Bruggeske 1972-2A4Web

brug geske

INHOUD

blz.

Kunstschilder Frans Proost

4

jaarsnippers

9

De « Witte Madame »

Kringnieuws

1

1

2

8

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2

bruggeske ORGAAN V A N DE

CULTURELE KRING V A N KAPELLEN

4e J A A R G A N G N r .

2

1972

ADRES R E D A K T I E : KONING ALBERTLEI 38, KAPELLEN

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 1

Aan alle leden onze meest hartelijke wensen voor 1973

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 2

bruggeske ORGAAN V A N DE

CULTURELE KRING V A N KAPELLEN

4e J A A R G A N G N r .

2

1972

ADRES R E D A K T I E : KONING ALBERTLEI 38, KAPELLEN

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 3

KUNSTSCHILDER

P'rans Proosi Johan Janssens

Ter gelegenheid va n onze ja a rlijkse tentoonstelling me t Kapellenkermis, hebben wij de gelegenheid gehad enkele kunstschilders, welke in onze gemeente hebben geleefd en gewerkt, b ij middel van hun we rken, weer eens aan de bezoekers in herinnering te brengen.

Het imme r voortschrijdende leven en daarmee gepaard gaande : de evolutie en somtijds revolutie in gedachten, ideeën en levenspatroon in het algemeen, maken dat namen en personen, vooral op kunstgebied dan, snel vergeten worden en veelal ten onrechte in de vergeethoek verzeilen.

Tussen de kunstenaars van wie de werken, de wanden va n de Gemeentelijke Feestzaal hebben getooid, wa s Frans Proost het sterkst vertegenwoordigd.

Omdat wij, door de vriendschappelijke en spontane medewerking van de Heer en Me vro u w Verschueren-Proost, in de gelegenheid werden gesteld, nader kennis te maken me t het we rk van de meester ; a lsmede — laat ons e e rlijk zijn — doordat d it we rk ons bijzonder aanspreekt, beantwoordend a ls h e t wa re aan eigen, persoonlijke ingesteldheid, zouden wij graag de figuur van deze kunstenaar even wille n naar voren brengen.

Het leven van Frans Proost begon te Antwerpen op 20 december 1866.

De vader van de kunstenaar : Frans Thomas Proost, wa s Antwerpenaar van geboorte, t e rwijl moeder : Katharina De Wever, afkomstig was van Waalhem.

Frans Proost wa s d e jongste u it een gezin me t d rie kinderen ; d e oudste twee waren meisjes.

De ouders wa re n welstellende lieden. Va d e r Proost wa s handelaar in ko ffie e n rijst. De zaak wa s gevestigd in de Predikerinnenstraat te Antwerpen. Het gebouw bestaat nog.

4

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 4

Amper zeven ja a r wo rd t de knaap het slachtoffer van die vreselijke kinderziekte : de kroep. Do o r toedoen van een in de b u u rt wonende jonge dokter, wo rd t h e t k in d me t succes geopereerd. Z i j n ouders brengen hem dan naar Kalmthout, o m op krachten te komen. In tre k wordt genomen b ij de fa milie Veroft, op het Noordeind. Het was een café-afspanning en b a kke rij ; een geliefde pleisterplaats vo o r kunstschilders en douaniers. Hechte vriendschapsbanden hebben de beide families verenigd en d it is van generatie op generatie to t op de h u iduige dag zo gebleven.

Op den ouderdom van negen jaar verliest Frans Proost zijn moeder.

Het tekenen za t de knaap i n h e t bloed, zodat me n zeker va n een natuurlijke aanleg tot de kunst mag spreken. Vader die een zeer begrijpend en gevoelig mens was, moedigde hem ook verder aan.

Tot de ouderdom van zestien jaar volgt de toekomstige kunstschilder de leergangen b ij de Iezuieten te Antwerpen ; o m daarna me t vo lle akkoord van vader, de poort van de Akademie binnen te treden.

In 1881 beginnen vo o r Frans Proost, de vormingsjaren aan de A n t werpse Akademie.

In 1883 wo rd t h ij toegelaten to t de schilderklas « Levend Model » en volgt deze kursussen to t 1887.

Bedenk daarbij even, dat toendertijd aan de Akademie, de lessen o m zes u u r 's morgens een aanvang namen.

Proost was een zeer begaafde jongeman, d ie zich me t alle ernst en toewijding toelegde op hetgeen hij als levenstaak gekozen had : kunstschilder worden.

Twee leraars van betekenis hebben de jonge kunstenaar geholpen om hem de nodige technische onderlegdheid b ij te brengen.

