Hobonia 1986-3 juli

Verantwoordelijke uitgever

D r i e m a a n d e l i j k s

tijdschrift

P. ARREN Bredabaan 8 4 9 2170 Wuustwezel

15e JAARGANG - 1986 J

U

L

I

- AUGUSTUS - SEPTEMBER

e._ jÇ�ÍJR vce M1,'/i.ale�

---__-e—��

�

A4v��,4�.qf���Jy j$'1:J`',. .�.-.....�i

77.

Hoofdingang Gemeentehuis K a p e l l e n Van d i t k a s t e e l i s

- -

Te k e n i n g :

André M a r i ë n

e e n korte beschrijving

gegeven o p

blz

180.

blz.

122

biz.

126

blz.

127

blz.

130

INHOUD:

R. R o e l a n d s

Hobonia i n e e n n i e u w k l e e d j e Samenstelling b e s t u u r Hobonia Kuierend i n oude p a p i e r e n : Statuten Hobonia

R. R o e l a n d s

H e r a l d i e k l a n g s d e openbare weg t e K a p e l l e n : Een k a p e l m e t e e n a l l i a n t i e w a p e n

J.

De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( d e e l 7 )

R. Van H a e l s t

blz.

135

S n u f f e l e n d i n h e t v e r l e d e n v a n Hoogboom: G e s c h i e d e n i s S t . - J o z e f Hoogboom

R. R o e l a n d s

blz.

149

Kastelen i n Vlaanderen: Hemiksemhof

P.

blz.

161

Antwerpen i n 1886 ( s l o t )

R. A l a r d o t

blz.

171

Goolenaerts

Arren

- 121 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 121

HOBON IA H Û B O N I A

i

n

e

e

n

Zoals U r e e d s bemerkt z a l hebben het H O B O N I A - t i j d s c h r i f t v a n d i t periodiek g e w i j z i g d n a a r een ges werd d e v o r m g e v i n g r e e d s e n i g s z i n

n

i

e

u

w

} < 1 e e c 3 j e

b i j d e e e r s t e twee nummers van j a a r , i s h e t f o r m a a t v a n onze tandariseerd DIN A 4 formaat e n s aangepast.

De v e r a n d e r i n g v a n f o r m a a t h e e f t v o o r n a m e l i j k t e m a k e n m e t d e drukkosten e n h e t beschikbaar z i j n v a n p a p i e r. F o l i o f o r m a a t i s niet standaard beschikbaar en moest voor ons t i j d s c h r i f t op maat gesneden w o r d e n . H e t A 4 - f o r m a a t g e e f t t e v e n s h e t v o o r d e e l d a t d e teksten ruimer en beter leesbaar kunnen gemaakt worden en f o t o ' s of tekeningen z i j n gemakkelijker aan t e brengen tussen d e t e k s ten.

We o n t v i n g e n r e e d s z e e r p o s i t i e v e r e a k t i e s i n v e r b a n d m e t d e vernieuwde "HOBONIA", w a t v o o r ons een b e w i j s i s d a t deze v e r a n dering geen a f b r e u k d o e t a a n d e b e l a n g s t e l l i n g v o o r o n s t i j d schrift.

Het i s t e v e n s d e b e d o e l i n g o m i n d e n a b i j e t o e k o m s t - U k a n d i t reeds merken i n d i t nummer - o o k de l a y o u t e n i g e w i j z i g i n g e n t e laten ondergaan z o d a t U w t i j d s c h r i f t aangenamer o m l e z e n z a l zijn.

Op d e o m s l a g h e b b e n w e h e t n i e u w e H O B O N I A - e m b l e e m a a n g e b r a c h t .

Dit embleem i s reeds geruime t i j d g e b r u i k t o p onze b r i e f h o o f d i n g en z a l v a n a f v o l g e n d j a a r e v e n e e n s v o o r d e n i e u w e l i d k a a r t e n aangewend w o r d e n .

Het o n t w e r p v a n d i t e m b l e e m w e r d g e m a a k t d o o r o n z e t e k e n a a r , André M a r i ë n , n a a r a a n l e i d i n g v a n d e u i t g i f t e v a n d e HOBONIApenning i n o k t o b e r 1982.

- 122 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 122

Va n d e z e g e l e g e verzoek van enk ven a a n d e o o r s gang 1 - nummer

nheid wensen we g e b r u i k t e maken om - e n d i t o p ele nieuwe leden - nogmaals en v e r k l a r i n g t e g e prong van h e t wapenschild ( z i e ook Hobonia j a a r 1 ) .

Het w a p e n s c h i l d d a t w i j a l s e m b l e e m v o o r d e K u l t u r e l e H e e m k r i n g HOBONIA h e b b e n g e k o z e n , v i n d t z i j n o o r s p r o n g b i j h e t f a m i l i e w a pen v a n b a r o n O s y d e Z e g w a e r t .

De m e e s t e n o n d e r U z u l l e n r e e d s w e t e n d a t h e t b a r o n E d u a r d O s y de Z e g w a e r t w a s d i e d e s t u w e n d e k r a c h t i s g e w e e s t b i j h e t t o t stand komen v a n d e z e l f s t a n d i g e p a r o c h i e S t . J o z e f t e Hoogboom.

Dit i n d a c h t i g z i j n d e e n de sprekende u i t b e e l d i n g van h e t wapenschild i n overweging nemende, meenden we geen b e t e r s c h i l d t e kunnen v i n d e n . O m h e t w a p e n v a n d e f a m i l i e O s y d e Z e g w a e r t t e kunnen g e b r u i k e n a l s v e r e n i g i n s w a p e n w a r e n w e , g e z i e n d e b e staande w e t g e v i n g o p h e t b e z i t e n h e t g e b r u i k v a n erkende wapenschilden, genoodzaakt een k l e i n e verandering aan d i t wapen aan te b r e n g e n . E r w o r d t n a m e l i j k i n v o o r n o e m d e w e t b e p a a l d d a t n i e mand z i c h h e t w a p e n v a n e e n a n d e r e f a m i l i e o f i n s t e l l i n g ( v e r e niging, gemeente, e . d . ) mag toeĂŤigenen zonder o f f i c i ĂŤ l e t o e l a ting van de eigenaar, o f zonder h e t wapen t e erven. Met " e r v e n " wordt v e r s t a a n d a t een wapen d a t r e e d s bestond en erkend was a l s familiewapen, o p de afstammelingen kan overgedragen worden. Wanneer men e c h t e r e e n w i j z i g i n g a a n b r e n g t a a n d e k l e u r e n , d e u i t beelding o f d e houding v a n d e uitgebeelde wapenfiguren, i s e r geen s p r a k e m e e r v a n e e n i d e n t i e k w a p e n , e n i s e e n n i e u w w a p e n ontworpen.

Zodoende h e b b e n w i j h e t v e l d ( a c h t e r g r o n d v a n h e t w a p e n s c h i l d ) een a n d e r e k l e u r g e g e v e n e n d e v o r m g e w i j z i g d v a n e e n a c c o l a d e schild naar een afgerond s c h i l d .

Het f a m i l i e w a p e n v a n Osy d e Z e g w a e r t Vo r m : Kleur

i s

a l s

volgt

:

accoladeschild :

z i l v e r

Wapenfiguur bruine stam op kracht) geflank van s n e l h e i d , k vruchtbare gron

n a t u u r l i j k e b o o m (Hoogboom) m e t g r o e n e k r u i n , groene grond geplant (teken van b l o e i e n l e v e n s eerd d o o r twee opstaande zwarte eenhoorns ( t e k e n l o e k h e i d e n uithoudingsvermogen ( o o k w i j z e n d o p den). H e t s c h i l d i s getopt met een baronskroon.

Schildhouders t w e e gouden, kli rood g e t o n g d ; b e i d e n houdend e e n toont een gouden leeuw o p blauw van k l e u r m a a r b e v a t d r i e g o u d e n

- 123

mmende leeuwen, g e h a r n a s t e n b a n i e r. H e t l i n k s e banier v e r v e l d , h e t rechtse i s o o k blauw kepers.

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 123

Wapenspreuk : " A R T E , LABORE, PAT I E N T I A " zilverkleurige wimpel.

-

zwarte

l e t t e r s

o p

een

(In onze parochiekerk hangen een z e v e n t a l O B I I T ' s van o v e r l e d e nen v a n d e f a m i l i e O s y d e Z e g w a e r t e n h i e r o p i s h e t f a m i l i e w a p e n afgebeeld.)

OSY de ZEG WAART

Het w a p e n s c h i l d v a n H o b o n i a : Vo r m : Kleur

afgerond :

goud

( i . p . v .

( i . p . v.

accoladeschild)

z i l v e r )

Wapenfiguur : n a t u u r l i j k e b o o m g e p l a n t o p g r o e n e bodem e n g e steund door twee opstaande z w a r t e paarden ( i . p . v . eenhoorns).

Hierbij wens i k barones Micheline Osy de Zegwaert, t r o u w l i d van onze v e r e n i g i n g , t e d a n k e n v o o r h a a r b e l a n g s t e l l i n g v o o r d e w e r king van onze k r i n g en voor de weldaden van haar f a m i l i e d i e een stempel hebben g e d r u k t o p de b l o e i v a n onze w i j k Hoogboom. D o o r dat we h e t wapenschild v a n d e f a m i l i e Osy d e Zegwaert a l s v o o r beeld konden kiezen, z a l deze f a m i l i e steeds i n onze h e r i n n e r i n g blijven.

Het i s o o k d a n k z i j h e t a r t i s t i e k e v a k m a n s c h a p v a n o n z e t e k e naar, A n d r ĂŠ M a r i ĂŤ n , d i e d i t n i e u w e e m b l e e m o n t w i e r p v o o r d e HOBONIA-penning 1 9 8 2 , d a t we o n s t i j d s c h r i f t e e n m o o i e r u i t z i c h t kunnen g e v e n .

Raymond R o e l a n d s

- 124

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 124

goud

k\ i

MMMMMM I

M I M I I I »

g r o e n

(sinopel

Z w a r t ( sabel

Oeíeeí•í'

III

bruin ▶����.�.�

I�II�''tf

i I l i

- 125 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 125

HOBON IA

KULTURELE HEEMKRING H O O G B O O M

BESTUUR:

VOORZITTER: R a y m o n d ROELANDS, V i n u s a k k e r 2 4 , ( k o n t a k t a d r e s ) 2 0 8 0 Hoogboom - K a p e l l e n tel. 664.18.88 SECRETARIS:

P a u l ARREN, B r e d a b a a n 8 4 9 , 2170 W u u s t w e z e l tel. 663.13.31

SCHATBEWAARDER: H a r r y D E S I T T E R , V i n u s a k k e r 6 0 , 2080 H o o g b o o m - K a p e l l e n tel. 664.80.33 B I B L I O T H E C A R I S : L u c PEETERS, P e e d r e e f 5 1 , 2080 K a p e l l e n tel. 664.75.95

LIDGELD: 3 5 0 F p e r j a a r v o o r g e z i n s b i j d r a g e ; t e s t o r t e n op r e k e n i n g n r . 2 2 0 - 0 3 7 5 7 3 3 - 8 8

- 126

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 126

kuierend in oude papieren

Het i s n u b i j n a v i j f t i e n j a a r g e l e d e n d a t o n z e v e r e start g i n g en d a t de statuten werden opgesteld ( z i e ja nummer 1 ) . G e z i e n d e e v o l u t i e d o o r h e e n d e j a r e n i s h voor o n z e n i e u w e r e l e d e n d e s t a t u t e n k e n b a a r t e make daar w e r d e n e n k e l e k l e i n e w i j z i g i n g e n o f v e r d u i d e l i j k gebracht; d i t om o . a . d e aanhechting aan Kapellen o p 1983 o p t e n e m e n .

n i g i n g van argang 1 e t goed om n. H i e r e n ingen aan1 j a n u a r i

Daar w e e e n f e i t e l i j k e v e r e n i g i n g z i j n e n d u s g e e n p u b l i k a t i e van o n z e s t a t u t e n i n h e t s t a a t s b l a d n a s t r e v e n , h e b b e n w e p u n t e n , die normaal t h u i s h o r e n i n een h u i s h o u d e l i j k reglement, o o k i n de statuten opgenomen. Dank z i j deze ongedwongen r e g e l i n g hebben we reeds gedurende v i j f t i e n j a a r i n e e n kameraadschappelijke s f e e r kunnen w e r k e n a a n d e d o e l s t e l l i n g e n v a n o n z e v e r e n i g i n g .

S TAT U T E N

Artikel 1

:

Onder d e b e n a m i n g "HOBONIA" w e r d d e K u l t u r e l e H e e m k r i n g vereniging genoemd) o p g e r i c h t , d i e t o t d o e l h e e f t . a) d e g e s c h i e d e n i s v a n d e w i j k H o o g b o o m n a t e g a a n . b) h e t p l a a t s e l i j k e k u l t u r e l e l e v e n t e s t i m u l e r e n .

Artikel

2

( h i e r n a

:

Deze v e r e n i g i n g o m v a t . a) d e a l g e m e n e l e d e n v e r g a d e r i n g , b e s t a a n d e u i t a l l e l e d e n v a n d e Kulturele Heemkring, d i e d e b e t a l i n g van h e t j a a r l i j k s l i d g e l d hebben v o l d a a n . D e a l g e m e n e l e d e n v e r g a d e r i n g k i e s t j a a r l i j k s , b i j middel van stemming, d e raad van beheer. E l k l i d , met i n b e grip v a n d e u i t t r e d e n d e l e d e n v a n d e r a a d v a n b e h e e r, h e e f t

- 127 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 127

één g e l d i g e s t e m . b) d e r a a d v a n b e h e e r , b e s t a a n d e - de v o o r z i t t e r - de s e k r e t a r i s - de penningmeester - de b i b l i o t e k a r i s

u i t

De r a a d v a n b e h e e r i s b e v o e g d o m h e t d a g e l i j k s b e l e i d v a n d e vereniging t e voeren.

De r a a d v a n b e h e e r w o r d t a a n g e s t e l d v o o r e e n t e r m i j n v a n 1 j a a r , is a u t o m a t i s c h u i t t r e d e n d en h e r k i e s b a a r samen met de andere l e den.

Artikel

3

:

Aan h e t m a n d a a t v a n d e l e d e n v a n d e r a a d v a n b e h e e r einde g e s t e l d . a) d o o r p e r s o o n l i j k o n t s l a g u i t d e r a a d o f d e v e r e n i g i b) w a n n e e r d e j a a r l i j k s e a a n s t e l l i n g s t e r m i j n v e r s t r e k e c) w a n n e e r h e t o n t s l a g g e ë i s t w o r d t , d o o r t e n m i n s t e van d e a a n g e s t e l d e l e d e n .

Artikel

4

5

6

ng. n i s . é é n d e r d e

n i e t i n d i v i d u n g . Z i j mogen a l l i g e beheerd e

v e r e n i g i n g

:

De a d v i e z e n e n / o f v o o r s t e l l e n v a n d e l e d e n van b e h e e r , t e r g o e d k e u r i n g v o o r g e l e g d .

Artikel

een

:

De l e d e n v a n d e v e r e n i g i n g o f d e b e h e e r r a a d m o g e n eel o p t r e d e n o f handelen i n naam v a n d e v e r e n i g i zich slechts verbinden na goedkeuring door de v o l t raad.

Niet n a l e v i n g v a n a r t i k e l 4 k a n u i t s l u i t i n g u i t tot gevolg hebben.

Artikel

w o r d t

worden

aan

d e

r a a d

:

To e t r e d i n g t o t d e v e r e n i g i n g . elkeen kan l i d worden van de v e r e n i g i n g door eenvoudige b e t a l i n g van h e t j a a r l i j k s l i d g e l d .

Het l i d g e l d w o r d t v a s t g e s t e l d d o o r d e r a a d v a n b e h e e r e n g e l d t voor a l l e l e d e n v a n é é n z e l f d e g e z i n . ( D i t z i j n de o u d e r s e n a l l e ongehuwde k i n d e r e n . ) Het b e d r a a g t v a n a f b e g i n 1 9 8 6 d e s o m v a n 3 5 0 F . leden en minimum 500 F. p e r j a a r v o o r ereleden.

Artikel

7

8

d e gewone.

:

In h e t l i d g e l d i s h e t abonnement s c h r i f t "HOBONIA" begrepen.

Artikel

v o o r

o p

h e t

driemaandelijks

t i j d -

:

Alle l e d e n , e n o o k n i e t - l e d e n , worden aangemoedigd om bijdragen te s c h r i j v e n v o o r h e t t i j d s c h r i f t "HOBONIA".

- 128 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 128

Iedere s c h r i j v e r v a n e e n a r t i k e l antwoordelijk voor z i j n a r t i k e l .

Artikel

9

b l i j f t

echter

p e r s o o n l i j k

v e r -

:

Wijzigingen o f toevoegingen a a n d e h u i d i g e s t a t u t e n gebeuren door d e b e h e e r r a a d e n w o r d e n v o o r g o e d k e u r i n g a a n d e algemene ledenvergadering voorgelegd.

Artikel 10

:

De s t a t u t e n e n / o f w i j z i g i n g e n in h e t t i j d s c h r i f t "HOBONIA".

Artikel 11

van de

s t a t u t e n

z u l l e n

verschijnen

.

De a l g e m e n e l e d e n v e r g a d e r i n g z a l é é n m a a l p e r j a a r p l a a t s v i n d e n , met d e m o g e l i j k h e i d o m b i j z o n d e r e s a m e n r o e p i n g e n t e h o u d e n v o o r de b e h a n d e l i n g v a n z e e r d r i n g e n d e p u n t e n .

In v e r b a n d m e t a r t i k e l 8 z o u i k e e n b i j z o n d e r e o p r o e p w i l l e n doen t o t a l l e l e d e n o m h u n s t e e n t j e b i j t e d r a g e n a a n d e i n h o u d van o n s t i j d s c h r i f t . T e k s t e n , d o k u m e n t e n , f o t o ' s , e n z . , b i j voorkeur h a n d e l e n d o v e r d e w i j k Hoogboom e n omgeving, z i j n v a n harte gewenst. Eventueel kan h e t verwerken t o t een a r t i k e l aan één v a n d e b e s t u u r s l e d e n o v e r g e l a t e n w o r d e n .

Oudere i n w o n e r s v a n Hoogboom, w e l k e i e t s k u n n e n v e r t e l l e n o v e r de g e s c h i e d e n i s v a n o n z e w i j k , o v e r d e f o l k l o r e , o v e r d e i n w o ners e n h u n beroepen, o f o v e r andere onderwerpen, v r a g e n we d i t op t e s c h r i j v e n o f h e t o n s t e l a t e n w e t e n .

Met d a n k

b i j

voorbaat.

Raymond R o e l a n d s

lti

- 129 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 129

Het kapetteke van Putte. o p de hoek

van de Eribranastraat en de Lepelstraat

- 130 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 130

HERALDIEK

LANGSDEOPENBAREWEGTE KAPELLEN

EEN K A P E L M E T A L L I A N T I E W A P E N Op d e h o e k v a n d e E r t b r a n d s t r a a t e n d e l e p e l s t r a a t t e K a p e l l e n staat een k l e i n kapelleke i n rode baksteen met een p u n t i g schaliĂŤndak, h e t zogenaamde " K a p e l l e k e van P u t t e " .

Architectonisch h e e f t h e t f e i t e l i j k geen b i j z o n d e r e kenmerken, aan d e v i e r h o e k e n v a n h e t d a k z i j n e r k l e i n e u i t b o u w s e l s m e t platte uitstenen afdekking, daar bevinden z i c h ook de smeedijzeren m u u r a n k e r s . H o e e e n v o u d i g v a n u i t z i c h t o o k , t o c h i s e r e e n versiering d i e d e aandacht opwekt, boven de deur met zandstenen omlijsting, i n een s o o r t n i s d i e i n e e n scherpe spitsboog t o t aan h e t r o n d v e n s t e r b o v e n i n d e p u n t g e v e l r e i k t b e v i n d t z i c h e e n in s t e e n g e b e i t e l d a l l i a n t i e w a p e n , h e t wapen d u s v a n e e n e c h t paar v o l l e d i g met s c h i l d h o u d e r s e n b a n i e r e n .

Dit wapen k a n o n s m zichtbaar i s n l . h e t een k a p e l i s h e t n a a gewoonte d i e men v o o r van k a s t e l e n .

i s s c h i e n v e r t e l l e n w a t o p d e k a p e l n i e t bouwjaar, immers een wapen o p de g e v e l van mkaartje v a n d e s t i c h t e r . E e n heraldische al v e e l z a l aantreffen boven ingangspoorten

De t i j d h e e f t a l w a t a a n d e doende d u i d e l i j k h e i d om h e t

f i g u r e n geknaagd maar e r i s nog geval t e kunnen vereenzelvigen.

We b e k i j k e n e e r s t d e s c h i l d e n e n s t e l l e n v a s t d a t b e i d e n o v vormig z i j n , w a t n i e t g e b r u i k e l i j k i s , g e w o o n l i j k i s h e t r e c schild, h e t m a n n e l i j k e , v a n d e normale h a l f r o n d e v o r m e n vrouwelijke ovaalvormig, een r e g e l waartegen w e l eens gezon wordt.

Ook h e t o m g e k e e r d e , t w e e m a n n e l i j k e s c h i l d e n afwijking soms omwille van de symmetrie.

k a n

gebeuren,

v o l -

aalh t e r h e t digd

e e n

- 131 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 131

Het r e c h t e r s c h i l d v e r t o o n t s l e c h t s e e n e n k e dubbelkoppige adelaar, h i e r b i j d i e n t opgemerkt heraldiek, l i n k s i s v o o r d e aanschouwer e n o spreekt men soms v a n h e r a l d i s c h r e c h t s en l i n k s

l f i g u u r n l . e e n d a t r e c h t s i n d e mgekeerd, daarom .

De a d e l a a r i s e e n v r i j v e e l g e b r u i k t e f i g u u r i n d e h e r a l d i e k e n is onder d e v o g e l s zowat h e t z e l f d e a l s de leeuw onder d e v i e r voeters; symbool van macht en heerschappij.

De d u b b e l k o p a d e l a a r s c h i j n t e e r s t i n d e 1 4 d e e e u w i n a l g e m e e n gebruik gekomen. H i j w o r d t o o k k e i z e r l i j k e a d e l a a r genoemd omdat h i j h e t embleem was van h e t oude D u i t s e k e i z e r r i j k .

Sporen v a n a r c e r i n g , d i e d e k l e u r m o e t e n a a n d u i d e n , z i j n e r n i e t m e e r, m a a r h e t s c h i l d i s r o o d e n d e a d e l a a r z i l v e r m e t r o d e tong.

