Hobonia 1974-3 A4

HOBON IA TIJDSCHRIFT

KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

JAARGANG 3 N R 3 SEPTEMBER I974.

HOBONIA DRIEt4AANDELIJKS TIJDSCHRIFT CULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

Verantwoordelijk uitgever : P. Van Velthoven Hoogboansteenweg I84 2I30 Brassohaat.

HOOGBOOM H i s t o r i s c h o v e r z i c h t doorheen de eeuwen.

I267 H o o g b o o m wordt v o e r de e e r s t e maal vermeld i n een oorkonde van de Sint-Bernardsabdij-aan--de-Schelde.

De oorkonde b e h e l s t de goedkeuring door Wouter B e r t hout van de verkoop d e r tienden door de h e e r van Breda aan de a b d i j . B i j d e b e s c h r i j v i n g van de s t r e e k waar de t i e n d e n gelegen z i j n , w o r d t de "mansio" vermeld van Joannes van Hoogboom ( i n ' t l a t i j n " d e Hobonia").

Joannes was de zoon van Codevaart van Hoogboom:.

I n dezelfde oorkonde worden ook nog de volgende p l a a t sen t e Hoogboom vermeld: Marsende, Hazeldonk ( H a s e l dunc) e n De Ramen.

1277 E e n oorkonde dd. 2 . 7 . I 2 7 7 ( A r c h i e f O.- L . - V. - k e r k Antwerpen) w o r d t mede ondertekend door de voornoemde Joannes van Hoogboom, t h a n s i n ' t L a t i j n genoemd "de Hobome". Joannes t r e e d t op a l s getuige,. een haak d i e i n d i e t i j d enkel voorbehouden b l e e f aan voorname l i e den.

1296-97 Godevaar , een b r o e r van de voornoemde Joannes van Hoogboom, w o r d t genoemd i n twee a'rten.

I n d e v o l k s t a a l b e g i n t de plaatsnaam Hoogboom: v o o r t e komen onder de vormen "Hoeboem" en "Hoogboom'.

1420

D e plaatsnaam "Mushhagen" ( _ Mishagen) v e r s c h i j n t i n de oorkonden.

ca. 1482 Te Mishagen komt een k l o o s t e r van Zusters Augustinessen.

41

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 41

I520 " B i n n e n Hcochboom" wordt een " s c u t t e r i e " vermeld d . i . e e n s c h u t t e r s g i l d e o f -gezelschap.

I 5 4 I M a a r t e n van R o s s e houdt strooptochten i n de lungev i n g van Hcogboom-Brasschaat.

I548 H o o g b o o n wordt b e g i f t i g d met een v i e r s c h a a r ( z i e "Hobonia", 1974, n r I , a r t i k e l H. Kanora). De eigen vierschaar bestaat u i t zeven schepenen met r e c h t s macht v o o r p l a a t s e l i j k e g e s c h i l l e n , maar zonder b e stuursbevoegdheid. Een vierschaar was o o r s p r o n k e l i j k een omheining met v i e r banken o f "scarnen" v o o r de v o o r z i t t e r, d e b i j z i t t e r , d e aanklager en de beschul digde.

1567

D e

Zusters Augustinessen v e r l a t e n h e t k l o o s t e r t e

Mishagen en vertrekken naar "Vredeburg" t e P r i n c e n hage b i j Breda.

I758 E e n nog bestaande g i l d e v l a g van de Hoogboomse s c h u t t e r s g i l d e "Sint-Sebastiaan" d a t e e r t van 1758 ( a a n duiding van h e t j a a r t a l op de v l a g ) .

1760

D e

inwoners van Hoogboom en naaste buurtschappen

r i c h t e n z i c h t o t de Grote Raad van Brabant om de o p r i c h t i n g t e vragen van een k e r k o f kapel i n h e t g e hucht "De Oude Gracht". Volgens hen zouden i n de omgeving van Hoogboom reeds een duizendtal mensen wonen.

1782 E e n z i j d e f a b r i e k wordt o p g e r i c h t t e Hoogboom n a b i j de Kaartse- o f Hoogboomsebeek. Deze f a b r i e k z a l i m streeks h e t midden van de I9de eeuw verdwijnen.

42

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 42

I866 E e n gemeentelijke ( l a g e r e ) gemengde school wordt g e opend t e Hoogboom. De e e r s t e (hoofd)onderwijzer i s E. S t e y a o r t van Zoersel, gediplomeerd i n de normaalschool t e L i e r. H i j was e e r s t hulponderwijzer i n de gemeenteschool t e Wuustwezel.

I871 D o o r toedoen van baron Ed. Osy de Zegwaert, e i g e n a a r en bewoner van h e t k a s t e e l "De Oude Gracht", komt de nieuwe parochie Hoogboom t o t stand, met een p a r o c h i e kerk b i j d e ingang van z i j n p a r k .

E.H. L o d . A d . Schevelenbes (Hoogstraten 1837-Turnhout 1887) w o r d t de e e r s t e pastoor van Hoogboom.

Voordien waren de inwoners van Hoogboon v e r p l i c h t zich t e begeven naar Ekeren, Kapellen o f Brasschaat om de k e r k e l i j k e diensten b i j t e wonen. De S i n t -Lam bertuskerk t e Ekeren was van ouds hun parochiekerk.

Er wordt een steenweg gelegd van Hoogboom n a a r h e t spoorwegstation t e Kapellen.

1878 K l o o s t e r z u s t e r s van de kongregatie van de H. J o z e f Calassanz t e Vo r s e l a a r openen een v r i j e meisjesschool aan de ingang van hetperk "De Oude Gracht", e i g e n dom van baron Ed. Osy de Zegwaert.

