Eindhoven

DAF zorgde voor veel primeurs in autowereld Hoe trots kun je zijn op een auto? In Eindhoven koesteren ze de geschiedenis van DAF, het automerk dat hier werd geboren. En hoe leuk, liefhebbers kunnen zich in het DAF Museum nog steeds vergapen aan al het moois dat dit stukje Nederlands erfgoed heeft voortgebracht.

74

| D ECE MBER 2022

O P S TA P

HUUB BOESTEN

H

enk en Fred zijn autoliefhebbers

onderstel voor leverde, een oude Formule

en beiden licht opgewonden dat

1-Auto van Williams, waar coureur David Coul-

ze vandaag het DAF Museum in

thard in reed, maar ook twee rallyauto’s waar-

Eindhoven gaan bezoeken. Ze

mee Brabander Jan de Rooy tijdens Parijs-Da-

zijn benieuwd naar de geschiede-

kar door de woestijn buffelde. En natuurlijk

nis van het beroemde automerk. Henk reed

DAF’jes in alle soorten en maten.

vroeger in een DAF‘je, Fred vindt vooral de

Henk is benieuwd hoe het allemaal begon.

grote trucks interessant. Midden in de stad

Huub neemt de mannen meteen mee naar

parkeren ze hun auto en wandelen richting

de ‘beroemde’ werkplaats. “DAF is een stuk

het museum. Daar wacht Huub Boesten (72)

erfgoed van Nederland. Daarom is dertig

beide mannen al op. Met koffie natuurlijk.

jaar geleden besloten om op deze locatie het

“Ik heb jarenlang voor DAF gewerkt”, zo intro-

museum op te richten. De initiatiefnemers,

duceert Huub zichzelf. “Maar ik heb ook tien

veelal mensen die bij DAF hebben gewerkt,

jaar op de vaart gezeten als scheepswerktuig-

verenigden zich in de Stichting Vrienden van

kundige en reisde de wereld af, onder andere

het DAF Museum. Destijds was dit een verval-

om aan achtbanen te sleutelen. Inmiddels ben ik met pensioen en maak ik me nuttig als vrijwilliger in het DAF Museum.

Ik coördineer de rondlei-

len bierbrouwerij, maar

DAF is een stuk erfgoed, vandaar ook dit museum!

dingen en horeca, maar

het is ook de plek waar de broers Hub en Wim van Doorne ooit een machinefabriekje begonnen. Dit is de oude werkplaats, De Smidse. Het begon eerst

vind het ook leuk om zelf groepjes mensen

kleinschalig. Later maakten ze hier bijvoor-

rond te leiden in dit bijzondere museum.”

beeld opleggers en aanhangwagens onder de

Rallyauto’s

naam Van Doorne’s Aanhangwagen Fabriek.

Afgekort DAF. Weer later werd er Van Doorne’s

Henk en Fred kijken al meteen hun ogen uit.

Automobiel Fabriek van gemaakt. Dan kon de

Ze zien een prachtige bus, waar DAF ooit het

naam DAF gewoon blijven bestaan, haha.”

D ECEMBER 2023 |

75

Hebben ze dat bij DAF allemaal gemaakt?

Oud dorpsplein De mannen maken een rondje. De inrichting is fraai. Een oud dorpsplein met een gezellig café vormt het sfeervolle decor voor tal van vrachtwagens, die de verschillende mijlpalen in de geschiedenis van DAF laten zien. Op de bovenverdieping zien we nu al een gigantisch delen we nog beneden…

DAF EEN KEI IN HET ONTWIKKELEN MOTOREN

Huub leidt ons eerst langs vrachtwagens,

DAF liep altijd voorop bij het ontwikke-

autobussen, sportwagens en legervoertui-

len van innovatieve motoren. Dat is in

gen. “Heeft DAF die allemaal gemaakt?”, vraagt Fred. “Niet

het museum goed te zien. In 1959 was

allemaal”, antwoordt Huub. “Soms leverden ze alleen het on-

DAF één van de eerste Europese truck-

derstel. Zoals voor de bus. Het aardige is dat de Van Doornes

fabrikanten die turbocompressie voor

steeds meer zelf gingen maken. De motor, het chassis, een

dieselmotoren toepaste. In 1973 intro-

eigen cabine. Heel geleidelijk pakte DAF zelf alles op.” Huub

duceerde DAF turbo-intercooling, een

komt bij een fraaie truck en wijst ernaar: “Dit is de eerste

technologie die aanvankelijk tegemoet

kantelbare cabine ter wereld. Later namen veel truckbouwers

kwam aan de vraag naar hogere motor-

dit idee over.”

vermogens en een lager brandstofver-

We vervolgen de tocht, zien de ontwikkeling van motoren, ko-

bruik. Deze bleek later ook onmisbaar

men langs het Trucknasium, waar scholieren les krijgen en zien

te zijn bij het realiseren van schonere

tal van miniaturen en snuisterijen. De verzameling is immens.

uitlaatgassen. De meest recente innova-

Op de begane grond komt ook de recente geschiedenis tot

ties van DAF op het gebied van motor-

leven. DAF is in 1997 overgenomen door het Amerikaanse

technologie zijn de 12,9 liter PACCAR

Paccar. En ook die mijlpaal is zichtbaar gemaakt. Huub: “Die

MX-13-motor en de 10,8 liter PACCAR

overname is prima verlopen. DAF blijft ook onder Paccar zijn

MX-11-motor, die voldoen aan de strenge

eigen identiteit behouden.”

Euro 6-emissienormen.

grote collectie personenauto’s. En dan wan-

76

| DECE MBER 2023

O P S TA P

Variomatic

Geen hoedenplank

Ze zijn benieuwd naar de personenauto’s.

Huub loopt met zijn gasten naar een DAF

Daarvoor gaan we naar de eerste verdieping.

Daffodil en heeft nog een leuke anekdote.

Huub: “In 1958 rolde de eerste personenauto

“De eerste DAF werd gelanceerd met de

van de band. Dat was de DAF 600 met de

opmerking dat zelfs een vrouw er in kon

beroemde Variomatic versnellingsbak. Met

rijden. Dat vonden veel mannen helemaal

een zelf ontwikkelde 2-cilinder 4-taktmotor.

niet stoer. Die wilden daar niet in rijden.

De Variomatic was de eerste continu variabe-

Maar toch had de auto ook veel voordelen

le transmissie voor auto's die ooit in produc-

voor mannen, die in die tijd altijd een hoed

tie werd genomen. Een wereldprimeur. De

droegen. In de Daffodil kon hij zijn hoed

eerste auto met zelfsmerende lagers. DAF

achterin gewoon ophouden. Daarmee kon

zorgde voor veel primeurs in de autowereld.”

je voor de dag komen. Hij hoefde de hoed

Henk en Fred bewonderen een DAF 600

niet op de hoedenplank te leggen.”

en wandelen langs de modellen die daarna

De rondleiding zit er op. Wat rest is een kop

furore maakten. We zien ook een VOLVO 66

koffie in het restaurant, dat een fraaie blik

naast een DAF 66 staan. Twee identieke mo-

geeft over het hele museum. Fred is nog

dellen. Henk: “Hoe kan dat eigenlijk?”

benieuwd hoe DAF vandaag de dag om-

“Heel simpel”, zegt Huub. “Toen DAF het

gaat met de nieuwe technieken en duur-

zwaar had in de jaren zeventig nam Volvo de

zaamheid. Huub: “DAF heeft een leidende

personentak over. Dat was meteen het einde

positie op het gebied van brandstofzuinig-

van DAF wat betreft de personenauto’s.

heid en lage emissies. Daarom zijn er ook

Alleen de vrachtwagentak ging onder de

innovatieve trucks geïntroduceerd. Regel-

naam DAF verder.”

matig kun je die hier ook zien.”

D ECEMBER 2023 |

77

Snel en eenvoudig naar een slimmer huis

met de xComfort Bridge Met de xComfort Bridge installeer je de functies van de Go Wireless pakketten nu nog sneller en heel gemakkelijk.

Maak een eerste stap naar een slim huis voor jouw klanten mogelijk, zonder programmeerkennis of speciale tools.

Meer informatie? Ga naar www.eaton.nl/xComfortBridge

I N N OVAT I E

DE VERNIEUWDE SR5 BEDRIJFSWAGENINRICHTING

Ultra licht‑ gewicht en extreem sterk!

Voor het inrichten van je bedrijfswagen moet je bij Sortimo zijn. Zo simpel is het. Want de wereldwijde marktleider heeft al 50 jaar lang kennis en expertise opgebouwd in het zo efficiënt en productief mogelijk inrichten van de laadruimte van bedrijfswagens.

Ultra lichtgewicht door extreem sterk aluminium

bijvoorbeeld het hele jaar met een hele berg aan soorten en maten buigveren op pad zijn, terwijl ze er van ieder type maar

Het gewicht van een bedrijfswagen doet er steeds meer toe. Een

2 keer per jaar eentje nodig hebben. Dat

te zware bedrijfswagen verrijdt meer dure brandstof of heeft een

zorgt er niet alleen voor dat men onno-

kortere actieradius en bovendien meer slijtage aan het voertuig.

dig gewicht meesleept, ze kunnen ook

Recent is de nieuwste Sortimo SR5 bedrijfswageninrichting nog

beschadigd raken. Reken daarbij de tijd

verder geoptimaliseerd door gebruik te maken van zeer hoog-

van het zoeken naar de juiste materialen

waardig én lichtgewicht aluminium, waardoor een gewichtsre-

in de laadruimte en de voor niets gereden

ductie tot 25% ontstaat. Daarmee introduceert Sortimo, naast

kilometers naar het magazijn mee en

een ijzersterke, óók de lichtste aluminium bedrijfswageninrich-

daarmee is meteen duidelijk waarom een

ting op de markt.

Sortimo bedrijfswageninrichting een hele

Minder gewicht door meer overzicht

goede investering is.

Een Sortimo bedrijfswageninrichting zorgt ook voor overzicht.

Veiligheid voor alles

Sortimo levert labels en gereedschap inlays om voor orde te

Om maximale veiligheid te garanderen,

zorgen in de laadruimte van bedrijfswagens. Zo kan een instal-

worden stalen onderdelen gebruikt op

lateur in één oogopslag zien of gereedschap ontbreekt en het

plaatsen met een hoge belasting. Op deze

nog bij de klant ligt. Ook zorgt overzicht ervoor dat installateurs

manier wordt, ondanks de verder volledig

niet meer meenemen dan nodig is. Vaak zie je dat installateurs

lichtgewicht aluminium constructie, de veiligheid gegarandeerd. Onze crashtests worden met een realistisch gevulde bedrijfswageninrichting uitgevoerd om een zo’n goed mogelijk beeld van de werkelijke omstandigheden te krijgen.

Dit resulteert dat je met Sortimo verzekerd bent van een veilige en betrouwbare bedrijfswageninrichting.

Met een Sortimo bedrijfswageninrichting wordt het leven van een installateur productiever, efficiënter en veiliger!

www.mysortimo.nl

D ECEMBER 2023 |

79

ION INDUSTRIES maakt assortiment schakelmateriaal compleet

Met 200 nieuwe producten naar totaalpakket ION INDUSTRIES staat vooral bekend als producent van leddimmers. Maar begin 2024 komt het bedrijf met maar liefst 200 nieuwe schakelproducten. Daarmee maakt ION zijn assortiment schakelmateriaal compleet. "We hebben dan een totaalpakket voor de installateur in huis", aldus commercieel directeur Erik Geytenbeek.

D

e afgelopen jaren lag de focus bij

"Het is een totaalpakket, waarmee de installateur

ION INDUSTRIES op led-dimmers.

alle oplossingen voorhanden heeft om een heel

Het bedrijf in Nieuwegein is daarin

huis af te bouwen. De vraag vanuit de markt was

een gerenommeerde speler, die zelf

er al langer, zowel vanuit de installateur als de

producten ontwikkelt en produceert.

groothandel. Want als onze led-dimmers worden

"Altijd gebaseerd op de behoefte uit de markt",

gebruikt, dan is het vanzelfsprekend heel handig

zegt commercieel directeur Erik Geytenbeek.