Het v r o u w e l i j k w a p e n i s i e t s m i n d e r e e n v o u d i g , vierendeeld e n we z u l l e n h e t maar meteen i n z len; h e t 1 s t e e n 4 d e d e e l , d i e men i n z u l k noemt, z i j n v a n z i l v e r , e e n p a a l v a n s a b e l = z drie gouden kepers e n geflankeerd d o o r twee h het 2 d e e n 3de k w a r t i e r z i j n v a n goud een r o d e 't hoofd van d r i e zwarte merletten.

h e t s c h i l d i s gei j n k l e u r v e r t e l g e v a l k w a r t i e r e n wart, beladen met a l v e r o d e l e l i e s ; b a l k vergezeld i n

De m e r l e t i s e e n h e e l b i j z o n d e r e f i g u u r d i e d o o r s o m m i g e n v o o r een e e n d j e a a n z i e n w o r d t ; h e t i s e e n m e r e l t j e z o n d e r b e k o f pootjes o f afgeknot en komt zeer v e e l i n onze heraldiek voor.

Deze w a p e n s v e r t e g e n w o o r d i g e n h e t Pret d e Te r Ve k e n e n m e e r b e p a a l d Sales b a r o n D i e r t d e K e r k w e r v e g 1799; k a m e r h e e r v a n W i l l e m I d e r Staten v o o r d e p r o v i n c i e Antwerpe Nederlandse l e e u w, e r e t e k e n d a t t tussen d e twee s c h i l d e n z i c h t b a a r Hij was een zoon van M a r i e B a r b a r a

echtpaar D i e r t de Kerkwerve de Theodoor J o z e f Frans Frans de eboren t e B r u s s e l 2 7 o k t o b e r Nederlanden; g r i f f i e r v a n d e n e n r i d d e r i n d e orde v a n d e rouwens o p d e k a p e l o n d e r e n i s .

v a n Jacob Gerard D i e r t h e e r van Kerkwerve e n Ghislaine Osy de Zegwaert, h i j s t i e r f i n 1862.

Op 1 2 m e i 1 8 2 9 w a s T h e o d o o r Jeanne P a u l i n e J o s e p h i n a d e P r e pen 4 s e p t e m b e r 1 8 0 8 . Z i j w a s P r e t d e Te r Ve k e n e n v a n J u s t i n e

D t d C

i e r t t e Antwerpen gehuwd m e t d e Te r Ve k e n g e b o r e n t e A n t w e r e d o c h t e r v a n F i l i p Antoon d e arolina van Ertborn.

F i l i p de P r e t was i n 1806 eigenaar geworden van h e t Ravenhof t e Stabroek, d i t goed was hem toegekomen l a n g s z i j n oom J a n J o z e f Moretus d i e ongehuwd overleden was.

Het w a s o o k F i l i p Lodewijk X V- s t i j l

de en

P r e t d i e h e t oude kasteel h e t de naam Ravenhof g a f .

l i e t

verbouwen

i n

Onder h e t H o l l a n d s e r e g i e m w e r d h i j a a n v a a r d i n h e t r i d d e r s c h a p onder d e n a a m d e P r e t d e Te r Ve k e n n a a r h e t g o e d T e r Ve k e n d a t h i j b u i t e n d e h e e r l i j k h e i d Hemixem nog b e z a t .

- 132

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 132

In 1 8 1 9 w e r d h i j d o o r k o n i n g W i l l e m b a r o n benoemd e n v o e r d e h i j als b r e u k h e t wapen de P r e t gevierendeeld z o a l s hoger omschreven en w a a r v a n k w a r t i e r 2 e n 3 h e t w a p e n v a n H o r n e i s , f a m i l i e w a a r toe z i j n g r o o t m o e d e r b e h o o r d e .

To t a a n

z i j n

dood

i n

1838 was

h i j

burgemeester van Hemixem.

Na h e t o v e r l i j d e n v a n F i l i p d e P r e t g i n g R a v e n h o f o v e r a a n z i j n enige overgebleven d o c h t e r Jeanne, e c h t g e n o t e D i e r t d e Kerkwerve.

Met e e n v e r o n d e r t e l l i n g d a t h e t e c h t p a a r m van d i t g o e d d e z e k a p e l v a n P u t t e s t i c h t t e , l i j k n i e t v e r n a a s t h e t f e i t z i j n , immers strekte z i c h met een oppervlakte v a n ongev groot deel over Putte u i t .

et h e t i n bezitkomen z a l men waarschijnh e t Ravenhof-domein eer 2 6 8 h a v o o r e e n

Jeanne d e P r e t o v e r l e e f d e h a a r e c h t g e n o o t t o t i n 1 8 7 9 e n hof g i n g t o e n o v e r o p h a a r n e e f Gaston d e P r e t Roose d e berg.

RavenCales-

We b e k i j k e n n o g e v e n h e t w a p e n o p d e k a p e l w a n t w e z e g d e n n o g niet d a t de schilden getopt z i j n met een baronskroon en gehouden worden d o o r r e c h t s e e n a d e l a a r e n l i n k s e e n omziende l e e u w i e d e r met e e n b a n i e r .

Bij h e t raadplegen v a n h e t wapenboek v a n Belgis men v a s t d a t d i t v o o r h e t w a p e n D i e r t d e K e r k w e r v geeft i n natuurkleur e n o p de banieren de tweeko het wapen. Vo l g e n s deze b r o n z o u de f a m i l i e D i e r t uit Engeland 15de eeuw; i n de 17de eeuw i n Hollan 18de e e u w t e B r u s s e l , t h a n s u i t g e s t o r v e n .

che a d e l s t e l t e twee adelaars p-adelaar zoals afkomstig z i j n d, daarna i n de

Het w a p e n d e P r e t d e Te r V e k e n h e e f t a l s s c h i l d h o u d e r s t w e e o m ziende leeuwen van goud, z o d a t we moeten v e r o n d e r s t e l l e n d a t o p de k a p e l h e t v r o u w e l i j k w a p e n b e d o e l d w e r d m e t d e s c h i l d h o u d e r van d e P r e t d e Te r V e k e n w a t e e r d e r o n g e b r u i k e l i j k i s , i n d i t g e val v e r t o o n t de b a n i e r h e t wapen de Hornes. H e t geheel s t a a t o p k r o l l e n w a a r a a n e e n w i m p e l v a n z i l v e r m e t d e l e u z e " N E C TEMERE NEC T I M I D E " w a t z o u t e v e r t a l e n z i j n a l s " n i e t o n b e z o n n e n n i e t beschroomd".

Het k a p e l l e k e v a n P u t t e l e e r t o n s e e n s t e m e e r d a t wat m e e r i s d a n e n k e l e f i g u r e n o p e e n s c h i l d v o r m .

Een w a p e n v e r t e g e n w o o r d i g t e e n p e r s o o n deze n i e t m e e r i n l e v e n .

o f

een wapen nog

gemeenschap, o o k

Heraldiek i s e e n n i e t t e miskennen hulpbron, n i e t a l l e e n geschiedenis maar v o o r a l o o k voor genealogie en heemkunde.

a l

i s

v o o r

J. G o o l e n a e r t s

- 133 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 133

VERWIJZINGEN : Baron d e Ryckman d e B e t z Belge" J.B. R i e t s t a p

.

"Armorial

Roger M o r e t u s

P l a n t i n

Antwerps A r c h i e v e n b l a d

:

"Armorial

de

l a

Noblesse

général"

de Bouchout .

général

.

"Généalogie

"Demeures Familiales" de

Pret"

R'C7(Snitf`?f,"

p�`f�9íl

MERE NEC

L»apenpierràeKerkwervQ-PrePeTerVekeviopklellekevanPutt('re Kapellen TEKENING: J O S GOOLENAERTS

- 134

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 134

De lijkwade van Turijn DEEL 7

De I V d e K r u i s t o c h t e n d e L i j k w a d e In t e g e n s t e l l i n g m e t a l w a t a l g e m e e n aangenomen w o r d t , b e d r e i g den d e S a r a c e n e n n i e t o n m i d d e l l i j k d e c h r i s t e n e n i n J e r u s a l e m .

Het w a r e n , i n t e g e n d e e l , d e c h r i s t e n e n d i e d e S a r a c e n e n p r o v o ceerden! D i t werd i n de hand gewerkt d o o r d e e i g e n z i n n i g e h o u d ing v a n d e Te m p e l i e r s .

Christenen e n Saracenen waren t o t een overeenkomst gekomen : d e christenen zouden geen versterkingen meer oprichten, e n de Saracenen z o u d e n d e p e l g r i m s b e s c h e r m e n . M a a r d e G r o o t m e e s t e r d e r Te m p e l i e r s l i e t l a n g s h e e n d e J o r d a a n , d i c h t b i j h e t m e e r v a n G e nezareth, e n " K r a k " ( b u r c h t ) , genaamd " C h a t e l e t " , o p t r e k k e n .

Koppig weigerde Eudes d e St.Amand de werken t e s t o p p e n .

Koning Boudewijn d e " m e l a a t s e "

stond

machteloos.

Maar S a l a d i n l i e t n i e t m e t z i c h s p o t t e n . H i j v i e l d e T e m p e l i e r s krachtdadig a a n . Te g e n z i j n v e r p l e t t e r e n d e overmacht waren d e Te m p e l i e r s o n d a n k s a l h u n m o e d n i e t g e w a s s e n . D e m e e s t e n s t i e r ven m e t h e t z w a a r d i n d e h a n d . E u d e s d e S t . A m a n d g a f z i c h o v e r , maar w e i g e r d e z i c h t e g e n l o s g e l d v r i j t e l a t e n k o p e n " o m d a t e e n Te m p e l i e r a l s l o s g e l d a l l e e n z i j n z w a a r d e n z i j n w a p e n r i e m k o n aanbieden". Z i j n woord getrouw s t i e r f h i j i n gevangenschap.

De o p v o l g e r v a n d e S t . A m a n d w a s R a i n a u d d e C h a t i l l o n . D e z e b a k t e het n o g b r u i n e r . Z i j n Te m p e l i e r s o v e r v i e l e n E g y p t i s c h e karavanen en m o o r d d e n i e d e r e e n u i t . Z i j n T e m p e l i e r s v o e r d e n r a i d s u i t t e gen M e k k a e n M e d i n a .

Saladin antwoordde en j a a g d e

o p

a l l e

m e t

k r a c h t

Te m p e l i e r s

h

i

d i e

i n

- 135

-

j

v i e l z i j n

Tr a n s -JordaniĂŤ

binnen

b e r e i k kwamen.

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 135

Om d e o p m a r s v a n S a l a d i n i n G a l i l e a t e s t o p p e n t r o k k e n 1 5 0 T e m peliers o p . D e l e i d i n g l a g i n handen v a n d e roemruchte r i d d e r Gerard d e R i d e f o r t . To e n d e b e i d e l e g e r s o o g i n o o g s t o n d e n , poogde J a c q u e s d e M a i l l y , M a r e c h a l d e r Te m p e l i e r s , e e n n u t t e l o o s bloedbad t e voorkomen. Maar de R i d e f o r t beschulde d e M a i l l y van lafheid i n h e t g e z i c h t van de v i j a n d . " G i j houdt t e v e e l v a n Uw blond hoofd en g i j w i l t h e t zeker goed bewaren". D a t was t e v e e l gezegd. D e b l o n d e r i d d e r antwoordde g e v a t : " I k z a l a l s e e n r i d der s t e r v e n , m a a r g i j z u l t a l s e e n l a f a a r d v e r d e r l e v e n " .

Het w a s a l s o f d e r i d d e r i n d e t o e k o m s t k o n z i e n , w a n t d e R i d e fort overleefde d e o n g e l i j k e s t r i j d (samen met s l e c h t s twee a n dere r i d d e r s ) .

De c h r i s t e n e n v e r e n i g d e n t o e n a l h u n k r a c h t e n . Z e l f s R a y m o n d I I I verzoende z i c h met z i j n r i v a a l Guy de Lusignan, k o n i n g van J e r u salem. To e n men h e t l e g e r v a n S a l a d i n o n t w a a r d e , d i t " o n t e l b a r e leger, o n e i n d i g a l s een oceaan", z o n k de moed i n de schoenen van de d a p p e r e R a y m o n d . Z e e r v e r s t a n d i g t r o k h i j n a a r d e k o n i n g e n poogde d e z e v a n d e n u t t e l o o s h e i d v a n e e n o p e n v e l d s l a g t e o v e r tuigen.

Kenner v a n d e w o e s t i j n , w i s t h i j m a a r a l t e g o e d h o e h i t t e e n dorst e e n l e g e r konden ondermijnen. M a a r w e e r w a s G e r a r d d e Ridefort d a a r, o m , d o o r z i j n ophitsende woorden, h e t v e r s t a n d het z w i j g e n o p t e l e g g e n . Z o a l s a l t i j d z o c h t e n d e Te m p l i e r s d e s t r i j d !

Guy d e L u s i g n a n , k o n i n g v a n J e r u s a l e m , t r o k a a n h e t h o o f d v a n zijn k r u i s r i d d e r s t e g e n d e "ongelovige i n v a l l e r s " o p . S a l a d i n beantwoordde d e z e " p r o v o c a t i e " m e t h e t u i t r o e p e n v a n d e "JIHAD" (heilige o o r l o g ) .

Het l e g e r d e r c h r i s t e n e n b e g o n e e n h e l s e t o c h t d o o r d e b a r r e woestijn, o p weg n a a r T r i p o l i . U r e n b l e e f men doormarcheren. 's Avonds h i e l d men h a l t o p de h e u v e l s v a n H a t t i n . U i t g e p u t d o o r de h i t t e e n d o r s t , b i v a k e e r d e n d e c h r i s t e n e n o n d e r d e b l o t e h e mel. D i t o n d e r h e t o o g v a n S a l a d i n , d i e o p z i j n k n i e ĂŤ n z o n k e n uitbundig schreeuwde " A l l a h l e v e r t ons de v i j a n d " . 's Morgens ontwaakten d e c h r i s t e n e n , t o t h u n g r o t e v e r b a z i n g omsingeld door een overmachtig leger van "ongelovigen". De r i d d e r s grepen z o n d e r nadenken n a a r h u n zwaard e n stormden o p de S a r a c e nen l o s .

De s t r i j d d u u r d e n i e t l a n g . 1 5 0 0 r i d d e r s den k i e z e n : s t e r v e n o f z i c h o v e r g e v e n .

Zelfs

h e t

en 20.000 soldaten

kon-

"Ydole Barbue" kon geen redding brengen.

Alleen Raymond I I I e n e n k e l e getrouwen l i j k e l i n i e s breken e n z i c h redden. Vo het e r maar s l e c h t u i t . Te m p e l i e r s e n J op g e n a d e r e k e n e n . D a a r o m v o c h t e n v e l e n

konden d o o r d e v i j a n d e o r de andere r i d d e r s zag ohannieters moesten n i e t van hen t o t de dood.

- 136 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 136

Guy d e L u s i g n a n p o o g d e z i c h , g e k v a n a n g s t , w e g t e s t e k e n , m a a r werd g e s n a p t . Z i j n g e d r a g s t a k s c h r i l a f t e g e n d i t v a n G e r a r d d e Ridefort. Deze g a f z i c h o v e r, n a moedig gestreden t e hebben... maar t o c h w e e r n e t o p t i j d o m z i j n h a c h j e t e r e d d e n . H i j w a s d e enige Te m p e l i e r d i e d e s l a g v a n H a t t i n o v e r l e e f d e ! S a l a d i n was niet wraakzuchtig. H i j kwam d e gevangen r i d d e r s p e r s o o n l i j k t e drinken geven. Z e l f s v o o r d e " l a f f e k o n i n g " G u y d e Lusignan, bleef h i j h o f f e l i j k , o o k a l k o n h i j n a u w e l i j k s z i j n minachting verbergen.

* * * Wie v a n d a a g I s r a ĂŤ l d o o r k r u i s t , k a n n o g t a l r i j k e sporen v a n d e k r u i s t o c h t e n t e r u g v i n d e n .

Elke t o e r i s t d i e J e r u s a l e m b e z o e k t , g e n i e t v a n h e t brede p a n o r a m i s c h e u i t z i c h t d a t d e S c o p u s b e r g (Grieks v o o r u i t z i c h t ) b i e d t . H i e r l a g e n de k r u i s vaarders i n 1099, v l a k voor hun beslissende aanval.

Wie d o o r d e D a m a s c u s p o o r t g a a t , l o o p t i n d e v o e t sporen v a n G o d f r i e d e n B o u d e w i j n v a n B o u i l l o n . I n de H e i l i g G r a f K e r k o p d e b e r g G o l g o t h a , o m z e g g e n s naast h e t g r a f v a n Adam, o n s a l l e r v o o r v a d e r, v i n d t men d e g r a v e n v a n b e i d e b r o e d e r s . V o l g e n s d e o v e r levering, s t o n d boven h e t g r a f v a n Adam, d e v o e t van h e t k r u i s .

In h e t " C e n a k e l " w a a r e e n s h e t l a a t s t e avondmaal werd o p g e d i e n d , t r e f t m e n i n e e n z u i l , e e n p e l i k a a n aan, h e t t e k e n d e r k r u i s v a a r d e r s . L a t e r w e r d d e zaal a l s moskee g e b r u i k t . D a a r v a n g e t u i g t n o g d e "MIHRAB", e e n n i s i n d e m u u r r i c h t i n g M e k k a .

In gans I s r a ĂŤ l z i j n sporen van de k r u i s v a a r d e r s t e rug t e v i n d e n .

De g r a v e n v a n I s a a c e n R e b e c c a , i n d e s t a d H e b r o n , zijn overkoepeld door een kapel u i t d e t i j d d e r kruisvaarten.

In B e t h e l e m bouwden z e i n h u n k a r a k t e r i s t i e k e r o maans-gotischestijl d e St.Anna-kerk, o p de p l a a t s waar d e m o e d e r Gods g e b o r e n i s .

Bij J e r i c h o l i g t d e " P l a a t s d e r Verzoeking". Waar eens d e d u i v e l C h r i s t u s o p d e p r o e f s t e l d e , b o u w d e n de k r u i s r i d d e r s e e n b u r c h t , d i e n u g a n s v e r d w e n e n is.

Bij Ti b e r i a s , e e n d e r beroemdste bijbelplaatsen, vochten d e k r u i s v a a r d e r s e e n b l o e d i g e v e l d s l a g u i t tegen d e S a r a c e n e n . De s t a d w e r d v o l l e d i g v e r w o e s t .

Akko ( o f S t . J e a n d ' A r c r e )

i s misschien d e beroemd-

- 137

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 137

ste s t a d u i t d e t i j d d e r k r u i s t o c h t e n . H i e r v o c h t Richard Leeuwenhart tegen S a l a d i n . Napoleon ontmantelde d e v e s t i n g e n , gebouwd door de dappere Engelse koning. A k k o w a s d e p l e i s t e r p l a a t s d e r k r u i s r i d d e r s ; e l k e v e l d s l a g kwamen z e h i e r n i e u w e k r a c h t e n opdoen. A k k o w a s e e n v o o r l o p e r d e r " R i v i e r a " . . . I n Akko g r e e p d e u l t i e m e s t r i j d t u s s e n d e k r u i s v a a r ders en de moslims p l a a t s .

Hier kenden d e c h r i s t e n e n h u n d e f i n i t i e v e n e d e r laag. N a 1291 w a s h e t gedaan m e t d e c h r i s t e l i j k e overheersing van Palestina.

Caesarea i s m o g e l i j k d e s c h o o n s t e i l l u s t r a t i e v a n de m a c h t d e r k r u i s v a a r d e r s . L o d e w i j k I X b o u w d e h i e r in 1 2 4 0 e e n w a r e " K r u i s v a a r d e r s s t a d " . D e g r a c h t e n en m u r e n z i j n n o g b e w a a r d . D e r u ï n e s v a n d e k a t h e draal, gebouwd o p d e r u ï n e s v a n d e magazijnen v a n Herodes d e G r o t e , g e t u i g e n v a n d e w r e e d h e i d d e r S a racenen n a h u n o v e r w i n n i n g i n 1 2 9 1 b i j A k k o . V e l e c h r i s t e l i j k e kerken werden toen v e r n i e l d .

In d e g o l f v a n E i l a t l i g t , o p h e t " K o r a a l e i l a n d " , de m e e s t z u i d e l i j k e b u r c h t r u ï n e v a n d e k r u i s v a a r ders.

(Uit het reisdagboek van R.Alardot, I s r a ë l 1977)

* * * De b l o e d i g e s l a g b i j H a t t i n ( 1 1 8 7 ) b e t e k e n d e h e t e i n d e v o o r d e christenen. Jerusalem moest z i c h overgeven aan d e zegevierende Saladin, d i e hierdoor o n g e l o o f l i j k p o p u l a i r werd.

Saladin toonde z i c h een w i j s man. H i j z o c h t geen verdere s t r met d e c h r i s t e n e n e n d r o e g z o r g v o o r d e v e i l i g h e i d d e r " H e i l Plaatsen". P e l g r i m s mochten v r i j Jerusalem bezoeken, o p v o waarde d a t z e ongewapend e n m e t k l e i n e g r o e p j e s kwamen. Wa t n t u u r l i j k een bedevaart doorheen h e t g e v a a r l i j k e K l e i n -Azië pr tisch onmogelijk maakte.

i j d i g e o r aak-

S a l a d i n z o r g d e e r v o o r d a t J e r u s a l e m N I E T GEPLUNDERD w e r d , z o a l s dat t r a d i t i o n e e l gebeurde m e t e e n b e l e g e r d e s t a d d i e z i c h n i e t onvoorwaardelijk en o n m i d d e l l i j k overgaf.

* * * De " m e n s e l i j k h e i d " v a n S a l a d i n g o l d n i e t v o o r d e T e m p e l i e r s . W e gens h u n u i t z o n d e r l i j k e w r e e d h e i d t i j d e n s d e s t r i j d , e n h u n u i t b u i t i n g v a n d e p l a a t s e l i j k e b e v o l k i n g , m o e s t e n a l l e Te m p e l i e r s ter plaatse afgemaakt worden.

- 138 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 138

De k r i j g e r s v a n S a l a d i n s l o e g e n n i e t "Ydole". M i s s c h i e n w a r e n d e Te m p e l i e r s geworden, d a t z e l f s h e t " p a l l a d i u m " v a Jezus- C h r i s t u s " h e n n i e t meer k o n h e l p e n Ook g r o o t m e e s t e r R e i n a e r t d e moslims. H i j w e r d e c h t e r o p u i spaard. M a a r d a t b e t e k e n d e s l massa g e e s t d r i f t i g e t o e s c h o u w e vonnis en b r a c h t de " z o gehate

C h a t i l t d r u k k e c h t s rs v o l t c h r i s t

o p d e v l u c h t v o o r h e t z o d o o r e n d o o r s l e c h t n " h e t w a r e g e l a a t v a n .

l o n v i e l i n handen v a n d e e l i j k bevel van Saladin g e u i t s t e l . Midden e e n g r o t e r o k Saladin p e r s o o n l i j k h e t e n hond" t e r dood.

De T e m p e l i e r s v l u c h t t e n u i t h e t H . L a n d e n b r a c h t e n h u n h o o f d kwartier over naar Cyprus. L a t e r moesten z i j u i t w i j k e n naar Rhodos.

* * * To e n d e z i e k e P a u s U r b a n u s d e v a l v a n J e r u s a l e m v e r n a m , s t i e r f hij van v e r d r i e t : H e t nieuws verwekte o n t s t e l t e n i s aan de a d e l l i j k e h o v e n i n West-Europa. A l l e o n d e r l i n g e g e s c h i l l e n werden b i j g e l e g d . E e n "GODSVREDE" w e r d u i t g e r o e p e n , e n d e d r i e m a c h t i g ste h e e r s e r s s t e l d e n z i c h aan h e t h o o f d v a n d e d e r d e k r u i s t o c h t .

De z e v e n t i g j a r i g e F r e d e r i k I Leeuwenhart v a n E n g l a n d , e n voerden h u n l e g e r s a a n .

Wie n i e t

kon

o f

wilde

Barbarossa v a n D u i t s l a n d , R i c h a r d F i l i p s I I Augustus v a n F r a n k r i j k ,

g a a n , m o e s t d e "SALADIN-PENNING" b e t a l e n .

De D u i t s e r i d d e r s t r o k k e n d o o r h e e n K l e i n - A z i ĂŤ o p e n b e h a a l d e n enkele s c h i t t e r e n d e overwinningen. De t r o e p e n van S a l a d i n konden tegen d e s t o e r e D u i t s e r s n i e t s u i t r i c h t e n .

Tijdens deze t o c h t werd de de T e u t o n e n o r d e ( 1 1 8 9 ) .

Duitse

t a k

der

De F r a n s e n e n E n g e l s e n k w a m e n o v e r z e e .

Cyprus, w a a r z e een basiskamp o p r i c h t t e n .

ridderorden

Z e

g e s t i c h t

heroverden

.

e e r s t

De l a n d i n g b i j A k k o v e r l i e p z o n d e r p r o b l e m e n . D e s t a d w e r d o m singeld e n h e t l e e k e r n a a r d a t d e Saracenen z o n d e r v e r h a a l stonden t e g e n o v e r h e t machtige l e g e r d e r c h r i s t e n e n . Maar de h e roĂŻsche weerstand van d e moslims b i j Akko stuurde h e t p l a n d e r kruislegers i n de war. De u i t e i n d e l i j k e v a l van Akko was voor de christenen een ware Pyrhus-overwinning. Hun l e g e r s waren door de lange b e l e g e r i n g g e d e m o r a l i s e e r d e n v e l e n k e e r d e n n a a r h u i s t e rug.

To t o v e r m a a t v a n r a m p v i e l k e i z e r B a r b a r o s s a b i j T a u r u paard, t o e n h i j h e t o n d i e p r i v i e r t j e S e l e f o v e r s t a k . zware u i t r u s t i n g z o n k h i j a l s e e n b a k s t e e n . H u l p e l o o s daar l i g g e n s p a r t e l e n . H u l p kwam t e l a a t ; o n d e r d e o g e eskorte verdronk de Duitse k e i z e r.

s va D o o b l e n va

n z i j n r z i j n e f h i j n z i j n

* * *

- 139 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 139

Richard Leeuwenhart e n F i l i p s I I Augustus konden h e t n i e t eens worden o v e r e e n s t r i j d p l a n . S a l a d i n p r o f i t e e r d e d a n k b a a r v a n d e ze g e l e g e n h e i d o m z i j n t r o e p e n t e r e o r g a n i s e r e n e n o p n i e u w t e n aanval t e t r e k k e n .

Inmiddels h i e l d de Franse koning z i c h met z i j n troepen a f z i j d i g .

Saladin l e e k n u z e k e r v a n d e o v e r w i n n i n g . T o t h i j R i c h a r d Leeuwenhart o p z i j n weg vond!

Deze r o e m r u c h t e E n g e l s e k o n i n g , d i e m e e r t i j d o p v r e e m d e s l a g velden doorbracht dan i n z i j n p a l e i s , g a f , d o o r z i j n d r i e s t o p treden en z i j n weergaloze dapperheid, d e ontmoedigde k r u i s l e g e r s nieuwe m o e d . Z i j n d a a d w e r k e l i j k v o o r b e e l d s p o o r d e d e k r u i s v a a r ders a a n , h u n l a a t s t e k r a c h t e n a a n t e s p r e k e n e n d e Saracenen met v e r n i e u w d e h e v i g h e i d t e b e k a m p e n .

Ongelukkig w a s R i c h a r d w e i n i g t a k t i s c h aangelegd. H i j v o c blijkbaar a l l e e n om t e vechten, e n a l t i j d volgens de r e g e l s d ridderschap. O v e r a l waar e r t e vechten v i e l daagde Richard o Steeds i n d e e e r s t e g e l e d e r e n , t r o t s e e r d e h i j z o n d e r v a a r n o vrees d e v i j a n d . Geen p i j l o f v u u r k o g e l k o n hem deren. H e t w of h i j " e e n onzichtbaar p a n t s e r droeg".

Waar h e t b scheen k e e het f a n a t i steeds aan

a n i rde e k de

h t e r p . ch as

e r van Richard Leeuwenhart o p h e t s t r i j d p e r k v e r n d e krijgskansen. Ondanks d e moed van Saladin e n verweer v a n d e Saracenen stonden d e oorlogsgoden k a n t van de Engelse koning.

U i t e i n d e l i j k kon Richard na een reeks schitterende gevechten t o t Jaffa doordringen. A k k o werd d e hoofdstad, w a a r d e k o n i n g v a n Jerusalem z i j n p a l e i s h a d e n d e v e r s c h i l l e n d e r i d d e r o r d e n h u n h o o f d k w a r t i e r kwamen v e s t i g e n .

Richard Leeuwenhart b l e e f v e r d e r t e g e n S a l a d i n vechten, o o k a l l i e t d e Franse k o n i n g F i l i p s -Augustus d e k r u i s t o c h t d e f i n i t i e f in de s t e e k .

Bij A r s o e f vochten Richard e n S a l a d i n een beslissend d u e l u i t .

Na e e n v e r s c h r i k k e l i j k g e v e c h t , w a a r i n d u i z e n d e n h e t l e v e n l i e ten, moesten de moslims h e t v e l d ruimen. De ganse k u s t s t r o o k t o t Jaffa v i e l i n c h r i s t e l i j k e handen.

Zowel R i c h a r d L e e u w e n h a r t a l s S a l a d i n s c h r e v e n i n d i e d a g e n bladzijden geschiedenis. Z e r i v a l i s e e r d e n i n moed, d a p p e r h e i d e n r i d d e r l i j k h e i d . B e i d e kemphanen waren z o d o o r hun overwinningsdrang b e z e t e n , d a t z e a l l e s v e i l hadden e n n u t t e l o o s l e v e n s o p offerden om e l k a a r t e verslaan. Na v e l e bloedige, onbelangrijke veldslagen tekenden b e i d e v o r s t e n e e n wapenstilstand. D e v e r overde gebieden b l e v e n i n h e t b e z i t v a n de c h r i s t e n e n . J e r u s a l e m bleef b i j d e moslims, m a a r d e " H e i l i g e P l a a t s e n " zouden t e n eeuwigen dage v o o r ongewapende p e l g r i m s t o e g a n k e l i j k z i j n .

Tijdens d e z e k r u i s t o c h t vonden d e " D u i t s e r i d d e r s " n i e t b e t e r dan t e g e n d e " B y z a n t i j n s e b o n d g e n o t e n " o p t e t r e k k e n ! C o n s t a n t i nopel w e r d b e l e g e r d e n m e t p l u n d e r i n g b e d r e i g d . O m d e

- 140 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 140

vernieting van de s t a d t e voorkomen, moesten de Byzantijnen zien van a l l e e i s e n o p de " D u i t s e gebieden i n K l e i n - A z i ë " .

De p r a k t i s c h e r e s u l t a t e n v a n d e in f e i t e o n b e d u i d e n d . E n k e l e j veroveringen i n stand, maar dan de m o s l i m s s t e e d s o p n i e u w d e m a selijke bevolking de christenen

a f -

verschillende kruistochten waren a r e n h i e l d e n d e c h r i s t e n e n h u n verzwakte hun i n v l o e d . Zo konden cht g r i j p e n . Mede omdat de p l a a t s l e c h t gezind was.

Einde v a n d e X I I d e e e u w o o r d e e l d e n d e c h r i s t e n e n i n W e s t - E u r o p a het opnieuw n o d i g om h e t H e i l i g Land t e gaan " b e v r i j d e n " .

In f e i t e w a s h e t o g e n b l i k g u n s t i g om d e m a c h t i n h e t w a n k e l e B y zantium i n handen t e k r i j g e n . De i n t e r n e m a c h t s s t r i j d tussen de pretendenten o p de Byzantijnse k r o o n g a f d e c h r i s t e n e n een g e droomd v o o r w e n d s e l o m m i l i t a i r i n t e g r i j p e n . V o o r a l t o e n p r e tendent A l e k s i o s p l e c h t i g zwoer, d a t h i j a l l e s zou doen om t e r u g eenheid t o t s t a n d t e b r e n g e n t u s s e n d e B y z a n t i j n s e e n d e Roomse Kerk!

Midden a l d i t nog d e t i j d o m ten b e w a a r d i n l i j k de "Sindo stof".

dreigend oorlogsgeweld vond conservator Mesarites een grondige i n v e n t a r i s van de " k e r k e l i j k e schatde Pharos-kapel" o p t e maken. H i j vermeldt duiden", d a t h i j o m s c h r i j f t a l s "gemaakt v a n goedkope

*

*

*

Paus I n n o c e n t i u s I I I h a d s c h o o n d e b e v r i j d i n g v a n J e r u s a l e m t e prediken; d e IVde k r u i s t o c h t h i e l d h a l t voor Constantinopel! D i t op a a n s t o k e n v a n d e s t o k o u d e d o g e v a n V e n e t i ë , d i e d e o n d e r g a n g van B y z a n t i u m g e z w o r e n h a d . T i j d e n s é é n z i j n e r v e l e " p l a a t s e l i j k e " oorlogen was doge Enrico Dandolo door de Byzantijnen a l s g i j z e l a a r genomen. To e n men hem n i e t v r i j k o c h t , w e r d h i j gemarteld. De Byzantijnen brandden d e ogen v a n de doge meedogenloos u i t , d o o r hem l a n g d u r i g i n een h o l l e s p i e g e l t e l a t e n k i j k e n , d e terugkaatsende zonnestralen maakten de man h a l f b l i n d .

En j u i s t b i j d i e w r a a k z u c h t i g e d o g e k l o p t e d e o p s t a n d i g e Aleksios aan, o m s t e u n t e vragen! D e Venetianen draaiden zowel de B y z a n t i j n e n a l s d e k r u i s v a a r d e r s e e n r a d v o o r d e o g e n e n haalden hun s l a g t h u i s .

De s c h i t t e r e n d e r i j k d o m v a n C o n s t a n t i n o p e l w a s e e n g r o t e b e k o ring v o o r d e c h r i s t e n e n . V e l e k r u i s v a a r d e r s hadden, a l v e l e maanden, w e i n i g o f g e e n s o l d e r i j o n t v a n g e n , e n d e b e l o o f d e " t r a ditionele" driedaagse brandschatting van een belegerde s t a d , d i e zich weigerde over t e geven, l o k t e de christenen wel aan! We i n i gen v r o e g e n z i c h a f , h o e h e t m o g e l i j k w a s d a t c h r i s t e n e n , n a m e n s een " p a u s e l i j k e o p r o e p t e r b e v r i j d i n g v a n d e c h r i s t e n e n i n h e t Heilig Land", andere c h r i s t e n e n gingen bevechten! Menig r i d d e r had g e w e t e n s b e z w a r e n t e g e n e e n d e r g e l i j k e t w i j f e l a c h t i g e o n d e r nemingg. Te n s l o t t e w a s men o p weg om d e " H e i l i g e P l a a t s e n " i n Palestina u i t de handen d e r Saracenen t e bevrijden.

- 141 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 141

Robert de C l a r y v e r t e l t i n z i j n dagboek hoe h e t e r aan t o e g i n g : "Bischoppen e n legeraanvoerders bespraken h e t p r o b l e e m gezamel i j k en o o r d e e l d e n d a t d e s t r i j d w e t t e l i j k was e n d a t men Byzant i j n e n m o c h t a a n v a l l e n , o m d a t z e v r o e g e r a a n d e w e t v a n Rome g e hoorzaamden e n d a t n u n i e t m e e r d e d e n . D a a r o m , o o r d e e l d e n d e bisschoppen d a t d e s t r i j d t e g e n C o n s t a n t i n o p e l g e e n zonde k o n zijn, maar wel een groot werk van medelijden . . . " De k r u i s v a a r d e r s o m s i n g e l d e n C o n s t a n t i n o p e l o l l e d i g , e n d e s t a d was v a n d e b u i t e n w e r e l d a f g e g r e n d e l d . G e e n s c h i p k o n n o g i n o f uit de haven. En zo brak op 12 j u l i 1203 de aanval o p Constantinopel l o s . T e l a n d e n t e r z e e v i e l e n d e c h r i s t e n e n v a n Rome a a n .

Maar d e c h r i s t e n e n v a n C o n s t a n t i n o p e l b o d e n s t e r k w e e r s t a n d , e n de a a n v a l m i s l u k t e . M e n s l o o t e e n w a p e n s t i l s t a n d . A l e k s i o s I V kwam o p d e t r o o n m a a r w e i g e r d e z i j n b e l o f t e n n a t e k o m e n . E e n nieuwe p a l e i s r e v o l u t i e k o s t t e h e t l e v e n a a n d e p a s g e k r o o n d e keizer.

De k r u i s v a a r om d e " b e l o f te d w i n g e n " . veroveren en

ders a c h t t e n z i c h v e r p l i c h t opnieuw i n t e g r i j p e n , t e t o t e e n m a k i n g d e r k e r k e n v a n Rome e n B y z a n t i u m a f Maar n u was h e t de bedoeling de s t a d d e f i n i t i e f t e een nieuw " k e i z e r r i j k " t e s t i c h t e n .

Een e e r s t e a a n v a l o p 9 a p r i l 1 2 0 4 m i s l u k t e , m a a r d e t w e e d e a a n valsgolf op 12 a p r i l 1204 overspoelde de eerste vestingsring.

De a a n v a l l e n d e r k r u i s v a a r d e r s b l e v e n a a n v a n k e l i j k z o n d e r v e r d e r sukses, m a a r d o o r v e r r a a d konden z e s t a d s p o o r t e n v e r o v e r e n . D e weerstand d e r B y z a n t i j n e n verzwakte s n e l , e n k e i z e r Dukas A l e k sius V m o e s t d e b e n e n nemen "om t e voorkomen d a t h i j a l s e e n lekkere versnapering o f nagerecht tussen de kiezen der Latijnen zou t e r e c h t k o m e n " . ( Z o a l s s e n a t o r N i k e t a s C h o n i a t e s v e r t e l d e . ) De k r u i s v a a r d e r s g e d r o e g e n z i c h a l l e r m i n s t c h r i s t e l i j k . B a r b a a r s werd d e s t a d g e p l u n d e r d . W e i n i g v r o u w e n k o n d e n h u n e e r r e d d e n .

Ta l l o z e p a l e i z e n , k e r k e n e n k l o o s t e r s w e r d e n i n b r a n d g e s t o k e n .

De A y a S o p h i a w e r d o n t h e i l i g d . O p d e k e i z e r s t r o o n , i n h e t k e r k koor, w e r d een h o e r g e p l a a t s t . D r o n k e n l i c h t e k o o i e n zongen e r d e mis e n d a n s t e n n a a k t o p h e t a l t a a r . L a l l e n d e k r u i s r i d d e r s s p e e l den o m b u i t o p d e k e r k a l t a r e n . Z o g i n g e n v e e l s c h a t t e n v e r l o r e n .

De P h a r o s - k a p e l o n t s n a p t e g e l u k k i g a a n d e v e r n i e l i n g .

* * * Godfried d e V i l l e h a r d o u i n , d e o f f i c i ĂŤ l e g e s c h i e d s c h r i j v e r v a n deze v i e r d e k r u i s t o c h t , b e s c h r e e f i n t r e f f e n d e d e t a i l s d e p l u n dering van Constantinopel : "Niemand, was b i j machte t e berekenen, t e t e l l e n w a t a a n g o u d e n z i l v e r , v a a t w e r k e n e d e l s t e n e n , goudbrokaat e n z i j d e , m a n t e l s v a n eekhoornvacht e n h e r m e l i j n door d e k r u i s v a a r d e r s w e r d a a n g e t r o f f e n ; s i n d s d e s c h e p p i n g d e r wereld had geen enkele s t a d zoveel aan rijkdommen b e v a t " .

Senator N i k e t a s Choniates d r u k t e z i j n o n t z e t t i n g lange b r a n d s c h a t t i n g i n l y r i s c h e v o l z i n n e n u i t

- 142

o v e r

de

dagen-

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 142

"Oh, s t a d , s t a d , o o g a p p e l a l l e r s t e d e n , o n d e r w e r p v a n v e r h a l e n over de gehele wereld, schouwspel verheven boven de w e r e l d , v e r dedigster v a n kerken, l e i d s t e r van h e t g e l o o f , g i d s van de o r thodoxie, beschermster v a n h e t onderwijs, woonstede v a n a l h e t goede. G i j h e b t d e b e k e r v a n d e g r a m s c h a p v a n d e H e e r t o t d e laatste druppel geledigd e n z i j t bezocht door v u u r d a t w e l k i n lang vervlogen dagen o v e r de v i j f steden kwam."

In L i m b u r g a / d L a h n ( D u i t s l a n d ) b e w a a r t m e n n u n o g e e n r e l i e k k i s t j e , b u i t g e m a a k t t i j d e n s d e driedaagse p l u n d e r i n g v a n Constantinopel. Volgens de overlevering zou de Lijkwade h i e r i n b e waard g e w e e s t z i j n .

* * * Ondanks d e s l e c h t e v e r s t a n d h o u d i n g t u s s e n " l a t i j n e n " e n " b y z a n tijnen", zochten de kruisvaarders hun v e r t i e r i n Constantinopel.

Dat s o m m i g e n o o k n o g t e r k e r k e g i n g e n m o g e b l i j k e n u i t h e t d a g boek v a n R o b e r t d e C l a r y . D e z e b e s c h r e e f h o e h i j m e t e i g e n o g e n zag, d a t e l k e v r i j d a g e e n r e l i k w i e v e r e e r d w e r d : " i n e e n k l o o s ter, S a n c t a M a r i a d e Blachernea genaamd, w a a r men e e n l i j k w a d e , waarin Onze H e e r omhuld was geweest, bewaarde. O p b e i d e k a n t e n verscheen H i j a l s o f h i j s t o n d , z o d a t men z e e r goed h e t b e e l d van Onze H e e r k o n z i e n . N a d e v a l v a n d e s t a d w i s t n i e m a n d m e e r , noch G r i e k , n o c h Fransman, w a t e r m e t d e l i j k w a d e g e b e u r d w a s " . ( L e t t e r l i j k e v e r t a l i n g u i t " L i Prologues d e Constaninoble" v a n Robert de C l a r y )

* * * Na d e e e r s t e d a g e n v a n w o e s t e p l u n d e r i n g e n e i s t e d e b i s s c h o p v a n Troyes G r a n i e r d e T r a v e l , d a t m e n d e k e r k e n e n r e l i k w i e ë n z o u eerbiedigen. Z i j n o p v o l g e r N i v e l o n d e C h é r i s y, b i s s c h o p v a n Soissons, v o r d e r d e b i j d e aanvoerders van de k r u i s t o c h t a l l e g e stolen r e l i k w i e ë n op, o m ze i n naam van de Kerk voor " a l l e spekulaties en marchandering t e v r i j w a r e n " .

Het w a s i m m e r s m a a r l o g i s c h d a t e e n s o l d a a t , d i e e r g e n s liek o p de k o p hed g e t i k t , d i e v o o r e i g e n b a a t aan d e p r i j s zou verkopen, e n a l l e r m i n s t geneigd zou z i j n z i j n te s t a a n . H e t w a s i m m e r s e e n e r e z a a k om e e n o f a n d e r e r u i t h e t H e i l i g Land mee n a a r h u i s t e nemen.

een r e hoogste b u i t a f e l i k w i e

U i t e i n d e l i j k kwam L e t o p h e t h o o g s t e v l a k t o t e e n overeenkomst de b u i t w e r d v o o r 3 / 8 a a n d e V e n e t i a n e n , v o o t 3 / 8 a a n d e k r u i s vaarders e n v o o r 2 / 8 aan d e Byzantijnen toegewezen. Z o was i e dereen t e v r e d e n .

De v r a a g n a a r r e l i e k e n w a s z o g r o o t , d a t e e n s t e m e e r o n t e l b a r e vervalsingen o p d e m a r k t kwamen. De geschiedenis l e e r t o n s z e e r d u i d e l i j k d a t i n 1261 v e e l van de autentieke r e l i k w i e ë n , d i e i n 1204 d o o r d e k r u i s v a a r d e r s m e e g e n o m e n w a r e n , n o g i n C o n s t a n t i n o pel t e z i e n waren . . . , ondanks h e t f e i t d a t d e F r a n s e k o n i n g Augustus i n 1222 e e n h e l e r e e k s r e l i k w i e ë n g e k o c h t h a d v a n Boudewijn I I v a n C o n s t a n t i n o p e l .

O p d e a k t e " d a t é d e

- 143

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 143

Saint-Germain-en-Laye", s t a a t ondermeer vermeld "une r e l i q u e d e la Vr a i e C r o i x longue d ' u n p i e d " (een s t u k van h e t Echte K r u i s , een v o e t l a n g ) .

Koning L o d e w i j k I X k o c h t l a t wijn. I n f e i t e diende deze ning van 21.000 z i l v e r e n l i v Volgens d e l e g e n d e b e t a a l d e eigen enorme schulden a f . . .

e r de doornenkroon van keizer Bouder e l i k w i e a l s onderpand v o o r een l e r e s , d i e n o o i t werden terugbetaald. koning Lodewijk met 72 doornen z i j n

* * * In z i j n b e s c h r i j v i n g v a n d e g e b e u r t e n i s s e n i n C o n s t a n t i n o p e l , tijdens d e v i e r d e k r u i s v a a r t , s t i p t e R o b e r t d e C l a r y t e r l o o p s aan d a t e e n z e k e r e O t t o d e l a R o c h e , m e t z i j n s o l d a t e n , i n g e kwartierd was " i n h e t k l o o s t e r v a n d e M a r i a d e Blanchernea".

Daar z a g h i j w a a r s c h i j n l i j k d e " s y d o i n e " , t i j d e n s d e w e k e l i j k s e vereringen, d i e d e C l a r y beschreven h e e f t . I n e e n l a t e r e t e k s t vermeldt d e C l a r y trouwens d a t " O t t o d e l a Roche d e sydoine i n zijn b e z i t had".

De n a a m O t t o d e l a R o c h e s t a a t m o g e l i j k i n v e r b a n d m e t e e n a n dere l i j k w a d e , d i e men " d e l i j k w a d e v a n Besançon" noemde. I n e n brief, gedateerd 1 augustus 1205, vernoemt paus Innocentius " d a t Otto d e l a Roche d e l i j k w a d e ( S y d o i n e ) i n A t h e n e o n d e r z i j n hoede b e w a a r t " . E e n c o d i c e u i t 1 2 9 0 , v a n e e n a f s t a m m e l i n g v a n k e i z e r Commenus v a n C o n s t a n t i n o p e l , b e w a a r d i n h e t " C h a r t u l a r i u m Culianes" (Nr126) spreekt i n dezelfde z i n .

To e v a l l i g o f n i e t , w a s h e t e e n g e e s t e l i j k e P o n z i o d e l a R o c h e die, r o n d h e t begin van de XIVde eeuw "de lijkwade van Besançon" aan d e b i s s c h o p v a n d e z e s t a d o v e r h a n d i g d e . E r b e s t a a t g e e n b e wijs v a n d e aanwezigheid v a n e e n l i j k w a d e i n d e k a t e d r a a l St.Stefanus van Besançon. To c h werd een l i j k w a d e met d e a f b e e l ding v a n h e t l i c h a a m van Jezus-Christus, n a een brand i n 1349, overgebracht n a a r een k l e i n e k a p e l , e n k e l e k i l o m e t e r b u i t e n d e stad. Deze kapel werd i n 1353 ingehuldigd.

To e v a l o f n i e t , i n 1 4 1 8 z o u M a r g a r e t h a d e C h a r n y t r o u w e n m e t e e n graaf de l a Roche. Z o d u i k t de naam de l a Roche tenminste d r i e maal o p , i n d e g e s c h i e d e n i s v a n d e l i j k w a d e v a n B e s a n ç o n .

Wa t e r m e t d e z e l i j k w a d e g e b e u r d i s w e e t n i e m a n d . H e t i s b e s t mogelijk d a t z e i n h e t b e z i t van de f a m i l i e d e Charny i s gekomen, w a a r d o o r d e s t e l l i n g , d a t d e T e m p e l i e r s d e l i j k w a d e u i t h e t Heilig L a n d h e b b e n meegebracht, n a t u u r l i j k o n t k r a c h t w o r d t .

Eerst i n 1 5 2 3 b e g o n i n Besançon d e c u l t u s v a n e e n l i j k w a d e , waarvan men g e e n b i n d i n g k a n a a n t o n e n m e t d e v r o e g e r e r e l i k w i e , die men e r t i j d e n s h e t b e g i n van de XIVde eeuw v e r e e r d e .

Volgens d e l e g e n d e z o u G o d f r o i d d e C h a r n y wijze" de lijkwade hebben toegeëigend.

z i c h

op "onrechtmatige

De g e e s t e l i j k h e i d v a n B e s a n ç o n s t o n d v o o r s c h u t . . . I n d e k a p e l lag e e n g r o v e v e r v a l s i n g , m a a r hoe z o u men o o i t kunnen b e w i j z e n dat e r e e n v e r w i s s e l i n g h a d plaatsgegrepen? W i e k o n d e

- 144

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 144

beweringen van de Charny weerleggen, v e r m i t s de s t r i j d o m S m y r n a n i e t h a d d e n o v e r l e e f d ?

z i j n

opdrachtgevers

Ondanks d e b i t t e r e o n t g o o c h e l i n g b l e e f d e " n a m a a k l i j k w a d e " t o c h bewaard i n Besanรงon. V e e l l a t e r z o u men o p n i e u w aanknopen m e t d e eredienst van de "echte l i j k w a d e " . Heel wat vooraanstaanden kwamen i n d e l o o p d e r e e u w e n i n d e S t . S t e f a n u s - k a t e d r a a l b i d d e n .

Ondermeer d e F r a n s e k o n i n g , d e H . F r a n c i s c u s v a n S a l e s e n J e a n n e de C h a n t a l .

* * * Tijdens de Franse Revolutie verdween de " l i j k w a d Intussen i s d e " l i j k w a d e v a n Besanรงon" n o g s t Mogelijk gebeurt n o g eens h e t z e l f d e wonder a l s een m e t s e l a a r d e " M a n d y l l o n " i n e e n v e r b o r g e n n i dat z e d a a r V I J F eeuwen v e r g e t e n was a c h t e r g e b l e

e van Besanรงon". e e d s s p o o r l o o s . i n Edessa t o e n s terugvond, n a ven.

Het z o u d e w e t e n s c h a p s w e r e l d z e k e r i n b e r o e r i n g b r e n g e n e e n d e r g e l i j k "oude r e l i e k " a a n d e z e l f d e r e e k s onderzoekingen a l s d e "lijkwade van L i r e y " t e onderwerpen.

* * * Ve r d w e n e n w a s d e l i j k w a d e i n e l k g e v a l n i e t , w a n t i n 1 2 4 7 z o n d keizer boudewijn van Constantinopel een s t u k van de l i j k w a d e aan de k o n i n g v a n F r a n k r i j k , L o d e w i j k I X ( d e h e i l i g e ) ! D e z e w a s z i c h toen a a n h e t k l a a r m a k e n v o o r d e k r u i s t o c h t , e n B o u d e w i j n h o o p t e dat h i j o n d e r w e g e v e n h a l t z o u maken o m h e m t e h e l p e n i n d e s t r i j d tegen z i j n buren.

De F r a n s e k o n i n g h e c g i f t , e n verdeelde z e kerken. Te n h u i d i g e n in d e S a i n t e - C h a p e l l e van T u r i j n " o n t b r e e k t van c i r c a 3 6 o p 6 c m

h t t e z e l f b l i j k b a a r w e i n i g b e l a n g a a n d e tussen de voornaamste Franse k l o o s t e r s e n dage bewaart men nog een d e r g e l i j k s t u k j e t e P a r i j s . En inderdaad . aan de "Lijkwade i n een hoek langs de onderzijde een s t r o o k

Opvallend i s ook d a t langsheen deze ontbrekende s t r o o k s t o f , een lange r e e p o v e r d e g a n s e l e n g t e a a n d e l i j k w a d e i s toegevoegd.

Niemand h e e f t d a a r e e n v e r k l a r i n g v o o r g e v o n d e n .

Volgens p a t e r L . H a r d o u i n - D u p a r c , O . P. ( S i n d o n N r . 3 2 - 1 9 8 3 ) h e men t o t o p h e d e n d e z e " b a n d " t e w e i n i g a a n d a c h t g e s c h o n k e n . is h e t w e l v e r w o n d e r l i j k d a t o p deze s t o f w e i n i g o f geen w e t schappelijke t e k s t e n z i j n u i t g e v o e r d . Z o h e e f t men b v. h i e r g "pollen" bestudeerd.

e f t Z o eneen

Pater Hardouin i s v a n mening d a t deze " b a n d " h e t b e w i j s l e v e r t dat d e a f b e e l d i n g o p de l i j k w a d e w e r k e l i j k " a c h e i r o p i e t o s " ( n i e t door mensenhanden g e m a a k t ) i s . Z i j n r e d e n e r i n g i s s i m p e l , m a a r moeilijk t e weerleggen. Om een kunstwerk a l s de l i j k w a d e t e maken m o e t e e n g e n i e a a n h e t w e r k g e w e e s t z i j n . W e l k g e n i e z o u h e t in z i j n h o o f d h a l e n , e e n p o r t r e t z o v e r u i t d e a s v a n z i j n d o e k te p l a a t s e n ?

-- 1 4 5

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 145

De b r e e d t e v a n d e a a n g e n a a i d e b a n d i s n i e t t o e v a l l i g 9 men d e b r e e d t e v a n d e b a n d a f v a n d e b r e e d t e v a n d e zoals deze n u i n T u r i j n bewaard w o r d t , d a n h o u d t men breedte over van 101 cm.

De b r e e d t e v a n h e t l i j k b e d i n J e r u s a l e m i s n u 9 4 c m , heeft beschermblokjes toegevoegd, o m h e t s l i j t e n d o o r aanrakingen van godsvruchtige handen o p t e vangen.

cm. T r e k t lijkwade, een n e t t o

maar m e n de v e l e

Uit b e s c h r i j v i n g e n v a n middeleeuwse p e l g r i m s weten w e d a t d e lijkbank o o r s p r o n k e l i j k 9 2 c m breedte h e e f t . E e n b e s c h r i j v i n g u i t h e t b e g i n v a n X V I I d e eeuw, n a g e l a t e n d o o r Deshayes, ambassadeur v a n L o d e w i j k X I I I v a n F r a n k r i j k , v e r m e l d t z e l f s z e e r e x a c t "deux p i e d s d i x p o u c e s " ( t w e e v o e t , t i e n duim) w a t j u i s t 9 1 , 8 cm geeft.

De l i j k w a d e w a s d u s 1 0 1 - 9 2 = 9 c m t e b r e e d ? N e t d e b r e e d t e v a n de a a n g e n a a i d e b a n d . . . W a a r s c h i j n l i j k w a s d e l i j k w a d e d u s i e t s te b r e e d e n h i n g z e g e d e e l t e l i j k o v e r d e r a n d . J o z e f v a n A r i m a thea e n Nicodemus ( o f h u n d i e n a r e n ) h e b b e n d a n h e t l i c h a a m v a n Jezus- C h r i s t u s o n g e v e e r i n h e t midden v a n d e l i j k b a n k g e l e g d e n vervolgens de l i j k w a d e toegebonden, z o a l s de t r a d i t i e d a t wou : met b a n d e n a a n d e h a l s , h e t m i d d e n e n d e b e n e n . H o o g s t w a a r s c h i j n l i j k h e e f t men d e b a n d aangenaaid, t o e n men de l i j k w a d e i n haar g e h e e l i s gaan u i t s t a l l e n .

* * * W a a r s c h i j n l i j k g e r a a k t e d e l i j k w a d e i n h e t b e z i t v a n d e Te m p e liers. I n een b r i e f van paus Honorius I I , gedateerd 13 mei 1224, staat v e r m e l d : " d a t e e n r e l i e k van h e t K r u i s d o o r d e Te m p e l i e r s bewaard w o r d t " . A l s e e n r i j k e e n m a c h t i g e o r d e d e l i j k w a d e i n haar b e z i t h a d , d a n i s h e t n o r m a a l d a t d e z e v o o r d e b u i t e n w e r e l d als spoorloos verdwenen beschouwd kon worden. Z o i s h e t t e v e r klaren d a t v a n d e l i j k w a d e gedurende v e l e j a r e n n i e t s vernomen werd. W a a r s c h i j n l i j k beweerden d e Te m p e l i e r s d e l i j k w a d e i n h u n machtig h o o f d k w a r t i e r v a n Akko, w a a r z e hun "Ydole Barbue" v e r eerden.

Studie v a n z e g e l s v a n d e Te m p e l i e r s , w a a r o p d i t h o o f d v o o r k o m t , toont een t r e ff e n d e g e l i j k e n i s met h e t " g e l a a t van Edessa".

Na d e v a l v a n A k k o v e r d w e n e n d e T e m p e l i e r s u i t h e t H e i l i g L a n d .

De l i j k w a d e w e r d a c h t e r e e n v o l g e n s b e w a a r d o p C y p r u s e n R h o d o s .

De " J o h a n n i e t e r s " b e w a a r d e n h e t " S y d o i n e " e n k e l e t i j d i n S m y r n a .

Via M a r s e i l l e k w a m h e t i n P a r i j s , w a a r h e t i n h e t m a c h t i g e bolwerk d e r Te m p e l i e r s , " l e Te m p l e " , b e w a a r d w e r d .

Wordt v e r v o l g d Remi V a n H a e l s t Op d o n d e r d a g 1 8 het radioprogram Betty Mellaerts van T u r i j n " . ( n .

september 1986 was Remi Van H a e l s t t e g a s t i n ma v a n B . R . T. 1 " H e t Vermoeden", w a a r h i j d o o r geĂŻntervieuwd werd i . v. m . z i j n boek "De Lijkwade v. d . r . )

- 146

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 146

Zegel van de koningen van Jerusalem.

cXrd��n,��d6 é Jal e01;8'3.4 ' - ' , 1 " ? ' "

so d_.nw á �leew'a�

�

=

� � !

. • . � ` � s f

ei.`"

Constantinopel in de XIIde eeuw

...�,e,

Op dit oude stadsplan staan enkele der belangrijkste gebouwen aangegeven: A = K e r k van Sancta Maria di Blachernea.

B = A y a Sophia C = F o r u m Marcianus D = F o r u m Constantijn E = A u g u s t u s -zuil F = F o r u m Theodosius G = A r c a d i u s -zuil H = K e i z e r l i j k Paleis.

Plan van Jerusalem u i t de Xle eeuw.

ttctt`ee+drtee4t,tte A t dier Mime eaeuv .> ittraeWouferlfon &pato+'s met else tlttntrtrtutrulr btattane•outtgtaitd'ut free fbi aant,trpeCteaot+r-•>i Muter 'tex'vmtW'lrt'osaleoévdteetr-itdon ttit�aedbQ b n e � � áttiCijitomecar,rnse•aûc-urotttft▶ e t ; Orftaziiruots- vae-sautetefabaic ottitàeuiCQfneeRtauutatgt4blw4 Afdruk uit " L i prologues de Costantinoble" van Robert de Clary (Bewaard in "Kongelige Bibliotek-Kopenhagen).

De vier laatste lijnen luiden letterlijk: " N u l ne s e u t on ques, n e gru, ne franchois que li sydoine devint, q u a n d la vil fu p r i s e " (Niemand, n o c h Griek, noch Fransman, zal ooit weten w a t er van de lijkwade geworden is, toen de stad genomen werd ...).

Caesarea, grachten van de kruisvaarderss t a d ( 1 2 4 0 ) . F o t o : R. A l a r d o t

- 147 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 147

DE L I J K W A D E V A N T U R I J N

De r e e k s " D e L i j k w a d e v a n T u r i j n " v e r s c h i j n t i n a f l e v e r i n g e n in Hobonia. Deze a f l e v e r i n g e n werden nu gebundeld en i n boekvorm u i t g e g e v e n . H e t b o e k t e l t c a . 3 7 0 b l a d z i j d e n , h e e f t a c h t bladzijden k l e u r f o t o ' s en vele zwart-wit i l l u s t r a t i e s .

Men k a n d i t b o e k b e k o m e n d o o r s t o r t i n g v a n B E F. 9 5 0 , - o p r e k e ning n r . 000-0422191-47 r e f e r e n t i e : L i j k w a d e .

Het b o e k , m e t d e t i t e l : " H e t G e l a a t v a n van T u r i j n " v e r s c h e e n b i j d e u i t g e v e r i j waar h e t o o k k a n b e k o m e n w o r d e n . H e t i s a u t e u r : D h r . R e m i Va n H a e s t , K e r k s t r a a t

C h r i s t u s - De L i j k w a d e "De V l i j t " t e Antwerpen, ook verkrijgbaar b i j de 68 B 4 , 2008 Antwerpen.

Belangstellenden kunnen h e t boek ook i n k i j k e n d a t werd opgenomen i n h e t H o b o n i a - a r c h i e f .

* * * * * * * * * *

- 148 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 148

snuffelend in het verleden van hoogboom

G E S C_-i T E T S E N I

H

O

O

G

B

O

O

M

VOORGESCHIEDENIS Voordat Hoogboom z i j n e i g e n k e r k b e z a t , w a r e n d e i n w o n e r s v e r p l i c h t z i c h naar Ekeren, K a p e l l e n o f Brasschaat t e begeven om de kerkdiensten b i j t e wonen. De k e r k van Ekeren, welke oorspronkel i j k de parochiekerk van a l de Ekerse gehuchten was, bestond van oudsher, d o c h w a s z e e r a f g e l e g e n v o o r o n z e v o o r o u d e r s . ( 1 ) D e kapel o f k e r k t e Kapellen, w e l k e r e e d s bestond i n 1256, e n t o t parochiekerk werd verheven i n 1257, was d i c h t e r b i j , maar voldeed niet aan de behoeften van de p l a a t s e l i j k e bevolking.

In 1 5 2 0 w e r d d e k a p e l t e B r a s s c h a a t i n g e w i j d . Z e w e r d v e r s c h e i dene m a l e n t e r u g g e s l o t e n e n w e e r h e r o p e n d . D e k e r k e l i j k e d i e n s ten w a r e n z e e r b e p e r k t ; z o w e t e n w e d a t m i s " ' s Zondags e n des H e i l i g e n d a g s " b e ĂŤ i n d i g d m o e s t z i j n o m z e v e n u u r ' s m o r g e n s in d e zomer e n o m s t r e e k s h a l f negen i n d e w i n t e r . D i t om d e g e lovigen t o e t e l a t e n t i j d i g d e hoogmis, i n d e dekanale St.Lambertuskerk t e Ekeren, b i j t e wonen. M e t Pasen, Pinksteren, A l lerheiligen en Kerstmis was h e t verboden de mis o p t e dragen i n de k a p e l . O p d e z e k e r k e l i j k e h o o g d a g e n w a s d e b e v o l k i n g d u s w e l verplicht z i c h naar Ekeren t e begeven.

Dopen e n b e g r a v e n w a s n i e t t o e g e s t a a n i n d e k a p e l , o o k h i e r v o o r diende men n a a r Ekeren t e gaan. I n 1669 s t e l d e d e deken v o o r om het d o p e n e n b e g r a v e n t o e t e s t a a n i n d e B r a s s c h a a t , d o c h h e t was p a s i n 1 8 0 3 , t o e n d e k a p e l v e r h e v e n w e r d t o t p a r o c h i e k e r k , dat z u l k s werd t o e g e l a t e n .

Dit

a l l e s

1. P . V a n boom.

was

b l i j k b a a r

Velthoven

-

n i e t

naar

Brochure

de

z i n

van de inwoners van

Eeuwfeestviering

S t . J o z e f

Hoog-

- 149 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 149

Hoogboom e n o m l i g g e n d e g e h u c h t e n .

Reeds i n d e p e r i o d e 1 7 6 0 - 1 7 7 0 w e kerk aangevoeld d o o r d e inwoners chief van Ekeren b e v i n d t z i c h nog ouders r i c h t t e n aan de " S o e v e r e i n e

r d d v a n een Raa

e noodzaak v a n e e n e i g e n Hoogboom. I n h e t k e r k a r s c h r i j v e n d a t onze v o o r d" t e Brussel .

"De g e m e y n e i n g e s e t e n e n v a n d e g e h u c h t e n O u d e Gracht, E y c k e l e n b e r g h , d e C a e r t e n , H o o g b o o m , Capelsche s t r a e t e , K o u d e H e y d e , F r a n s c h e H e y d e , ende d e O u d e e n d e N i e u w e M i s h a e g e n v e r t o o n d e n d a t sy m e e r a l s s e s h o n d e r t c o m m u n i c a n t e n w a r e n e n d e o m trent duysent inwoonderd van de overgroote parochie Eeckeren . . . ...dat s y een vierde van d e inwoonders van Eeckeren, betaelende a l l e l a s t e n ende t h i e n d e n , g e l y c k alle andere ingesetenen d e r parochie doch onvoorsien waren van eene kercke o f t e c a p e l l e . . . " En z i j

vroegen " . . . e e n e k e r c k o f t e c a p e l l e t e bouwen i n ' t midden van h u n n e w o o n i n g e n , s y n d e h e t m i d d e n h e t g e h u c h t de O u d e G r a c h t , h e b b e n d e d i t e e n e g r o o t e s c h o o n e baene, m e t e e n e w o n i n g h e a l d a a r v o o r e e n e p a s t o o r ofte eene o n d e r p a s t o o r. . . "

Die v r a a g w a s

a l l e s z i n s

r e d e l i j k .

"Die k e r c k o f t e c a p e l l e a l s d a n s o u a f g e l e g e n s y n van h a e r e m o e d e r k e r c k e v a n E e c k e r e n e e n m y l e e n d e h a l f i n t noorden, hebbende z u y t w e s t C a p e l l e van deselve a f g e l e g e n e e n e m y l e , w e s t v a n d e k e r c k e v a n Putte, van deselve afgelegen onderhalve myle, n o o r t Calmthout, v a n d i e k e r c k e a f g e l e g e n onderhalve m y le, n o o r d -oost Westwezel, t w e e m y l e n , o o s t d e kercke v a n B r a c h t , t w e e m y l e e n d e e e n h a l f , e n d e suyt-oost de succursale kercke van Brasschaat, eene myle . " Ondanks d a t er n i e t s v a eindelijk g schijnt ( 2 ) men d e k e r k

d e genoemde " I n g e s e t e n e n " h e t e r n s t i g n. Het zou nog ruim honderd j a a r duren e s t a r t kon worden met de bouw van de werd e r nochtans een kapel gebouwd op graag had gehad.

In e e n b r i e f , a a n g a a n d e d e i n k o m s t e n v a n d e schap, d i e d e d e k e n v a n E e k e r e n , o p 4 a p r i l schop r i c h t t e , v i n d e n w e m e e r n a u w k e u r i g e i n v o l k i n g v a n Hoogboom e n d e o n m i d d e l l i j k e omge

2. P . J . G o e t s c h a l c k x

-

Kerkelijke

- 150

meenden kwam vooraleer u i t k e r k . N a a r h e t de p l a a t s waar

k e r k e l i j k e gemeen1787, a a n d e b i s verband met de b e ving .

geschiedenis van Ekeren

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 150

Capelsche s t r a e t e Koude H e y d e Fransche Heyde Hoogboom Oude G r a c h t Eyckelenbergh Hooge C a e r t e Leege C a e r t e

30 i n w o o n d e r s 1 1/4 ure gaans v a n d e k e r c k v a n E e c k e r e n 40 i n w o o n d e r s 2 1/2 ure 50 i n w o o n d e r s 2 u r e 250 i n w o o n d e r s 1 u r e 70 i n w o o n d e r s 1 1/2 ure 60 i n w o o n d e r s 1 1/4 ure 120 i n w o o n d e r s 1 u r e 200 i n w o o n d e r s 1 u r e

OPRICHTING VA N D E PA R O C H I E Baron O s y d e Z e g w a e r t , n i e u w e e i g e n a a r v a n h e t k a s t e e l D e O u d e Gracht, l a t e r achtereenvolgens volksvertegenwoordiger en gouverneur v a n d e P r o v i n c i e Antwerpen, s t a r t t e i n 1871 o p n i e u w met d e vraag v o o r een e i g e n p a r o c h i e k e r k i n Hoogboom.

De k e r k f a b r i e k v a n d e p a r o c h i e k e r k v a n E k e r e n , w a a r v a n H o o g b o o m afhing, s t o n d i n eerste i n s t a n t i e weigerachtig t e n opzichte v a n de v r a a g v a n b a r o n O s y d e Z e g w a e r t . I n h u n v e r g a d e r i n g v a n 2 a p r i l 1871 namen z i j e e n terughoudende houding aan, z o a l s b l i j k t uit d e b r i e f d i e Ed. Moretus, v o o r z i t t e r van de kerkfabriek, o p 11 a p r i l 1 8 7 1 a a n b a r o n O s y d e Z e g w a e r t s t u u r d e . ( 3 ) Baron O s y d e Z e g w a e r t s c h r e e f d a n o p 11 m e i 1 8 7 1 e e n b r i e f a a n de d e k e n v a n E k e r e n , p a s t o o r v a n d e m o e d e r k e r k , o m a a n t e d r i n gen o p e e n g u n s t i g e b e s l i s s i n g d o o r d e k e r k r a a d , t e n o p z i c h t e van d e o p r i c h t i n g v a n d e p a r o c h i e H o o g b o o m , d e v e r z e k e r i n g g e vende d a t d e k e r k f a b r i e k v a n S t . L a m b e r t u s i n g e e n g e v a l z a l b e last worden met de kosten "de construction, s o i t d e rĂŠparation, soit d e f o u r n i t u r e s d'ornements e t a u t r e b e s o i n " . ( 4 ) H i j v r o e g eveneens a a n h e t M i n i s t e r i e v a n J u s t i t i e o m h e t n o d i g e t e d o e n opdat d e o p r i c h t i n g v a n d e p a r o c h i e t o c h z o u kunnen doorgaan, daar d e a a n b e s t e d i n g v a n d e bouwwerken r e e d s p l a a t s v o n d o p 1 6 mei 1 8 7 1 . E e n b e s l i s s i n g w a s o o k d r i n g e n d n o d i g o p d a t d e s c h e n king van de gronden zou kunnen geregeld worden.(5) E i n d e l i j k was h e t dan z o v e r ; i n h a a r v e r g a d e r i n g nam d e k e r k r a a d v a n E k e r e n d e b e s l i s s i n g o m e e n moederparochie a f t e s t a a n , t e n voordele van d e nieuwe p a r o c h i e v a n Hoogboom. D e s c h e i d i n g s g r e n s we p a r o c h i e e n d e m o e d e r p a r o c h i e w o r d t a l s v o l g t

van 1 8 m e i 1 8 7 1 gedeelte van d e inwoners v a n de tussen de n i e u omschreven:

" . . . d e h e l f t van de kasseiweg van Antwerpen naar Capellen, t o t a a n d e b e e k loopende o o s t w a a r t s v a n den k a s s e i w e g e n a f s c h e i d e n d e d e G e m e e n t e E e c k e r e n van B r a s s c h a e t . - D e z e b e e k o p z u l k e w i j z e v o l g e n d e : d a t d e gewezen z i j d e f a b r i e k z a l behoren a a n d e Parochie v a n Hoogboom e n d e G a l g e - h o e v e a a n d i e v a n Eeckeren."(6) 3.

4.

5.

6.

K K K K

e e e e

r r r r

k k k k

a a a a

r r r r

c c c c

h h h h

i i i i

e e e e

f f f f

St. St. St. St.

Jozef Jozef Jozef Jozef

Hoogboom Hoogboom Hoogboom Hoogboom

-

b b b b

u u u u

n n n n

d d d d

e e e e

l l l l

23C 23C 23C 23C

- 151 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 151

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 152 - ZSl reŸider

✓

0 2 4 "ó.eáLlRyjs7

. . . � . . - . / , w _ , . � . . . . . � . . - _ „ _ _ . _ � ._.� --�- / - '

---- - !/

�

/f O� A • / � -

�

i:2140 s;,1 JA[e<yy eossgb�u4 -y,yK� �yly . 7 ' � � i

- �

y � � . � � / 7

7

` � i s L -

l��,��o

,

�

f

�

irc�tuot/Jh } � � �

7�9 �

s a e

! u �0O/�, ..sd_.ros.D -u7i�va � •.�v

. //

7

s i'

Ia+O

�

�aí�vs<ao� / � 0 77�. jNr�O2t1a,J �K91/fyaa9 -+�a.' 11�`va , ' J !/ t � r �

-� y, � n q / � i � v w.�jn�a�/+ � f v � � n � r í � á � , � f / a f : a v ar-,� � � � � � � " / / �xr• - e n o a , , ' ? P e e _ a�ar*aso�

z / N nw.r�l� i/J

a j l � x l

✓

-

�

• � ' n w ` � ` o n , f9�m c y

s

Y

� 1

�

�

s v n f /

%

uvi-✓o

f � � r + z � � x + n f

,

.

û a a . a y rop--

�//f

.

r/N.M?O�OO�io'7�/%,fi(rL.,�/p�[.t9�iLl�YdT•,,,,7,,,:e; — v�dyf7?at12J�,�x/��ra.�anvr�nŸ c-7, ✓

/

(

/

/

��_

/

�

!

.

6

a

t� l E9,u�Nf�f,e��•le-P7y,>z z ( - r 7 6 , 7 , 9 wee

^

n

�

e

e

�

�

,...a�gliavO%,3�»,�a/+��/�/

. � " r r � ! - a s � u J l j f � d L / ' � j t r r y d � . s a � � 7 p /r�tD - r * z a . !

'

' �/ ` / ®

L . N �

�

�

�-

d /

'

/

�

j

- m n Z t C r

/

l

e

!

t

!

iYlóe

(

a

(

/ i h V 7 06 . 4 t3

d

2

✓

,s�s � .-r.•/rs, .D� , a ✓ ( z a , F e 1

o

� / 7

f 770�

/ { � r �7�J � �/ ,/�

" " y ` �

'

7 / s 7 � v , u n

1 p . � ! , f

-

Y

Y�

�r�y�aT�o

� .

� � •u,

� i 4 c . s Y e j

/� N 9

e m

l e e i 0 �

wt H

-

j / c Ua� i R : N D a 4 L

.

v

v e e n

r e s n � , a � �LL77(� 7 � l j 3 J t 1 7 {

(

'

usJo.Ja.b�ra2r

! 7 p s , h j

, /

u . t a a . 7 2 ,

...:0:77-1(;001/cN7 y u s s a a o � , , reo�

c f v 7 7

�

✓

/

®

� 7 D

`

í�Z�!

v

eYtPSZ/fH. � 7 ? r e u s e !

j �

•

a . r J f • 7 ! �+t�aJl� � m � r 9 w i n

v

-,0-97 v.v,0 t c f j /�haafvt+.r�?" /e�vuT 7 � � J / � 7 n a 7 � v, c r 4 r, f � - 7

7 7 7 a f / 1 / v 2 Z 1 ? J

f � � u f a � � , ) à > ' �.�✓✓.9s7Yj%�7JGJ / f

i , y . f

� / /

�

' , e / e e e 4 - 4 r

sr1.7,y70ZL?,'.a�0

J

c u o � s r i � � r ✓ y e /

O v w s � s v y R o x � 7 r , . � � l , a r p a , l o �+oa � r r a . v

- . 7 r 7. a f y' D , p � G . r ov r v e � n

�/

! / Q�/�/FfJF`1/!j //

� j . f o 1 / } , � s I O � •�/"

.

� / � s * v / 4 o , u e

a

aari7 r s v / — � v J a H ' . i z e a t 7 f N s " e u o 7 . 7 � í r H 1 f / r a c

' !/

� /

= J h a N � t i D 7 � ' � s s a � . . v o / Z : > Ri9J77,}7 � H f 9

�

U a f a

s f i

n v d v

✓

i e� ' J �? ' � . � a

'

Zf�O j � % Y i 1 • i

J -.�

i % . N i J y 7 ' G f O � r * � 7 l , � : I - a t / V � � / lf� Ya�eO , f n j . Y e e 7 + a e

�

, / �

(� / � , _ l 7 � J

/

6

./�""

y y � 6 Y i a � + + a r D �r7 �-••r�jct �2f4 tst?7: bJ �a /®' �� O

� » b

e .i7

% i s v e i L C l h �

n

..14.:77-teree. r . r e ‹ , , , e r . f - t 0 7 a r s , f . u u u a a9j->

6

/

/

l

'

�

76�a`lo,

• r Z

:

.

m�nvata7re.t,

D 7 7 , D �

> 7 / . . t e . , / 7

/

�-�mcr�7Ti

v � s a e N . a � / � . �

-sra/so` ^ ./,

-, ,

r� w e r e . - t / � •�,.��.� /� :ac�77��� � ./�� . _;

-e7a/y-WiMeruvlv76L ts/ wLzr � • e e r r a 7 l ? . . s � r a p M t n , f i � i e / s s ! ' i � r77<J. '' /uorfy! j

4,2741,..14/

i l e l l

n

4 l -r1-4

b . . n 7 7 7 -

•t7 -/r/7 7 ./24-7;e7-w.Y.p �wn7,rt' e , � r l � j l %

,

4

,4•7,1•77 i s e r a z

e

- e r e

e 2 y� / 4 . 7 p e + � . v t 9 b / f s r f a f 9 [ / / a.rpxcoar,/a� / j o . i / 7

a 4

�+roZ•r�jlvaJrJ%;O'sr?at7�l//+•cnsw%v/6 �..v7 �.��ef/ 7T Hn�;vr/m-z7

�

U

O .1Ly/ / � � / / . + v 5"'W-1,6.? 'gllj 'llegLJaL. Û ' Z : .wip? r� .�.̀� � 7 i� / a = � �yy77Q�/� / �

% w r / f 7 �•í�l90

. v n q � �r,tev.awfv,� � . ,

�ul..,�f.,/,v,7

p/D [� `�� J r-l�ûe?�/ y� • � � � � � /�aA��,y�9yf � A "/ "_tf�/ .Kl/I.JI?fl , � r

7/IJJjey(erjTay_

‘te;ter40PeliVre ery°re -e-e- -74727g

i A 2 r t h a - dL/a�fC. j

i

% , �

e �

t e 2aa���'eL/// /yeys*,999er�l�r�' v t � s � , ® � e Y � s s v Dl�ear��r!/ 4 � v 6 L u � , s r t i v ' s v e , a

Gsael�m^ . 2 - esou t j 2 m z � y / G c � l j e í � • � 9 � r u p ® / / , ; - 5 _ � i r

� L f l � • ZYOrtl�es+/�mc�% ¢ s n e � / / U /

H v r ( ✓ o r g b / i r r r. / /

L C � Y S C % 7 [ ? � 9 s Y > y � 4 L . r a i l ". fro vl i r r y , / V i n a e J 7 a s Y 4 * G Y I ! L K [ yJeas+-• q � e H O l + r s y r � !

/

�

/

•GYmia aa•n� l o / �

� lN

v

"

"

r

r

�

�

/

�

O D

G � f i a . �

a � se

�

%

c � - �xn diet

n

�

/.�

i .SÍX�4tK�h: rr YrRus[ ��L(fdf.-•� �O/ L7.1s11�� /�1N7 LOI�iOY+K-/!

/

-�euveg gel

e

:

/

.��Gicppt�i��szy ,N+i� d e . 0 ���usa^ t

_ _ ` L 9 2 d t • r r a d f l e . , �e� d e ( i . y u � u � e � r � i //

�

[

/

� O e l e i o l � „ � d i . l t ` ' G r r . c s a z e 'tee.

®

�

.

�

/

e

a

-if

/

<

� i r e r r Z

� . - -

1 � 1 dlLh

v�il4 — , 4 0 €

��1J65 f��

/ � . / � / ' l a / / �I � / / s /!7[ - t r ó j l L • t Y l c y e , f . t : e�� �y/í-�ell�//4er*e.(cs•r. e`larc�����y6�t<[1 YIa�C /��ed/sf�uri+fl.Zir c%e � � i � . Ï aJr � ' ( a O e g ' l O O r y r N e N GL%

�

�

e -./,eY-f^C G L � r , !/(G� Z ' t l e a G L L I y e l I N , . .

[

/ i

///���// r ' /� / 7 ,a,/r � / 4 �L' .��dK�2[L)1l�es�r1� �G1.vt�q�L� � U l ' � e � N L • / G s s v � I N Q L � % p L í e e ✓ - • e Y Y L � L � ? � l i �

/

�

`

� � � � ��

,. era0eltefe �/f

o

e

o

, 9 '

�

i

�

�

f

�

7

r e d , es, �u%dioi/ á�vr t�rrem �ylgst�Gzerv'Orcv�siaslirt'elaaGi��•

J p / / � / � � i s / i ! y � 1 r ^ o . w » � � t i ,/ed{O"/Lr, " t e e �esC� � s r y , : t e l e r �sr ( , ' l � u t , l 4 2 i r r - � � r � . m e a d

e

eu f�G,<-.», ,ried 4 aiü,u.r,-^.svxwy- —„„..,,e4, dNrC .

xe/���.ri•,;�-3 ' -�% ' 1� r ��Gn M � 2-74.7-;,2-74.7-;,�ec/leasrv+

As���LSe ílmg.•�/be�rLJ:.1e.'"<reC� ésHea .`� o ,:Ûes..n`n� /,�® . 1 G r r - e e � � e �

� ¢

.

` íe�i2a' � .76/1,.2.47

� , L N x e

� ltiG.ce

,� i �

—1 5 3 —

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 153

De v o l l e d i g e o m s c h r i j v i n g v a n de n i e u w e p a r o c h i e g r e n z e n werd door l a n d m e t e r G . Ve r h o e v e n o p 11 november 1 8 7 1 i n p l a n g e b r a c h t .

(7) i \\ ,

1

"� i .9

ref ���,/`\„ ��J I `

itet'Mc" Y

e� .2„.e„4,����/ ,•I

\

,

� �

/

r�

• .�

` �

r �,r,

,„k+�•' "

�� � < • < c_.- 7 7 " » e " . " 1 - 1 ,

9r</P

o ' a l c � . h � � •

< � < . i _

� / c o � > Î i � � . , « � � �

: � s r í . � l m - _ ,

) _ / �� /' s ! z -. � l 1 a v/ G[.P r., i / - ,Bt . . y. / n � / / , � • T Y. -� r .r� ! Y � ? f ' f i [ E ' - .:KY>�t " " f L B . / - E . � 2 f t ! ' - / ' ! � 9 d • Y / \ n

(

/

.

'

.

y

R�G'�1� ! n E ' 6 F ' � 8 7 1 ,-;ei...-É• d e � . . � /

/�!.•rr

�"�� C/ r /s

/ �

e r � ' le

P

c

/•

Y

�

�

\

� - . .

t

% ° r - r r . e r / r l : Gr'ove< rli•>2'<x•i.eP7�rJ�tr��•-/�e# f✓! � ` i�Y i s r p a e � e ' . a •0t -

-

s

y

/

��'iw'✓C�.f'-�t�2dei'� e y e •�(n�`.z<<�ar«'s� .• �c-_ 7r�KP/��2- ,

e

i-:-'

G

o

. . 7

��▶

/

�

)

/

•!'O'�7�/ 3 � <'�r�" � i � / J E �r�y�[�s r s'-qP � L I ' I 2'+OG�7�'�/✓�? rY�d•l'�i� ei E �-�CI; 4ri7 �1+� • !

C � ( .-1 � � � /

±

�

�

7 / / � / / [ � ' ' � i u . �Ç r 4 ' � 9 . S G � a ! / P ' " . : , e , r i ' . • i � / . 4 - , h 4,, • / • � i . < s

, , � / / f � . f t � ! / ' - i , 9 � S � I l C ' O � O c f ` c ^ � � o o ÿ r. , - ! J < K , 9

s � e c s

� . �

/ a : � i � r y . . a y : i i 4+o�s+ru� r 4 P 7 L / /

—OE,"

7. K e r k a r c h i e f

�

4

r

-

�

�

» t i i

.

f • 1 � i 1 , ' �6C i s P a ^ � y

c t '.p�Ar<ra2�On'fi•

u�✓�<rA.�ríJ'i.rE.:>��Ol� � .

� � a i l . E s t i y. f . �

' / � Y ' f i ' � O � r , F G o

l e d e -er - 2 9 e á á , r . e . r 7 e . r .

S t . J o z e f Hoogboom -

bundel 23B

- 154 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 154

Op 1 2 a u g u s t u s 1 8 7 1 s t u u r d e schop M o n s e i g n e u r Dechamps t boom e e n k a p e l z a l o p g e r i c h ning voor de toekomstige pas

baron Osy de Zegwaert aan,aartsbise Mechelen h e t nieuws d a t t e Hoogt worden met k e r k h o f e n d a t een wotoor t e r beschikking z a l z i j n . ( 8 )

Hij g a f t e v e n s d e namen o p v a n G e r a r d Ve r b e r c k e n C o r n e i l l e S o e t e w e y, b e i d e n l a n d b o u w e r s , a l s k a n d i d a t e n - t e b e n o e m e n d o o r de b i s s c h o p - v o o r d e o p t e r i c h t e n k e r k f a b r i e k .

In d i e z e l f d e b r i e f d r u k t e n b a r o n O s y d e Z e g w a e r t e n z i j n e c h t g e note d e wens u i t om d e nieuwe p a r o c h i e o n d e r d e bescherming t e plaatsen van St.Jozef, patroonheilige van een van hun kinderen "Madame O s y e t m o i , n o u s p r i o n s é g a l e m e n t V o t r e Grandeur d e p l a c e r l a n o u v e l l e p a r o i s s e s o u s l ' i n v o cation de St.Joseph, patron d'un de nos f i l s , e t aux prières de q u e l , nous devons peut ê t r e , l a conservation de ce cher enfant q u i a f a i l l e nous ê t r e enlevé ces j o u r s a p a r u n e f i è v r e p e r n i c i e u s e . A u m i l i e u d e nos c r u e l l e s a n g o i s s e s n o u s a v o n s f a i t l e v o e u x d e p r i e r Vo t r e Grandeur de d é d i e r l a nouvelle E g l i s e a u Grand S a i n t d o n t n o u s i n v o q u i o n s l a p u i s s a n t e a s s i sance ."

De k w a a d a a r d i g e k o o r t s w e r d v e r o o r z a a Osy t r o f t o e n d e z e o p d e k o e r v a n h Luik speelde.(9) ( J o s e p h Osy, gebore Merksem, w a s h e t v i j f d e k i n d i n h e t zijn t w e e d e e c h t g e n o t e , M a t h i l d e -M

kt door een b a l , d i e Joseph e t St.Servatius-College t e n o p 1 0 september 1866 t e g e z i n v a n b a r o n Eduard e n arie-Thérèse d e V i l l e r s . )

(10) Reeds o p Eminentie wensen v a de b e s c h e

14 augustus de aardsbis n de baron i rming van St

1871 k r e e g baron Osy de Zegwaert van z i j n e schop van Mechelen d e b e v e s t i g i n g d a t a l l e n g e w i l l i g d werden en d a t de k e r k dus onder .Jozef zou geplaatst worden. ( 11 )

Op 1 8 a u g u s t u s 1 8 7 1 v e r s c h e e n h e t k o n i n k l i j k b e s l u i t met d e o p r i c h t i n g v a n d e n i e u w e p a r o c h i e , w a a r b i j d e van e e n f a b r i e k s r a a d b e v o l e n w e r d .

i n verband v e r k i e z i n g

Door d e a a r d s b i s s c h o p w e r d e n d e h e e r b a r o n O s y d e W y c h e n e n d e heren G e r a r d u s Ve r b e r c k e n C o r n e l i u s S o e t e w e y, a l s k a t o l i e k e i n woners v a n d e n i e u w e p a r o c h i e v a n Hoogboom, b e n o e m d t o t l e d e n van d e n i e u w e k e r k r a a d . ( 1 2 ) Door d e h e e r g o u v e r n e u r v a n d e p r o v i n c i e A n t w e r p e n w e r d e n d e ren P e t r u s Joannes L e y s , b r o u w e r, e n P e t r u s De R i d d e r, l a n d -

8.

9.

10.

11 .

12.

K e r k f a b I n f o r m a R . Roel K e r k f a b K e r k f a b

r t a r r

i e k i e o nds i e k i e k

S t . J o z e f Hoogboom - b ntvangen van barones - Hobonia jaargang 5 S t . J o z e f Hoogboom - b S t . J o z e f Hoogboom - b

- 155

undel Miche n r. 2 undel undel

he-

23C line Osy de Zegwaert 23C 23C

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 155

bouwer e n o u d - g e m e e n t e r a a d s l i d , benoemd de n i e u w e k e r k r a a d .

Als e e r s t e p a r o c h i e h e r d e r w e r d , waarde H e e r L o d e w i j k A d r i a a n S c coadjutor t e Zondereigen s i n d s plaats o p 28 september 1871, d e van d e n i e u w e k e r k g e l e g d w e r d .

t o t

de

overige

leden

van

o p 2 2 september 1871, d e E e r hevelenbos aangesteld. H i j w a s 8 j u l i 1864. D e i n h a l i n g v o n d dag waarop ook de e e r s t e s t e e n

De n i e u w e k e r k r a a d v a n d e S t . J o z e f p a r o c h i e w e r d o p 3 o k t o b e r 1871 o p g e r i c h t v o o r F r a n c i s c u s E m m a n u e l H a r r e w i j n , B u r g e m e e s t e r van E k e r e n . ( 1 3 ) I n d e z e v e r g a d e r i n g w e r d d e e e r s t e geheime stemming g e h o u d e n , z o a l s d i t v o o r g e s c h r e v e n i s i n a r t i k e l 9 v a n het d e c r e e t v a n 3 0 december 1 8 0 9 . D e z e v e r k i e z i n g g a f volgende samenstelling voor de eerste kerkraad .

Voorzitter : E d u a r d baron Osy de Zegwaert, grondeigenaar Ondervoorzitter : Gerardus Verberck, landbouwer Leden .

C o r n e l i u s S o e t e w e y, l a n d b o u w e r Petrus Leys, bierbrouwer Volgens a r t i k e l 1 1 v a n gaan t o t d e v e r k i e z i n g namelijk .

d a t z e l f d e d e c r e e t werd eveneens overgevan h e t e e r s t e b u r e e l d e r kerkmeesters,

Petrus De Ridder Gerdardus Ve r b e r c k Cornelius Soetewey En v o l g e n s a r t i k e l 1 7 v a n h e t gende t a a k v e r d e l i n g b e s l i s t . voorzitter .

Sekretaris .

Schatbewaarder

.

decreet werd

i n

hun midden de

v o l -

Pastoor Schevelenbos Petrus De R i d d e r Gerardus Ve r b e r c k

Nog d i e z e l f d e d a g w a c h t d e f a b r i e k s r a a d e e n b e l a n g r i j k e g e b e u r tenis. E r werd b i j a k t e , verleden voor M t e r. Vansulper, n o t a r i s te A n t w e r p e n , d e s c h e n k i n g v a s t g e l e g d v a n d e g r o n d e n w a a r o p d e kerk moest gebouwd worden.(14)

Raymond R o e l a n d s

13. K e r k a r c h i e f 14. K e r k a r c h i e f

S t . J o z e f Hoogboom S t . J o z e f Hoogboom -

- 156

verslagenboek 2B bundel 23C

-

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 156

„y°>/e-p

/Z���/ yy / Y íl"�e'�;e`1` .1�2 2lll't�í�à2

(Wei, �

.

e e e G n

r;-z�/�4MJ (Yee � áe�

�

�

�

%�

e

eetté/� Cei2eye

� � 2 U ? G

� � 1 `

/

”

e w e

G0J2/G� • �/l�1aCi/fi (.!GG%�ICP/� 2lJd¢.+ZP�j2ClC J�

,

.e/e. �earr�C �i'i�í� , �2t2� � �Cl,�/X�O �

,/�_�_�-� G[lY�i/G G

� V

e���,�� ���u�ri,iAa4peee• i:

lerryyz; /ve.e41.' ee''y.taee7/.• �1I4?iG/U/Ge /LCGG-detie4�� - Q���C,��,�U-d?'fL• / ' � v � ' � ,1/911;li��-�nt.'Érc�/z�a. cyL>iv � ����1��/�Gl�(-�te. A c z e " 4 � � eet,Q/.G.e(e;a/!‘/-71Y.?%?/,,��0`�b�lY�L'%�il+���/GL�/E2!/!?/Ó,?�Vx�,TJ�'r.�� �® ., /le9Y;ll�lil GliiUiL 1�i/CL l/1Ji pee C G I ? i l / � L G 1 2 -� 4e.„-/�e2�c�6?+°�i Ó�?rY� - 1.v1.1 !� d a l / � � / / � / � �!2- íLl�:vy�zfilli � 4 � y e y z� �%yG � , � y n . c t i � l i 2 • %/ G�fi01� z-l-acz�iJ 4 � . u i n / 4 t

4e-G�ZIi ..✓ ; _ ' leG`i�st,ri

�

�

�

s/ � � �/1/JL�rtt�L o � q �z� � ' Pyc-�.l�leAi�Gle,

`� 4 -/ � � e fz:�JiLCL/ ,G7.�t� ' G�?l�l̀eUl�`r.ei�Gnl�e;,le�rí'���(�IP�1'l,°z`Iz.4J<rG ! ��Jéz'GP�i J�a.e

/ , -lee?/

/ � �=�fe30� � .7�4dG� e:u�nvmd �3Dë'�j4� ����n-rzíf L�

f 1 � � i,��i�ri « w e e .1t-u�.eiriL>?� r l t - e � �í� i v

>

�

a

a

`'/

e e r fe��-l�G � l f g - C r ' . ° � � Z 2 . ' e � l - ' l � C L 3�

�/ � � ' , / / ,�JY� /•�L Zl�Yi�J7�f L(iL 0 � / L L f U l e l i ? j 2 � i Z ' ' P/rL- �

fUJ �

G?G� é �

A rr.

S�CGL : I�b�"

Bl/r�LeiL 1.dYGGT�LL4�t ( � c l / L / 1 - Q ' / ! 2 / i22�/r/ e?iG/�YvY1,2�f./�i � d d l j Cl/12ro � z L Y / / �G'

,�t�u� i �.n�zx���9�a�f � � � /�,z�im�e�l- <����a��

157 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 157

.,� �(Z�Pi r/Lfil� G�Cf///Jl(/7. / ( d l 1 / ! f ( f ! iG�6 eh / n' ' >

r:� , � J é�n 4 , � fOeC�lPl�i1G�2��/G/•�/17i

4

demo,' rf �'`�e��;�t.l ���Fle,

,,l�Y°/! f(C , ' lf/��y.`IC,G!/lZLf •�i.'r' �r'/(2f.

�

..,

,,-4 elf (�c- �rta�4�r�t�.(i

r---

/

.

, � "f�l�` G�1 ('/!�(�zla-'L / e 1 C l ! ' f / ` ( , / , l J ( v / ! / ' e ) / [

c,lJt" �r'.i"l � �/>/

/1J2• lf.�ŸiFt7/l � e / v i a /(•`!r�"lr" i / f l i / j r ' W / Y / f / i t ' friz'%n�9-ay1, ,-�Yi!'L -pew / � �i-��'le�/ r'j2 r r at���Ay,12.�r p e w eel ,e/�O(//i`Lfial2U i a i y 1 - � � / c Gl(!� eil'O'Lf�C�f.J G i s h

` Y l l r ( r 7 2wsi

e�� /�y'/J�f;y' •� 1.:r.�ir,yc-1(r. •

�,G��,ru �afurr �{c P a ' �'F�z-GdL 1`(l�L.�/ '

���� � �.�,��- /.Y�íi-��e2 /tai1z��/yl7.r,�� � �

�

(717 :ai�7. /�(��e��.r,Ÿ-�L

°1 ' ELZ �a�q,���'��y� j e��Qa���L'en eel��l�<2��1.e��(r�4e�éz q ; ,

.

� � J

!

�

7

✓

,

�

�

r

�

,

��dr�lGr�4 /'21",�eáG'��

' /

/

� '

9

�

/

T///!/�f/�G`t jf /Y lG}L7��(f1f�1/fLf�'1 l a ���r-û f

s

!

'

�

J

�,��.�L(.�/t(�JG�/lf��.�1��l��ü�l(����a�/,U�el��-.,� i �-���.�f"P/�j'/ í /47,. ( / ; �

e

1r i 2t e�l lC

./ / / - - / / , � . f Z ( � y l ( f i i L i • LZc-' (' •/l.(�r (.ztC !t/.1, t/L / � /( �" r�2etr P / / ; .���

>(--Cj' �/�lfr/�e'Let�; did/4, r.�ehri2 I f l Q i l d e w G,! � �-l'Í ( (rf'-f��e-11�1/./-/(- e�i/Z a+"I/ /

r e

/��1//�G�� CLC l/�c�ei/�r A l l h e i

.�

O r / ` l � C f 1 ?/d�GP�CGG � f r d i w � l i ! %

�

�

�

� L c "� i ! 1 ( t - . ( ' l l l f . J 4 1 � 1 . 11 ie1

�

/,_/

d

�

�r

< 1•-/�t6�

l

11fZ(!z

2�A�1�rZ . l mf��1(�•r%Zf� �/o(Il ? �O����(Y r e7.i fz � j i W •sled, ;"� 'f?.(C41/12G 2'//t!/1/ (/iZ 1����f.�(G� "%Cf/�2•�'i? /`y(yrL��2�i1�� �1.óGll��/í�.l , F / 2

?�llydll.CG2l��J�e'G (f

��tdCJ?� 4e?�9��� P/!2 (�i e a ; / / 4 - , f e / � ó - t i ? / Q Z G � � iG :er'•Jr2a(• e v e r % � / � � (h'i'l�i(z1�;'/ � e r / i J 1�12 iref�l � (ffí�2í� ihyfZ t l �

/ f�á>``ir� 1,a 6

r a g e

L�r�1�1� r1L (�i' �ie1ef,° lfrltf�/���� ��, ,.

. Gy�6Ze�e - � � 1 ` t�f�e� g

ís2el�i�/.20eg��a�/e�y�2ain / y ����ee��.674 ���� / • l i d á l i 1/1 e r i 7 . t i e

- 158 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 158

idéveaGn Ze4` � � � �

GJ � ?/�`�1ó��2�iise�r�/ �ir�r-t/ f

,�,�oek ���� , y e e � ,f�� d Z G b � � � L d � �zY:��G�i�GG ,Mtiuo� Gi'l'i' 1ZGl�f.I d'yL 41tC�2 !J`dl/Y.ífG, �

"

�����3�

e-b � '

�az��d��; � � � * à � �

��������

� � � d �

�

�

�

�

�

�

�

( � o � � � �

;a.<,ee ezeiebb �n.

�

�

�2ei��/is�i � �

�

� �

�

�

„CAlr,t�Ii�ai� t eew t �'L� , �G�L,1izZiá-/�,izi2�Q��ie/�G� � � � 2 i� ��no4 e ,r `G`l>�ll'6lr,�L' !�`r , ) , e i C��.�e, t

e

*

ge�.

�d4?a�i G e � i l'GI.�Gl/�G.G a

t

'Gc�.de.eriLi.lr%e�v - e e r i e

� e y • �

�r�

<f��!L ' ít.Gl�i ��G���GGI/!/ // � ( í T " GIAi% é�/%�L GLT/`iZiW / r C � � t a i �re.l�L c%)�d�le �

�

(

a �l �lleíl2, ! / n /

�

t-l./ue :°�p�tUv�.,l cydE'

p

'

4 2Z����%pX/�p'

, �á�?2 y e w - ��f.�iG� d � ' . � eó2Op?i a . i 2 � i �DG�i

e�v ��2���,�

,r�� e � � . e i e a /

�

%

p , � { { 4 ��e h f � � o w e

r

i

Z

c�/o-�e2,12ed vc��

�r.a�e' �116'eZ1�eL�

4

f

i

e

�

� � ��d�.

��A/°G.�+�%1?i f/d e ��2� / e � e �

u�d2�uie

h �

a �

ei12 a G °

4�, a d PIŸ.I�le1;• � � y12-(le ïe�JOe�2?�!� ylé.l2e.D�G :'�� lLll� /� � ' / � i s 2jp �G',1� y�(�/ t � / ���2�/ , J J il�� G G� Z �á �, ?Ld1`A�1t-Ó �lf��,l7/G �ïJl� .el/,L 1,e0)4'4:7- d i e /. e � l + � • d L -

,

e ��r2he�r,

e

- 159 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 159

id�2��, L{/�/`.����e„�rí�dG��LVie ee� e�

,

,

�.e�//6 Lad« �e0�l��d���vam • e����a�da�e�0. �f°a?/ �1�e��tLyG�fl/!2 �GUt'11 l•.(/yJ��`CGi?2l?Z aphtem, e k 1 6 ' � e a i a . W e e •

�

( d : '�/

a/ic��/_

t ?4'21

i%! e d h e i t ; 2

6eys4W- elea;

Wet, 4 6lJ1ile1?/,

' Ye t , G l e e , é>�� � - H:�. 3 �.,�.•�•

,���a�.

g a - i e e , z

, =

•

/ / <:/,'2447/1:54..

. .% . - i . i r

/ e we

�

1%'�f//.• ///`����/.//i� t N � ] ` . � . L

(lelt M e r i t Jt.0`+wn4it

1Fit �=:or;Nci zLu �)ciffírt.

L-,

- 160 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 160

kastelen in vlaanderen

fragment u i t :

Van Kasteel naar Kasteel I

«VAN KASTEEL NAAR KASTEEL» Uitgave : Kulturele Heemkring «HOBONIA»

- 1 61 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 161

De Antwerpse gemeente Hemiksem, op de rechter Scheldeoever, bleef met de gemeentefusie van 1977 ongewijzigd. De gemeente bestrijkt 545 ha en daarop leven bijna 11.000 inwoners.

Op het Gemeenteplein van Hemiksem staat een merkwaardige, buiten gebruik gestelde, pomp, bekroond met een helm waarop een haan. Op het pomplichaam werd het wapen van Hemiksem aangebracht en de tekst : S.P.Q.H. 1843.

Het wapen van de gemeente Hemiksem, toegekend bij K.B. van 18 juni 1839, is het familiewapen van het geslacht Schilder, vroegere eigenaars van het Hemiksemhof. In heraldische termen wordt het beschreven als : Reen schild van zilver, waarop twee palen van azuur en een hoekige dwarsbalk van keel; in het hoofd vergezeld van drie mereltjes van sabel, geplaatst op het zilver; het schild gedekt door een helm, gekroond met goud; met dekkleden van zilver en azuur; helmteken : een haan in natuurkleur». (waarbij : zilver = wit; palen = vertikale banden; azuur = blauw; dwarsbalk = horizontale band; keel = rood; hoofd = bovenste derde gedeelte van het schild; sabel = zwart) Eveneens op de Gemeenteplaats zien we het gemeentehuis van Hemiksem, dat in 1910 werd opgericht. In 1830 bezat Hemiksem nog geen gemeentehuis en diende de Gemeenteraad te vergaderen op het Hemiksemhof, het kasteel van baron Filip de Pret, de toenmalige burgemeester van de gemeente. Het nieuw gebouwde gemeentehuis werd in 1930 vergroot en in 1950, door architekt Dangez, goed gerestaureerd en voorzien van brandglazen.

Rechtover het gemeentehuis bevindt zich de kerk van Hemiksem. De huidige Sint-Niklaaskerk werd in 1774 gebouwd en in 1834 herbouwd en vergroot. De kerk bevat een geschilderde kruisweg van Eduard Dujardin (1817-1889) en het praalgraf van Antoon van Brabant (t 1498), bastaardzoon van Filips van Boergondië en eigenaar, in 1459, van het kasteel Hemiksemhof.

Het kasteel «Hemiksemhof» groeide uit een grote hoeve; een landbouwuitbating met «boverije», landerijen, weiden en bossen. Deze hoeve, waarschijnlijk gebouwd op de plaats waar zich nu het kasteel verheft, bevond er zich reeds vóór 1280.

Wie er in die tijd op het «huys te Heymissen» woonde is niet meer te achterhalen. Er zijn talrijke leden van het geslacht van «Hemexem» bekend, die daarvoor in aanmerking kunnen komen, waaruit dan weer verschillende afstammelingen zich andere familienamen gingen aanmeten, o.a. : van Lare, de Stoevers, Sanders.

Ze komen dan ook voor in diverse akten als : «Egidius dictus Stovere de Hemexhem», «Willem vanden Lare van Hemexsem», of worden gewoon vermeld als «Stoovers» of «Sanders» en dat maakt alle opzoekwerk bepaald niet gemakkelijk.

Het geslacht van Hemexem, met natuurlijk Sanders, van Lare en Stoevers, die dus allen één familie vormden, bezat uitgestrekte goederen te Hemiksem en omliggende, soms afhangend van de abdij van Sint-Bernards onder Hemiksem, soms van het leenhof van Brabant of van dat van Mechelen. Vermelden we slechts : het Hemiksemhof; de Vaerlaereycke - een laathof onder Aartselaar dat afhing van het Hemiksemhof -; Cleydael en de Buerstede onder Aartselaar; Stoevers of Stoovers en Hagelstein onder Schelle; Nielderbroeck onder Niel; Ventiscote onder Wilrijk; enz.

In 1408 wordt er, in het Cartularium van Sint-Bernards, melding gemaakt van «Jan Sanders Hoff te Hemexem» en hiermee wordt zonder twijfel het Hemiksemhof bedoeld. Een kanttekening

- 162 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 162

op die akte vermeldt namelijk een jaarlijkse erfrente van drie kronen op dit goed, die door een latere eigenaar in 1532 werd afgelegd.

In de XIVde eeuw waren er Sandersen eigenaars van het Hemiksemhof, de Vaerlaereycke en Cleydael. In 1402 noteerden we voor Cleydael de familie van der Elst als toenmalige eigenaars, terwijl Vaerlaereycke en het Hemiksemhof overgingen op Gilles Sanders, een zoon van Jan Sanders en Aleidis Stoevers. In het begin van de XVde eeuw komt Cleydael terug in het bezit van Jan Sanders, markgraaf van Antwerpen (gehuwd met Catherina van de Werve), een broer van Gillis Sanders van het Hemiksemhof.

Gillis Sanders van Hemiksemhof, gehuwd met Kateline van Zanthoven, was een baldadige figuur en kwam dan oók verschillende malen in aanraking met het gerecht. Het geding met de abdij van Sint-Bernards in 1449, die het grondgebied Hemiksem hadden gekregen van Hendrik, hertog van Brabant, medio de 13de eeuw, en het laathof van Hemiksem of het Hemiksemhof aan de Sanders verpachtten, rekenen we daar niet bij, omdat hier ongetwijfeld materiële belangen te verdedigen waren.

Maar in 1410 wordt Gillis Sanders opgezocht door twee «gebrueders van Artzelaer» die te Boom hielpen doodslaan «Jacop van der Deelt (of van Dordrechte), scouthet van Rumpst» (= schout van Rumst). (Het Land van Rumst was toen een heel belangrijke heerlijkheid, was zelfs een belangrijke ^leisterplaats voor de Romeinen die er een basis hadden voor hun vloot, de «Classis Germaniae», en er een castellum of versterking bouwden. Op de grondvesten van het oude Romeinse Castellum verrees later een versterkte burcht, die- één der indrukwekkendsten van heel ons land moet geweest zijn. In de 17de eeuw werd dit kasteel gesloopt en er zijn nu nog slechts enkele overblijfselen van haar bestaan terug te vinden in de kelderingen van enkele woningen).

Een rekening van 1415 verhaalt dat Gillis Wanghe, Gillis Sanders, Hennen Coppens, Michiel de Enge, en anderen, 's nachts bij «Peeter Grenels Wyff», een afspanning in het Land van Arkel (= Aartselaar, één der vier kwartieren van het markiezaat Antwerpen) waren, waar ze zich tegoed deden aan spijs en drank. Daar was ook een dochter, «geheeten Katheline Grenels, dewelcke de voirs. (= voornoemde) Gillis Wanghe gevryt hadde... so verre dat his (hij ze) buten huuse gecreegh, ende leide se wech mit een deel vanden voirs. gesellen, ende wart gevoert te Hemessem op Gillis Sanders huys...»

Er werd klacht ingediend bij de drossaard van Brabant en als de officieren van de markgraaf ter plaatse verschenen, «waeren si wech metten voirs. meiskene...»

Later werden de twisten bijgelegd; Gillis van Wanghe beloofde «dat hi 't voirs. meisken trouwen wilde ende dat sy 't eens waeren mitten deken...» waarbij de gezamenlijke vrienden «200 tronen» boete werden opgelegd.

Verder kwetste Gillis Sanders «tanderen tyde Bertel Wielancke, Gielisse Voist, Janne Claes,...» perste geld af; stal een rund en een varken dat «tsine niet en was»; haalde steen te Kruibeek zonder «oorlof»; sloeg met «stocken Jan vander Heyden te Rupelmonde»; hielp Gielys de Coninck «syn wijff schaeken», stal wijndruiven in Sint-Bernards; enz. Geen erg goed voorbeeld dus deze Gillis Sanders, maar hij maakte met zijn wangedrag geen uitzondering op de XVde eeuwse adel. Er gebeurden nog wel ergere dingen en de edelen kwamen er toentertijd meestal af met een geldboete.

Na de dood van Gillis komen zijn goederen, Hemiksemhof en de Vaerlaereycke in het bezit van «syn wittig sone» Cornelis Sanders, gehuwd met Lisbeth van der List.

Cornelis Sanders overleed op een eerder geheimzinnige wijze en zijn bezittingen werden op 11 juni 1459 overgedragen : «... soe bewerckte ende onbewerckte,... die toe te behoren plagen Cornelisse Sanders en die overmits syner misdaden hadde verbeurt... aen onsen lieve getrouwen ridder, rait ende kamerlinc, heer Antonis bastart van Brabant...»

- 163 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 163

Met Cornelis heeft de familie Sanders voorgoed afgedaan met het laathof Hemiksem en de Vaerlaereycke. Op Cleydael zal ze zich nog een poosje kunnen handhaven om, omstreeks de helft van de XVIde eeuw, daar eveneens te verdwijnen.

Rond die tijd waren er drie bekende bastaarden, zowel naam- als tijdgenoten : Antoon, of de Grote Bastaard, van Boergondië, graaf van Laroche, ridder in de Orde van het Gulden Vlies, enz. (1421-1504); Antoon, bastaard van Boergondië, heer van Kapellen, enz., en tenslotte Antoon, bastaard van Brabant (1429-1498), die dikwijls ook bastaard van Boergondië werd genoemd.

De enige van deze drie die ons interesseert is dus de laatste Antoon, bastaard van Brabant, niettegenstaande er diverse meningen zijn in verband met zijn afstamming, mag aangenomen worden dat zijn vader Philips van Saint-Pol was en zijn moeder Barbara Fierens. Verschillende rekeningen uit 1431-1435, berustend in het Rijksarchief te Brussel, fonds Rekenkamer, vermelden : «Anthonis ende Philips, bastarden kinderen wylen hertoghen Philips, hertoghe van Brabant ende van Limburg, greve van Lyney ende van Saintpol... ende Barbelen (Barbara) Fierens, woonende in de warande achter thoff op Caudenbergh te Bruessel...„ Filips van Saint-P-1 was een échte Boergondiër en zijn geslacht getrouw, en overeenkomstig de losse zeden van de vijftiende eeuwse adel, liet, niettegenstaande zijn vroegtijdig overlijden, nog meerdere onwettige kinderen na : «- Willem e, bastardsone joncfrouwe Barbelen vanden Nuwensteene - Kerstinen, bastardedochter - Guillemma, bastardedochter» Barbara Fierens, de moeder van Antoon, was een dochter van Jan Fierens, wijngaardenier van het hertogelijk hof te Brussel, die rond 1428 overleed, waarna zij met haar moeder Goedele (Gudula) in de warande achter het hof blijft wonen. Na zijn studies te Leuven wordt Antoon in 1447 schildknaap en in 1451 schenker aan het Boergondische hof. Ook in 1456 bekleedt hij nog dit hofambt, maar vanaf die tijd is hij, tegelijk met zijn broer Filips, opgeklommen tot raadsen kamerheer van de hertog van Brabant.

Ruim dertig jaar heeft Antoon, bastaard van Brabant, het huis van Boergondië gediend, zowel ten tijde van Filips de Goede, als voor Karel de Stoute en diens dochter, Maria van Boergondië.

Op 10 augustus 1452 schenkt de hertog van Brabant aan Antoon, bastaard van Brabant, Meerbeek dorp, heerlijkheid en hof, als leengoed. Op 11 juni 1459 schenkt Filips de Goede hem de vervallen lenen van de terechtgestelde Cornelis Sanders : het Hemiksemhof en de Vaerlaereycke; en na het kinderloos afsterven van zijn broer Filips, bastaard van Brabant, op 30 juli 1479, wordt Antoon nog in het bezit gesteld van de heerlijkheid Kruibeke in het Land van Waas.

Van Antoon, bastaard van Brabant, zijn drie natuurlijke kinderen bekend, allen eveneens bastaards : Antoon de Jongere, bastaard van Brabant, Margriete en Guillelmyne (Wilhelmina), die jeugdig zou sterven, beiden dochters van Josine (Josephina) Mertens, dochter van Merten Mertens en Beatrijs 's Roex.

Het verhef van Hemiksemhof, door Antoon, gebeurde in 1459, maar hij zou niet in het ongestoord bezit blijven van zijn goederen. Lysbeth van der List, weduwe van Cornelis Sanders, en voor de tweede maal gehuwd met Olivier de Pape, zal hem het eerste jaar reeds een proces aandoen omwille van de betaling, «... heurer douwarien die sy op alle die goederen achter gebleven na den doot van wylen Cornelis heuren man, na den lantrechte sculdigh is te hebben...»

Het geschil wordt bijgelegd en de weduwe van Cornelis Sanders doet afstand van haar rechten mits 400 rijnsgulden die Antoon binnen een bepaalde tijd dient te voldoen. Antoon stoort zich

- 164 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 164

echter niet aan enige afbetaling zodat de «voirs. jouffrouwe Lysbeth were gestelt op heure lantrecht...»

Omwille van zijn opstandigheid tegen het gezag, worden hem in 1480 de bezittingen Hemiksemhof en de Vaerlaereycke ontnomen en aan Costen van Berchem geschonken. In 1489 worden de geschillen weer bijgelegd en wordt hij opnieuw in het bezit gesteld van zijn goederen. Maar nu duiken er weer moeilijkheden op met Costen van Berchem, die zich «riddere van Hemishem» blijft noemen.

Antoon, bastaard van Brabant, overlijdt op 1 november 1498, ca. 70 jaar oud, en wordt te Hemiksem begraven in het koor van de oude kerk op Kerkeneind. Het grafschrift vermeldt : «Heere Anthonis van Brabant, Riddere, natuerlyck sone và wyle hertoghe Philips và Brabant en và Limborch, sterf anno XIIII°XCVIII op alder heylighen dach» Na Antoons dood gaan het Hemiksemhof en de Vaerlaereycke in onverdeeldheid over op zijn erfgenamen : «Anthonysse, syn natuerlic soen», «jouffrouwe Margrieten», ook een natuurlijk kind, en «jouffrouwe Aechten, natuerlycke dochter heeren Jan, Bastart van Brabant, in zynre tyt archidiaken van Bruessel».

Enkele tijd ging het vlot tussen de drie eigenaars die de goederen even «gelyc ende ongescheyden te besittene ende te gebruyckene». Dochter Margriet overlijdt echter enkele jaren na haar vader, waarop haar echtgenoot, Jan van Schoor(e), de bezittingen alleen poogt in te palmen.

Op 3 maart 1514 wordt dan opdracht gegeven het Hemiksemhof te verkopen in de volgende bewoordingen : «... thoff van Heymishem, mitter hoffgracht, cruythove, wynhove, landen, beempden, wateren, bosschen, cheynsen, huysen ende alle andere syne toebehoirten, geleghen inde prochie van Heymishem, gelyc ende in alle manieren als wylen de voirs. heere Anthonis, Bastart van Brabant, dair vuyt gestorven was, ende dat tvoirs. hoff mit synen toebehoorten vanden abt van Sint Bernaerts in eenen vollen leene gehouden werdde....

- 165 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 165

... item dat 't voirs. hoff hadden een en meyere ende seven gesworen laten ende ware een smael heerlicheyt... ... item onder Aertselaer totten voirs. hove behoirde noch een en heerlicheyt geheeten de Vaerlaereycke, ende ware een volle leene gehouden van ons, hertoghen van Brabant... ... welche heerlicheyt van Vaerlaereycke hadde oock een en meyere ende seven gesworen laten...

Op de eerste zitdag biedt Rombout (of Romuald) van Wachtendonck «viere duysent rinsguldens eens» en tenslotte, op 3 april 1514 koopt hij het hof in voor 6.300 pond.

Rombout van Wachtendonck, ridder, heer van Ossendrecht (zoon van Hendrik van Wachtendonck en Clara van Bemmel) was gehuwd met Aleyda de Cock van Beusecum en uit dit huwelijk werden minstens vier kinderen geboren : Christina; Hendrik; Catherina, gehuwd met Jan van Delft; en Margriet.

Na zijn dood zullen de beide laathoven, alsmede het kasteeldomein Monnikenhof vervallen aan zijn dochter Christina van Wachtendonck (f Mechelen 5 januari 1561), gehuwd met Jan-Baptist de Tassis, ridder in de Orde van het Gulden Vlies, keizerlijk raadsheer van Karel V, postmeestergeneraal, enz.

De familie de Tassis, één der meest illustere families van Europa in die tijd, heeft haar roem vooral te danken aan haar bedrijvigheid in het internationaal postwezen.

Jan Baptist de Tassis I, paltsgraaf, kocht in 1523 nog het «Goed ter Hove» onder Aartselaar van Janne De Vos, en in 1534 van Jan Micault de heerlijkheid en het kasteel van Nielderbroeck onder Niel.

Van de zonen van Jan-Baptist I de Tassis noemen we : - Jan-Antoon de Tassis, ridder, postmeester te Rome; - Antoon, ridder, postmeester te Antwerpen; - Rogier, ridder, generaal-postmeester; - Raymond, ridder, postmeester-generaal van Spanje, postmeester te Valladolid; - François, postmeester-generaal van de Nederlanden en van het Heilig Rijk; - Christoffel, postmeester te Augsburg; - waarbij dochter Alegre nog huwt met Jan Zapata, direkteur van de post te Napels.

Na de dood van Jan-Baptist I de Tassis (6 oktober 1541) vervalt het mooie Hemiksemhof, waarin «carpers, brochets et autre semblables espèces» voorhanden waren, aan zijn zoon Rogier de Tassis, generaal-postmeester, koordeken van O.L.Vrouwkatedraal te Antwerpen, proost van Sint-Pieter te Leuven en kanselier van de hogeschool aldaar, ambassadeur van Rome, enz.

Rogier de Tassis (t 15 maart 1593) staat het Hemiksemhof af aan zijn broer Leonard de Tassis I, ridder, baron de Tassis en van het Heilig Rijk (door Rudolf Il toegekend op 16 januari 1608), generaal-postmeester van het Heilig Rijk en van de Nederlanden. Leonard I huwde met Margaretha Damant en verbond zich na haar dood (12 oktober 1549) in een tweede huwelijk met Louisa Boisot ( t 10 juli 1610), vrouwe van Huysinghe en Buyssinghen, dochter van Pierre Boisot en van Louisa Tisnack.

Leonard I verkoopt aan Antoon de Tassis (Innsbruck 1510-1584), «synen natuerlycken broeder», postmeester te Antwerpen, ridder (sinds 29 oktober 1539), «50 bundere lant te Hemissen, Artselaer ende daer ontrent». Hijzelf bleef eigenaar van «het groot hoff van Heemschen» (Hemiksemhof) maar staat het vruchtgebruik ervan eveneens af aan zijn broer Antoon, die zijn bezittingen te Hemiksem door verschillende aankopen nog aanzienlijk weet uit te breiden.

Antoon de Tassis overleed op 12 juni 1584 en zijn echtgenote, Anna van Waelscapelle (dochter van de burgemeester van Vere in Zeeland, weduwe van Herry Bartholomeus, baljuw en opperdijkgraaf van Duveland) op 7 augustus 1584. Bij de erfscheiding, op 24 oktober 1589, komt al het land onder «die prochie van Hemschen» toe aan Antoon Il de Tassis. Het Hemiksemhof echter bleef het eigendom van de mannelijke afstammelingen van Leonard de Tassis I. Charles de Tassis, ridder, postmeester-generaal, enz., gehuwd met Catherina de Sicleers, be-

- 166 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 166

kwam de bezittingen van zijn broer Antoon II, die jong stierf, en het Hemiksemhof en de Vaerlaereycke werden ná de dood van Leonard I geërfd door zijn zoon Lamoraal de Tassis I. Lamoraal de Tassis I, graaf de Tassis en van het Heilig Rijk, kamerheer van keizer Matthias en van Ferdinand II, postmeester-generaal der Nederlanden en van het rijk, huwde op 12 september 1584 met Genoveva de Tassis, dochter van Seraphinus de Tassis en Isabella de la Tour et Tassis.

Na het overlijden van Charles de Tassis in 1610 bekomen zijn kinderen : - Maximiliaan de Tassis, heer van Gratys, direkteur van de posterijen te Antwerpen (t 1660), gehuwd met Margaretha Le Poyvre (f 1646); - Frederik de Tassis (Keulen 1583 - 12 januari 1662); - Antoon III de Tassis, ridder, schepen van Antwerpen (1618), kanunnik van de O.L.Vrouwkerk (1630), overleden op 11 mei 1651, was gehuwd in 1609 met Maria Scholiers, dochter van David Scholiers en Joanna Celosse; - Charles de Tassis, schepen van Antwerpen; - Catherine de Tassis, geboren in 1587, gehuwd met Lamoraal Berghe, heer van Pietersbays, schepen van Antwerpen, tresorier der stad, kleinzoon van Daniel van den. Berghe en Maria de Tassis, rekenmeester van de Rekenkamer van Brabant, enz.; en - Jacqueline de Tassis de gronden onder Hemiksem.

Antoon de Tassis III, ridder, gehuwd met Maria Scholiers en later kanunnik van de O.L.Vrouwkerk te Antwerpen, vergroot de Hemiksemse bezittingen nog door diverse aankopen.

Antoon III overlijdt op 11 mei 1651 en al de Hemiksemse bezittingen waren reeds overgedragen aan zijn enige dochter Maria de Tassis ( t 1638); in 1636 gehuwd met Hendrik van Berchem (1611-1673), zoon van Hendrik van Berchem, heer van Berchem, Tongelaar, enz. en van Isabella de Rovelasca. Antoon van Dijck schilderde in 1632 een zeer mooi portret van Maria de Tassis. Maria de Tassis overleed, na amper twee jaar huwelijksleven, enkele weken na de geboorte van twee dochtertjes, en werd op de Hemiksemse goederen opgevolgd door het enige overlevende van deze twee kinderen; Maria-Anna van Berchem, geboren op 26 mei 1638 en in 1653 gehuwd met Filip-Theodoor de Fourneau, graaf van Cruyckenbourg, baron van La Chapelle, heer van Wambeke, Lombeke, Ternath, Campenhout, Ranst, Milleghem, enz., zoon van Filip-François, graaf van Cruyckenbourg en van Isabella van Berchem.

Op het Hemiksemhof vinden we na Lamoraal I zijn zoon Leonard de Tassis II (1594 - 24 mei 1628), graaf de Tassis, graaf van het Heilig Rijk, postmeester van het Rijk en van de Nederlanden, kamerheer van keizer Ferdinand II, edelman van de kamer van aartshertog Albrecht, heer van Boussingen, enz., gehuwd met Alexandrina de Rye, kanunnikes van Bergen, dochter van Filibert, graaf van Varas en van Claudia de Tornon.

Op 17 oktober 1639 komt het Hemiksemhof, dat in die tijd ook «Postmeestershof» werd genoemd, in het bezit van Lamoraal-Claude-François II, graaf de la Tour Valsasine de Tassis, postmeester-generaal, graaf van het Heilig Roomse Rijk, heer van Hemiksem, Machelen, Buysinghen, Braine-le-Château, enz., gehuwd met Anna-Françoise-Eugénie de Hornes, dochter van Philip-Lambrecht de Hornes, graaf van Hautekercke, enz. en van Dorothea van Arenberg.

Lamoraal-Claude-François II, graaf de Tassis, werd op de Hemiksemse bezittingen op 28 september 1677 opgevolgd door zijn zoon Antoon-Alexander, graaf de la Tour et Tassis, gedood door de Turken bij de belegering van Neuchausel in 1683, en vervolgens door diens broer Eugeen-Alexander, op 21 juli 1685.

Eugeen-Alexander, prins de la Tour et Tassis, graaf van Valsasine en van het Heilig Rijk, ridder in d e Orde van het Gulden Vlies, heer van Hemiksem, lmpden, Wolvertem, Rossera, Maeseghem, Braine-le-Château, Haut-Ittre, enz. (1652 - 21 februari 1714), sinds 1678 gehuwd met Anna-Adelaida de Fürstenberg (t 1701) en na haar dood in een tweede huwelijk verenigd, in 1703, met Anna-Augustina de Hohenloge-Schillingfürst (t 1711).

Het Hemiksemhof had intussen, na de Spaanse Furie en de daaropvolgende troebelen, heel wat meegemaakt en was dringend aan herstel toe. Het kasteel werd o.a. :

- 167 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 167

'r

Hemiksemhof naar baron J. Le Roy - 1696.

«... inghenomen van een compagnie peertsruyteren wesende blaurocken, gecomen synde van Vlaenderen, die lange tyd daer op hebben geleghen... binnen welcke tyt de voors. ruyteren het voirs. hoff hebben bedorven ende geruyneert, als daer uyt gebroecken ende wech genomen hebben vele ysere anckers ende ander yserwerck, mitsgaders oock allen de looten gooten waer door het dack anden selven huyse met schalien ghedeckt gewest synde met allen den solders ende houtwerck geheelyck ende gansch is verrot, bedorven ende te nyenwte (te niet) gegaen geweest...»

Op 9 november 1700 koopt Jan-Jozef de Coninck, gehuwd met Anna-Maria Leerse, alle bezittingen van het postmeestersgeslacht onder Hemiksem en Aartselaar over van prins EugeenAlexander, prins de la Tour et Tassis, die op zijn beurt van de prins van Chimay in hetzelfde jaar de Brabantse heerlijkheid Impden koopt voor 180.000 gulden.

De erfgenamen van het echtpaar de Coninck-Leerse verkopen op 17 juli 1739 het Hemiksemhof, met de erbij horende landerijen, aan Frans Schilder, ridder (f 29 september 1754), weduwnaar van Maria-Isabella de Vliegere (t 1722). De Vaerlaereycke, sinds vele eeuwen verenigd met het Hemiksemhof, wordt afzonderlijk verkocht op 17 december 1739 aan Frans-Emmanuel van Ertborn.

Frans Schilder (t 29 september 1754), tot ridder geslagen op 8 oktober 1732, was een zoon van Hendrik (Grootaalmoezenier van Antwerpen) en van Sybille Bosschaert. Op 23 september 1755, een jaar na zijn overlijden, wordt de uitgebreide erfenis van Frans Schilder verdeeld tussen zijn zoon, Paul-Frans Schilder ( f 25 april 1774), en de kinderen van zijn overleden dochter Theresia-Mathilda Schilder ( t 3 juni 1729) en haar echtgenoot Jan-Jacobus Moretus (t 5 september 1757).

Paul-Frans Schilder, «een seer ryck man», zal het Hemiksemhof, dat voor het grootste gedeelte was afgebrand, nieuw heropbouwen in 1760. Bij zijn dood, hij stierf ongehuwd op 25 april 1774, werd zijn erfenis verdeeld onder de kinderen Moretus-Schilder.

Langs zijn vrouw om, Maria-Petronella Moretus (12 mei 1724 - 17 juni 1798), dochter van Jan-Jakobus Moretus-Schilder, komt, op 4 juli 1774, het Hemiksemhof voor 84.300 gulden in

- 168 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 168

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 169

Baron Theodoor Diert, lid van de Bestendige Deputatie van Antwerpen, burgemeester van Hemiksem van 1839 tot 1862, overleed te Antwerpen op 62-jarige leeftijd, geen afstammelingen nalatend; het Hemiksemhof werd, met het Hof ter Veken en het Monnikenhof, bij legaat door zijn echtgenote in 1879 overgedragen aan Arnold de Pret Roose de Calesberg (1842-1902).

Arnold de Pret verbleef bij voorkeur op zijn kasteel «Den Horst» op de Hortsebaan te Schoten, en verhuurde het Hemiksemhof gedurende verschillende jaren aan zijn schoonbroer, Alfred, baron de Vinck de Winnezeele.

Arnold de Pret was gehuwd met Maria Cogels (1843-1893), en uit dit huwelijk sproten twee dochters. Deze kinderen, Marie-Louise de Pret Roose de Calesberg, gehuwd met Constantin, graaf de Bousies, en Germaine de Pret Roose de Calesberg, getrouwd met Gaston de Kerckhove d'Ousselghem, verkopen hun bezittingen te Hemiksem op 3 mei 1904 aan Karel-WillemChristian Sheid, gehuwd met Marthe-Frédérique-Louisa-Alice van den Abeele.

Dhr. Sheid, telg van het beroemde redersgeslacht, was reeds in het bezit van het aangrenzende kasteeldomein Cleydael onder Aartselaar en zou de beide eigendommen verenigen tot één geheel.

Karel-Willem Sheid overleed op 10 januari 1940 en het Hemiksemhof werd in het begin van 1955 aangekocht door dhr. G. Magniette, direkteur-generaal van de N.V. Lamitref («F.B. des Laminoirs et Tréfileries d'Anvers»).

Zijn weduwe, geboren Suzanne Colin, en hun zoon Gerard Magniette, zijn de huidige eigenaars van het kasteeldomein, dat niet toegankelijk is voor bezoekers.

- 170 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 170

A NTWERPEN I N 1 8 8 6 IlliiIIIIIIIIIIIIIIIIIFI�IIIIIIIIIililtlllllliil111

De spaarcentjes z i j n e r dan doorgedraaid, e n men kan a l v a s t beginnen sparen voor volgend j a a r . Dambrugge was een e i l a n d j e tussen h e t Schijn en de Leybeeck; i n de 15de eeuw legde men daar een dam met een brug aan, vandaar de naam. To t i n 1871 behoorde Dambrugge b i j Merksem, t o e n werd h e t b i j Antwerpen i n g e l i j f d .

Vr i j e t i j d s b e s t e d i n g op een h e e l ander niveau bieden de geheimzinnige v r i j m e t s e l a a r s l o g e s . Volgens h e t lopende gerucht bestaan e r i n A n t werpen v i e r z u l k e i n v l o e d r i j k e l o g e s : - Les Amis du Commerce e t de l a Persévérance Réunis, v o o r kooplieden; - Les Elèves de Thémis, v o o r a r t i e s t e n , e n waarvan o.m. d e kunstschilders Ve r l a t en Lamorinière l i d z i j n ; - La Rose C r o i x , v o o r m i l i t a i r e n ; - Marnix, v o o r de mannen van de dokken.

De v r i j m e t s e l a a r s l o g e " Les Amis du Commerce e t de l a Persévérance Réunis" i s s i n d s 1876 gevestigd i n een t e m pelkompleks i n de M e i s t r a a t ( a f g e b r o ken i n 1982). De s t r a a t g e v e l i s v o l l e dig b l i n d , o p enkele v e r l u c h t i n g s o p e ningen n a ; maar h e t i n t e r i e u r s c h i t t e r t door een p r a c h t van symbolen, ornamenten en k w i s t i g aangebracht verguldsel. Op een verhoog v a n z e ven t r e d e n s t a a t de t r o o n van de l o Binnenzicht van de grote tempel van de Antgemeester; daarboven p r i j k t een m o werpse vrijmetselaarsloge numentale v e r s i e r i n g : e e n gevederde en gehoornde O s i r i s k r o o n , g e f l a n k e e r d d o o r twee Horusvogels. De monumentale toegangsdeur t o t h e t t e m p e l kompleks i s gekopieerd van d i e van de Chonsoetempel i n Karnak. De p i j l e r s langs de wanden z i j n kopieën van d i e van de h y p o s t y l e z a a l i n Karnak.

De tempel onder de slopershamer in 1982

De v o o r l i e f d e van de "framassons" voor h e t oude Egypte stamt u i t de t i j d van de e x p e d i t i e van Napoleon Bonaparte, t o e n de r i j k d o m van de Egyptische k u l t u u r pas goed doordrong i n het westen. De v r i j m e t s e l a a r s l o g e s z i j n p o l i t i e k ( l i b e r a a l en a n t i k l e r i kaal) g e t i n t . D a t b r e n g t ons o n v e r m i j -

- 171 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 171

d e l i j k b i j h e t hoofdstuk P o l i t i e k .

POLITIEK E N ONDERWIJS De k a t h o l i e k e r e g e r i n g Beernaert i s aan de macht sinds oktober 1884.

In de wet op h e t l a g e r o n d e r w i j s van 20 september 1884 was godsdienst opnieuw a l s l e e r v a k v o o r z i e n , maar na een verzoek van de ouders kon het k i n d h i e r v a n ontslagen worden; d a t gebeurde t e Antwerpen voor a l l e l e e r l i n g e n van de stadsscholen, waardoor de l a ï c i s e r i n g van h e t s t e d e l i j k onderwijs een f e i t werd.

De v i j f t i g j a r i g e schepen A l l e w a e r t i s l i d van de l o g e " L e s Amis du Commerce e t de l a Persévérance Réunis". H i j i j v e r t voor d e o p r i c h t i n g van k i n d e r t u i n e n volgens de - door de k a t h o l i e k e n nog steeds f e l verguisde - methode van de D u i t s e pedagoog F r i e d r i c h F r o b e l . Een eerste k i n d e r t u i n ontstond i n 1880 aan de N i j v e r h e i d s s t r a a t . I n 1886 worden d r i e s t e d e l i j k e k i n d e r t u i n e n geopend: Everaertstraat 4 7 , Vlasmarkt 2 8 , e n A l b e r t G r i s a r s t r a a t i n h e t Meisjesweeshuis.

Einde 1886 t e l l e n we reeds e l f s t e d e l i j k e k i n d e r t u i n e n , met i n t o t a a l 3746 k l e u t e r s .

Er woedt een f e l l e s c h o o l s t r i j d ; h e t k a t h o l i e k o n d e r w i j s , i n Antwerpen teruggedrongen i n een p o s i t i e van z e l f v e r d e d i g i n g , g a a t z i c h o r ganiseren. G r a a f de Bergeyck, d i e i n Antwerpen woont, b e s l o o t h e t z i j n e b i j t e dragen en schonk een t e r r e i n van 3.000 m2 tussen de Z u i d e r l e i ( d e l a t e r e A m e r i k a l e i ) e n de Verbondstraat. Daar s t a a t nu de nieuwe school van de Z u s t e r s van O.L. Vrouw. E e r s t werd aan de Verbondstraat een school gebouwd, een Ecole G r a t u i t e , waar g r a t i s onderricht gegeven wordt aan volkskinderen. Daarna volgden h e t e x t e r naat en h e t pensionaat aan de Z u i d e r l e i , v o o r kinderen u i t de gegoede b u r g e r i j .

Aartsbisschop P e t r u s Goossens houdt z i c h a k t i e f b e z i g met de onderwijsproblemen.

Op 1 mei 1886 s c h r i j f t h i j een b r i e f aan de moeder-oversten van de onderwijzende kloostergemeenten, w a a r i n h i j d e r e l i g i e u z e n e r t o e a a n zet z i c h op de hoogte t e s t e l l e n van de e i s e n van de t i j d i n z a k e o p voedkunde en methodeleer, e e n examen a f t e leggen, e n h e t w e t t i g d i plena t e verwerven.

Op 8 mei 1886 s c h r i j f t h i j aan de dekens en de pastoors d a t z e zeer regelmatig de l a g e r e scholen moeten inspekteren en de o n d e r w i j z e r s b i j s t a a n m e t woorden van raad en aanmoediging". Op 1 o k t o b e r 1886 s c h r i j f t h i j aan z i j n g e e s t e l i j k e n d a t de s t u d i e van de Vlaamse Ta a l

- 172 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 172

het voorwerp moet z i j n van hun aanhoudende bezorgdheid.

In de Antwerpse p o l i t i e k spreken we nog steeds s l e c h t s over de twee mekaar b e s t r i j d e n d e p a r t i j e n : l i b e r a l e n en k a t h o l i e k e n . Maar op n a t i o n a a l v l a k komt een derde macht aan bod: d e i n 1885 g e s t i c h t e "Belgische W e r k e r s p a r t i j " , d i e i j v e r t v o o r een h e r z i e n i n g van de Grondwet en v o o r Algemeen Stemrecht.

Het mondig maken van de arbeidersklasse i s een van de hoofdmotieven van de l e i d e r s . I n navolging van de Mechelse ( k a t h o l i e k e ) catechismus publiceren z i j dan ook v e l e v o l k s - o f arbeiderscatechismen waarin i n een zeer vereenvoudigde vorm, e n met vraag en antwoord, d e p r o b l e matiek van de arbeidersklasse wordt uiteengezet.

LE

PEUPLE npri

SSEA t.J X r`'rss t7t`xitstTitâ&#x20AC;&#x2DC;:

Ot49tt ail idffdi9YMOÂŤ a U M W Dlmeme

Zo i s e r de i n 1886 uitgegeven "Volkscatechismus" van A l f r e d de Fuisseaux, w a a r u i t we h i e r een passage c i t e r e n : Vraag: W a t i s e e n s o l d a a t ?

Antwoord: H e t i s e e n arme d u i v e l , d i e n men o n t t r o k k e n h e e f t a a n

- 173 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 173

het v e l d d a t h i j beploegt, aan h e t werkhuis d a t h i j v e r r i j k t , om hem e e n e s o l d a t e n k a p o t o p d e n r u g t e w e r p e n e n h e m v o o r d r i j j a a ren i n een kazerne t e begraven.

Vraag: W a t h e e f t d e o n g e l u k k i g e d a n misdaan om z o o b e h a n d e l d t e worden ?

A n t w o o r d : H i j h e e f t i n d e s o l d a t e n l o t i n g e e n s l e c h t nummer g e t r o k ken, w a t h e e l z e k e r z i j n s c h u l d n i e t i s .

Vraag: M o e t e n d e r i j k e n o o k s o l d a a t w o r d e n ?

Antwoord: O h ! Neen ! D e r i j k e n d i e d e w e t maakten, hebben h a a r zodanig o p g e s t e l d d a t z i j maar d e armen a l l e e n t r e f t .

Het lotelingensysteem i s inderdaad een schrijnende onrechtvaardigheid.

Op 13 j u n i 1886 i s i n de g r o t e steden een g r o t e s o c i a l i s t i s c h e b e t o ging gepland. Maar i n Wallonië wachten de a r b e i d e r s daar n i e t o p : ze ontketenen een werkliedenopstand, t e L u i k en i n de Borinage, d i e duurt van 18 t o t 30 maart 1886.

Op 26 maart t r e k k e n groepen stakende mijnwerkers, zonder v o o r b e r e i ding en zonder p l a n , d e s t r e k e n rond L u i k door en dwingen de a r b e i ders van de i j z e r - en g l a s f a b r i e k e n z i c h b i j hen aan t e s l u i t e n . Z e plunderen, s t r o p e n h e t l a n d a f , s t e k e n f a b r i e k e n en h e t k a s t e e l van een f a b r i k a n t i n brand, e n v i e r e n hun overwinning i s een c h a o t i s c h dronkemansfeest.

De p o l i t i e t r a c h t de a k t i e t e breken, h e t l e g e r wordt t e r p l a a t s e gestuurd. E r v a l l e n doden, e n Edward Anseele p u b l i c e e r t i n " Vo o r u i t " z i j n "Oproep aan de Moeders" waarin h i j d e l e z e r s smeekt hun kinderen, d i e s o l d a a t z i j n , t e vragen n i e t op de stakende a r b e i ders t e s c h i e t e n . A l s v e r a n t w o o r d e l i j k e u i t g e v e r s worden Anseele en .�._.,.,...«.,,........�.�. ..�...n....,._

� � �OORUIT ��YM

VEROORDEELINGENANSEELEen DEFUISSEAUI

muuotatue

WRG D[ Nü41m.

Titelblad "Vooruit" 5 en 6 juni 1886

- 174 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 174

de Fuisseaux v o o r h e t Assisenhof gedaagd en op 4 j u n i 1886 t o t zes maanden gevangenisstraf veroordeeld en opgesloten.

Een b e t e r e p u b l i c i t e i t kan Anseele z i c h n i e t wensen; h i j noemt z i j n veroordeling z e l f "een diploma van p o l i t i e k man waar i k n i e t om g e vraagd heb".

België s t a a t n i e t a l l e e n met h e t probleem. Op 4 mei 1886 worden i n Chicago ( V. S . ) t i j d e n s een betoging v o o r de achturendag 11 mensen gedood en 70 gewond door de o n t p l o f f i n g v a n een tussen de menigte geworpen bom.

Als i n Brussel op 15 augustus 1886 z o ' n d e r t i g d u i z e n d a r b e i d e r s v o o r het Algemeen Stemrecht betogen, v a l l e n e r g e l u k k i g geen s l a c h t o f f e r s .

FAITS DIVERS Het d o o r A r t h u r Goemaere ( s i n d s 1878 hoofdredakteur van de Antwerpse krant L e Précurseur) t i j d e n s de Antwerpse We r e l d t e n t o o n s t e l l i n g van 1885 g e s t i c h t e "Algemeen Verbond van Belgische J o u r n a l i s t e n " g r o e i t in 1886 u i t t o t de "Algemene Belgische Persbond".

B l i j d e en droeve gebeurtenissen worden gelezen, besproken, soms op muziek gezet om door l i e d j e s z a n g e r s op de markten t e n gehore t e w o r den gebracht.

Maandenlang wordt e r gesproken o v e r de moord op Joske Danys, e e n t w a a l f j a r i g mei sj e u i t Merksem d a t b i j een bezoek aan haar oom i n Antwerpen, e i n d e f e b r u a r i 1886, verdween en twee dagen l a t e r v e r k r a c h t en gewurgd wordt teruggevonden aan de nieuwe Zuiderdokken.

Dan i s e r de reusachtige zwendelzaak opgezet door een Borgerhoutse vrouw, wegens een l i c h a m e l i j k gebrek "Mieken zonder Beenen" geheten.

Jarenlang was z e " k a a r t l e g s t e r " , t o t z e p l o t s , i n 1886, o v e r s t a p t e naar een nieuw beroep, n l . beleggingsagente. Z e z e g t t e werken voor een z e e r winstgevende onderneming, waarvoor z e k a p i t a l e n i n z a m e l t die i n t r e s t e n van meer dan 100 Z p e r j a a r opbrengen.

En inderdaad, d e e e r s t e n d i e hun spaarcenten b i j Mieken hebben b e legd, k r i j g e n e l k e maand 10 % i n t r e s t u i t b e t a a l d . Cash !

Zo'n nieuws l o o p t a l s een v u u r t j e rond i n de s t a d , e n de k a p i t a l e n stromen t o e b i j Mieken, d i e g r o t e s i e r b e g i n t t e maken. N o g v ó ó r het j a a r u i t i s , s t o r t h e t systeem i n mekaar. De goedgelovige b e l e g gers z i j n eraan v o o r hun g e l d , e n Mieken zonder Beenen wordt de doos ingedraaid.

- 175 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 175

Andere onderwerpen om t e bespreken en gebeurtenissen om mĂŠĂŠ t e b e l e ven z i j n o . a . f e e s t e l i j k e bezoeken, z o a l s op 16 september 1886 a l s koning Leopold I I naar Antwerpen komt met de koning van P o r t u g a l .

De keren, d a t Leopold I I reeds onze s t a d bezocht, z i j n m o e i l i j k t e t e l l e n , maar t o c h g a a t e r nog t e l k e n s een g r o t e menigte de baardige vorst begroeten.

POLITIE Dat een s t a d a l s Antwerpen, waar zoveel gebeurt, e r een u i t g e b r e i d p o l i t i e k o r p s moet op nahouden i s b e g r i j p e l i j k . E r g a a t geen j a a r v o o r b i j o f e r wordt een nieuw p o l i t i e b u r e a u geopend. I n 1886 z i j n dat: een nieuw kommissariaat i n de Tu l p s t r a a t , een hulpbureau aan de Dageraadplaats ( l a t e r overgebracht naar de Grote Hondstraat), e n er worden vergrotingswerken v o o r h e t kommissariaat van de S t . -Andriesplaats goedgekeurd.

Op 13 j a n u a r i 1886 t r e e d t een i n 1884 door de Gemeenteraad goedgekeurde aanpassing i n voege, d i e o.m. omvat: 1 / 5 pensioenverhoging, verhoging van l a g e r k a d e r, reglement op de aanwerving, benoeming en bevordering van h e t ganse p o l i t i e p e r s o n e e l .

Sinds v o r i g j a a r i s H. Moonens hoofdkommissaris.

HAVEN Sinds enkele j a r e n wordt de haven a l s h e t ware herbouwd: d e open v l i e t e n verdwenen, d e oude stadskern h e e f t plaatsgemaakt v o o r kaaimuren, e r z i j n nieuwe kranen, t r e i n s p o r e n , s t a p e l p l a a t s e n en g r a a n e l e vatoren gekomen. E r i s een gestadige vermeerdering van de t r a f i e k te noteren.

In 1886 worden 4.726 aangekomen zeeschepen en 28.137 binnenschepen genoteerd m e t een t o t a l e n e t t o Belgische tonnemaat van b i j n a zes miljoen m i .

Er komen nog b e t e r e t i j d e n .

Eens de afbraak van h e t Noordkasteel b e s l i s t , k o n de s t a d de haar verkochte gronden aangrijpen voor nieuwe havenwerken. E r worden twee dokken gegraven, waarvan h e t ene v o o r a l met h e t oog op de graanhandel.

De graafwerken werden i n 1883 i n g e z e t ; d e twee dokken z u l l e n heten: Lefebvredok en Amerikadok, z u l l e n samen 22 hectaren wateroppervlakte bedragen, e n i n 1887 ingehuldigd worden.

- 176 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 176

Mobiele stoomkranen, in 1886 uit dienst genomen en vervangen door hydraulische kranen

Op 1 j u l i 1886 worden v i e r nieuwe hydraulische kranen i n d i e n s t g e nomen aan h e t Hansahuis; h e f k r a c h t e l k 2 t o n . I n de hydraulische centrale op K a t t e n d i j k d o k wordt een tweede stoommachine g e p l a a t s t .

De v l o o t stadssleepboten wordt v e r g r o o t met een v i j f d e eksemplaar.

Het College van Burgemeester en Schepenen b e s l i s t t o t aankoop van 15 waterperskaapstanders van 1 t o n , t e l e v e r e n door de f i r m a A r m strong & C ° . v a n Newcastle-on-Tyne d i e ook de hydraulische kranen heeft g e l e v e r d .

Een K o n i n k l i j k B e s l u i t van mei 1886 v o o r z i e t de overwelving v a n het S c h i j n t e n n o o r d e n van S l u i s 6 , e n de aanleg van g r o t e r i o l e n aan de n o o r d z i j d e van de s t a d .

Merksem, t o t i n 1870 een landbouwgemeente, k r i j g t dokken langsheen de "Nieuwe Herentalse Va a r t " (Kempische Va a r t ) e n een i n d u s t r i ĂŤ l e w i j k met f a b r i e k e n d i e i n Antwerpen n i e t meer de nodige r u i m t e v i n den.

- 177 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 177

Schier h e t z e l f d e d o e t z i c h voor i n Hoboken ( z o a l s we reeds i n een vorig hoofdstuk zagen) e n i n Hemiksem, l a n g s de Schelde.

In 1886 wordt h e t i n 1870 gegraven haventje aan F o r t F r e d e r i k i n B e rendrecht v e r g r o o t , wegens de groeiende t r a f i e k t u s s e n de s u i k e r f a brieken a l d a a r e n de s u i k e r b i e t e n k u l t u u r van h e t Waasland.

Berendrecht en h e t Waasland . . . . v o o r een simpele Antwerpenaar zowat het e i n d e van de wereld.

Niet e c h t e r v o o r onze d o o r l u c h t i g e v o r s t Leopold I I , d i e v é é l v e r d e r k i j k t en aan z i j n enorme A f r i k a a n s e k o n i n k r i j k , d a t op 1 j u l i 1886 de é é r s t e verjaardag van z ' n s t i c h t i n g v i e r t , v e r d e r b o u w t . Ontdekk i n g s r e i z i g e r s o n t s l u i t e n v o o r hem de ontoegankelijke gebieden.

In 1886 v e r k e n t Camille -Aimé C o q u i l h a t de s t r e e k van Bangala; i n september l e v e r t h i j s t r i j d tegen de Arabieren b i j de Stanley F a l l s ; i n december k e e r t h i j ziek naar Europa t e r u g .

En nu we t o c h i n A f r i k a beland z i j n , kunnen we meteen even v e r d e r k i j k e n , naar Z u i d - A f r i k a d a t geschiedenis maakt.

In 1880-'81 beleefden we de Eerste- V r i j heidsoorlog, d i e gewonnen werd door de Boeren i n de Slag van Amajuba, waardoor G r o o t - B r i t t a n i ë weer de o n a f h a n k e l i j k heid van de Zuid-Afrikaanse Republiek moest erkennen. I n 1883 werd Paul Kruger staatspresident van de Zuid-Afrikaanse Republiek. I n j u l i 1886 wordt i n Witwatersrand e e n r i j k goudveld o n t d e k t door een f a r m e r, George H a r r i s o n . E r v o l g t De Belgische luitenant Camille Coquilhat en een goudrush en de s t i c h t i n g van de Bangala-chef Mata-Buiké stad Johannesburg.

In 1884 werd t e n westen van Transvaal een nieuw r e p u b l i e k j e o p g e r i c h t : Die Nieuwe Republiek, e n i n 1886 v o l g t de Republiek K l e i n - V r i j s t a a t .

Beide r e p u b l i e k j e s z i j n en b l i j v e n een t w i s t a p p e l tussen Londen en P r e t o r i a , d i e mee z a l l e i d e n t o t de g r o t e o o r l o g tussen de B r i t t e n en de Boeren i n 1899. Maar z o v e r z i j n we nog n i e t . E r z a l i n t u s s e n nog h é é l wat water door de Limpopo en door de Schelde v l o e i e n .

Raymond A l a r d o t

- 178 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 178

BRONNEN -

B e l l Telephone Manufacturing Canp3ny 1882-1982 R. Binnenrans & G. Va n Cauwenbergh: Ons Antwerpen L u t g a r t Bredael: Antwerpen tussen p o l d e r en haven C h r o n i j k e van Antwerpen 1880-1985, b l z . 380-384 A . d e L a t t i n : Contacten met vroeger Antwerpen A. de L a t t i n : Sinjorenstad R.C.F. Dhondt & G. Hochepied: B e l g i ë 1830-1980 Gazet van Antwerpen: d i v e r s e nummers G. G e e r t s : De S t a d t S a n t v l i e t (Polderheem n ° 3 , 1978) H e t Ta a t s t e Nieuws, 21.8.1985 P. M a c l o t & E . Warmenbol:"Twee Tempels onder de slopershanen" i n "Monumenten e n Landschappen", 3 d e jaargang n ° 3 - F.Mertens: G e i l l u s t r e e r d e i n v e n t a r i s van de K a r e l Ve r l a t z a a l , K o n i n k l i j k e Maatschapp i j v o o r Dierkunde van Antwerpen - J . Meens: " D e GebrccdPrs Van Migem, grondleggers van de Antwerpse W i e l e r s p o r t " i n sndipa - M i n i s t e r i e van Nationale Opvoeding en Naaerlandse C u l t u u r : Bouwen door de eeuwen heen, d e l e n 3 n a en 3 n b - De Morgen- Vo o r u i t , f e e s t b i j l a g e 6.10.1984 - Léo Moulin: G r o t e Figuren u i t B e l g i ë - Kan. D r . J . Muylderrnans: Z i j n e Eminentie k a r d i n a a l P e t r u s Lambert Goossens, z i j n Leven en z i j n Werken - De Nieuwe ('a7Pt: d i v e r s e nummers - M. Nonneman: De Haven van Antwerpen i n oude prentkaarten - E . P e e t e r s : Herinneringen u i t de Geschiedenis van Antwerpen - D r. Guido Peeters: B e l g i ë , e e n v e r h a a l o v e r Land en Vo l k - Kan. F l o r i s Priors: Antwerpen door de eeuwen heen - Kan. F l o r i s Priors: (-Pschiedenis van Antwerpen, d e e l X - Kan. F l o r i s Priors: De l i t t e k e n s van Antwerpen - David Richard: P u z z e l u s l i m - P. Schepens: Antwerpse Gedenkplaten - Werner Smet: K i j k o p Z w i j n d r e c h t en B u r c h t - Stad Antwerpen: L e t t e r k u n d i g Leven t e Antwerpen ( u i t g . 1929) - Stad Antwerpen: Een s t a d g r o e i t - Stad Antwerpen: Katalogus 1830-1980 - Stad Antwerpen: Katalogus 1860-1960 - G. Va n Cauwenbergh (Knack Antwerpen): S i n jorenstratenspiegel - D r. Henk Van Daele: Frrobel e n A l l e w a e r t - Paul Vandebuerie: P e t e r B e n o i t o p de v o e t gevolgd - R. Vende Weghe: Geschiedenis van de Antwerpse Straatnamen - T h . Van Looy, T h . De Cuyper & G. P e r k s : Verworpen Antwerpen - J . Va n Roey: Z o was A n t w e r p e n

- 179 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 179

KASTEEL "BEUKENHOF"

Het k a s t e e l w e r d g e b o u w d i n h e t b e g i n v a n d e 1 9 d e e e u w door B a r o n Va n H a e f t e n . H e t l a n d g o e d h a d t o e n e e n o p p e r vlakte van ongeveer 16 ha.

Na h e t o v e r l i j d e n v a n B a r o n V a n H a e f t e n k w a m h e t d o m e i n i n handen v a n d e h e e r Posson. D e z e was e e n gekend l i k e u r stoker w e l k e l a t e r drogman ( d . w . z . a m b a s s a d e t o l k ) w e r d i n Constantinopel. L a t e r werd h e t domein v e r d e r verkocht aan de heer B e r r é w e l k e c a r r i e r e maakte i n T u n i s .

Bij diens o v e r l i j d e n k w a m het landgoed i n h a n d e n van de heer A n t o i n e B e r r é u i t B r u s s e l e n v a n mevrouw A n t o i n e t t e Berré, e c h t g e n o t e van Paul Donnet u i t Kalmthout. B e i d e e i genaars v e r k o c h t e n h u n eigendom o p 1 5 m a a r t 1 9 2 0 v i a n o t a r i s S t a n i s l a s L e c l e f u i t Berchem a a n Jonkheer V a n Vredenburch voor d e p r i j s v a n 500.000 F. Een e n g e l s e l a n d s c h a p s a r c h i t e k t h e e f t h e t u i t g e s t r e k t e domein o p e e n m e e s t e r l i j k e w i j z e i n g e r i c h t m e t v e l e e x o t i s c h e p l a n t e n , z e l d z a m e bomen e n p r a c h t i g e dennen e n k a s tanjebomen.

Op 2 1 j u n i 1 9 6 2 w e r d B e u k e n h o f v e r k o c h t a a n d e h e e r F r a n s Plancke en d i e n s e c h t g e n o t e V i r g i n i a Tr o u q u e t t e .

Op 2 4 j u n i 1 9 6 6 w e r d h e t l a n d g o e d v e r k a v e l d . H e t g e m e e n t e b e s t u u r k o c h t h e t k a s t e e l samen m e t e e n p a r k v a n 1 h a 5 1 a en 9 4 c a v o o r d e p r i j s v a n 8 . 5 0 0 . 0 0 0 F e n l i e t h e t v e r b o u w e n t o t gemeentehuis.

Roger B a l b a e r t - Raymond R o e l a n d s

A A N D A C H T

Omwille v a n p l a a t s g e b r e k

is onze s e k r e t a r i s , nieuw a d r e s

:

( h i j

h e e f t

t e

veel

dokumentatie)

Paul Arren, verhuisd

Bredabaan 849 2170 W u u s t w e z e l

/

Gooreind

Te l . 6 6 3 . 1 3 . 3 1

- 180 -

Hobonia - 15de jaargang - nr. 3 - juli 1986 - p. 180