Dat waren : Beauf aux en Verlat. Het loont we l de moeite om over e lk van deze beide figuren, enkele bijkomende gegevens te verschaffen.

Polydoor Constant B E A UFA UX we rd geboren t e Court-SL-Etienne in 1829. Wa s leerling aan de Antwerpse Akademie en we rd e r later leraar. Behaalde de eerste p rijs van Rome in 1857. We rd benoemd tot lid van het akademisch korps op 22 augustus 1871. Overleed in 1904 te Wa ve r b ij Waalhem. Gekend als historie- en portretschilder.

Michiel Ma ria Karel VERLAT, we rd geboren te Antwerpen in 1824.

Was in 1836 leerling van De Keyser, daarna aan de Antwerpse A ka demie. We rd professor aan hetzelfde instituut in 1877 en tot bestuurder benoemd in 1885. Overleden op 23 oktober 1890. Werd toegevoegd lid aan het akademisch korps op 22 augustus 1864 en we rke lijk lid op 22 augustus 1876. Is vooral gekend Is schilder van geschiedkundige en religieuze onderwerpen, dieren en portretten. Zeer gekende sch ilderijen van hem zijn : De verdediger van de kudde — De vrachtrijder (ook we l eens genoemd De zware vracht) — Het omgeworpen standbeeld van de Hertog van A lva d o o r de straten va n Antwerpen gesleurd en door het vo lk verbrijzeld — De Koning van het hoenderhof.

Frans Proost was stichtend lid en sch rijve r van de kunstkring « Als ick ka n ». Andere medestichters wa re n o.a. Rich a rd Baseleer, L e o Bruin, He n d rik Luyten e n He n d rik Ru l. Deze laatste heeft nog t e Kapellen gewoond, in de Nieuwstraat (thans Lucien Bevernagestraat).

5

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 5

Hij wa s eveneens werkend lid van « De Scalden », de 0 Koninklijke Kunstkring » en lid van de Belgische en Antwerpse etsers.

Wat zijn overige artistieke werkzaamheden betreft, kan volgende opsomming volstaan — Hij wa s medewerker aan en ontwerper van grootse kunstfeesten en vermaarde historische stoeten.

— Na m deel aan alle drie-jaarlijkse tentoonstellingen in verschillende steden van het land.

— Do o r buitenlandse tentoonstellingen v e rwie rf h i j bekendheid i n landen als Fra n krijk, Duitsland, Engeland en in steden zoals Berlijn, Athene, Leeds, Wenen, Munchen e.a. Oo k op de « Exposition Universelle » te Chicago was h ij vertegenwoordigd met werk.

Bij d e oprichting van de K o n in klijke Vlaamse Opera te Antwerpen, stelde d e toenmalige Schepen va n Schone Kunsten V A N KUYCK, Frans Proost tegelijk met J. Mees, aan als scherm- en dekorschilders.

Tot in 1936, zijn beiden daar werkzaam geweest.

Even te r inlichting : Frans L o d e wijk V A N KUYCK, we rd geboren te Antwerpen in 1854 en was leraar aan de Antwerpse Akademie. Samen met Dr. Ma x Rooses, E. Geefs en anderen, ontwerper van het o Oud Antwerpen » o p de wereldtentoonstelling van 1894. Toegevoegd l i d akademisch korps op 10 augustus 1894, we rke lijk lid op 12 augustus 1902. Had naam als schilder van landschappen, genrestukken en akwarellen.

Evolutie Om het dekorschilderen onder de knie te krijgen, hadden Proost en Mees, gedurende twee ja a r een speciale opleiding genoten le Brussel, bij de grote befaamde Franse theaterdecorateur de heer DUBOSQ. Proost ontwierp en maakte de maketten van vele, zeer gekende opera's : o.a. Parsifal en Rijngoud va n Wagner ; De Gouden Haan va n Rimsky Korsakov, o m maar enkel deze te noemen.

De verzameling werken, waarvan de bezoekers — en ze wa re n zeer ta lrijk — hebben kunnen genieten, was hoewel eerder bescheiden qua aantal, nochtans ze e r belangrijk e n revelerend, o md a t ze d u id e lijk aantoonde, hoe de schilderkunstige evolutie van de meester, zich in de loop der jaren had voorgedaan.

Neem bijvoorbeeld dat schilderijtje « De Klompenmakerswerkplaats », Proost wa s negentien ja a r toen h ij d it schilderde. I s d it d o e k betreft het evoceren van een bepaalde stemming en atmos, w a compositie, t feer, kleurenharmonie e n beheersing d e r schildertechniek, een echt meesterwerkje, dan me rkt men toch zeer duidelijk, u it oogpunt van vormgeving en uitwerking, een nawerken van bepaalde academische invloeden, vooral als men terugdenkt aan de leermeesters, we lke d it jonge talent hebben gevormd.

Datzelfde ka n echter niet meer gezegd worden van het meesterlijke zelfportret. In losse vloeiende toetsen geschilderd, wa rm van toon, met een delikaat nuanceren der tinten, toont het de meester in zijn rijp e jeugd.

6

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 6

Herinner U ook even de werken als « Aan het fo rt te Kapellen », « De Vloeiende », « Het Breistertje », de beide schilderijen met zichten op de vroegere Antwerpse Steenweg. He e rlijke doeken zijn dat, die met weemoed doen terugdenken aan de tijden van toen.

Uit al deze doeken leert men de meester kennen als een zeer bekwaam en gevoelig kolorist, t e rwijl de manier om het onderwerp te benaderen en te behandelen erop wijst dat Proost zijn weg gevonden heeft. Hij heeft zijn « Sturm und Drang »- periode achter de rug. Do o r de jaren heen is z ijn ku n st g e rijp t en t o t vo lle ma tu rite it gekomen. Bewust van eigen kunnen, zijn kracht puttend u it die door stage arbeid ve roverde verworvenheden, v o l entoesiasme zoekend e n oogstend u i t al het heerlijke wat zijn eigen streek hem bood, heeft h ij deze werken geborsteld.

Inderdaad ze was mooi deze streek, welke als het ware geprangd ligt tussen Polder en Kempen. Brem en heide tierden en bloeiden er vol en welig. Naargelang het seizoen overheerste h e t klaterende zonnegeel of een bezonken, diepe, paarse gloed t e r w i j l het donkere dennegroen en de zware bladerkronen van e ik en beuk, deze kleurenfuga deden aanzwellen to t een grootse pastorale.

Het was om het even waar de schilder zijn ezel plantte. Aan motieven was er geen gebrek, men vond ze t' allenkante.

« Impressionist » Als hartstochtelijk wandelaar en grote bewonderaar van de natuur, was e r geen hoekje van de heide en polder dat hem onbekend was.

Hij h ie ld van het landelijke leven en de intieme, me t een zeer eigen sfeer geladen in te rie u rs va n hoeven e n boerderijtjes, hebben h e m menigmaal tot schilderen genoopt.

Laat ons fie r zijn op wa t Frans Proost ons heeft nagelaten. Wa n t e r zijn gevestigde namen (of dit steeds gerechtmatigd en kunstzinnig verantwoord is, laten wij in het midden) met werken in onze musea, die in velerlei opzichten, moeten onderdoen voor datgene wa t de meester ons geboden heeft. Proost wa s een impressionist va n h e t zuiverste gehalte, zonder daarom ook maar voor het min st schatplichtig te zijn aan de kunstbeweging van dezelfde naam, we lke zich in Fra n krijk, rond de zeventiger jaren had ontwikkeld. Me t de term « Impressionisme », zoals wij hem wille n toepassen op het werk van Proost, bedoelen wij niet het eigenlijke, dogmatische Impressionnisme van Monet, me t de bewuste en beredeneerde vereenvoudiging van het palet, maar we l het Impressionisme dat w i j zo subliem terugvinden in het we rk van Manet, Renoir, Pisarro en Guillaumin. Het Impressionisme van Proost is lyrisch getint, Vlaams van aard en van een buitengewone subtiliteit en sensibiliteit.

Proost heeft zich nooit o m bepaalde « ismen » bekommerd. H i j wa s een wijze mens en h ij mo e t in tu itie f hebben aangevoeld dat a l d ie zogeheten estetische experimenten, slechts modeverschijnselen zijn , welke na een kortstondige bloei, zoals een komeet aan de hemel, doven en verdwijnen.

7

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 7

De kunstenaar bezat een scherpe opmerkingsgest. Zoals h ij het motief zag wild e h ij h e t weergeven, i n a lle oprechtheid, p ictu ra a l verantwoord, d e veruitwendiging va n z ijn eigen, persoonlijke emotionele geladenheid. I n a l zijn werken, ontdekken w i j een subtiel tonenspel van lich t e n schaduw, wa a rd o o r e lk sch ild e rij w i n t aan gratie e n bekoorlijkheid. Sprekende over figuren als Door Verstraete, Piet Verhaert, Courtens, Rosseels, Crabeels, K a re l Mertens, E ve rt Larock, heeft Edmond V a n O f f e l eens gezegd : « De mannen leerden we e r SCHILDEREN, de ve rf gebruiken als een kostbare materie, d ie allen dan haar waarde vertoont, als zij o m haarzelf geliefd wordt, als een ware emotie haar behandelt ».