1882

D e

v r i j e meisjesschool wordt een gemengde school,

naar a a n l e i d i n g van de s c h o o l s t r i j d i n h e t l a n d en ook t e r plaatse t e Hoogboom.

1884

D e

gemeenteschool t e Hoogbooms wordt afgeschaft b i j

gebrek aan l e e r l i n g e n .

43

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 43

I886 E . H . A l . J . Peeters (Antwerpen I848 - + op zee b i j AlexandriĂŤ 1905) w o r d t de tweede pastoor t e Hoogboom.

De k l o o s t e r z u s t e r s openen een v r i j e jongensschool i n het vroeger l o k a a l van de gemeenteschool.

I889 L o d . Mouwen (geboren t e Brasschaat-Hoogboon Eikelenberg Cp 5 . 9 . I 8 7 0 ) w o r d t hoofdonderwijzer i n de a a n 1898

genomen jongensschool t e Hoogboom.

D e aangenomen jongensschool wordt een gemeenteschool.

1905 E . H . F e r d . De & i e d t (Antwerpen 1837- Hoogboom 1908) wordt de derde pastoor t e Hoogboom.

1908 E . H . F r . Roelands (Brasschaat I858-- Hoogstraten 1 9 3 3 wordt de v i e r d e pastoor t e Hoogboon.

1909 F r a n s Janssens (Geboren t e Vorselaar 3 . I 0 . I 8 9 0 ) wordt schoolhoofd van de gemeentelijke jongensschool t e Hoogboom.

1925 E . H . J . A . Van Mechelen (Turnhout I880-- Kapellen 1950 wordt de v i j f d e pastoor t e Hoogboom 1932 A a n de Hoogboomsteenweg komt een kazerne, d i e de naam z a l dragen van Kapitein-Kommandant Bauwin.

1932

D e

harmonie "R.K. Verbroedering-Hoogboom" wordt g e -

sticht.

1934 B i s s c h o p s w i j d i n g t e Antwerpen van Mgr. A l f o n s J o z e f Matthysen. H i j werd geboren t e Ekeren-Hoogboom op 2 7 . I I . I 8 9 0 i n h e t g e z i n C.C. Matthysen--Mennekens op de b r o u w e r i j aan de Hoogboomsteenweg, i n de b u u r t van h e t -"CafĂŠ Den Jager b i j Moeder Mennekens".

I937 Z i l v e r e n h o e k wordt een kapelanie. W i j d i n g van een kapel i n Zilverenhoek.

44

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 44

1939 H e t r u s t h u i s "Welvaart" wordt o p g e r i c h t d o o r cie Zusters van S t . Augustinus van L u i k .

194O

I n

Zilverenhoek wordt een k e r k gebouwd volgens de

plannen van A r c h i t e k t L . S i j n e n .

1942 B i j

d e o p r i c h t i n g van Groot-Antwerpen t i j d e n s de tweede

wereldoorlog wordt Hoogboom b i j Kapellen gevoegd.

1945 B i j

de a f s c h a f f i n g van Groot-Antwerpen na Wereldoor-

l o g I I komt Hoogboom t e r u g b i j Ekeren.

I n Zilverenhoek openen de Zusters van Vorselaar een gesubsidieerde v r i j e school.

Theofiel Boogaerts, geb. t e Oelegen 17.3.1893, w o r d t wn. schoolhoofd van de gemeenteschool t e Hoogboom.

1946 A u g u s t Clyrnans, geb. t e Wilmarsdonk 21. 4.1898, w o r d t schoolhoofd van de gemeentejongensschool t e Hoogboom.

1947 H e t

k a s t e e l "De Oude Gracht" w o r d t gesloopt. De l a a t s t e

eigenaars en bewoners van h e t h o f waren: C h . Van den Berghe--Moretus; baron Ed. Osy de ZegwaĂŤrt, F a m i l i e Bunge-Brown.

1948 F . H . H . P. A . Greeve (Antwerpen I895-Brasschaat 1964) wordt de zesde pastoor van Hoogboom.

1951 Z i l v e r e n h o e k wordt een z e l f s t a n d i g e parochie met een grondgebied d a t h o o f d z a k e l i j k behoorde t o t de parochie Hoogboom.

1955 H e t k a s t e e l "De S t e r r e " ( d . i . h e t k a s t e e l van de f a m i l i e G r i s a r aan de Jagersdreef) w o r d t een neuropsychiatrische i n s t e l l i n g met de benaming " M e d i s t e r " .

45

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 45

1956 K a r e l Dierckens, geb. t e Merksen 13.2.1914, w o r d t schoolhoofd van de gemeentelijke jongensschool t e Hoogboon.

1957 E e n nieuwe woonwijk o n t s t a a t i n h e t domein "De S t e r r e " , h e t vroegere (land)goed van de f a m i l i e G r i s a r Delwanx, t u s s e n de Jagersdreef en de Kapelsesteenweg. Nadien komen e r ook. nieuwe woonwijken tussen de Hoogboomsteenweg en de Koningin A s t r i d l a a n , e n ' tussen de Koningin A s t r i d l a a n en de Bernard De VadÂť derlaan.

1964 E . H . J . A . Vloeberghs, geb. t e Hoboken 25.1I.1914, wordt de zevende pastoor van Hoogboom.

1965 H o o g b o o m k r i j g t een eigen parochiehuis "Den Haasdam' I966 A m e d ĂŠ Cesar De Baere, geb. t e Deurne 15.I.1923 en inwoner van Hoogboom, w o r d t burgemeester van Ekeren, voor de periode 1966-1971.

1967 G u i d o Boogaerts, geb. t e Ekeren 17.I.1927, w o r d t schoolhoofd van de: gemeentelijke jongensschool t e Hoogboom.

1969 I e t

h e r s t e l l i n g s o o r d e d e l v a a r t " wordt overgenomen

door de `Lusters August nessen van Boom.

I97I

H e t

h u i s ' Te l v a a r t " wordt i n g e r i c h t t o t een r u s t h u i s

voor v a l i d e dames en echtparen.

Zilverenhoek wordt een a f z o n d e r l i j k e ( k i e s ) w i j k .

1973 V a n de 2 I 0 s t r a t e n i n de gaaeente Ekeren z i j n e r 26 (bewoonde) s t r a t e n gelegen t e Hoogboom en 30 i n Zilverenhoek..

Ekeren

F

r

.

Bresseleers.

46

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 46

I n Memoriam D r. J o z e f Weyns.

Op de v i j f t i e n d e d e r hooimaand I 9 7 4 , v e r l o o r h e t Verbond voor Heemkunde z i j n bezielende v o o r z i t t e r, D r. J o z e f Weyns.

De meesten onder ens kennen D r. Weyns enkel a l s de conserva— t o r van h e t Jpenluchtnuseum B o k r i j k , t a a k d i e h i j s i n d s de opening van h e t museum i n I958 v o o r t r e f f e l i j k vervulde. A n — deren, waaronder h e t Hobonia—bestuur hebben h e t g e l u k gehad Dr. Weyns p e r s o o n l i j k t e kennen. J o z e f Weyns was een boerenzoon u i t h e t h a r t j e d e r Zuiderkempen naar h i j o p 4. a p r i l I913 g e — boren werd t e H e i s t —op—den—berg. Dank z i j de inspanningen van z i j n ouders kon h i j studeren. I n Gent doctoreerde h i j i n 1946 i n de kunstgeschiedenis en oudheidkunde, n e t een p r o e f s c h r i f t over Afrikaanse k u n s t . H e t zwarte c o n t i n e n t h e e f t hem steeds geboeid. H e t waren de oorlogsomstandigheden d i e z i j n v e r t r e k naar h e t toenmalige Kongo verhinderden. Een tegenslag voor hem, waaraan h i j z i c h e c h t e r s n e l aanpaste, e e n geluk voor ons heemkundigen, want a l s gevolg hiervan w i e r p h i j z i c h met a l z i j n i j v e r op wat h i j a l t i j d " d e s t o f f e l i j k e v c l k s k u l t u u r " h e e f t genoemd. " Te r Speelbergen" z i j n p r a c h t i g eigenhandig gebouwde h u i s t e Beerzel, was s i n d s 1958 h e t r i c h t p u n t van het Heerverbond om de mei t e v i e r e n . Honderden werden e r t e l — kens h a r t e l i j k v e r w e l k x i d , d o o r hemzelf, z i j n echtgenote en hun zes kinderen. J o z e f Weyns was n i e t enkel een man van woorden, n a a r ook van daden. Onder z i j n l e i d i n g werd onder andere h e t l a n d h u i s van Koning Boudewijn t e Opgrinbie g e bouwd. Ook t e B p k r i j k s t a k h i j d i k w i j l s z e l f de handen u i t

47

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 47

de mouwen. H i j kende h e t ambacht van timmerman, houtbewerk e r, s t r o d e k k e r en zoveel anderen, d a a rb u ite n s c h r e e f h i j t a l r i j k e b i j d r a g e n , brochures en boeken, w a a r i n h i j a l z i j n kennis v o o r ons n a l i e t . Z i j n b i b l i o g r a f i e b e s l a a t meer dan I I 0 0 werken.

Maar bovenal herinneren we ons J o z e f Weyns a l s mens. We denken t e r u g aan de algemene vergaderingen van h e t Heemverbond o p h e t k a s t e e l Hovorst t e V i e r s e l , waar h i j a l t i j d van de p a r t i j was. We denken ook aan de gesprekken d i e we v o e r den verleden w i n t e r t i j d e n s de kursus volkskunde van de Limburgse u n i v e r s i t e i t , t o e n we i n " z i j n " St.Gunmarus-herberg t e B o k r i j k samen een dikkop jenever dronken, hoe wc o v e r z i j n levenswerk, h e t boek ' n i e t huisraad i n Vlaanderen" praten, 3 0 j a r e n opzoekingen werden h i e r v o o r ons v a s t g e legd. We b l i j v e n hem ons herinneren, i n de geest van h e t door hemzelf ontworpen kenteken v a n h e t Verbond voor H e e m kunde. Z i j n levensboom b l o e i t v e r d e r i n h e t h a r t van a l diegenen d i e i n Vlaanderen de hea kunde /(''D beoefenen.

V. V. P.

48

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 48

Nog over de vroegere Vierschaar van Hoogboon.

We w i l l e n e r de nadruk op leggen, d a t de genoemde i n s t e l l i n g met j u r i s d i k t i e op h e t gebied van de l a g e gerechtigheid a l s dusdanig s e d e r t 1548 bestond volgens de oudste r o l l e n van de Vierschaar van Hoogboon ( R i j k s a r c h i e f Antwerpen, verzameling Ekeren, n r 603).

Voordien was e r t e Hoogboom een l a a t h o f (samengesteld u i t 7 l a t e n s o r s schepenen genaamd), o o k met bevoegdheid inzake cijnzen en overdracht van onroerende goederen en - i n verband hiemede- t o t b e s l e c h t i n g van eventuele g e s c h i l l e n . D i t h o f bestond a l b l i j k e n s zekere oorkonde i n I297.

Ekeren

H

e

n

d

r

i

k

Kanora.

Ter inzage van onze leden.

- Syllabussen Vo l k s k u n d e , u i t g e v e n door h e t p o s t u n i v e r s i t a i r centrum Limburg. Enkele onderwerpen: - Volksdevotie -- R. Van Der Linden.

- Volksdevotie: on l i t u r g i s c h e vroomheid - P r o f . d r . S.De Smet.

- Volksgeloof - P r o f . P. Roeck.

- De i d e o l o g i e van de volkskunde - P r o f . P. Roeck.

- Pusninum, driemaandelijks t i j d s c h r i f t , heemkundig; k r i n g Deurna, met b i j d r a g e n o . a .

- I n d u s t r i ĂŤ l e archeologie - L . Peeters.

- De ondergrond i n onze omgeving - P. J . P e e t e r s .

49

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 49

-- Vlaamse Stan, j g X n r 5 .

- Misdadigers t e Ekeren en omgeving t i j d e n s de Franse t i j d - L . Gorisse:‘.

Wij gooien n i e t graag paarlen voor de zwijnen en w i l l e n zo min a l s Mattheus ( 5 : I 5 ) o n s l i c h t onder de korenhaat z e t ten. L a a t uw o n v e r s c h i l l i g h e i d geen steen des aanstoots z i j n (Jes. 8 : I 4 ) , was uw handen n i e t i n onschuld, opdat we U l a t e r n i e t de Levieten moeten l e z e n .

R.G.

Geplande a c t i v i t e i t e n .

I2/IG

- Teerfeest i n de Denncnburghoeve.

y - I G - I i / I I - Groepstentoonstelling i n Den Haasdan.

14/12

- 2de Bovenbal.

- S t . N i k l a a s komt d i t j a a r weer maar weet nog n i e t j u i s t wanneer.

Hol d deze d a t a v r i j ; f l

50

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 50

PASTOOR A. VLOL6r,i?kiiiST1L;iĂš JAAR riIJ Oi4S Heldendaden z i j n h e t b e z i t van g r o t e mannen. Z i j voeren hun bewondering naar b u i t e n u i t , t r e k k e n gevoel van eigenwaarde naar binnen. To c h z i j n e r ook mensĂŠn,.die n i e t d o o r z o ' n s t e r ke machten op het. voorplan gemanoeuvreerd worden.; Dezen v e r w e r ven i n hun l e v e n een a d e l , n i e t o n m i d d e l l i j k imponerend en apprecieerbaar. Deze twee l a a t s t e woorden zou i k h i e r v o o r het werk van onze p a s t o o r w i l l e n plaatsen. D i t besef mag b i j deze v i e r i n g wel even i n t e n s e r ervaren worden.

P r i e s t e r A. Vloeberghe h e e f t de g r o t e verdienste de e v o l u t i e van z i j n parochie r u s t i g t e volgen e n p o s i t i e f t e benaderen.

H i j wandelt o f r i j d t even gemakkelijk i n de oude a l s i n de nieuwe s t r a t e n van onze kleine- gemeenschap. De k o r t e conversat i e s , w a a r i n w i j hem ontmoeten, verraden d a t h i j meer aanvoelt dan h i j u i t s p r e e k t . Daarom'ook w i l i k i n z i j n s t i j l b l i j v e n , h i j zou eon l a n g hymne van waardering k o r t weglachen.

Ofschoon de v i e r i n g h o o f d z a k e l i j k de p r i e s t e r Vloeberghs o p het oog h e e f t , d u r f i k t o c h de mens i n hem huldigen. E n d i e mens z i e n we a l s h i j Hobonia vervoegt. H i j z i e t ons graag aan het werk an w i j mogen d a a r b i j steeds op hem beroep doen. D a a r voor een k o r t e dank en een lange hoop op eenzelfde langdurende samenwerking.

Mijnheer Pastoor, n o g v e l e j a r e n i n b o n i s tussen ons

R.G.

51

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 51

ti

a_r/17Ives f

V t%L.V.WAvEee 1 t i j 1 e l 8 - ' _ v

3ô

��J+!Fs.A ( R s f t -1.x fi:^fTaei.eVS

MAR =.4, r + e P a : 2 e 4

€"g,r,;.sre" r e r ,

S t!`íN/Ih 1E1fElt 5WéR!(f°3N

!(v ea' eef',Fie✓m ..ï 'i

d fl.i.Y. Weert -11/12/132+

e933

a _giRm 1i F• 2 9 A

t

t

�

x �c0w1

VAN �3�N f'pAJYCISf eamA�Aiti�á

z ,EYlr. re *JAI

�/ Îik`5C ; r"i•RetAGènl 3 0

Ç ArÿTwlr-RPEK

/i

t

VI. BERGHS PErrtys /4ldrOQ/1P E VA R i S T t i S reetHAtue'` ó t;egtiGBoarf E R E N e

/ -1883 4 ! ,sr c? / 1 9 6 1

�} W OE; PASTE O r GEBOREN

o M06t3

oveRLEDirry x a GEldlitm/

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 52

à2 ett

ti

L �

�

h h

� N

�

m

� á

ie::

'F• \

}

,

\

i

� �a i, �

�

� �

E a

V

á1

P e \ ,

a

� �� � `�Z.� � � ..,�y,, t

I . -

e # -

b

&

' ; : k

3

j . .

x rtcu115r J f B�ieft▶o B o O M Z8/W.11133 x R . u , l s t 7 / f / 1 7 9 e

1.31

NAGEL : [. 4.-errgc r/r;.,

�

1

P E r ^ i F�R S ,,Vt:;'�"

1

'

0

;

"

L A

1

A�d�E Y

f

Y

E

s

,

1

i

�

i

x

A

L

L E>lAfY5

6 , I r ' i " / S 7 p i p m , , 4 17n`v✓Nl.í."ii/

25A6.1.air•€•ii a a . e , i i s r r ^ „ G A G : . C , 1 r E r ? t S t r . r r s T Pee D „ _ ; : , , v i : r r t r. niti-r;�^�: . , � > 63Rt!'�5liXt:f'1Y i ï . . 'r�,[) � R u � s r , ; .< .�sRn.ï 6 b o o t ' ? 1 8 i ' ` i / t t � 5 0 s e e m 2 j 5' r� 7-19.4..

{(r

UM.,T f 5 / ' / S 6 - .

t

Rem.: r 2 1 / 11 / 1 8 3 0

t Rt.FrA.57- 27flrt,F'1863 1 RPr.tsr 1 2 / 8 / 1 8 6 8

.._i i 1 � � K' ÏŸL`:riS� ' _f ' 6 / s8r�

e< A ' V M S -r Z s / i l c /

F�

/ NA&ifLs

V

i f 25"

L AhflE I5.r9t`t.1 A

mersc�3

isv; .,s r

D+4GL OONJ r .

9

,<' 3 /

8

c Rt1i"r3i

2 Y, / 1 1 / í83.f

t Rtr ti. e r

6

L /' Z / /85'6"

RCK ECPS13tP,C'`X'/0

3,1 ; ' S I A 6 E L s 1`1i1Rift 4

1

A6

�rERezAeex 4 , j 2 ,

îF{5 J A A ' LOWS

2

/

e l l

T

11 j 1 9 11 ,

R. Rorcruvns 8 / p y . 5

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 53

De ; -auditu.

Een o n o o g l i j k krantenvruchtje i n de " E i u t " ( 5 / 4 - 8 - 7 4 ) o p b l z . 5 maakt reclame v o o r de s i n g l e van een gloednieuwe Hollandse popgroep, d i e een "bewerking" h e e f t gepleegd op het v o l k s l i e d "Komt vrienden i n h e t ronde" o f " S c h e r e s l i e p " .

S t i j l en inhoud van d i t a r t i k e l t j e z i j n a l even onderontwikkeld a l s d i e bewerking om dan nog t o zwijgen o v e r de wansmakelijke u i t v o e r i n g ervan: hese k e e l - en schreeuwgeluiden, afgezwakt tempo en verknoeid r i t m e , v e r l i e s van toonhoogte op h e t einde van e l k z i n s d e e l , een s t u n t e l i g e instrumentale z e t t i n g , e n z . , .

We z i j n s t e l l i g nog n i e t aan h e t einde van de t a l l o z e b a r barism.on d i e o o r en gevoel t e r r o r i s e r e n . Naar h i e r v e r l o o p t het fenomeen omgekeerd. Wanneer vroeger en ook nu nog nieuwe h i t s van overzee- onze c o n t r e i e n overspoelden, v e r - g r i j p e n jonge mensen z i c h aan ons volksmuzikale patrimonium om e r munt u i t t e slaan maar dan op een manier d i e de e e r s t e de beste normale mens v o o r h e t hoofd (=oor) s t o o t .

Ook de Beatles z i j n o.m. s c h a t p l i c h t i g aan h e t Middeleeuwse "Greensleeves" maar deze jongens b e r e i k t e n een d e g e l i j k muzikaal niveau d a t d o o r hun epigonen t o t i n h e t d o l l e werd m i s b r u i k t en opgeschroefd t o t eon n i e t meer t e t o l e r e r e n a<Intal d e c i b e l s .

F e i t b l i j f t d a t h e t v o l k s l i e d waar ook t e r wereld z i j n levenskracht n i e t p r i j s g e e f t ondanks de massale o v e r productie van l a w a a i e r i g e songs, musicals, e n t u t t i quantru

54

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 54

die ons v i a t e l e v i s i e , r a d i o en bioscoop, o p b a l , f e e s t , kermis, i n h u i s , a t e l i e r , t r a m , ( k e r k ) gewoon overspoelen.

Vo l k s l i e d en v o l k s d a n s f e s t i v a l s , d e u i t v o e r i n g e n van zangkoren, volwassenen e n / o f kinderen, h a l f -commerciĂŤle g r o e pen z o a l s de Bob Boon Singers z i j n de bloeiende getuigen van de r i j k d o m van h e t v o l k s l i e d en b l i j v e n bewijzen d a t iedereen, maar dan ook iedereen aanspreekbaar i s en b l i j f t voor d i e spontane en n a t u u r l i j k e m u z i k a l i t e i t .

Grote componisten z o a l s Z o l t a n Kadaly en Bela Bartok h e b ben een g r o o t d e e l van hun leven g e w i j d aan h e t v o l k s l i e d .

Ook onze componisten en musicologen hebben steeds eerbied opgebracht v o o r h e t Nederlandse l i e d , z o d a t h e e l wat b u n dels met variĂŤrende z e t t i n g e n gepubliceerd werden en h e t l i c h t zien.

Nieuwe composities van P e t e r Benoit (Dan z a l de beiaard spelen) t o t Armand Preud'homme ( I n de s t i l l e Keelpen) b e horen reeds t o t de groep van h e t o n v e r s l i j t b a r e n en o n v e r vreemdbare v o l k s l i e d , w a t ook g e l d t v o o r h e t bvb. Engelsetaalgebied : I f I had a hammer, I want t o b e i n America (Bernstein) B l o w i n g i n t h e w i n d . . . . B i j de monumentale openingsceremonie van de v o e t b a l f i n a l e t e Nunchen hadden "Horch, was kommt van draussen r e i n " , " J a n Brouwerszoon", "Tulpen u i t Amsterdam" een enorm succes. En de h u i d i g e president van West-Duitsland d h r. Wa l t e r Scheel - d e man hooft nog een goede stem o o k - h e e f t h e t reeds aangedurfd een langspeelplaat v o l t e zingen met v o l k s l i e d j e s (Hoog

55

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 55

op de g e l e w a g e n . . . ) , a l b e s e f t iedereen d a t andere motieven dan wel muzikale hem t o t d i e p r e s t a t i e hebben aangezet.

Dat h e t v o l k s l i e d onverwoestbaar b l i j f t doorleven, h e e f t h e t u i t e r a a r d aan z i c h z e l f t e danken.

Alleen h e t waardevolle weerstaat aan de t r e n d des t i j d s , t e rug t e vinden i n oude handschriften o f opgetekend door i j v e r i g e muziekkenners v o o r a l i n de romantische negentiende eeuw.

Tot d i t k a r a k t e r van h e t v o l k s l i e d behoren o.m. volgende e i genschappen, a l t h a n s v o o r de v u i s t weg geciteerd: een e e n voudige, maar evenwichtige melodie, een g e d i k t e s t r u c t u u r, want v e l e van deze l i e d e r e n waren dansmuziek; e n meestal een zingbare t e k s t .

Typisch i s ook h e t v e r s c h i j n s e l d a t door h e t invoeren van de v o l k s t a a l i n d e vernieuwde k e r k l i t u r g i e oude nelodieèn, z e l f s geuzenliederen, werden opgezocht - e n t e r e c h t overigenswaaroe nieuwe psalmen werden geschreven (H. O o s t e r h u i s ) .

Vanzelfsprekend hebben deze gezangen een meer gewijde s f e e r en v r a a g t , e n z i c h dan ook a f wat h o t hoekige "En van den drogen h a r i n g z u l l e n we z i n g e n " i n een r e l i g i e u s b u n d e l t j e komt doen. B e d e n k e l i j k e r i s h o t repertorium van n e g r o s p i r i t u a l s -kunnen w i j d i e wel zingen ? - en cowboysongs. Nog bedenkelijker i s h e t steeds toenemende g e b r u i k koor en zang t e vervangen d o o r f o n o p l a a t en bandopname.

En met d i t a l l e s v e r d w i j n t h e t onvolprezen Gregoriaans, d a t meer dan v i j f t i e n eeuwen h o e f t geleefd want bvb. " Ve n i t e . . .

Paschali Laudes", sequentia van Pasen, z o u t e r u g t e voeren

56

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 56

z i j n op een marslied, gezongen d o o r de Romeinse legioenen. Op grond van deze l a a t s t e zinsnede zou men i n dezelfde d e n k l i j n kunnen beweren d a t ook hedendaagse, z i j h e t vreemde ( ? ; ) l i e deren i n de k e r k l i t u r g i e kunnen opgenomen worden en dan i s h e t antwoord: volmondig akkoord op voorwaarde d a t a l l e k i t s c h g e weerd wordt.

Op d i e manier kan d e d i s c u s s i e op een h e l l e n d v l a k geraken want " d e gustibus e t c o l o r i b u s non e s t d i s p u t e n t u r " , o v e r smaken en kleuren v a l t n i e t t e redetwisten, met de onmiddell i j k e bedenking d a t smaak een kwestie van opvoeding i s . Va n daar d a t ook h e t k u n s t l i e d samen met en naast h e t v o l k s l i e d aan bod moet komen.

En a l s men d a a r b i j de bedenking maakt d a t onze Nederlandse polyfonisten i n de v i j f t i e n d e , v o o r a l zestiende t o t b i j n a zeventiende eeuw h e t h e l e muziekleven i n West-Europa beheersten, hebben w i j Vlamingen een t e k o r t aan- z e l f r e s p e c t a l s we ons laten r i n g e l o r e n door de massale i n v o e r van songs, h i t s en tops a l l e r h a n d e .

U i t e i n d e l i j k z i j n deze l o s s e , w e l l i c h t pamfl.ettaire bedenkingen de weergave van een o v e r t u i g i n g , d i e dank z i j h e t l a a t s t e volksdansfestival t e Schoten nog werd v e r s t e v i g d .

G.B. P.S. Misschien mag deze i n l e i d i n g h e t begin z i j n van opzoekingen en besprekingen van wat h i e r i n Hoogboom op muzikaal t e r r e i n werd gepresteerd en nog gebeuren kan.

57

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 57

I n en rond de s t r a t e n van Hoogboom. ( v e r v o l g ) Holleweg.

Een oude Hoogbomenaar - h i j r e e p t , met de hand aan h e t v o o r hoofd, d e j a r e n 1920-I925 o p - v e r t e l d e m i j d a t de Holleweg een bochtige, zandige weg was, e c h t l a s t i g om e r door t e g e raken. Vanzelfsprekend g i n g men d i e weg n i e t bewandelen, a l s men daar n i e t s v e r l o r e n had. H i e r en daar stond een h u i s .

Vanuit deze weg opereerden h e e l gemakkelijk de s t r o p e r s , waaraan d i e t i j d Hoogboom r i j k was. De Holleweg, z o a l s t r o u wens v e l e andere s t r a t e n , vormden de grens van een o f ander "goed" o f b e z i t t i n g daarvan. I n d i e domeinen z a t v e e l w i l d .

De s t r o p e r werkte enkele dagen i n de week "aan de basseng" o f a l s landbouwersknecht en ' s nachts knerp h i j d e hazen en konijnen i n h e t donker, n a d a t h i j d e s t r o p o f klem t e r u g o p gezocht had. D i e t i j d cumuleerden de mensen dus ook reeds.

U i t een andere bron vernam i k d a t deze zandbaan een t i j d lang de koets l i e t passeren, komende van Antwerpen en r i j d e n de n a a r Roosendaal. De koets reed d o o r h e t domein Oude Gracht en e r was een "afspanning" d a a r voorzienâ&#x20AC;&#x17E; Leeuw Van Vlaanderenlaan.

Deze l a a n i s b i j v e l e Hoogbomenaars b e t e r gekend o n d e r de naam "De boulevard van Hoornboom". Waar deze benaming o o r s p r o n k e l i j k een l a d i n g van negatieve g e v o e l t j e s d e k t e , w o r d t deze vandaag eerder gezond lachend uitgesproken. N a a r h e t s c h i j n t zou de reden van d i t a l l e s l i g g e n i n h e t f e i t d a t deze l a a n e e r s t aan de b e u r t kwam b i j aanbrengen van v e r -

58

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 58

l i c h t i n g , r i o l e r i n g en d e r g e l i j k e .

Misschien mag h i e r wel vergeld. worden d a t , n i e t v e r van de Leeuw Van Vlaanderenlaan en p a r a l l e l ermee, h e t zogenaamde "Dielekenspadje" l i e p . D i t w e g e l t j e l a g naast de beek, r i c h t i n g Holleweg en h e t bekwam z i j n naam van de ouders van de eerste Hoogboomse b r i e v e n b e s t e l l e r, J a a k Dielen.

Jagersdreef.

Over deze d r e e f spraken de mensen n i e t v e e l en dan nog i n andere dan gewone woorden. Daar woonden andere mensen, met andere levensgewoonten, met een andere t e a l , j a , d a a r woonden " d e l u i " (gens de commerce, k o f f i e p l a n t e r s , d e g r o t e zelfstandigen, e r woonde z e l f s een apotheker). De bewoners van deze d r e e f hadden w e i n i g contact met de Hoogboomse g e meenschap. De weg was verhard met g r i n t en de eigenaars s a men stonden i n v o o r h e t onderhoud.

Claessensdreef.

Deze d r e e f werd geopend i n 1924 en werd genoecid n a a r de hoeve van de h o e r P. Claessens. H e t e e r s t e h u i s d a t i n deze d r e e f stond, zeggen de mensen, i s d a t van de heer P i e r r e Simons..

Enkele hoekjes i n Hoogboom.

De l u i e hoek, op, h e t einde van de Bernard De Vadderlaan. D a a r, n i e t v e r van de hoeve van " M a l i n c r o t t e " , kwamen de mensen b i j een, z e t t e n z i c h op de grond en wisselden de nieuwsjes u i t .

-De duivelshoek. Eigenaardig maar echt waar bedoelde men h i e r mee de p a s t o r i j e n de akkers e r a c h t e r. Niemand s c h i j n b a a r durfde m i j zeggen waarom deze hoek zo gedoopt werd.

-Het nonnekensbos, gelegen a c h t e r h e t k l o o s t e r. D i t bos was

59

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 59

het check- p o i n t van snokkelaars en s t r o p e r s .

-De v i e r s c h a a r. R e c h t e r z i j d e van de Bosdreef,- i n de r i c h t i n g van de " r o e r k e n s " . I k hoop l a t e r daarover meer en e c h t h i s t o r i s c h nieuws t e kunnen verstrekken.

-De b u n t , t e g e n de heide aan. D a a r kapte men " a k s e l " , w a a r mee men de beesten s t r o o i d e .

I k zou d i t a r t i k e l t j e w i l l e n s l u i t e n met eon vraag. I n d i e n iemand meer k l e i n e o f g r o t e wetenswaardigheden omtrent s t r a ten, p l e i n e n , hoekjes van Hoogboom k e n t , mag i k d i e dan v e r nemen. Graag z a l i k ze meedelen i n ons t i j d s c h r i f t , h e t kan a l l e s ons leven h i e r aangenaam k l e u r e n .

R.G.

DE VISU. Een representatieve groep Hobonianen was aanwezig op h e t j a a r l i j k s v o l k s d a n s f e s t i v a l t e Schoten, zaterdag 13 j u l i 1974, d a t s p i j t i g genoeg wegens de dreigende regen moest doorgaan i n twee reuzetenten.

Voor een g e s o f i s t i k e e r d p u b l i e k z u l l e n de steeds h e r h a a l de dansfiguren van de Noren met spaarzame v a r i a n t e n n i e t zo i n d r u k gemaakt hebben, alhoewel hun keurige k l e d i j reeds het bezien waard was.

De groep Z a l a i u i t Hongarije b r a c h t o n m i d d e l l i j k s f e e r en temperament met zingende v i o l e n en smachtende poestamuziek;

60

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 60

o.m. i n bewerking van grootmoeder Bela Bartuk, met de k l e u r i g e f o l k l o r i s t i s c h e k l e d i n g van de lokkende vrouwen en de r i n k e lende l a a r z e n van de v u r i g e mannen, t e r w i j l de eeuwigjonge csardas i n een wervelend, opjagend r i t m e d i t optreden b e s l o o t .

Goon flamenco b i j de Spanjaarden u i t A s t u r i ĂŤ , gelegen aan de g o l f van B i s k a j e , maar doedelzak en trom e n n a t u u r l i j k de o n misbare k a s t a n j e t t e n en enkele tamboerijnen.

Deze dansen, K e l t i s c h van oorsprong o f k a r a k t e r, gingen wel gepaard met z u i d e r s v u u r, maar werden v o o r a l gekenmerkt d o o r een u i t e r s t v a a r d i g voetenspel op een s o o r t blokschoenen.

Twee k l e i n e meisjes s t a l e n bovendien de show door hun even geritmeerde duodans.

Na h e t I b e r i s c h e f l u w e e l z w a r t met w i j n r o o d verschenen d e k l e i n e , donkerhuidige en v r i e n d e l i j k e Nepaldansers op h e t podium, d i e een k r i j g s d a n s demonstreerien en een boeiende, gracieuze verfdans. EĂŠn man g a f zowaar een drumsola ten beste.

Oprecht jammer was h e t v o o r de leden van de S t . Sebastiaansg i l d e u i t Herentals d a t z e hun monumentale molenmazurka n i e t konden f o r c e r e n onder de gloeiende spots van een openlucht v e r toning. Z e l f s nu werd d i t succes met een k l a t e r e n d applaus b e groet.

De d w a r s f l u i t i s t b i j h e t begeleidende t r i o speelde onder de toon o f de f l u i t was n i e t j u i s t gestemd. Ook jammer; De a f v a a r d i g i n g u i t T r i p o l i werd een meevaller met een k l e u r i g e harem- o f b r u i l o f t s d a n s en een z e e r gesmaakt, expressieve en acrobatische vissersdans van deze slanke en l e n i g e Noord-

6I

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 61

afrikanen.

Dat de i n b r e n g van de Russen zowel k w a l i t a t i e f a l s kwantita— t i e f opvallend was verwonderde niemand: een u i t g e b r e i d n u — ziekensenble ( b a l a l a i k a ' s , akkordion, . . . ) , een meerstemmig koor, s t a t i g e en r i j k g e t o o i d e t s a r i n a ' s en de e i g e n l i j k e b e — weeglijke dansgroep i n l i c h t e j u r k e n en k i e l e n met k l e u r i g e motieven en gouddraad b e s t i k t , e n w a a r b i j de zware mannen— laarzen de danspatronen skandeerden. met h e t e x o t i s c h e Paraguay werd h e t p u b l i e k p l o t s meege— voerd naar eon karnaval i n R i o de J a n e i r o , alhoewel dezelf— de groep eveneens een gestyleerde en l a n g oereuze r i t u e l e dans u i t b e e l d d e en daarna de b e k o o r l i j k e sterdanseres met een k r u i k op h e t hoofd heupwiegend de rumba danste.

Opwindend en meeslepend waren de ademloze melodieen van de Bulgaarse dansen, w a a r b i j v o o r a l de r i j z i g e en a t l e t i s c h e mannen z i c h n i e t onbetuigd l i e t e n met hun ingewikkeld voet— getrappel en schouder aan schouder bewegend i n c i r k e l e n d e o f roterende r i j e n .

Hierna werd e r door h e t p u b l i e k nog urenlang gedanst op de plankenvloer dank z i j de muziek van h o t geoefende Russische b a l a l a i k a o r k e s t en de tonen van soms weeklagende l i e d e r e n van s o l i s t e n en k o o r . . . . e n gedronken i n de b i e r t e n t .

G.B.

62

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 62

De aardappel, s o c i a a l t w i s t p u n t v o o r Ekeren.

De e e r s t e aardappelen werden i n ons l a n d ingevoerd, e n bekend gemaakt i n de I 6 e eeuw door Clusius (geboren A t r e c h t i n 1526, hoogleraar t e Leiden). I n h e t begin werden de aardappelen b i j . ons s l e c h t s gekweekt a l s een curiosum, i n kruidentuinen en verzamelingen van p l a n t e n l i e f h e b b e r s . Men wantrouwde z e l f s deze k n o l l e n , e n sommigen meenden z e l f s d a t z e g i f t i g waren.

D i t vooroordeel v i e l t o e n rand I713 Engelse troepen, d i e h i e r i n ons l a n d o o r l o g voerden tegen F r a n k r i j k , aardappelen a t e n die hun v a n u i t hun vaderland werden toegestuurd. De aardappeâ&#x20AC;&#x201D; len werden door de Ekerse boeren s l e c h t s i n k l e i n e hoeveelâ&#x20AC;&#x201D; heden gewonnen. De g r o t e hogersnood van 1740 g a f e c h t e r de doorslag, d e aardappel bewees z i j n voedingswaarde, e n a l l e s veranderde. Onze boeren breidden de aardappelteelt u i t , e n bestemden de oogst v o o r de handel. De Heer van h e t d o r p nam deze gelegenheid t e b a a t , e n zond de " t i e n d g a a r d e r " om h e t tiende gedeelte d e r oogst o p t e eisen ( h e t t i e n d s t e l s e l d a â&#x20AC;&#x201D; teerde u i t de t i j d van K a r e l d e Grote). De Ekerse landbouwers weigerden e c h t e r deze t o l t e b e t a l e n . Z i j beriepen z i c h op het f e i t d a t z e reeds j a r e n de a a r d a p p e l t e e l t beoefenden zonder t i e n d h e ff i n g en beschouwden d i t nu a l s een verworven r e c h t .

Het kwam i n 1762 t o t een proces v o o r de Hoge Raad t e Brussd:..

De Ekerse boeren werden i n h e t o n g e l i j k g e s t e l d . Gelukkig werden de t i e n d e n op h e t einde d e r I 8 e eeuw afgeschaft d o o r de Fransen. Dank z i j d e goede poldergrond zou Ekeren een van de b e l a n g r i j k s t e l e v e r a n c i e r s van aardappelen aan de Stad Antwerpen worden.

V. V. V.P.

63

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 63

INHOiTD

B l z . 41 — 46: Hoogboom — H i s t o r i s c h o v e r z i c h t doorheen de eeuwen. — F r, Bresseleers.

47 — 4 8 : I n Memoriam D r. J o s e f Weyns. — V. V. P. 49 : Nog over de vroegere Vierschaar van Hoogbooms. — Hendrlk Kanora, 49 — 50: Te r inzage van onze leden, — R.G. 50 r Geplande a c t i v t e i t e n , 51-- 53: P a s t o o r A. Vloeberghs,, t i e n j a a r b i j ons, _, H,G. 54 — 57: D e a u „ i t u , — G.B. 58 — 60: I n en rond de s t r a t e n van Hoogboom. ( v e r v o l g ) — R.G;, 60 — 62: De v i s u . -- G.B. 63 : De aardappel, s o c i a a l t w i s t p u n t v o o r Ekeren. — 64

:

V. V. P. Inhoud.

64

Hobonia - 3de jaargang - nr. 3 - september 1974 - p. 64