als er bijpassend schakelmateriaal is. Dat we drie

Bij de led-dimmers levert ION ook passende af-

lijnen en kleuren aanbieden is simpelweg een

dekproducten. Voor de overige producten binnen

design-kwestie. Ook dat is voor schakelmateriaal

de schakelmaterialen moest de installateur ech-

steeds belangrijker, de consument wil iets wat in

ter altijd switchen naar een ander merk. Dat is nu

zijn interieur past."

verleden tijd. Begin 2024 brengt ION stapsgewijs

80

200 nieuwe schakelproducten op de markt. Het

Prijs-kwaliteit

assortiment bestaat uit verschillende series afdek‑

De producten van ION zijn verkrijgbaar via de

ramen, van 1 tot en met 5-voudig; bedieningswip-

groothandel. Het bedrijf heeft met diverse groot-

pen, wandcontactdozen en centraalplaten. Al het

handels goede deals weten te sluiten, vertelt

schakelmateriaal is leverbaar in drie verschillende

Geytenbeek. "Onze producten liggen onder meer

lijnen: recht oplopend, schuin oplopend en met

bij Elektramat, SHI en Solar Nederland. Met die

een licht gebolde lijn. En alles ook nog in drie

laatste twee zijn onlangs overeenkomsten geslo-

kleuren: alpinwit, mat-alpinwit en mat-zwart.

ten. Daar spreekt veel vertrouwen uit. Met andere

Of het daarmee niet te veel keus wordt voor de

groothandels zijn we in gesprek. De reacties op

installateur? "Nee, juist niet", stelt Rens van Golen,

ons assortiment zijn positief. ION is niet per se

teamlead marketing & communicatie bij ION.

de goedkoopste, we zitten prijstechnisch in het

| DECE MBER 2023

S P OT L I G H T

ION INDUSTRIES De vrienden Jeroen Uijterwaal en Erwin ter Horst, respectievelijk technisch directeur en algemeen directeur van ION INDUSTRIES, hebben het bedrijf in 2012 opgericht. Aanvankelijk lag de focus op led-verlichting, in 2017 werd de eerste led-dimmer ontwikkeld. Dat werd het paradepaardje van ION, inmiddels won het bedrijf viermaal de German Innovation Award met zijn dimmers. Met de uitbreiding van schakelmateriaal heeft ION een totaalpakket op dat vlak. ION INDUSTRIES is gevestigd in Nieuwegein, er werken 24 mensen, waarvan 5 handelsagenten in Duitsland.

Zetten vol in op smart maar ook handbediend blijft

middensegment, maar de verhouding

De ontwikkelingen en technische nieu-

prijs-kwaliteit vindt men erg goed."

wigheden zitten hem bij ION voorna-

Via de groothandel betrekt ION de

melijk in de dimmers. Het bedrijf zet

installateur bij de productontwikkeling.

vol in op digitale opties, maar vergeet

"Daarin is de respons uit de markt voor

tegelijkertijd de ouwe trouwe handbe-

ons heel belangrijk en doorslaggevend.

diening niet.

Zo komen wij tot beste producten."

Geytenbeek: "Als opa binnenkomt,

Trainingen

moet hij gewoon op een knopje kunnen drukken. Dat blijft voorlopig. Maar

ION staat altijd klaar voor de installateur

daarnaast richten we ons uiteraard op

die vragen heeft. Maar in het geval van

smart. Spraakgestuurd, tastdimmers, be-

schakelmateriaal is dat niet zo aan de

diening op afstand, het kan allemaal en

orde, zegt Van Golen. "Het is geen ho-

wordt alleen maar verfijnd. Verder ont-

gere wiskunde, de meeste installateurs

wikkelen Apple en Google samen een

kunnen er uitstekend mee uit de voeten.

nieuw platform: Matter. Met één app kan

Voor hen die meer willen weten verzor-

straks alles in huis worden bediend; licht,

gen we trainingen. Dat kan bijvoorbeeld

zonwering, deuren. Daarin moeten ook

ook handig zijn voor w-installateurs die

onze led-dimmers mee. We blijven wat

wat meer in de elektro gaan doen."

dat betreft onverminderd innovatief."

ERIK GEYTENBEEK

D ECEMBER 2023 |

81

Ik voelde direct een klik met Bals

Wim | Installateur

Als je contact maakt, doe het dan goed

Kies voor duurzame verbindingen met INNOLINQ, recyclebaar en loodvrij

Scan de QR code of ga naar www.bals.nl voor meer informatie

@FRED

Van medicijndispensers tot gps-polshorloges

Techniek neemt zorg over Techniek en zorg. Misschien niet de eerste combinatie waar je aan denkt, maar het wordt wel de toekomst. Digitale hulpmiddelen die de flink overbelaste ouderenzorg kunnen ontlasten. Het scheelt veel werktijd, die anders kan worden ingezet. Er gebeurt al best veel op dit vlak. Fred praat je bij.

E

erlijk gezegd vind ik het

bijvoorbeeld via een online sessie,

hartritme, bloeddruk en locatie

best gek. Mijn oma van

zo las ik in het AD. Cliënten wor-

checkt. En sensoren in de kleding,

85 krijgt haar dagelijkse

den op die manier geïnstrueerd

die meten of mensen stabiel zijn of

medicijnen van een ap-

over medicijngebruik en over de

zijn gevallen.

paraatje. De medicijndis-

robot die de medicatie aanreikt.

penser. Ik moest er aan wennen.

Ook dragen ouderen daar al vaak

Maar oma niet, zij is blij. Er komt

een gps-horloge, zodat ze altijd

geen zorgverlener meer voor haar

traceerbaar zijn.

medicatie, ze doet het weer zelf.

Het apparaat helpt haar aan de medicijnen herinneren. De zorgverlener heeft tijd voor andere

ESSENTIEEL

Andere hulpmiddelen zijn bijvoorbeeld heup-airbags, die botbreu-

BEHANDELPLAN

ken na een val voorkomen, en online (wond)zorg en leefstijlmo-

Dergelijke hulpmiddelen worden

nitoring, waarmee zorgverleners

cliënten.

ook in Nederland soms al gebruikt,

de algehele gezondheid van ou-

De goede ervaring

maar het mooie in Finland is dat

deren online kunnen checken.

van oma maakte me

allerlei technologieën aan

Alleen al de medicijndispen-

nieuwsgierig. Ik ben

elkaar gekoppeld zijn en

ser scheelt de zorg dagelijks 22

gaan rondneuzen

dat zorginstanties via

minuten werk. Een combinatie

naar dergelijke hulp-

een streng protocol toe-

van hulpmiddelen bespaart een

middelen in de zorg

gang hebben tot die

veelvoud aan werktijd, die zorg-

en heb veel artikelen

medische informatie.

verleners elders kunnen inzetten.

gelezen. Er blijkt al

Dat leidt tot het beste

Punt is wel, zo las ik, dat veel cli-

veel mogelijk, en ook

behandelplan.

ënten en zorgverleners aan deze

wordt er al het nodige

In ons land gaat het ook

nieuwigheden moeten wennen.

toegepast. De overheid

die kant op. Ik lees dat

Dat begrijp ik wel. Goede infor-

en onze zorgleveranciers

hulpbehoevende oude-

matie is essentieel. De ervaringen

kijken daarvoor vooral naar

ren binnen enkele jaren ook

in Finland zijn positief. En in ons

Finland, waar ze verder zijn op

standaard een gps-polshorloge

land? Als ik naar mijn oma kijk: die

dit gebied. Thuiszorg begint daar

zullen dragen dat constant hun

is supertevreden!

D ECEMBER 2023 |

83

Duurzaamheid en hoog visueel comfort gaan hand in hand NIEUW

Solstice Solstice is de nieuwste toevoeging aan de Concord downlights-familie, speciaal ontwikkeld voor architecturale toepassingen.

• Zeer efficiënt en energiebesparend: 141lm/W in CRI90 bij een omgevingstemperatuur van 40°C • Hoog visueel comfort: UGR<19 voor versies met lichtstroom <2400lm • Milieuvriendelijk ontwerp: hoogwaardig recyclebaar aluminium • Afmetingen: 150mm, 200mm rond en 200mm vierkante versie • Lichtsturing: SylSmart en DALI • LumiNature-versies in Tunable White en CRI97

sylvania-lighting.com

T E S T PA N E L

PRODUCT

BELIMO Ruimtebedieningsmodule P-22RTM-1900D-1

RuimteSENSOR

TESTPANEL BEOORDELING

Voor het meten van de temp., RH en CO₂ en voor

Merk:

het reguleren van de ruimtetemperatuur en/of

BELIMO

ventilatie. Het ePapertouchdisplay garandeert de

Fabrikantnummer:

beste leesbaarheid en intuïtieve bediening. De

P-22RTM-1900D-1

MP-bus communicatie en geïntegreerde analoge

Productgroep:

uitgangen kunnen naadloos worden aangesloten

SENSOREN

op regelaars van derden. Inbedrijfstelling en configuratie kunnen eenvoudig worden uitgevoerd met de Belimo Assistant App.

SPECificaties Vorm:

Vierkant

Kleur:

Wit

Voedingsspanning:

AC/DC 24 V

M. Bodde

M. Bryan

+ Overzichtelijk en duidelijk display + Eenvoudig de functies toe te kennen

Bodde Installatietechniek, Rotterdam

Tabak Installatietechniek, Ter Apel

Kabelinvoer:

Achterkant – Bovenkant – Onderkant

Communicatie:

MP-Bus

Sensortechnologie:

CO₂ NDIR

+ Compact, maar uitgebreid + Veel instelbare uitgangen + Gemakkelijk in te regelen + Zeer handige app − Geen displayverlichting − Scherm blijft aan

Uitgangsspanning:

0-10 Volt

Wat vind je van het design?

scherm aan te passen naar zwarte achter-

Display:

ePaper-touchdisplay en LED (verkeerslicht‑ functie)

Compact en simpel, alleen jammer dat

grond met witte cijfers of andersom.

Elektrische aansluiting: Veerklemmenblok aansluiting 0,25...1,5 mm²

Gemeten waarden:

CO₂ -Relatieve vochtig heid-Dauwpunt-Tem‑ peratuur

aan de sensor

+ Multifunctioneel toestel Wat vind je van het design?

Knap design en ook de kleur van beeld-

scherm actief blijft. Stoplicht verlichting is handig, maar geeft wel te veel licht in het donker.

Heb je dit product al eens eerder ergens gezien? Hoe vind je dit product t.o.v. de andere?

Heb je dit product al eens eerder ergens ge-

Ik kende het product niet, wel de toepassin-

zien? Hoe vind je dit product t.o.v. de andere?

gen van de sensor. Met de App eenvoudig in

Deze niet, wel een andere. Voordeel is dat dit

te stellen zonder tussenkomst van een PC of

Omgevingstemperatuur: 0...50°C [32...122°F]

product compact is, maar ondanks dat toch

andere software.

Omgevingstemperatuur: 0...50°C [32...122°F]

veel instelbare uitgangen heeft en de rege-

AFmetingen

of ventilator regeling.

Beschermingsgraad IEC/EN:

IP30

Breedte:

86 mm

Hoogte:

86 mm

Diepte:

23 mm

laar o.a. in te stellen is als thermostaat, sensor

Hoe gebruiksvriendelijk is dit product?

Duidelijke handleiding en informatie ook online. Ontdek elke keer nieuwe functies.

Hoe gebruiksvriendelijk is dit product?

Heel gebruiksvriendelijk.

G. Veerman

Nu-Swift B.V., Arnhem

+ Mooi display en druktoetsen + Veel mogelijkheden (misschien te veel) − Instellingen in de app, niet op display − Niet in het Nederlands

"Erg mooi glas, oogt sterk. Mag gezien worden. " G. Veerman

Wat vind je van het design?

Erg mooi glas, oogt sterk. Mag gezien worden. Kleur display kan in zwart en wit.

Heb je dit product al eens eerder ergens gezien? Hoe vind je dit product t.o.v. de andere?

Mooi klein formaat. Heeft een mooi touch display. Hufterproof product.

Hoe gebruiksvriendelijk is dit product?

Werkt eenvoudig. Jammer dat het in Duits of Engels moet.

D ECEMBER 2023 |

85

STERKE RUGZAK VOOR DE LAPTOP De Carhartt 21L Classic Laptop Daypack is een veilige rugzak voor je laptop. Hij is oersterk en houdt je spullen droog.

De rugzak is gemaakt van heavy-duty materiaal dat water afstoot. Je kunt de laptop dus ook meenemen als je een dagje op locatie werkt, of tijdens een

KREUKVRIJ OP VAKANTIE

privé-outdoor uitstapje. De gepolsterde schouderbanden en het gewatteerde achterpaneel van ventilerend mesh zorgen voor het nodige draagcomfort.

Je opent je koffer en je ziet het al: je overhemd of blouse in de

CARHARTT.COM

kreukels! Dan is het handig om de nieuwe Pure POP kledingstomer van Tefal bij je te hebben. Die is compact en effectief: hij haalt de kreukels uit je kleding zonder een strijkplank te gebruiken. Dankzij het omkeerbare opzetstuk kun je er ook pluisjes en haren mee verwijderen.

TEFAL.NL

SMART HELM MET LICHT Op de racefiets is hij verplicht, maar ook op een snelle e-bike is het dragen van een fietshelm geen overbodige luxe. Deze helm van Livall is een fietshelm waarmee je onderweg muziek kunt luisteren en waar verlichting is ingebouwd, die onder

DARTEN MET BIERDOPJES

meer gebruikt kan worden als

Lekker even darten, maar liever

richtingaanwijzer. Ook heeft de

zonder gaten in je muur te ma-

helm ingebouwde bluetooth,

ken? Het Bierdopjes dartboard

zodat je eenvoudig en handsfree

van Winkee is hier perfect voor.

telefoongesprekken kunt voeren.

Dit dartboard is een musthave

LIVALL.COM

voor mannen die een mancave in huis hebben. Je gooit met de meegeleverde magnetische bierdopjes op het bord en probeert zoveel mogelijk punten te scoren.

DITVERZINJENIET.NL

86

| DECE MBER 2022

GADGETS

HANDSCHOENEN EN MILIEU HAND IN HAND OXXA introduceert OXXA Eco, een nieuwe lijn van 12 premium werkhandschoenen. Geproduceerd voor veiligheid en functionaliteit, met aandacht voor het milieu. Voor nagenoeg alle toepassingen is er nu een ecologisch alternatief, de lijn varieert van disposables tot snijklasse E werkhandschoenen. De Eco handschoenen zijn ontworpen voor effectieve bescherming van vakmensen en monteurs in de bouw, terwijl ze tegelijkertijd een minimale footprint achterlaten.

OXXA.WORK

EEN 3D PUZZEL

ZICHTBAAR IN HET DONKER

Een hand maken van hou-

Met dit Solar Charged Jacket ben

ten puzzelstukjes? Deze 3D

je ook in het donker goed zicht-

puzzel van Kikkerland is er

baar. In de winter de ideale oplos-

in diverse varianten. Je hebt

sing voor op de fiets! Het jack is

geen lijm of gereedschap

gemaakt van een speciale fluores-

nodig om de puzzel in elkaar

cerende stof die licht ‘absorbeert’

te zetten.

en in het donker weer afgeeft.

DITVERZINJENIET.NL

VOLLEBAK.COM

BRANDBLUSSER WATERFLES Na een uurtje in de sportschool of tijdens de lunch: het is altijd fijn om water bij je te hebben. Met de Brandblusser waterfles van Gentlemen’s Hardware weet je zeker dat je elk brandje kunt blussen. De waterfles ziet eruit als een brandblusser, waardoor hij niet alleen nuttig, maar ook heel grappig is. En door de felrode kleur valt hij natuurlijk ook lekker op!

DITVERZINJENIET.NL

D ECEMBER 2022 |

87

GOED VENTILEREN GEZOND WERKEN

MASTER ISO AKS DE STILSTE DEMPER VAN NEDERLAND

OVERSIZED GELEVERD WAARDOOR DEZE ALTIJD PAST EN GEMAKKELIJK IS TE INSTALLEREN Deze Master ISO AKS energie-efficiënte flexibele geluiddemper is speciaal ontwikkeld om hoge en lage tonen te dempen in ventilatieof airconditioningssystemen. De binnenzijde is voorzien van een dunne non-woven binnenslang van polyester, die voorkomt dat glaswoldeeltjes in de luchtstroom terecht komen. Daar omheen de unieke Ecose isolatiewol die zorgt voor een hoge geluiddemping.

Deze geluiddempers hebben een gekraalde rand met een overmaatse diameter van ca. 6 mm, waardoor deze gemakkelijk zijn te installeren.

Meer info: www.panflex.nl

F L E X I B E L E O P LO S S I N G E N VO O R E E N G E ZO N D E N V E I L I G B I N N E N K L I M A AT

M I J N FAVO R I E T E N

De Favorieten van

Sem Dappers Leerling BBL-opleiding Elektrotechniek

“Ik hou van grote en hoge wagens ”

MERK Mijn favoriete merk is Makita.

Goed gereedschap vind ik erg belangrijk. Makita is een topmerk! En ook leuk is dat ik zo ook geïnteresseerd bent geraakt in andere gereedschappen en producten van Makita. Zoals de Makita koffiemachine, die ik thuis heb.

AUTO De Dodge Ram. Ik hou van grote en hoge wagens, die

VAKANTIE

Heerlijk, een auto huren en dan het eiland verkennen ”

ook nog eens praktisch zijn voor mijn werk. Dat

Mijn favoriete vakantieland is Griekenland.

de Dodge Ram een lompe

Daar ging ik van kleins af aan naartoe

auto is weet ik, maar dat

met mijn ouders en we hebben meerdere

vind ik juist weer geweldig.

eilanden bezocht. Heerlijk, een auto huren en dan het eiland verkennen.

App YouTube gebruik ik vaak. Niet alleen voor vermaak of om de tijd door te komen. Nee, ik kijk vaak naar handige filmpjes met tips waar ik nog iets van

GAME Ik game niet zoveel, maar ik heb

kan leren. YouTube staat er vol mee!

wel een PlayStation. Wanneer ik daarachter kruip, dan speel ik het liefst Grand Theft Auto 5.

Maar eerlijk gezegd komt dat steeds minder vaak voor.

D ECEMBER 2023 |

89

PUZZEL

WOORD ZOEKER De gegeven woorden zijn in alle richtingen in het diagram verborgen. Sommige letters zijn meer dan één keer gebruikt.

Plaats de overgebleven letters in het oplossingsbalkje.

Win e Dagje en Cadea Uit ukaart t.w.v.

€ 100,-

ABEEL

OMKEER

ROBOT

T R E

ALLEE

OOSTEN

SCHUUR

O D L A A

HOSPES

OPHEF

SJAAL

B O M M O O N

HUMUS

OPTIE

SNOER

KAMER

PARTY

SNOTAAP

O E

KANIS

PERSE

THEMATA

LORRE

RADAR

TREEK

I

E K M O

T

J

P O O

R U U H C S T A E

S

T

E U T A

R

F D M K E

E

I

A

U A E N P

O H N T R E C N

I

P A R T Y

S

E

P S O H A

A B E

E

L

L A

OPLOSSING:

Stuur de oplossing met je naam en adres naar info@henkenfred.nl o.v.v.

Puzzel Editie 5-2023 en maak kans op een Dagje Uit Cadeaukaart t.w.v. 100 euro.

Winnaar kruiswoordpuzzel Editie 4 - 2023: Dave Tegelaers

90

| DECE MBER 2023

11 t/m 15 december 2023

Gratis oliebollen voor jouw installatiebedrijf Henk & Fred komt bij jou en je collega’s langs!

Scan de QR-code of ga naar henkenfred.nl/oliebollentour en meld je voor 1 december aan.

T

EN

R O N ME

N

VI

KNX-GATEWAY

DA64-230/KNX REG De KNX-DALI-gateway van B.E.G. die meer kan

DALI armaturen RGB of TW

 Interface tussen de KNX-installatie en de DALI-verlichting  DALI wordt toegankelijk vanuit het KNX-systeem alsof het deel uitmaakt van de KNX installatie

DALI-LINK multisensoren

 GEEN extra KNX bekabeling voor de DALI-verlichting en prijs gunstige DALI-LINK multisensoren en actoren die rechtstreeks in de DALI-bus worden geïntegreerd  Ook DALI noodverlichting kan rechtstreeks op de KNX installatie worden aangesloten. De verplichte testen kunnen regelmatig worden afgelezen.

beg-luxomat.com/nl