Zeer terecht menen wij, d a t d it i n a lle oprechtheid, eveneens va n Proost kan gezegd worden.

Na zijn opruststelling, vermindert de creatieve a ktivite it van Proost.

Wel neemt hij nog deel aan enkele plaatselijke tentoonstellingen : zoals in « De Krin g », samen met Pieter De Mets, Geelhand, De Beukelaer, Juffr. Dauwe, Bender en Pastoor Vandenhoudt.

De Heer riep hem op 12 ju n i 1941.

Word lid van de Culturele Kring van Kapellen door storten van u w bijdragen op P.C.R. 1406.88

Culturele Krin g van Kapellen

Lid : 100 F — Steunend lid : 250 F — Ere-lid : 500 F o f meer

8

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 8

a a r s n i t Jers K A L E I DO S K O O P V A N ME NS E N E N DI NG E N UI T DE EERSTE H U F F V A N DE X X e E E U W

1911

* I n Brasschaat wo rd t het eerste Belgisch milita ir vliegveld met vliegschool aangelegd. * Do o r toedoen van Amadeo Ma iu ri worden, van heden af, de opgravingen in Pompeï en Herculanem op wetenschappelijke basis ve rricht.

• Ita lië va lt Tripolitani6 binnen. * I n Monte Carlo vormt de Rus Diaghilew zijn wereldberoemde balletgroep met sterren als Karsavina, Nyin sky en Serge Lifar. * O p 14 december bereikt Amundsen de zuidpool. I n 98 dagen legde hij 3 000 km af, me t behulp van eskimohonden. * Beaumont vliegt per vliegtuig van Parijs naar Rome. * De Belg Maurice Maeterlinck krijg t de Nobelprijs vo o r literatuur.

• Burgeroorlog in China. * Na a r aanleiding van de kroning van George V wo rd t te Spithead de grootste vlootrevue va n de geschiedenis gehouden. A ch t « Dreadnoughts », 24 slagschepen, 34 zware kruisers en tientallen andere oorlogsboten nemen er aan deel.

1912

* I n dramatische omstandigheden bereikt Robert Scott nu ook de zuidpool. Samen met zijn gezellen o.a. Wilso n en Bowers ste rft h ij e r aan uitputting op 29 maart. * De Engelse paketboot o Titanic » loopt bij Race Kaap op een ijsberg.

Er zijn 1517 slachtoffers. * Eerste editie van de « Pravda » (De Waarheid). * Bordet en Gengou isoleren voor het eerst de bacterie van de kin khoest.

9

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 9

* Eerste Balkanoorlog. * Vertoning van de eerste superfilm « Quo vadis ? ». * Braque en Picasso maken de eerste « papiers collés ». * He t Russisch ballet van Djaghilew ve rwe kt schandaal door de n it voering van L'après-midi d'un faune op muziek van Debussy. Nijin ski danst de faun « erotisch d ie rlijk » maar vindt een grote verdediger in de beroemde beeldhouwer Rodin. De erotiek b lijkt een factor van politieke betekenis in Fra n krijk (pro Russisch en anti Duits). * Louis Blériot is de eerste man te r wereld die met zijn vliegtuig een « looping the loop » verwezenlijkt. * I n Engeland gelukt Charles Rumney Samson er in op te stijgen vanop h e t d e k va n een stomend oorlogsschip. De milita ire n b lijve n sceptisch.

• Charles Dawson, amateur archeoloog, vin d t in Sussex, ten zuiden van Londen, de kaak van een Piltdownmens, de mens met de apekaak. Dawson wo rd t vo o r d ie vondst gevierd en geëerd t o t z ijn dood. Later we rd het b e wijs geleverd dat het h ie r een vervalsing betrof.

1913

* Opening van de wereldtentoonstelling le Gent. * Eerste lopende band in de Fordfabrieken te Detroit. * I n Parijs rijd t de laatste paardetram van La Villette naar St Sulpice. * Stichting van de Belgische postcheckdienst. * Op 3 februari begint in het Assisenhof der Seine te Parijs het berucht proces van de bende Bonnot. Deze autobandie ten en anarchisten erkennen geen God, geen meester, geen wet. * Ho llywo o d draait zijn eerste fi l m « The Squaw Ma n ». Producer Cecil B. De Mille . * Tweede Balkanoorlog.

• Albanië wo rd t onafhankelijk. * Wo o d ro w Wilso n wo rd t de 28e president van de Verenigde Staten.

• Stra win sky sch rijft de muziek voor de Sacre du Printemps. * De Ie r Bernard Shaw sch rijft << Pygmalion ».

1914

* I n België wo rd t de leerplicht ingevoerd (van 6 tot 14 jaar). * Pearl White vie rt triomfen in de fi lm « Mysteries o f New-York ». * I n het Kempische kolenbekken te Winterslag wordt de eerste kolenklomp op 485 m diepte gedolven. * He t Panamakanaal wo rd t voltooid.

• Benedictus X V volgt Pius X op als paus. * S t Petersburg wo rd t Petrograd. Op 26 januari 1924 zal de stad in Leningrad herdoopt worden. * De filmindustrie begint vo rm te krijg e n : stichting van Paramount, Fox en Columbia. * V o o r de eerste ma a l i n d e crimin a listie k leiden vingerafdrukken — als enig b e wijs — tot aanhouding en veroordeling van een in isdadiger. De moordenaar va n weduwe Ma ria Lehmann wo rd t t e r dood veroordeeld te Dresden.

1 0

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 10

* Voorspelling van Bismarck : De een of andere stommiteit in de Balkan zal de eerstvolgende oorlog veroorzaken. * 25 juni. Gabriel Pricip, een Servische nationalist, vermoordt te Serajewo, aartshertog Frans Ferdinand en zijn gemalin.

28 ju li. Oostenrijk-Hongarije verklaren de oorlog aan Servië. Rusland mobiliseert, d rie dagen later gevolgd door Fra n krijk en Duitsland. Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland (1/8) t e rwijl Italie neutraal b lijft.

2 augustus : Duitsland eist vrije doortocht door België.

3.8 Duitsland ve rkla a rd d e o o rlo g aan Fra n krijk e n v a lt België binnen. De Britten mobilizeren.

4.8 België en Engeland verklaren de oorlog aan Duitsland.

— In heel Europa gaan nu de lampen uit, zegt Sir Ed. Grey. Wij zullen ze in ons leven niet meer brandend zien.

12.8 Engeland en Fra n krijk verklaren de oorlog aan Oostenrijk-Hongarij e.

17.8 De vesting Luik valt.

27.8 japan verklaart de oorlog aan Duitsland.

5 t o t 9 september : De eerste slag aan d e Ma rn e eindigt me t een Duitse nederlaag, maar het was vo o r Fra n krijk en de geallieerden net niet de beslissende overwinning die het had kunnen zijn.

Voor de slag was er geen terugzien meer mogelijk. Nu was e r geen terugkeer meer mogelijk. De strijd zou to t het einde moeten uitgevochten worden. * O p 9 oktober valt Antwerpen, op 12.10 Gent en Rijsel.

Op 14.10 Brugge en 's anderendaags Oostende.

Op 17 oktober begint de slag aan de Ijzer. Op 29.10 wo rd t de ijze rvlakte onder water gezet door Karel Cogghe en He n d rik Geeraerts die om 19.30 u. de Veurne-Ambachtssluis openen.

Ook in Fra n krijk stagneren de offensieven in het slijk en de modder van een stellingenoorlog.

Werp u w oude voorwerpen niet weg. Schenk ze ons.

Wij bewaren ze vo o r het nageslacht.

Telefoneer : 64.43.92.

Alles is welkom

11

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 11

BEELDEN UI T WHIN KINDERJAREN

1131E \ W I T I r r i E N I L A W I I I M E 1 E »

Toen ik een kleine jongen was, geloofde bijna iedereen op het platteland nog rotsvast aan het bestaan van spoken. Elke streek had zo haar eigen geesten en verschijningen — en elke geest verbleef in zijn eigen domein, waar hij zich b ij duisternis en voornamelijk b ij mistige avonden en nachten af en toe aan de eenzame voorbijganger vertoonde.

Een van onze meest besproken spoken wa s toen we l de « Witte Ma dame ». E r waren e r ook, die haar de « Zwarte Madame » noemden, maar ik hield het met de mensen u it onze buurt b ij de « Witte », want voor mij stond het als een paal boven water, dat bedoelde « Madame » wit moest zijn. « Hoe ko n men ze anders in het donker zien o p stijgen », redeneerde i k met mijn jongensverstand. Ha a r terrein was de « Speelberg », een ophoping van zand i n de b u u rt va n « de Prop », het einde van de « Streep » en de bossen in het landgoed van de Heer Mart._ Gezien ?... Neen, I K heb ze nooit echt gezien. I k had e r echter a l zo d ikwijls over horen vertellen, dat ik mijn ogen maar had dicht te doen om ze in mijn verbeelding te zien verschijnen met donkere holten in een sp ie rwit gelaat, het slanke l i j f gehuld in een lange, wit t e sleep, die zich oploste in de nevelen en de mist.

Mijn grootvader had ze — naar hij beweerde — eens ontmoet en hij was natuurlijk hevig geschrokken. Hij had gemeend, dat het best was het niet o p een lopen t e zetten o f la wa a i t e maken, ma a r heel zacht « Goede nacht » te zeggen, gewoon door te stappen en... vo o ra l n ie t om te kijken. Zo was het dan gebeurd en op die manier was grootvader er zonder kleerscheuren afgekomen...

Ja, e r werd d ikwijls over de « Witte Madame » gesproken en wat was er in de t ijd dankbaarder dan de lange winteravonden o m spookgeschiedenissen u it de doeken te doen. 't Was einde november en zo een van die dagen, dat het vocht op de geschilderde binnenmuren perelde, het zout nat in de kast stond en de beddelakens klam aanvoelden als ge er tussen kroop. A l verschillende avonden werd ons dorp in een dichte mist gehuld. Ge kondt geen twee meter ver kijke n en iedere stap op de hobbelige straatkeien klo n k als een onwezenlijk gerucht u it een verre, geheimzinnige wereld. To ch hadden enkele van onze trouwe klanten het gewaagd hun dagelijkse 12

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 12

« druppel » in onze landelijke herberg te komen drinken en o m ve rder het nieuws van de dag te bepraten. En... e r was nieuws die keer, groot nieuws ! De vorige avond had een b o e r va n de Krekelenberg naar het scheen op de « Prop » een verschijning menen te zien en h ij was er zeker van dat het de « Witte Madame » geweest was, want h ij had ze horen zuchten... Wie was die boer ? Hoe heette hij ?... Dat wist de aanbrenger van het nieuws niet te vertellen, maar h ij had het toch voor de vaste waarheid horen zeggen. En zo was het kapittel « Witte Madame » weer eens aangesneden.

Alvorens e r verder uitgeweid we rd over deze spookgeschiedenis had ieder va n de aanwezigen h e t zich g e ma kke lijk gemaakt ro n d onze ronkende « Leuvense sto o f ». I k ging o p d e grond zitte n onder d e platte kachelbuis me t mijn ru g tegen de mu u r geleund. He t wa s e r goed wa rm en ook een beetje u it het zicht van moeder ; kwestie van bedtijd, b e g rijp t ge we l. I k besefte a l op voorhand van sch rik vo o r wat i k zou te horen krijgen, maar toch wild e i k het allemaal horen, al was ik nog zo bang. Een van onze klanten scheen heel wa t over de « Witte Madame » te weten en... daar ging dan zijn verhaal. « Het moet een meisje geweest zijn, die een paar honderd jaar geleden op de Speelberg vermoord werd door de man, waarmee ze had geweigerd te trouwen. Daarom joeg ze nu mannen en kinderen, vooral jongens achterna. De vrouwen liet ze doorgaans ongemoeid.

Op een keer was er een boerin, die wild e weten of het we l waar was, wat over dat « ongemoeid laten van vrouwen » we rd verteld. Ze tro k haar stoute schoenen aan en ging 's nachts in het stikdonker naar de Speelberg. Toen de ke rkklo k haar t wa a lf slagen lie t horen had de vrouw zo luid ze kon geroepen : « Witte Madame ! Witte Madame !

Het spook was opgedaagd, had bet mens n ie t aangeraakt, doch me t holle stem gezegd : « Moeder, ga naar huis. G ij hebt een goede man en kinderen. I k heb dat geluk niet gekend !... Daarna had de gesluierde figuur zich opgelost in de nevelen, die neerdaalden en naar de bossen van Biart zweefden...

En dat jongens vooral moesten oppassen, is ook waar... want... lang geleden woonde in de Streep een jongetje, dat op een zomerdag na schooltijd niet was thuis gekomen en toen het donker we rd was het baasje er nog niet. Na lange uren van angstig wachten was de moeder, een arme weduwe, ervan overtuigd dat de « Witte Madame » het kind geroofd had o f misschien we l vermoord. Ze wild e naar de Speelberg om haar jongen te zoeken en ze vroeg aan een paar buurvrouwen om met haar mee te gaan. Niemand durfde het echter wagen haar te ve rgezellen. Te n einde raad ging de bedroefde moeder alleen op zoek.

Steeds tevergeefs de naam van haar zoontje roepend, kwa m ze op de Speelberg. Daar zag ze in het zwakke schijnsel van haar stallantaarn 13

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 13

het l i j k van haar jongen liggen, me t kennelijke blauwe sporen va n vrouwenhanden o m de hals. Ze meende hoongelach te horen en een gedaante te zien, die zich in een sluier oploste en naar de bossen van Biart toe dreef. Ze stiet een hartverscheurende kreet uit, die over de verlaten velden snerpte als het geschreeuw van een gemarteld dier en overmand d o o r smart, sukkelde d e ongelukkige v ro u w terug i n de richting van haar huis...

Bij de laatste woning van de Streep stonden we l twin tig mensen b ijeengetroept en ze hoorden het wanhopig gehuil. Da l e r een drama gebeurd wa s leed n ie t de minste t wijf e l, ma a r geen enkel, d ie h e t durfde wagen het gebied van de « Witte Madame » te betreden. Hu n schrik b le e k ste rke r d a n ie d e r a n d e r me n se lijk gevoel. Z e wa re n als aan de grond genageld en met angstogen bleven ze staan wachten op de vreselijke dingen, die ze weldra zouden vernemen. « De « Witte Madame » heeft zijn keeltje toegeknepen », zei de moeder met doffe stem en ze wankelde verder. Geen enkel woord van troost was toereikend genoeg om haar grote smart een beetje te lenigen. Dat begrepen ze allen en ze bleven stil. Ieder dacht daarbij aan zijn eigen kinderen, die ze ve ilig thuis wiste n en ieder nam vo o r zichzelf hetzelfde besluit, dat hun « klein mannen » nooit meer bij valavond in de buurt van de Speelberg zouden komen...

Die avond nog moest de veldwachter naar de gevreesde plaats. H i j ging echter n ie t alleen ; twe e gendarmes t e paard, d e hoge « koolbakken » strak met donkere rie m onder de kin bevestigd, vergezelden hem. Een gemeentewerkman me t dokkerende kruiwagen volgde. H i j moest het l i j k van de jongen naar het dodenhuisje brengen. B ij h u n vertrek prevelden de omstaande vro u we n een gebed en de mannen sloegen een kruis; Ze hoopten allen vurig, d a t deze mensen op hun beurt niet het slachtoffer van de « Witte Madame » zouden worden. 's Anderendaags kwamen er enkele vreemde heren op het gemeentehuis en die spraken van een gerechterlijk onderzoek en moord. Er was 14

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 14

echter bijna niemand, d ie daar wa t van geloofde, a l moest de ve ld wachter dan o o k een boel paperassen naar Antwerpen sturen. « Hoe kon men een spook vo o r het gerecht dagen... Wi e kreeg clât in zijn hoofd

Dan was er nog de geschiedenis van Rosse Marten.

Rosse Marten was — ook weer veel jaren geleden — de meest bekende zatlap u it heel de streek. Groot en sterk als een boom, a ltijd vo l genever, sloeg h ij o p de kermissen a lle tegenstanders neer. Omd a t een vechtpartij me t blote handen niet zo heel tragisch we rd opgenomen, was h ij nog nooit met het gerecht in aanraking gekomen. De mensen lieten hem brullen en donderen, want dronkenschap behoorde toen tot de gewoonten, die burgerschap verkregen hadden.

Van een klein gerucht was Marten dus niet vervaard en zijn benevelde geest droeg er heel wa t toe b ij o m hem het bang zijn te beletten en hem moediger te stemmen dan wie ook... En toch is het met hem gebeurd, luister maar...

De zondagavond van Stabroekse ke rmis keerde Maarten v rij la a t en goed aangeschoten lallend en brallend langs de Prop naar huis. Op eens...

Daar waaiden d e nevelen over de velden in de Streep.

Daar steeg h e t geluid va n takken d o o r d e w i n d b e wogen u i t d e bossen va n Biart o p ! Da a r scheen d e mist t e le ve n . . maakte , e n z e z i c h lo s , d e d« Witte a aMar d a me » u i t d e geweldige sluiers, die haar omhulden.

Ze lie t een langgerekt kla gend gehuil horen, net als van een hond als e r ergens in de buurt iemand op sterven ligt...

En toen... t o e n i s z e o p Marten toegevlogen e n ze heeft hem ve rstrikt in haar aanwaaiende s l e e p . H i j heeft me t haar gevochten.

Ze kraakte als een geraamte, ma a r z i j w a s st e rke r dan h ij. Ze heeft h e m b ij het h o o fd gegrepen. Wa s het me t h a a r handen g e weest ? Ma rt e n w i s t h e t niet. ' t Was a l ijs, ijs wa t hij had gevoeld.

15

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 15

Dan had het spook Marten's gelaat naar zich toegekeerd en hem gedwongen in haar holle oogkassen te kijke n ... G ru we lijk was het geweest. Marten was ineengekrompen van radeloze angst en ve rtwijfe ling... Na een poosje had ze hem losgelaten en t e rwijl ze een schallend hoongelach uitstootte was ze in de nevelen verdwenen...

Ik had me zodanig in het verhaal ingeleefd, d a t i k het allemaal zo voor mijn ogen had zien gebeuren en ik zat daar onder de kachelbuis te rammelen van sch rik me t mijn vu ist in de mond, opdat niemand mijn klappertanden zou horen. I k wild e vo o ra l niemands aandacht trekken, wa n t de geschiedenis van Marten was nog niet ten einde... en i k moest alles we te n ; h e t wa s me a ls een obsessie geworden.

Trouwens iedereen was onder de in d ru k en het bleef verschillende ogenblikken heel st il rondom onze « Leuvense sto o f v o o ra le e r de verteller de draad van het verhaal terug opnam. « De mensen in het dorp wisten nu dat de « Witte Madame » Ma rten had aangeraakt en ze besloten meteen dat h ij plots sterven zou, want de « Witte Madame » k wa m de mannen zoeken en halen, d ie haar op de Speelberg ontsnapt waren. Het spookbeeld is Marten nooit meer k wijt geraakt en h ij wa s e r zodanig door aangegrepen dat h ij zijn bestendige aanwezigheid a ls h e t wa re aanvoelde... De su kke laar was e r van gaan suffen. De lawaaierige, vrolijke, onverschrokken Marten waseen teruggetrokken, oud mannetje geworden, dat aarzelend door het leven slenterde...

En... zekere morgen is het gebeurd, zoals het gebeuren moest... Marten lag dood boven op zijn bed. Bekenden en familieleden kwamen kijke n of geen blauwe afdrukken van vrouwenvingeren op en om de hats te onderscheiden waren. De veldwachter daagde op en een dokter u it de stad kwa m met de geneesheer van het dorp mee... Geen sporen van geweldpleging schenen aanwezig...

Rosse Marten we rd begraven op een mistige morgen. Ieder, d ie hem op z ijn laatste to ch t vergezelde, huiverde b i j d e gedachte, d a t d e « Witte Madame » u i t de wiegende nevelen zo u d u rve n opdagen...

En nooit waren de mensen zo vlu g van h e t ke rkh o f weg, e n n o o it heeft de grafmaker zich zo gehaast met het dempen van de put als op de dag, toen Marten ten grave we rd gedragen... » Na een poosje sprak iemand : « jelie, geef me nog een « druppel, ' t wordt t ijd dat we opkramen ».

Plots we rd Moeder e r zich van bewust, d a t i k nog steeds onder de kachelbuis zat. « Allez, jong, vlug naar bed », zei ze. « Ge moest er a l meer dan een u u r inliggen. Ge zie t bleek van de vaak ». I k dacht « Was ddt maar waar ! 's Nachts had ik verschrikkelijke dromen. I k zag de « Witte Madame » op me afkomen. I k hoorde haar geraamte rammelen. I k voelde haar ijskoude hand o m mijn hats. I k liep. I k draafde, o m aan haar greep te ontkomen, doch telkens geraakte i k ve rstrikt in haar sluier en de nevelen, die haar omringden. A ls ik wa kke r schrok, ofgetobt van me te verweren, wa s mijn haar nat en het zweet stond in mijn handen.

En telkens als i k weer was ingedommeld, doemde de « Witte Madame » opnieuw op e n herbegon de wild e jacht... ' t Wa s vre se lijk 16

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 16

's Anderendaags in de klas kon ik mijn aandacht niet b ij de les houden. I k zag van alles.., behalve de cijfers en de woorden op het bord.

Ik hoorde a lle rle i geluiden... behalve d e ste m va n d e meester. I k piekerde en piekerde over de verhalen van de vorige avond. I k kon ze met de beste wil van de wereld niet u it mijn hoofd zetten. Diep in mijn binnenste hoopte ik, dat het maar verzinsels geweest waren. