Bruggeske 1996-3-augustusWeb

Hugheseote Heemkundige Kring Kapellen

Driemaandelijkse uitgave van de Heenzkundige Kring van Kapellen "Hogheseote"vzov.

" ' t U ruggeske " d riem aan d elijks t ijd sch rif t van d e H eem krin g " Hoghescote " t e Kapellen.

Verantwoordelijke uitgever: Balbaert Roger, Parkweg - 2950 Kapellen - tel: 664,57.22.

28e jaargang - nummer 3

1 augustus 1996.

In dit nummer...

- Bladwijzer - In memoriam Jeanne Veraart - Spreuken en gezegden uit de zeemanstaal.

- Wandelzoektocht door Kapellen.

- Jaarlijkse reis... Ak en!

- De vleermuizenkolonie te Oelegem.

- Bezoek Antwelps tram- en autobusmuseum.

- Paleografie ( oud schrift lez en )- Kapelse figuren: " Mandus de Rus ".

- Ereleden van Hoghescote.

- Cathaliin Mortelmans ( - (Een geval van heksen waan uit Kapellen.)

- Onze 41 6voorouders 6 9 ) , leren kennen..

- Heemkundige infolmatie. d e e l -2 Kruiswoordraadsel. .

59 60 - 64 65 66 66 - 68 69 69 - 70 70 71 - 72 72 73 - 79 80 - 88 89 - 90 90 - 91

Ver z ameling van d o k u me n t a t ie v oor het ar c hief van de heemk r ing Hoghes c ote!!! d o k u m e n t a t ie ov er Kapellen is welk om!

Wij denk en aan foto's, doods pr entjes , doods briev en, pos tk aar ten, k r antenk nips els , oude menuk aar ten, geboor tek aar tjes , oude tr ouwboek jes , oude notar is ak ten,huwelijk s aank ondigingen, oude r ek eningen v an Kapels e fi r ma's enz, enz... g e e f ons een s eintje en we k omen even langs .

C I j k unnen wij ons ar c hief over Kapellen v er der uitbr eiden. v o o r b a a t h a 't Bruggeske jgr28 - augustus 1996 - nummer 3. t e l i

59

gn meynoriam Mejuttrauw3eanne1Leraart Wij danken de Heer voor het leven van MEJUFFROUW

Jeanne VERAART Geboren te Kapellen op 10 januari 1910 en godvruchtig thuis overleden op 9 juni 1996.

Dit melden U: Paul en Chrysantha HENDRIC1OC - JANSSENS, haar neef en nicht; Johan en Mart VAN H AVER BEKE - H EN D R IC KX, Miel en Toon, Jef en Annemie HENDR1CKX - VAN ASSCHE, Geert en Tinneke, Katrien H EN D R IC KX, haar achterneven en achternichten; De familie VER AAR T .

De Plechtige Eucharistieviering, waartoe U vriendelijk wordt uitgenodigd, heeft plaats op vrijdag 14 juni 1996 om 11 uur in de parochiekerk St.-Jacobus te Kapellen.

Samenkomst en gelegenheid tot groeten in de kerk vanaf 10,40 uur.

Vrienden en kennissen, di e w e ver geten hebben persoonlijk een rouwbericht te sturen, worden hierbij beleefd uitgenodigd.

Bloemen, noch kransen.

Woonst: Fortsteenweg 26 - 2950 Kapellen Rouwadres: Marnixdreef 52 - 2500 Li er

Mejuffrouw J eanne Ver aar t behoorde tot de groep personen die destijds het initiatief nam tot oprichting van de Culturele K r i n g van Kapellen. Gedurende de periode die de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad v o o r a f ging tot maanden nadien heeft zij ons, tijdens de talr ijk e vergaderingen, met haar kennis en w vingen bijges taan e n haar w o ij ning z e ter bes c hik k ing van de bestuursleden r a a d g gesteld e -

Mejuffrouw Jeanne Veraart b e hoorde bes lis t t o t diegenen die Begrafenissen Jan Ketelaars, Kapellen. Tel. 031664.20.58. bijzonder goed op de hoogte waren van d e recente lok ale geschiedenis, niet alleen van onze gemeente, m a a r ook de omringenden.

Een waardevolle darne i s n ie t meer. H a a r ins panningen i n samenwerking m e t d e toenmalige leden van de raad van .bestuur, liggen aan de basis van de verdere ontwikkeling van de c ulturele Kr ing Kapellen. I n dat verband zal Mejuffrouw Jeanne Veraart in onze herinnering b l W. Van Glabbeek. ij ven v e r d e r l e v e n .

Viering van 25 jaar heemkring Hoghescote in 1993. Mejuffrouw Jeanne Veraart was daar samen met nog andere oprichters van de heemkring bij aanwezig.

60

'

t

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer a

Jeanne Veraart was een van de stichters van de c ulturele Kring Hoghescote. Gezien haar onverwacht o v e r l het i j paste om een artikel te hernemen, verschenen in " 't Bruggeske " v an januari 1985. den o p z o n d van a gbij ons...7eanne Veraart.

Mensen 9 j u n o p bezoek in de gezellige en prachtig gerestaureerde woning van een Wij waren ipionier, een stichter van de Culturele Kring van Kapellen. .Jeanne Veraart. Bij onze L i gastvrouw, welke begiftigd i s me t een fantastisch geheugen voor feiten u i t h e t .verleden, voelden wij ons onmiddellijk thuis. .en Jeanne begon te vertellen, vlot, h e e spontaan, overzichtelijk zodat het ons geen moeite kostte om een en ander op te fschrijven. t h e tOnze gastvrouw stamt a f van een zeer oude en bekende familie. Om het geheel bdegelijk e te situeren geven wij op een volgende bladzijde een kleine genealogische sschetst van de u familie. uOm niet r al te ver te moeten teruggaan in het verleden zien wij dat de grootvader van vJeanne, ni. Jan Baptist Veraart, geboren is in Nieuw Vosmeer in Nederland op 23 amei 1838 en gehuwd was met Maria Louisa Van den Bosch, geboren te Ekeren op 9 ndecember 1836, in Kapellen het beroep uitoefende van landbouwer.

H o gDe hoeve h van de familie Veraart lag in het centrum van de gemeente op de plaats ewaar nu s " De Hoorn", "De Draak", "Optiek Verboven", en zoverder gevestigd zijn tot c"Het Bruggeske" o t inbegrepen langs de zijde van de Hoevensebaan en de huizen tot ede woning van advocaat Jaspers inbegrepen in de Dorpsstraat. g e Op de hieronder afgedrukte foto ziet U een afbeelding van deze hoeve. m e e n d d a t

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

61

STAMBOOM VAN DE FAMILIE VERAART.

Gerardine Veraart Kap. 8.6.1904 Antw. 11.9.1930 Geh. Dr Janssens

Jeanne Veraart Jules Veraart Kap. 10.1.1910 Kap. 26.3.1908 Kap. 20.11.1987 Kap. 9.6.1996 Huisvrouw Dokter

OUDERS: Johannes Baptist Veraart Kapellen 15.5.1870 Kapellen 6.11.1929

Alex Veraart Kai). 1.12.1911 Kap. 27.11.1990 Pater.

Louisa Catharina De Balder Rumst 22.12.1873 Kapellen 5.1.1939

GROOTOUDERS LANGS VADERS ZIJDE: Jan Baptist Veraart M a r i a Louisa Vandenbosch Nieuw Vosmeer 23.5.1838 E k e r e n 9.12.1836 Kapellen 11.8.1922 K a p e l l e n 7.12.1927 GROOTOUDERS LANGS MOEDERS ZIJDE: Anna Maria Vanderauwera Petrus Joh. De Balder Rumst 22.10.1842 Rumst 5.12.1832 OVERGROOTOUDERS LANGS GROOTVADERS ZIJDE: Adrianus Veraart A n n a Maria De Bie Bergen op Zoom H u l s t e r e n 1.1.1810 1 3 . 2 . 1 8 0 8 Nieuw Vosmeer S t e e n b e r g e n 9.3.1851 2 2 . 2 . 1 8 9 2 OVERGROOTOUDERS LANGS GROOTMOEDERS ZIJDE: Joh. Bap. Vandenbosch J o h a n n a Cornelia Jacobs Cappellen 19.12.1792 L i l l o 4.3.1794 Cappellen 12.12.1862 BETOVERGROOTOUDERS LANGS OVERGROOTVADERS ZIJDE: Jan Baptist Veraart A n n a Catharina Tholenaar Bergen op Zoom H u l s t e r e n 17.3.1777 1 1 . 1 2 . 1 7 8 2 BETOVERGROOTOUDERS LANGS OVERGROOTMOEDERS ZIJDE: Marinus De Bie A n n a Cornelia Vandermoer Hulsteren 11.8.1767 H u l s t e r e n 24.9.1809 BETOVERGROOTOUDERS LANGS OVERGROOTVADERS ZIJDE: Guith. Vandenbosch A n n a Catharina Bogaerts Cappellen 5.1.1761 C a p p e l l e n 1761 Cappellen 17.1.1843 C a p p e l l e n 8.6.1823 BETOVERGROOTOUDERS LANGS OVERGROOTMOEDERS ZIJDE: Jacobus Jacobs A n n a Cornelia De Bie Lillo 8.4.1765 62

't Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

De weide van grootvader Veraart lag in de Rubensheide waar nu de villa "Rozenhor staat van de familie Pamir'.

Rond 1870 stopte Jan Baptist met zijn landbouwbedrijf en begon hij het beroep van brouwer uit te oefenen. De stiel leerde hij bij Cassimir Van Reeth uit Aartselaar.

In 1900 ging Jan Baptist op pensioen. Hij liet de brouwerij aan zijn zoon Joannes Baptist Veraart en hij verhuisde naar de Dorpsstraat, naar het huis waar nu het Restaurant Bambou is gevestigd.

De vader van Jeanne Veraart, welke in de beginperiode het brouwersproces van zijn vader verder toepaste en alleen bier van hoge gisting brouwde, liet dit principe in 1922 varen en hij stapte over op het brouwen van bier van lage gisting.

Op 17 juli 1930 werd de brouwerij verkocht aan brouwer Cornelis door bemiddeling van de notarissen Schram uit Kapellen en Van Roosbroeck uit Merksem.

En zo komen wij terecht bij Jeanne Veraart. Zij werd geboren te Kapellen op 10 januari 1910. Tot haar 9e jaar ging zij op school bij de Zusters in de Engelselei, waar zij achtereenvolgens in de klas zat bij zuster Gertrude voor de kleuterklas en bij zuster Euphemia voor het lager onderwijs.

Zij verliet daarna voornoemde school en werd intern in het pensionaat in Melsele, waar zij verbleef tot haar 16e jaar.

••

••• .

,

•

De voormalige brouwerij Veraart te Kapellen.

't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

63

In 1938 werd door Maurice Lambrechts de 51e St. Mauritiusscoutsgroep opgericht en onmiddellijk werd Jeanne Veraart Akela bij de welpen, waar zij samen in leiding stond met Maggy Cornelis.

Een andere scoutsleider uit Kapellen, namelijk Albert Lynen, heeft vele jaren later aan Jeanne Veraart gevraagd om ook eens naar de stichtingsvergadering van een culturele kring te komen.

En Jeanne ging en zij heeft zich ook aktief ingezet om deze kring tot grote bloei te brengen, e n dit in samenwerking met zovele anderen, onder andere Maurice en Marcel Lambrechts, L o u i s Vervliet, H e n ri Simon, S t a f Bogaerts, Wa l te r V a n Glabbeek, Mon De Beuckelaer, Albert Lynen, enz.

Na enkele jaren heeft zij het roer aan jongeren overgegeven, maar toch volgt zij nog met aandacht en interesse de activiteiten van de "Culturele Kring" van Kapellen.

rnac irt 1997!

Een d a t u m om ni;t reeds te noter en! op die dag zal onze jaar lijk s e Algemene Ledenv er gader ing plaats v inden in de s alons v an het O nts pannings c entr um van h e t Min is t e r ie van 7inanc iĂŤn. ( Dennebur g, de v roegere Douanes c hooi)

64

't Bruggeske ig 28 - augustus 1996 - nummer 3.

Spr euken en gez egden ontleend aan de z eemanstaal.

Op vrijdag 14 juni 1996 brachten wij een bezoek aan het kerkschip in de haven van Antwerpen. Onze gids gebruikte heel wat zeemanstermen welke hij echter vakkundig toe-lichtte voor zijn aandachtig luisterende toehoorders. Vi a d e heer A. Meynen kwamen wij in het bezit van een een leerrijk boekje van J. Van Beylen: " Spreuken en gezegden ontleend aan de zeemanstaal ". Voor onze lezers willen wij enkele minder gekende spreuken nader toelichten: - "Zo vet als een Spaans anker " = iemand die graatmager is.

"In het schip van Sint Annuit zitten = niet getrouwd geraken.

- " Als h e t getij verloopt, verzet men d e bakens " = a l s d e omstandigheden veranderen moet men andere maatregelen treffen.

- "Op een vals bestek varen 1 d- "=Eeno Blankenbergse p h e t rekening maken = iets zeer ingewikkeld doen o f iets vnodeloos e r kmoeilijk e e maken. r d e -p " Vanabrak water moet je geen koffie maken 1 = het is moeilijk van slechte zaken d te ziets goeds i j maken. n .

- " mensen die een losbandig leven leiden.

D -e " -V b "Op een platte kaart varen '' = niet geheel volgens de richtlijnen handelen.

-a r "Veel streken op zijn kompas hebben "= handig, listig zijn.

-n e"Kuit of haring vangen w i l l e n weten hoe de vork aan de steel zit.

-D e" -U u v " Een vrouwenhaar trekt meer dan een marszeil " = een vrouw kan een grote invloed uitoefenen op de gang van zaken. iiet -d " n e -V " e krleven. a K le t- "Me i ln ire e t anderen in een schip reden " = zijn vrouw niet voor zich alleen hebben.

-id n e teer kost meer dan het schip " = de inzet is het resultaat niet waard. jkn"D -se " ke o O cm e tN.B. p D e 13e tentoonstelling "Schippers scheppen schoonheid", maquettes va n n a h n e g schepen, schilderijen en hobby-werk van varenden en oud-varenden heeft plaats in d isg n a het kerkschip te Antwerpen, Haven 526, Noorderlaan, 499, Antwerpen op 10-11-15e te p h a r,e w 03/568.63.73 of 03/568.80.30. a n 1 zke a r1 7 iln a i'jsin e = 1 n icd g h 8 b h n zvee zo ia ts2 e jrs4 tin n e le lp = n e ta e i"c2 65 't Bru ggeske ig 28 - augustus 1996 - nummer 3. u ln n = h 5 ilm d a tg a e e a slu skw

Komende activiteiten van heemkring Hoghescote

U27u4uücl&13Qc2212 , b)(22 i )c3dite C i C ) Op zaterdag 31 augustus 1996 richt onze heemkring C 3 L W k 2 C3td " Hoghescote " O&Y

het e e centrum n van Kapellen, onder het motto: Z g r/ o t e w L tai nl d e"Leer bfw gemeente nog w at beter k ennen" l z o e k t Y o c h t Samenkomst tussen 13.30 en 14 uur iC op het kerkplein, aan de hoofdingang van de kerk. n krijgt er een wegwijzer en een lijstje met 26 vragen, U hebt rustig de tijd om de /d o o circa 2,5 ktry a f te wandelen en goed uit uw ogen te kijken.

W r h e Alle oplossingen kunnen ter plaatse worden gevonden. e fi r n Er zijn hoegenaamd geen strikvragen!

C i U hebt geen boeken nodigt

p i j 2 1

& j i C J g

U kan uw antwoorden afleveren tussen 16.30 en 17 uur in café De Draak, Hoevensebaan Kapellen.

Er zijn tientallen waardevolle prijzen te winnen.

Inschrijving: 50 fr.

Wij verwachten alle leden van onze culturele vereniging alsook alle rechtgeaarde Kapellenaren voor deelname. Ook vrienden en familieleden zijn van harte welkom.

Zorg wel voor schrijfgerei

d44RIIIMSE SUCCISRE/49/ Vele leden herinneren zich ongetwijfeld nog onze succesreis 1995 naar Delft.

Dit jaar hebben wij voor u uitgezocht:

Het neus je v an de z alm!

66

• t Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

Wij v e r w a c h te n v e l e belangstellenden o m d e e l t e n e m e n o p ZATERDAG 7 SEPTEMBER 1996 aan onze reis naar ons buurland Duitsland.Wij bieden U volgend programma aan: 1Vertrek te 7u30 aan het kerkplein in Kapellen.

2. Tussen 10u30 en 11 u30 maken wij een prachtige rondvaart op de Rursee. Met een luxe-boot varen wij van Schwammenauel naar Rurberg.

3. Na het aanleggen van de boot wandelen wij naar een uitzichtpunt waar wij e e n prachtige k i j k h e b b e n o p d e wondermooie Rursee, w a a rn a w i j v o o r h e t middagmaal verwacht worden i n h e t stemmige Restaurant Eifelkrone. O n z e gastheer Felix wil ons verwennen met een heerlijk etentje en vrolijke heimatmuziek. lets om nooit meer te vergeten.., of om later nog eens terug te keren.

_ , .. ..

• • • • • • . .. ..

• W ' .

-

A t •, . . ,, , i . ,, • ..

Li , ; , „, , I:i :: ,= , ::: ] . , .

6 ' ' * ' . , , , r ' ' .

' * I

Tinainlionsamustw% _., " . .• ItatisancusititrIonanti!.; A. , 4 4 : t g „ , • t , 4. Na het middagmaal rijden , wij verder naar AKEN. Twee nederlandstalige gidsen leiden ons rond doorheen de "Altstadt", h e t oudste gedeelte van deze prachtige stad. Wij bewonderen de, Dom, het Stadhuis en de vele kunstwerken.

5. Op zaterdag 7 september is er in Aken ook nog een internationaal treffen van oude ambachten, en dit verspreid over de ganse binnenstad. „ , 67 't Bruggeske . /g 2 8 „ a u g u , s t u s 1

9

6. We vertrekken terug naar Kapellen omstreeks 20 uur zodat wij rond 22 uur terug thuis zijn.

Een zicht op de Domstad Aken.

7. Practische inlichtingen: *e r zijn slechts 54 plaatsen in de bus, * wij vragen U om zo vlug mogelijk in te schrijven en het inschrijvingsgeld te betalen aan Roger Balbaert, Parkweg, 2 Kapellen, tel. 664,57.22 * voor uw deelname van 1.100 BE per persoon bieden wij U: - een luxe-autobus - drinkgeld van de chauffeur, - een boottocht op de Rursee - een heerlijk middagmaal, - een geleide wandeling doorheen Aken met nederiandstalige gidsen, * breng ook nog enkele Duitse marken mee.

Schrijf vlug in !

68

Bruggeske jg 28 augus tus 1996 num m er a

BezoekaandevleermuizenkolonieinhetfortvanOelegem.

Op donderdagavond, 26 september 1996 bezoeken wij onder de leiding van een deskundige gids DE VLEERMUIZ ENKO LO NIE IN HET FORT VAN O ELEG EM

VLEERMUIZEN

Wij verzamelen om 19.00 uur op het kerkplein en rijden met eigen wagens naar Oelegem.

Indien u vervoetproblemen hebt zorgen wij voor transport.

Deelname in de onkosten: 60 BF per persoon.

Te voorzien: - warme kledij, - waterdicht schoeisel, - zak/amp.

Iedereen dient te beseffen dat vleermuizen nuttig zijn. U krijgt de nodige en juis te uitleg over wat u k an doen als e r v leermuizen in u w huis rondvliegen.

onbekend... onbemind?

Uiteraard is er ook gelegenheid om het fort zek te bezoeken . . . eveneens een aanrader.

BezoekaanhetAntwerpstram-enautobusmuseum.

Door allerlei omstandigheden is het geplande bezoek aan het Antwerps tram- en autobusmuseum niet kunnen doorgaan op 19 mei laatstleden.

Geen nood, geen paniek... u it gesteld is niet verloren.

Op zondag 2 brengen w 7 bezoek prachi j o c aan t o voornoemd b tig W i j verzamelen , museum. e r om z o113:130 n 9d op 9 het kerkplein en e r6 f o u ' t Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nr 3. t , e e n

69

rijden met eigen wagen naar de park ing van de kerk v an de H. F amilie van Elsdonk Edegem. Indien U verToerproblemen hebt zorgen w maken i j v o wo r e e n ij o p l o s s i n g . e Oe n m t e kb l ee g i n n e n i n e , d o c k p r a c h t i g e w a n dEen gids wacht ons te 14'1.45 op om ons gedurende 2 uur rond te leiden in dit oord van enostalgie en heimwee naar het verleden. Na het bezoek aan het tram- en autobusnmseum is ler nog i gelegenheid om gratis een k ijk je te nemen i n het nabijgelegen karremmiseum. nDeelname in de onkosten: 50 BF per persoon. Gezien het aantal deelnemers beperkt is tot g25 vragen w i j U om zo v lug m o g e l ,tel. 664.57.22 en dit voor 15 october 1996. ij lKapellen k i n t e s c h r a j niEn wijbiedenbunogi Neer. v j g e n o g e r sR B a l b a e r dEen cursus "Paleografie", d.w.z. een opleiding om gemakkelijker oud schrift , ette kunnen lezen. a r kE en welementaire kennis van paleografie is een noodzaak vP indieng p l a n, n e n hebt om te beginnen met uw kwartierstaat of stamboom (zie ee verder in dit nummer van 't Bruggeske). E r is een reeks , s2dienaangaande ook

tvan 4 lesavonden voorzien e op 31 oktober, 7 november, 14 november en 28 november 1996. n De lessen worden gegeven in "De Oude Pastorij v door a n de heer Eugeen van Autenboer. h e Aanvang van de lessen 19 u. 30 - einde 21 u. 30 t Deehiameprijs: 100,431per les. f o r tIndien U belangstelling hebt vragen w ij U nu reeds om een eerste kontakt te nemen met .Roger Balbaert, tel. 664.57.22.

70

Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3,

Kapelse figuren

"frlandus de nus".

Wij ontvingen van de heer Lathouwers uit de Kapelsestraat een beschrijving van een persoonlijke getuigenis van een Kapels drama.

Dinsdagavond, 21 februari 1956...stil en ongezien was er de vorige nacht een zwaar pak sneeuw gevallen. Gans de dag waaide er een scherpe, bijtende oostenwind, die heelder wolken stofsneeuw voor zich uitjoeg. Het vroor fel, bij iedere stap kraakte de sneeuw onder de voet. Niettemin waren rond acht uur in het lokaal bij 'Zulma d e Noorse-getrouwen met opgestoken kraag en haastige stap binnengevallen. En nu zaten zij daar gezellig rond de kleine feljagende kachel. In hun gezelschap beyond zich die avond een vreemde gast: Mendel Harmatz, i n Kapellen beter gekend als 'Mandus de Rus'.

Alhoewel hij dicht tegen de roodgloeiende stoof stond kloeg Mandus fel over een 1 wenste Mandus h e t gezelschap een goede avond e n verdween i n d e donkere, r ijskoude nacht. i Drie dagen later werd in zijn krotwoning zijn lijk gevonden, half verslonden door zijn l hongerige honden. l _ i g e 1 k o u i n d e r u g .

N a In dit krochtje werd vrijdag het lijk van Mendel Harmatz ontdekt. Men bemerkt het n kacheltje me t daarnaast de matras die 'Het Ruske' als legerstede gebruikte. o Intussen werd het plaatijzerendak neergehaald. g eVer van zijn geboorteland vond alzo een eenzaam mens een triestig levenseinde. nMandel Hermatz werd geboren op 5 januari 1885 te Vilnius, destijds een middelgrote kstad i n tsaristisch Rusland. Heden i s Vilnius d e hoofdstad va n d e republiek eLithouwen. l e b 71 o't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3 r r e l

Mandus was d e zoon van Tangel Harmatz en zijn moeder heette Sapip. N a de eerste wereldoorlog verliet hij Vilnius en vestigde zich als horlogemaker in de Oude Baan (thans Rubensheide) te Kapellen. "Laat h e t water maar over Gods akker lopen" was zijn levenshouding met het gevolg dat hij in moeilijkheden geraakte. Na eerst nog in de Mertensstraat gewoond te hebben kreeg hij van de Commissie van Openbare Onderstand (het huidige 0.C.M.W.) een stuk weiland ter beschikking in het "Rood", juist achter het mastenbos van Sjarel Jennes. In een houten kot dat met haken en ogen aan elkaar hing, leefde hij daar tesamen met een varken, kippen, ganzen, eenden en een viertal kwaadaardige honden, die zijn sjofele bedoening moesten bewaken.

Uurwerken herstellen deed hij nog maar zelden, maar hij had zich een paard en een "kramakkelige" wagen aangeschaft, waarmee hij klein vervoer deed. Vooral J e f Verresen, de oudijzer-koopman uit de Kapelsestraat, bezorgde hem regelmatig wat werk. A l s kledij d ro e g Mandus onveranderlijk e e n zwarte hoed, e e n bruine uitgerafelde overjas en rubberen botten. Hij was in Kapellen dan ook een kleurrijke figuur wanneer hij los te paard gezeten, zo fel door de toen nog rustige straten galoppeerde dat de vonken uit de kasseien sprongen.

Als Rus werd hij tijdens de oorlog wel enkele keren door de Duitsers lastig gevallen, maar werd telkens terug vrij gelaten. Zelfs na de oorlog moest hij voor het Belgisch krijgsgerecht verschijnen voor vermeende hulp aan de vijand maar ook hier werd hij vrijgesproken. Mandus sprak tamelijk goed Vlaams en was een zachtaardig mens die over het algemeen veel vrienden telde.

Zijn onverwacht overlijden werd door onze gemeenschap dan ook aangevoeld als de dood van iemand van bij ons. Gazet van Antwerpen publiceerde op 27 februari 1956 een artikel op de eerste bladzijde van de krant met als titel: "Russische zonderling stierf een verstikkingsdood in Kapelse uitkant". Vier dagen na overlijden werd zijn geschonden lijk ontdekt.

Lathouwers.

Ereleden 1996 van Hoghescote.

In het vorige nummer van 't Bru ggeske drukten we reeds een lijs t a f van de ereleden van onze verening Wij ontvingen ook nog een financiĂŤle steun van de onderstaande leden welke wij volgaarne toevoegen aan lijs t van ereleden 1996: Dhr Jennes Alexander, Boerendijk 3 - 2180 Ekeren.

Dhr Lenaerts Jacques, Hoevensebacin 57 - 2950 Kapellen.

Het bestuur dankt van harte alle leden en alle ereleden voor hun vertrouwen in de heemkring Hoghescote.

72

't Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3,

eath al i j n Pllortelmans ( + 1 6 6 9 ) Een geval van heksenwaan in h et Kap el l en van de 17e eeuw.

(2e deel en slot) Tweede geval: Kapelse vrouw wordt door voetverbranding gedwongen te bekennen dat zij een tovenares is.

We vernemen d i t verhaal u i t een getuigenverhoor van 1 2 mei 1669 (13). Twee soldaten van het fort Filip (14) bevestigen daarbij dat zij samen met de drossaard van Ekeren op het fort van Kallo geweest zijn aan de overkant van de Schelde. Zij hebben er een oude vrouw uit Kapellen aangetroffen die er te bed lag met verbrande voeten en benen. D e ongelukkige heeft hen dan toevertrouwd hoe ze door enkele personen op een kar was geplaatst geweest onder bedriegelijk voorwendsel om naar haar kleinzoon te rijden die haar zogezegd voor zijn dood nog eens wilde zien. Ze was dan door die lieden over de Schelde gezet en gebracht in het huis van d e sergeant van het fort van Kali째. Daar werd haar het vuur letterlijk aan de schenen gelegd om haar te doen bekennen dat ze een tovenares was of niet.

De afloop leest U in de navolgende letterlijke weergave van het bewuste document: Compareerde voor de schepenen ondergenoemt Diego van de Peine oudt ontrent vierentwintich laeren ende Jan Baptista Deny oudt over de vijfentwintich laeren beyde soldaten o p d e fort genaemt den Flip ende hebben eendrachtel(ilck), te n versoecke e n d e requisitie v a n d e n h e e re Drossardt Haegenberch verclaert gheattesteert e n d e gheaffirmeert b i j solemnelen e e d e i n h a n d e n v a n d e n onderschreven schepenen gepresteert - waerachtig te wesen dat sy attesta riten op heden dato deser beneffens den requirent (15) ende Adriaen Ysaax hebben geweest op de fort van CaHoff alwaer sij hebben gesien te bedde liggen ten huyse van den sergeant van voors(chreven) fo rt van Cal/oil eene vrouwe me t naeme Cathaliln Mortelmans huilsvrouwe van Jan Simons, d e welcke aen hun attestanten heeft verclaert ende geseght hoedat Jan Jansen Vermeulen alias Potbacker ende Thomas de Greeff haer hebben met finesse geset op de kerre van den selven Jan Jansen alias Pot backer ende hebben den selven Jan Jansen ende Thomas de Greeff aen de voors(chreven) Cathaliln Mortelmans geseilht dat Jan de Greeff waervan de selve Cathalijn Monte/mans is grootmoeder, h a e r Cathalijn Mode'mans voor sijne doodt noch eens wilde sien, alswanneer den voors(chreven) Jan Jansen alias Potbacker beneffens sijne huysvrouwe de voors(chreven) Cathaliln Mode/mans met de selve kerre hebben gevoed tot den huyse van Passchier Podry ontrent het voors(chreven) fort de Flip ende heeft de voors(chreven) Jan Jansen alias Potbacker bene f sijne d e n voors(chreven) Th o m a s d e Gr e e ff e n d e Ja n ... alias - f e nhuysvrouwe, s Mandemaecker, d e selve Cathalijn Monte/mans gebrocht ende geleijt o p h e t voors(chreven) fort van Calloil ten huilse van den sargeant aldaer ende verclaerde de selve Cathalijn Mortelmans dat sil haer hebben geieljt in de camer van den selven huyse, alwaer den voors(chreven) Jan Jansen alias Potbacker ende Thomas de Greeff heer hebben gebonden in eenen stoel ende hebben haere handen achter-

't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

7

3

aen den se/yen stoel gebonden ende heeft den voors(chreven) Ja n d e Gree ff gebrocht twee oft drij mutsaerden ende heeft de selve doen branden ende seijde den se/yen Jan de Greeff dat men de toovenaerse soude /aeten branden ende sijde alsdan den voors(chreven) M a n d e m a e c k e r dat men haer soude braeden ende h e e ft d e n se /ye n Ja n ... alias Mandemaecker d e voorseyde Cathalijn Mode/mans met den stoel getrocken aen het selve vier ende heeft gaen sitten op haere cnien ende heeft haere beenen ende voeten gesteken aent vier soo dat haere beenen sijn gebraeden o ft verbrandt ende se/ide den voors(chreven) Jan.. .alias Mandemaecker aen haer Cathalijn Morte/mans dat sij soude clappen ofte sil een too venaerse was ofte niet, ende seyde sil Cathalijn Morte/mans dese woorden ick en ben geen toovenaerse maer hetgene dat ick lilde dat tilde ick voor mijne sonde ende ick mach dencken d a t i ck martelaerse sterve, seggende d e selve Calthalijne Mode/mans daemaer noch w a t sal ick seggen h e t i s Potbacker die d e meeste oorsaecke is van het feyt, redenen van weten-schap allegerende (16) verclaeren sij attestanten dat sij, tgene voors(chreven) is, alsoo van den voors(chreven) Cathalijn Mode/mans o p heden hebben hooren seggen ende verc/aeren, sonder archlist actum te r presentie van Peeter de Moor ende Nicasius Thijsmans schepenen in Eeckeren desen twaelfsten may 1669.

Bij zulke zaken wordt men natuurlijk benieuwd o m d e afloop ervan te kennen.

Gelukkig bracht ons verder archiefonderzoek enkele interessante bijzonderheden aan het licht. Zo b.v. konden we de genealogische schets van de betrokken families reconstrueren; ze is op bladzijde 75 weergegeven. Bekijkt men ze, dan bemerkt men dat de daders te vinden zijn onder de eigen familie van Catharina Mortelmans, het slachtoffer.

Thomas en Jan de Greeff zijn haar eigen kleinzonen, kinderen van Barbara Diericx, een dochter uit haar eerste huwelijk. En de vrouw van Jan Jansen Vermeulen, die geholpen heeft om de ongelukkige te ontvoeren, heette Cornelia De Gr e e t zij was een nicht - een kind van een oom van vaders zijde v a n de genoemde Thomas Jan De Greeff. Deze familieband tussen daders en slachtoffer is wel een opmerkelijke omstandigheid die we even onthouden want we komen daar nog op terug. Hoe is het nu verder met Catharina Mortelmans verlopen ?

Haar andere familieleden hebben zich haar lot wel ter harte genomen. Petronella Symons, vermeld als Nelleken, haar stiefdochter - een voorkind van haar man Jan Symons, uit zijn eerste huwelijk,- heeft haar verzorgd en bewaakt gedurende de tijd dat zij te Kallo ziek heeft gelegen. En die Jan Symons, haar man i n tweede echt, heeft zelfs drie bedevaarten ondernomen, één naar het H. Bloed te Hoogstraten, één naar d e Sint-Bernaardsabdij te Hemiksem e n één naar het Monnikenhof te Berendrecht. Blijkbaar gebeurde dat met als intentie de genezing van het slachtoffer, want de kosten van de bedevaart werden ten laste gelegd van haar erfgenamen bij de vereffening van haar erfenis.

Wel een eigenaardige oplossing, toen gold de regel: iets voor iets en niets voor niets, zelfs in zake bedevaarten. En dan is er Cornelius Diericx, een zoon uit haar eerste huwelijk. Die heeft de pastoor van Ekeren, de E.H. Rampaert, gaan halen met paard en kar en hem naar Kallo gevoerd om er de zieke te gaan bezoeken.

74

'

t

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

De uitgaven voor het varen en voor kost en drank van de pastoor zijn ook terug te vinden in de erfenisrekeningen. We spreken hier van haar erfenis want Catharina Mortelmans i s inderdaad korte tijd n a h e t voorval t e K a llo overleden. U i t een inventaris va n d e goederen v a n h e t sterfhuis (1 7 ) vernamen w e n o g enkele bijzonderheden.

haar le man DIERICX Adrianus x Ekeren 1618

MORTELMANS Catharina Orond 1599 + Kallo 1669

haar 2e man d i e n s le vrouw SYMONS H E Y N D R I C X DE BIE Jan de jonge D i g n a + Kap.1641

x Kapellen1641

x Ekeren 1624

I I I 1 - - - - - - 1 i 1 I DIERICX D I E R I C X D I E R I C X D I E R I C X S Y M O N S S Y MO NS S Y M O N S S Y M O N S Joannes B a r b a r a C o r n e l i u s Ca th a rin a Co rn e liu s G e ra rd u s K e rs t ia e n P e t ro n e lla ' Ekeren ' Ekeren c ) Ekeren ' Kapellen ' Kapellen ' Kapellen ° Kapellen ' Kapellen 1621 1 6 2 3 1 6 2 8 1 6 3 5 1 6 4 2 1 6 4 5 1 6 4 0 1 6 3 6 x x x ( N e l l e k e n ) DE ROY D E GREEF V E R H E Y D E N Magdalena T h o m a s C o r n e l i u s de oude L. _ —— -1 DE GREEF Thomas x J ANS E N GYBS Catharina I I I DE GREEF Sebastiaen D E GREEF Thomas de oude x Ekeren 1630 x Kapellen 1642 CORNELISSEN MEULDERS Anna D I E R I C X Barbara (zie boven)

J

1 i I I I l 1 DE GREEF CORNELIA D E GREEF D E GREEF D E GREEF D E G R E E F D E G R E E F x M a r i a A d r i a n u s T h o m a s junior J a n M a r g a r e t a Jan JANSEN VERMEULEN ' Ekeren ' Ekeren ' Ekeren ' Ekeren ' Ekeren alias POTBACKER 1 6 4 5 1 6 4 7 1 6 4 9 1 6 5 2 1 6 5 7

Deze genealogische schets brengt aan het licht dat de schuldigen te vinden zijn onder de eigen familie en verwanten van het slachtoffer. De namen van de medeplichtigen zijn hier onderlijnd.

Er waren a a. sommen betaald geweest: - aan de sergeant van het fort van Kalb voor kost en huisvesting van de zieke, - aan Andries Diericx voor het "cureren" (18) van het verbrande been, - aan Peter van lshoven voor het afhalen te Kallo van het lijk en voor de wagen die het stoffelijk overschot vervoerd heeft, - aan de pastoor te Kallo voor kerkrechten, - aan de koster aldaar voor kosterrechten,

Bru ggeske jg , 28 a u g u s t u s 1 9

75

- aan de veerman voor het overvaren van het dode lichaam, - aan de gasten die hielpen overzetten, - aan de pastoor van Wilmarsdonk voor het passeren van het lijk.

De exacte datum waarop Catharina Mortelmans gestorven is kennen we niet want noch t e K a llo n o c h t e Ka p e l l e n i s h e t overlijden ingeschreven i n d e parochieregisters. Is dit een vergetelheid o f is het mogelijk dat zij in niet-gewijde grond begraven werd zoals dat te voren gebruikelijk was geweest voor heksendie als ketters behandeld werden? D i t laatste zo u o n s te n zeerste verwonderen.

Catharina moet meer dan zeventig jaar oud geweest zijn want zij trad reeds in 1618 in het huwelijk met Adriaan Diericx.

Ze is alleszins binnen de drie Ă vier weken na de feiten, namelijk voor 6 juni 1669 gestorven; i m m e r s o p d i e d a tu m w e rd e n r e e d s d e meubelen, huisraad, landbouwalaam en de dieren van haar erfenis openbaar verkocht. Op 9 juli daarna was het de beurt aan de granen te velde (19). De betrokken familie was trouwens zeer bemiddeld.

Ze woonden bij d e kerk van Kapellen, daar stond hun hoeve met meer dan 1 5 gemeten land, ongeveer 7 ha. Daartoe behoorden al de gronden rond het kerkhof langs beide zijden en over de ganse lengte van de huidige Kerkstraat.

Zij bezaten nog een stede in de Hooge Biest met gronden in de Schrieck, land in de Polder van Ettenhoven en in die van Muysbroeck, een grote heide bij de Cauheyde, enz. (20). Nu we meer inzicht gekregen hebben in de sociale en familiale toestand van de betrokkenen kunnen we gaan peilen naar de ware toedracht van de zaak.

Bij ons rijst een sterk vermoeden dat men hier niet echt te doen heeft met een geval van geloof in heksen. We zegden reeds dat de schurkenstreek gepleegd werd door familieleden van het slachtoffer. Maar verwanten hebben er normaal geen belang bij om h u n grootmoeder vo o r e e n h e ks t e laten doorgaan. H i e r moeten andere motieven aan de basis van het misdrijf gelegen hebben. Trouwens zijn e r in het document g e e n vermeldingen d i e l a te n uitschijnen d a t d e vro u w v a n eni g e kwaadstichting verdacht werd.

Het "maleficium", de eerste en belangrijkste hoedanigheid waaraan men een heks meende te herkennen ontbreekt hier (21). Verder bemerken wij dat de trawanten de bekentenis wilden afdwingen dat zij "al dan niet" een tovenares was, wat er op wijst dat zij niet vast geloofden in hun beschuldiging, zij waren niet zeker van hun stuk.

Wat stak er dan wel achter hun handelswijze?

Wij menen dat het eerder gaat om een bedekte vorm van geldafpersing onder het mom v a n e e n heksenvervolging. Catharina Mortelmans w a s i mme rs e e n welstellende vrouw en ter ontlasting van de daders kan verondersteld worden dat zij, als afstammelingen uit haar eerste huwelijk, door haar ten achtergesteld werden tegenover de Symonsen, de kinderen uit haar tweede echt. Op dat ogenblik leefde zij immers in de kring van de familie van haar tweede man Jan Symons.

76

'

t

Bru ggeske jg 28 augus tus 1996 num m er 3.

De hofstede aan d e kerk van Kapellen werd voor d e ene helft bewoond door Christiaan Symons, e e n voorkind van haar man, e n voor d e andere helft door Cornelius Symons, haar eigen zoon uit haar tweede bed. zij moet bij een van hen ingewoond hebben.

Waarom hebben ze de ongelukkige vrouw zo ver weggevoerd - naar een eenzaam fort van Kallo in het graafschap Vlaanderen, dat toen voor ons Brabanders vreemd gebied was ? In de eerste plaats om hun vrije gang te kunnen gaan en mogelijk om te ontsnappen aan de rechtsvervolging i n onze eigen streek. Anderzijds was het blijkbaar ook om het slachtoffer bang te maken. Ze hebben haar mogelijk enkel willen bedreigen om haar op het idee te brengen geld of goed te beloven om alzo aan de marteling te ontsnappen.

Door de kranige weerstand van de vrouw hebben zij vermoedelijk verder moeten doordrijven dan ze voorzien hadden. Al zou het dan i n di t ietwat gecompliceerd tweede geval eerder om geldafpersing gaan, toch komt de heksenproblematiek er weer bij te pas. In verband daarmede kunnen we weer enkele vaststellingen doen: * het volk geloofde in 1669 nog steeds in de kwade hand, zoniet zou de werkelijke bedoeling van de booswichten maar al te duidelijk geweest zijn. * het moet toen nog gebruikelijk geweest zijn dat het volk zelf de heksen aanpakte.

De daders hebben zich blijkbaar laten inspireren door dit gebruik. * de overheid in persoon van de drossaard verschijnt e r op het toneel om uit te maken of er geen maatregelen tegen de misdadigers moeten getroffen worden. Het gerecht neemt dus een objectieve houding aan inzake heksenwaan.

Besluit. D e ze bijdrage w a s bedoeld o m i n o n ze omgeving d e situatie inzake heksenwaan in de 17e eeuw te onderzoeken. Wi j stelden hierbij vast, nt. i n ons eerste gedeelte waar we een algemeen overzicht van d e geschiedenis van h e t heksengeloof brachten, d a t in die eeuw de ommekeer naar meer redelijkheid to t stand kwam. D e tw e e gevallen v a n b i j o n s u i t d i e periode d i e w e nadien behandelden illustreren die ommekeer voldoende en laten ons toe uit te maken op welke wijze die evolutie zich stilaan voltrok.

We mogen samenvattend stellen: * dat op het einde van de 16e eeuw, de intellectueel ontwikkelde mens zich reeds bewust was van de onredelijkheid van het geloof in heksen. * deze trend ging verder inde 17e eeuw zodanig d a t toen va n overheidswege practisch geen vervolgingen meer ingesteld werden tegen van hekserij verdachte personen. * omdat de gehele gedachten- en gevoelswereld van de massa vele eeuwen lang gevoed was geweest door de denkbeelden van duistere machten en geesten, bleef het gewone volk nog vasthouden aan het bestaan van heksen en tovenaars, d i t niettegenstaande de gevorderde ideeĂŤn van de ontwikkelde mens. 't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

77

* daar de gewone man geen beroep meer kon doen o p het gerecht om zich te verdedigen tegen d e vermeende kwade hand, gaat hij zich zelf verweren tegen heksen door een rechtstreekse agressie tegen hen. * daardoor krijgt het gerecht in de 17e eeuw, die we de eeuw van de ommekeer kunnen noemen, h a a r handen vo l o m d e va n hekserij verdachte personen t e beschermen tegen de wraaknemingen van het yolk. * omdat hen aldus de weg naar zelfberechtiging afgesloten werd, hebben de mensen zich ten slotte gewend tot meer passieve verweermiddelen tegen heksen en tegen de kwade hand. Het geloof daarin bleef immers zo taai dat in plaats van daaraan te verzaken men op zoek ging naar de middeltjes waarvan het bestaan ons bekend is geworden uit de verhalen van onze grootouders. W e bedoelen hier b.v. gewijde voorwerpen die onder de drempel van de deur werden ingemetst, het gebruik van wijwater, gewijd zout, het planten van een vlierboom, het binden van een stroband rond een boom, het belezen bij voorkeur met het St.-Jans Evangelie, enz... U i t onze gedachtengang z o u m e n ve rd e r kunnen besluiten d a t d i e verweermiddelen voornamelijk i n d e 18e eeuw zullen ontstaan zijn e n toen hun grote uitbreiding moeten gekend hebben. Een thesis die best het voorwerp van een verder onderzoek zou kunnen uitmaken.

V.E. WAUTERS. Noten: (1) Maes, L T . , Un proces d e sorcellerie e n 1642, évalue à l a lumière d e récentes études européennes et d'après la legislation et la théorie du droit du XVIle siècle.

In Studia Mecheliniensia - Handelingen van de Koninklijke kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen, deel DOKIX, jrg. 1976, p. 243-268.

(2) Linskens, R., " Wat 'n !even!" 6. Religie en religieuzen in de middeleeuwen. Kapellen, 1980, p.

139-179.

(3) Roeck, F., "Hedendaags heksengeloof in de provincie Antwerpen", in "Noordgouw", Antwerpen, jig. 1966, afl. 3, pg 143-160.

(4) Cohn, Norman, "Europe's inner Demons". Paladin, Frogmore, St. Albans, Herts AL2 2NF (Eng.).

(5) Handers, mi Jan, 'Van Criminele Saken ende quaede feyten - Ernst en zotheid in het oud recht', Hasselt 1961, p. 133-147.

(6) Informatie preparatoir: zo bestempelde men getuigenverhoren afgenomen door de gerechtelijke macht schout of drossaard - om uit te maken of een verdachte al dan niet diende vervolgd te worden.

(7) R.A.A. Ek. 190 f' 108.

(8) De Plaetse: is het dorpsplein en bij uitbreiding het centrum van het dorp.

(9) Een moord werd vroeger niet noodzakelijk met de doodstraf gesanctionneerd. De dader moest in eerste instantie de familie van het slachtoffer geldelijk schadeloos stellen, eventueel kwam daar als straf een bedevaart bij naar een heilige plaats. Slechts in geval van verzwarende omstandigheden als recidivist - hervalling dus - of banditisme, werd de dader uit het dorp of de streek verbannen. Hij werd dan gebrandmerkt op een of ander lichaamsdeel met het brandijzer van het dorp. Meestal ging de verbannene dan d e we g o p van d e landloperij e n va n nog grotere criminaliteit He t is o p d ie verbanning dat Peeters hier zinspeelde.

(10) Akte van recordatie: dit is een schriftelijke vastlegging van een onder eed afgelegde getuigenis.

(11) R.A.A. EK 190 f' 109.

(12) Een getuigenis in rechte is slechts betrouwbaar als de getuige geen belang in de zaak h e f t en geen "maagschap", d.i. geen familie is van de beklaagde.

(13) R.A.A. E K 3 6 4 : lia s me t wezenrekeningen v a n 1714, waartussen fo u tie f e e n bundel schepenbrieven van 1669 gerangschikt werd,

78

't Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3,

(14) Fort Filip: is een versterking op de rechter Schelde-oever ten noorden van Oosterweel. De Ekerse dijk of Wilmarsdonkse dijk heeft er zijn beginpunt en loopt dan landinwaarts. Over deze in 1652 gebouwde dijk moet de tocht met de kar gegaan zijn.

(15) Requirant: betekent verzoeker, hier dus drossaard Haegenberch.

(16) "Redenen van wetenschap allegerende" betekent zoveel als: "opdat het zou bekend worden".

(17) R.A.A• Ek. 333: Staat van goed .d. 10.3K.1670.

(18) Cureren: is het medisch behandelen door een geneesheer.

(19) R.A.A. Ek. 332: akte van liquidatie d.d. 6.3.1670 betreffende de opbrengst van de geveilde goederen.

(20) R.A.A. Ek. 364, zelfde bundel schepenbrieven als hiervoor (13): akte van deling d.d. 13.6.1669.

Zie ook R.A.A. Ek. 335: akte van deling d.d. 16.1.1672.

(21) Het "maleficium" betekent het "verrichten van kwaad".

D

Villa Van Dyck,

Een ziehtkaart van Kapellen! Kan iemand, van de lezers ons wijzer maken en vertellen in welke straat deze villa stond?

't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

79

0/V2E voonouoms LEI?Elt1KENAIEN. Wanneer wij er toe besluiten om opzoekingen te verrichten naar onze voorouders, moeten wij vooreerst weten wat we juist willen. E r zijn namelijk twee voorname vormen van onderzoek, namelijk de kwartierstaat (doen we het slechts gedeeltelijk, dan heet dit de stamreeks) en de eigenlijke stamboom. W i j willen eerst spreken over datgene d a t ve ru i t h e t me e st beoefend w o rd t e n misschien o o k h e t aantrekkelijkst is, me t name d e kwartierstaat. L a a t d e echte stamboom aan d e specialisten, of bewaar het voor later wanneer u tot die categorie toetreedt.

Wa t i s een k w a r t i e r s t a a t ? De kwartierstaat legt alle gegevens vast van d e ouders, d e grootouders, d e overgrootouders enz. D e z e gegevens omvatten familienaam e n alle voornamen, geboorteplaats en -datum, pleats en datum van huwelijken, pleats en datum van eventueel overlijden, beroep; achtereenvolgende adressen, eventuele bijzonderheden, die we verder in de tekst zullen bespreken.

Belangrijk is inderdaad dat we ons niet beperken tot het louter noteren van data en dorpsnamen. Veel interessanter wordt het als we ook trachten door te dringen tot de leefwereld van die mensen die ons uiteindelijk hun bezittingen hebben nagelaten en wat vermoedelijk veel belangrijker i s : o o k hun genen, hun eigenschappen, d i e ervoor hebben gezorgd d a t wij ze l f beschikken o ve r bepaalde capaciteiten e n interesses, d i e ervoor hebben gezorgd d a t wij ze l f beschikken o ve r bepaalde capaciteiten en interesses, zowel verstandelijk als physisch. H e t zijn die genen die de kleur van o n s haar hebben bepaald, va n onze ogen, o n ze lichaamslengte, misschien ook ons gewicht, ons karakter, onze gebreken, en ga zo maar door.

U kan moeilijk ontkennen dat dit alles niet uiterst belangrijk is !

'Van wie maken w e de k w a r ti e r s ta a t ' V a nverschil o n is s dat, z e indien l f we die o van f onze kinderen maken, we automatisch ook grote v van a onzen echtgenoot of echtgenote opmaken. die o n z e kDe persoonsfiche i n d e e nr d eenummering. n .

Noteer alvast dat het onontbeerlijk is om zeer zorgvuldig te werk H e t te gaan. H e t aanleggen van een persoonsfiche i s geen overbodige luxe. Hierop noteert u alle gegevens (zie opsomming hierboven) over de personen d i e u natrekt. M a a k b i j voorbeeld e e n werkblad - daar wij u n i e t onderschatten laten wij het aan u w eigen verbeelding e n initiatief over om zulk werkblad o p te maken - e n voorzie u van een flink aantal copies van d i t ze l f gemaakte werkblad.

Een internationaal erkend systeem van nummering maakt het mogelijk om korrekt en toch eenvoudig te n alien tijde e e n j u i st inzicht t e hebben i n d e onderlinge verwantschap. D i t werkt als volgt : d e persoon van wie wij vertrekken krijgt het nummer 1 (u zelf of uw kinderen, dit is uw keuze). D e vader van nummer 1 krijgt het dubbele, dus 2, de moeder het nummer van haar man plus 1, dus 3. D e grootvader langs vaderszijde w o rd t d u s 4 , d i e n s vro u w w o rd t 5 , d e grootvader l a n g s moederswijde wordt 6 (het dubbele van 3) en de andere grootmoeder wordt 7. E n zo kan men een aardig eindje doorgaan, maar dat had u al lang begrepen 80

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

Rtuartirrotaat

4

8

F am ilienaam

F am ilienaam ' 4 . . .

R O C / C 5 / q V oor nam en • 4 0 4 / : / : 5

Voorna . gmreanr 7 f 4 P / S -Beroep ; : T c l h e a t a b i t P e 1L éop 9 e9 6 ' 1 r9 4 8

te....k:apeiler7

op

-

eV- //F ez

te . . . l c a f t t eit c / te e i j e n 7 op .15 - 1 9 . 1 . 3

1 F am ilienaam

K S / 1 V oor nam en

.... te k aAe/ten _ op - 0 7 - 194/C' Beroep : 23 Eʻ2 'te rz d e.,

Ket.ʻm •te A ' Ctet / xt )t e e / met / 8 7 F o am ilienaam : p V oor nam en

Beroep: 1/e/div ac A ter o p 3-

9

• te t te 10

2

5

F am ilienaam

F am ilienaam

F am ilienaam 5 N C V oor nam en • CK X 7 0 a . / 2 / 2 . e . s •

t5NOCCKX frlatz:zz:-

V oor nam en

V oor nam en

7?etras • 16 Madeleine Pl•ty ltil e 4te 7Tolbeati te te K a l.te I r a op 48 - e • op . 0 4 / Z .- . if / 4 /Beroep:7.7i71hear,71)te. t tet i t Iptee...Ekerentibil'w) -o pe 4) t/ op 2 a01 e74-i l e e n 1 e-* ni / te Eire ter/ l1 e 6 o p (275 -met • F am ilienaam /9 2 : V it E RI Ce: V S 4 V oor nam en .F am ilienaam Ludo L'L S -6V4 ER KEN S Armelnel V oor nam en *te Ek er en 1 Natit2 - .teto n op 9 .....//abertirla.

Beroep t 1 ' te . . E / f t : e n t5te 5 r n i a op . 1 2 7 19.J5 1 kl e tie E k e r e n 4 op 46 - / 9 8 2 t tee Et k eren '

2op 4_3

.091

pzr-s,t876

Wt,PS.7 ...

Ett•Asahae.12 o p .1.!•,t-_,/V o p IX-9• 11'7

met

. R o c MS i9

o

iO L

*te ..,(Cap.ctlen o p J l f e r f C Beroep: te X I / D e l / e n o p 12-.1- ft2,3 te . : k a / o e t t e n met

o

p

. 267- -

O f f

11 F am ilienaam V oor nam en : C o r n e . I C a .

•

te

o

p

te . 6 . / . / e 1 7

. 7. , . / 1. *. t c f 54 o

p

.

.

_21729

12

.1/44TRKENS Voornamen: E l . *-te Ek et7er 2 op 4' -41• /Is ?

B er oep: S m . & az2crsc t t e , Sket ne- 17 oP 4 7 7 Y.! .. / 7 4 9 xetei sE k e r e n op / 8 7 . f e» 4 met P e t 1 .

13 7 4 ! , s F am ilienaam

F am ilienaam

.

.

.

V oor nam en

op.,: JO- /rk te Ek er en o p e ?- - f- /741

* te : , E k e r e n

-4E- 192

met /

14

7

F am ilienaam

F am ilienaam

•

POR VT oorA nam Een Nari a -Stijave L Ste .EketE17 op Cte 4/ref 2R 4op - ( e -n 125•

V oor nam en - s P o i v i a i e v s * te . . . E k e t e n

o

p

2. 7. 2. 7. 17go

Beroep : . . z a t r z d h . o v w e r

tte ....eket7ea o p pmette. 4 / - . . o. .15 am ilienaam • R O E . C I C x 9FV oor / nam en • : P / 4 2 / 92 te E2k e t 1e n o p

1.. t. te Eiceren 4' 2 /2 C / J e . t a 1 Kwartierstaat van CROCKSA Jan Pieter Paul. f ( Ate familienamen en data zijn fictief. .

9 . 't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3. t .

o

p

,

E N

4-

•

Aft

it t y ( 1 ,

81

GEZIN:

Generatie:

Indien in leven, wonende:

Kwartiers taat: Nrs.

Man

V

r

o

u

w

Familienaam Voornamen °/ = t e ''/ = d e get. / p. get. i m. fs V fa fs M fa

/ Oud •

a

l

s

I ,

•i- (+) t e (r) de

o

u

d

:

/ a

l

s

:

get. get.

Doodsoorzaak Tes tament Afwijk. s c hrijfw.

Handtekening oo/X te, de get.: X•kontrakt.

Afwijk. s c hri y w.

Opm.: Beroep • Funk ti e Diplom.-Ondersch. ander X te » X de met ander X te 0 X de met Geraadpleegde bronnen / Bijz onderheden,

Bijlagen: Bi dprentjes • Rouwbriev en - Foto's - Trouwboek jes - * • akte X a kVoorkant t e - de " van - f - a k t e .

gezinskaart "...

( Met dank aan de V.V. F. te Merksem)

82

't Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3

KINDEREN: Nr.: ▪= t i oo/X )

g

e

t

met

g

e

t

Nr.:

(t) ooiX

g

e

t

.

met

g

e

t

.

Nr.: p t (t) oo/X

g

e

t

met

g

e

t

Nr,: 0 1 = (t) p ooiX

g

e

t

.

met

g

e

t

.

Nr.: • = t

ni

ooiX

get.

met

get.

Nr.: • = t

ni

ooiX

get.

met

get.

Nr.: 't t (t )

ni

oo/X

get.

met

get.

Nr.: '/ =

oo/X

get.

met

get.

en de achterkant van de " gezinskaart ". ( Met dank aan de V.V. F. te Merksem)

't Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer a

83

Het i s bovendien gebruikelijk o m vo o r e l k nummer nog een Romeins cijfer te plaatsen I voor de persoon waarmee men aanvangt, II voor de oudere generatie (de ouders), Ill voor de volgende generatie (de grootouders) enz.

Hoe b e g i n n e n w e t e z o e k e n ? Behulpzaam kunnen zi j n : trouwboekjes, bidprentjes, overlijdensberichten, oude foto's en alle andere mogelijke gegevens van die aard. N u tti g is het om familieleden op te zoeken en aan te spreken om aldus inicihtingen te verzamelen omtrent wat we zoeken.

De oudste personen kunnen meestal h e t meest vertellen over wat e n wie on s bezighoudt. Op die manier moet het mogelijk zijn om reeds een fiche in te vullen van ons ze l f (eventueel o o k onze echtgenoot o f echtgenote), o n ze ouders, o n ze grootouders.

De volgende sta p : Aldra zitten we vast. D i t betekent dat we ons moeten begeven naar de gemeentelijke diensten van de bevolking en de Burgerlijke Stand. D a a r trachten we een copie te bekomen van d e akten, die ons verder op weg zullen helpen (geboorte, huwelijken, overlijden).

Het is erg leuk om in het bezit te komen van een copie van deze akten. Weliswaar moet zulks betaald worden (260,- fr. per akte) doch het geeft ons de mogelijkheid thuis rustig alles na te lezen en uit te pluizen.

Pra kti sch bekeken : We vinden in het trouwboekje van onze ouders de plaats en de datum van geboorte van onze grootouders. Wi j begeven ons naar die gemeente en vragen er naar de desbetreffende akten. H e t kan helemaal geen kwaad vooraf te telefoneren o m d e juiste dagen e n u re n va n opening t e kennen, t e n einde teleurstellingen te vermijden. H e t is tijdsbesparend om bij navraag reeds zelf over de juiste data te beschikken.

Indien zulks echter ontbreekt en we moeten gissen : elke gemeente beschikt over tienjaarlijkse tabellen (zeg maar indexen) of ook klappers genoemd. Hierin kan men tamelijk snel, onder de juiste naam, de gezochte datum terugvinden.

In de meeste gevallen wordt er getrouwd in de gemeente waar het meisje woont.

Vroeger was dat niet anders. I n die gemeente zullen we de huwelijksakte gaan zoeken. W e zoeken in de tienjaarlijkse tabellen voor de periode van de geboorte onzer ouders, Meestal vinden we dit huwelijk 1 tot 15 jaar vbibr de geboorte van het oudste kind. H e b b e n we eenmaal deze akte gevonden, dan moeten w e daarin andermaal nieuwe gegevens noteren o v e r nieuwe personen, namelijk o n ze overgrootouders.

De overlijdensakten zijn heel wat moeilijker te vinden e n bieden meestal weinig nieuwe gegevens. D e personen die we zoeken kunnen ondertussen verhuisd zijn naar een andere gemeente. H o e oud zijn ze geworden ? Slechts 25 jaar of wel 90 ?

Dit alles is best mogelijk en maakt het e r niet gemakkelijker. op. Z u l k s betekent echter dat het niet uitgesloten is dat we in 8 verschillende klappers moeten gaan zoeken, of in een andere gemeente, maar welke ? E n dan nog A l l e s vinden doe je niet zo dadelijk. S o m s helemaal niet. M a a r geen nood. D e microbe heeft ons gebeten en zal niet zo snel loslaten, wel integendeel 84

't Bru ggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3,

Wa t vinden w e in een akt e ?

1. De geboorteakte (zie voorbeeld 1) Op 15 april 1877 wordt te Dilsen deze akte opgesteld. Opgel et d e geboorte had één dag vroeger plaats n a m e l i j k o p 1 4 april. M e n h a d e n heeft immers 3 werkdagen tijd om de aangifte te doen. D e voornamen van het kindje zijn Maria Helena.

Vader is Charles Louis Pouders, oud 35 jaren, ambtenaar der douanen van beroep, wonende te Dilsen (dus in het jaar 1842 kunnen we in Dilsen zijn geboorteakte gaan zoeken). en van Anna Mathilda Hanssen, zijn huisvrouw, oud 31 jaar. H a a r geboorteakte zoeken we ook in Dilsen in het jaar 1846, dus vooreerst in de klapper van 1840 tot 1850. „ liet ioar aelittien honderd zevert-en-zeventig, den __-,,, - J e r i — ,-;:7-6;-,-2,/ 6 / • , I 11: . t'71( I f van den Burt Lind, - i ri v e r s e henen , ' h c f n , - - -S "-e t a n d / ' , e r '• d in deze edewelke ons vertoond heeft een kSlid van liet ,--z---1--,,,,,,,,,,, g e s l a c h t , • e e n - n 'g .

--,t e 1 -, , .

-m. 7 .

7 .e / . __ e _- _ _ e , 7 e, -n , ---. . t _ ,-Alweike 'verlaaring e l j ,l --- , woonaChtig te , , , - --'----'--- , ---,e? e van beroep, ow1 , . - , , , e . . . i n i n g , ,,ven ,-- , e ------z ,, ,Iran • .g---- e d a a n an , - beroep, o u d . . - - - - - - , - -o , zEn i gedane j n 5 na voorlezing aan den ---dekiarant en p j a r deegetuigen, n , i,- , n . r----. e _ e . , , -, , t- , e g e n w -• -e , o- z o r d i n h j A a r Dee - - n . , e. . i d 7 -/7 . v* , ). a, , • nw •e . o •A o -n Voorbeeld 1 e , . a -. c . e De huwelijksakte der ouders zoeken we eveneens in Dilsen in het jaar 1875, er wat . h t -. voor of ten laatste in het jaar 1876.

W i a e vragen dus de klapper van 1870 tot 1880, --lukt dit niet de vorige van 1860 tot -1870. k, In tegenwoordigheid van o o k rdie namen noteren wij want e r staat vaak een e , beroep, -,een ouderdom en een verwantschap bij. ; z e -, 85 't Bruggeske,,Jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

2 , -, , e E e -,2 -, m a a n d

-

_ , - , - -

e

-

A •

- • . * - • • • • 7 -7 3 F , • , _ ,

.

,A

.

,

7

,

'

: •

Z •

-

e

n

f

, . - , t , . . , 2 - , . . e - • t r Z , 4 , J 9 _ , e ' . 4 , 7 1 . 4 6 Z - • • • . , . , , , r, , , , , . . .

,

' -J ' 21 C — 4 , , .

7 . .

7 . ' : P ' Z " 7 .

l

/(- ' ' /f.,;j y/,-/m•a - - - - z- -

r

'

C

-

-

-

Z ( -

, i S v o n 1 . o r l 8

'7 7 7 1

••••••,

-;

-••

0

_ • • • -1 * . " 1 7.

, 7

z 7 •

I

t Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

Let op de handtekeningen : het is interessant om te weten wie kon schrijven en wie niet. Schreven de mensen hun naam wel helemaal juist o f deden ze het eerder fonetisch ?

Tenslotte bezit u aldus de handtekening van één uwer voorouders, wat op zich al merkwaardig is 2. De huwelijksakte (zie voorbeeld 2 - blz 86) Op 7 juli 1868, huwelijksakte van Lambertus Cabergh, agent van politie, op 16 maart 1838 te Tongeren geboren (d e huwelijksakte i s d u s duidelijk preciezer w at d e gegevens betreft), a l d a a r laatst gehuisvest, meerderjarige zo o n v a n Michael Cabergh en van Maria Joanna Collaers, beiden overleden (hun overlijden zoeken we in Tongeren voor 1868, echter zonder zeker te zijn dat we de akten aldaar wel zullen vinden...) en Maria Joanna Maeyens, zonder beroep, op 18 december 1848 te Antwerpen geboren, aldaar gehuisvest, minderjarige dochter van Petrus Jacobus Maeyens, herbergier, e n van Elisabeth D e Ridder, beiden alhier gehuisvest e n hierbij zijnde (zij zijn dus nog in leven en hun overlijdensakten zullen we later in Antwerpen zoeken na 1868).

Vervolgens vier getuigen, twee broers (van elke kant een) een gebuur en een collega en tenslotte een aantal prachtige handtekeningen.

Gans links bovenaan bemerken we nog de adressen van de bruidegom en de bruid van voor hun huwelijk, Haarstraat 12 wijk 4 en Leuvenstraat 23 wijk 4.

'Ten )a re cizLizend . aent te n ,. i v e r( h o n d e r d e n B u rg e rlij ken Stand dev ge e e n ) n e g e n t i g , d e n

e Q / C F - V -

c : , , r•T , r , / )

4

-

c

" -

e

_

_

y _ A L _ , „ c

v e r s e h e n e n

vo o r ons A;iiblenatzï uun den

•

-

,

provincie Antwerpen,

Nr

, •( 7

t

, 7 6 72-e_Ve7-

,

•

/

:

„ Wij hebben ons va n voormelda overlijden verzekerd. Wa a rva n akte, door ons ten Gemeente • in dubbel opgemaakt, en na voorlezing geteekend huize 7 7 „ Voorbeeld 3. z „ , 't Bruggeske jg 28. augustus 1996 - nummer 3

87

3. De overlijdensakte (zie voorbeeld 3) Op 2 6 april 1898 t e Oorderen, aangifte van overlijden door Joannes Baptista Aertssen, rentenier, oud 59 jaar, en Jacobus Josephus Aertssen, landbouwer, oud 48 jaar, beiden wonende te Oorderen, zonen van de overledene, doen de aangifte.

Overleden op 25 april (1 dag vroeger) in zijn woonhuis Kerkstraat nr. 2 4 (noteer zonder fout dit adres) : Antonius Aertssen, burgemeester der gemeente, geboren te Stabroek o p 25.12.1812, zo o n v a n Joannes Jacobus Aertssen e n v a n Maria Catherina Ysackers (beiden overleden, doch hier kunnen we weeral vlot verder gaan zoeken); echtgenoot van Joanna Maria Van Linden (die dus in 1898 nog in leven was).

Enkele bijzonderheden: Enkele praktische tekens om het vele geschrijf iets in te korten: Wij noteren voor een geboorte: 'D voor een huwelijk: x voor een overlijden: + Indien de parochie vermeld staat, noteer die a.u.b., later zien we wel hoeveel tijd dit kan besparen. Indien het om een natuurlijk kind gaat, zal dit kind vanzelfsprekend de naam van de moeder meekrijgen. Hier spreken we van kwartierverlies. De gegevens van de vader zullen openstaan, en die ganse tak zal oningevuld blijven, tenzij. , De vader komt opduiken, huwt, en bij het huwelijk het kind erkent en adopteert. Meestal zal het kind van familienaam veranderen en zal dit, vaak in het rood, vermeld staan in de huwelijksakte.

Bij verdwenen gehuchten i s het vaak nuttig e n zelfs nodig o m oude kaarten te raadplegen o f om inzicht te krijgen in het annexeren van grongebied door een o f andere gemeente of door het zelfstandig worden van een gemeente .Dit laatste kan best geraadpleegd worden bij de plaatselijke heemkundige kring want de antwoorden zijn lang niet altijd gemakkelijk.

Wordt vervolgd Jac Vanummissen.

Mocht u n a lez ing v an d it eerste deel over genealogie vragen daarover hebben o f de stamboom-microbe voelen jeuken. a a r z e l niet om kontakt met m adres: -j Kapellen.

Tel: 605.31.38. i j o pJac Vanummissen t e n e- Dorsvlegellaan m e n ! 2, 2950 M Putte i n

88

'

t

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

HEEMKUNDIG E INFO RMATIE 1. BO EKENNIEURS

Dictionnaire des noms d e famille en Belgique romane. Auteur s : Jules Herbillon ( + ) en Jean Germain.

Het werk is v oornamelijk g e w ijd aan d e typisch Romaanse, Waalse e n Pic ardis c he antroponyntie, z owel van uit het oogpunt van de bestudeerde familienamen (ca. 75.000) a ls d a t v a n de bronnen die geraadpleegd werden. Interessant gegev en i s o.a. e e n alfabetische lijs t van de 15.330 m e e s t voorkomende hedendaagse familienamen in Wallonië en Vlaanderen.

Le Patrimoine r u r a l de wallonie. L a mais on paysanne. Deze uitgav e is a ls het ware een samenvatting van het werk dat " L e Centre d' histoire, d ' architecture et du bâtiment de l ' Universite c atholique d e Louv ain" sedert meer dan tien jaar !evert • Uitstraling van de Vlaamse Kunst in Europa 15de-17de eeulv. Een multi-media uitgave van v -i j D e e e u w v an Rembrandt - D e eeuw v an Vermeer. Cottfi guratie v oor PC's : een compatibele P C (minstens een prcessor 80486 SX-25, MS- DO S versie 5.0, Mic r os oft f Windows 3.1 o f recenter. Apple Quick Time-extensie voor Windows. 8 Mb RAM, 5 Mb C beschikbaar op de harde s c h D Een CD-ROM-leeseenheid e n d e bijbehor ende CD-ROM-extensies ( mins tens e e n ijf o E e n 1 4 R leeseenheid met dubbele snelheid voor een aanvaardbare raadpleging van de CD-ROM) d u i m s s c h e r i m Een 'n compatibele geluidskaart M PC verbonden niet externe luidsprekers. Een muis. H e t werk wordt uitgegeven 6 4 0 met de steun van Vlaamse Gemeenschap. s( .x 'D 4 De Hond8als Gids 0in de kunst en in de stud. Een werk van Laurent van België. 136 biz., 120 100 in kleur, gebonden versie 980 BF. p illustraties, i x waarvan e e l s ) e o mVormgeving ein Vlaanderen 1980-1995. 220 biz., zwart-wit en kkurillustrafies Prijs : 1.250 e BF. - Domein de Renesse herleeft. 10 jaar vzw Domein de Renesse. Auteur: Marc V a n t u den Cloot.

2645biz. 500 BE 2 w v6 •a k Molensl van de e frontstreek Auteur : J ohn Verpaalen. 190 blz. 130 fato's, 895 BF. T e bestellen De Klaproos Koksijde. u r bij uitgeverij e n n .

V O Handleiding b a BF. Te bestellen bij KADOC, Hamingenstraat, 39, Leuven. ij d e n lE e s s e n i n de praktijk. Auteur drs M.P. Br es s er s . 8 5 blz. 1 0 . ry• Monumentconimissies e e k s bestellen bij Huis De Pinto, St. Antoniusbreestraat, 69, Amsterdam.

1 1 .

T e 'c B e h k e e rkD e r ke?Bruggeske e jg l 28 - augustus 1996 - nummer 3 8 9 ie j k e e n u rw e l

2. TENTOON,S'TELLINGEN en STUDIEDAG EN

' Oscar en F lor is Jespers: D e moderne jaren. Hessenhuis Antwerpen. 2 2 j u n i tot 3 november 1996. T oegangs pr personen, gratis voor -12 jaar. ij s' :25 1jaar 0 0De Kiekenhoeve B F , Essen. 2 5 augustus: Ambachtendag van 11 u u r tot 18 u u r (paling 7 5roken, kuiper, klompenmaker, smid, zagerij, enz. Thema: 'Een dorp werkt, leeft en feestt. F B Zaterdag 26 october 1996 van 10 uur tot 16 uur, c o n t a c t dag v• Genealogische o o contactdag. r die -voor alle 2 gen ealogen 5 , op zoek zijn naar hun voorouders in de regio Antwerpen, Kempen en Polder, en awest Noord Brabant. Deze dag gaat door in de sporthal van het + 3 Midden p sCollege, Rouwnwer, 7 te Essen. e• Mus eum i n ns tr ip. Mus eums tuk k en a l s fi gur anten i n e e n s tripv erhaal. J u b e lparkmuseum, Jubelpark, g r o e 10, 1000 Brussel. T o t 29 september, a lle dagen, behalve op maandag, van 10 uur tot 17 uur. p e n v a n KRUISWO O RDRAADSEL. 2 0 De oplossing van het kruiswoordraadsel nr 2 verschenen in " 't Bruggeske " van de maand mei 1996 is als volgt: Horizontaal. 1. Robert - mat 2. Delderenne 3. Er 4. Keurvels 5. Buks - py 6. Ase - ge - bas7. Noorse 8. Sb vlerken 9. Era - fn 10. Muls - brem Vertikaal.

Vertikaal. I. Rd - balsem 2. oe - kus - bru 3. Bleeken - al 4. ed - us -ov 5. re - golf 6.trevieren 7. ere - sr 8. mn - beker 9. an - spa 10. tel - ys n a m.

Waarschijnlijk was voornoemd kruiswoordraadsel aan de moeilijk e kant. W i j ontvingen slechts 5 goede oplossingen. Een onschuldige hand gaf als winnaar op: Dhr Hurts Willy , Palmenlaan, 22, 2940 Hoevenen. De prijs wordt eerstdaags thuisbezorgd.

OPGAIZEITI_IICRISIVOORDRAADSEL NR 3.

Horizontaal.

1) DE culturele kring van Kapellen. 2) Bereden lansier van het Duitse leger tijdens de eerste wereldoorlog - niet gesloten. 3) Bosgod - de lezer heil (latijnse afkorting) 4 ) Van het werkwoord sassen - europeaan 5) Ontplofbaar mengsel - ontzag 6) Adelaar (engels) 7) Zeer groot hert met plat gewei - degen (frans) 8) - 9) Hemellichaam - glucinium 10) Muzieknoot medeoprichter van de culturele kring van Kapellen.

Vertilcaal 1) Straat i n Kapellen. 2 ) Afs tand gemeten v an de nulmeridiaan i n oos telijk e ric hting (afkorting) - meis jes naam - selenium 3) Straat in Kapellen. 4) Wrok - en volgende 5) Loot plechtige verklaring - muzieknoot 6) Echtgenote 7) Bloem op avondjapon - een vrouw met haar op haar tanden 8) Voorzetsel - vluchtig (alleen de medeklinkers) 9) Pasgang van een paard - mengsel om te bakken zonder einde - autokenletters van Griekenland 10) Romeins zwaard aan I zijde snijdend - plaatselijke verdikking der huid door sterke verhoorning.

90

'

t

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.

KRUISWOORDRAADSEL NR 3.

1 , F i

2

3

4 B

7 , c

5 (L-

i

: • : , f :

•• V.•

,?'

;:•!:,i

4

• '-:-':' , '':;': •,•• ,:?>' •i i'2:; •i Si 4./.: , ../

.p 5;z?1?-,.,i ;,,rse'ig , f:';

g..;,',A,i•

v.'. i:i'

7 ;''-i' ,

••. 4:-. . i'''

:,; :.-:';,? :/:4";sx•••:>: ,:. ''' : :,...,:' • .:. ,-,-:>:'.,.,,0:1•?/ ,. . :',-r •; 2 . x 4 :'-i •> :.

V ::

-,:'

17,1

1 0

De oplossingen van kruiswoordraadsel nr 3 worden verwacht v66r 15 oktober 1996 bij: Balbaert Roger - Parkweg 2 2950 Kapellen.

Uw naam Uw adres-

Veel puzzelgenoegens!

Bmggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3,

9

1

2. TENTOON,S'TELLINGEN en STUDIEDAG EN

' Oscar en F lor is Jespers: D e moderne jaren. Hessenhuis Antwerpen. 2 2 j u n i tot 3 november 1996. T oegangs pr personen, gratis voor -12 jaar. ij s' :25 1jaar 0 0De Kiekenhoeve B F , Essen. 2 5 augustus: Ambachtendag van 11 u u r tot 18 u u r (paling 7 5roken, kuiper, klompenmaker, smid, zagerij, enz. Thema: 'Een dorp werkt, leeft en feestt. F B Zaterdag 26 october 1996 van 10 uur tot 16 uur, c o n t a c t dag v• Genealogische o o contactdag. r voor alle gen ealogen die op zoek zijn naar hun voorouders in de regio Antwerpen, Kempen 2 5 , en Polder, en awest Noord Brabant. Deze dag gaat door in de sporthal van het + 3 Midden p College, Rouwnwer, 7 te Essen. s e• Mus eum i n ns tr ip. Mus eums tuk k en a l s fi gur anten i n e e n s tripv erhaal. J u b e lparkmuseum, Jubelpark, g r o e 10, 1000 Brussel. T o t 29 september, a lle dagen, behalve op maandag, van 10 uur tot 17 uur. p e n v a n KRUISWO O RDRAADSEL. 2 0 De oplossing van het kruiswoordraadsel nr 2 verschenen in " 't Bruggeske " van de maand mei 1996 is als volgt: Horizontaal. 1. Robert - mat 2. Delderenne 3. Er 4. Keurvels 5. Buks - py 6. Ase - ge - bas7. Noorse 8. Sb vlerken 9. Era - fn 10. Muls - brem Vertikaal.

Vertikaal. I. Rd - balsem 2. oe - kus - bru 3. Bleeken - al 4. ed - us -ov 5. re - golf 6.trevieren 7. ere - sr 8. mn - beker 9. an - spa 10. tel - ys n a m.

Waarschijnlijk was voornoemd kruiswoordraadsel aan de moeilijk e kant. W i j ontvingen slechts 5 goede oplossingen. Een onschuldige hand gaf als winnaar op: Dhr Hurts Willy , Palmenlaan, 22, 2940 Hoevenen. De prijs wordt eerstdaags thuisbezorgd.

OPGAIZEITI_IICRISIVOORDRAADSEL NR 3.

Horizontaal.

1) DE culturele kring van Kapellen. 2) Bereden lansier van het Duitse leger tijdens de eerste wereldoorlog - niet gesloten. 3) Bosgod - de lezer heil (latijnse afkorting) 4 ) Van het werkwoord sassen - europeaan 5) Ontplofbaar mengsel - ontzag 6) Adelaar (engels) 7) Zeer groot hert met plat gewei - degen (frans) 8) - 9) Hemellichaam - glucinium 10) Muzieknoot medeoprichter van de culturele kring van Kapellen.

Vertilcaal 1) Straat i n Kapellen. 2 ) Afs tand gemeten v an de nulmeridiaan i n oos telijk e ric hting (afkorting) - meis jes naam - selenium 3) Straat in Kapellen. 4) Wrok - en volgende 5) Loot plechtige verklaring - muzieknoot 6) Echtgenote 7) Bloem op avondjapon - een vrouw met haar op haar tanden 8) Voorzetsel - vluchtig (alleen de medeklinkers) 9) Pasgang van een paard - mengsel om te bakken zonder einde - autokenletters van Griekenland 10) Romeins zwaard aan I zijde snijdend - plaatselijke verdikking der huid door sterke verhoorning.

90

'

t

Bruggeske jg 28 - augustus 1996 - nummer 3.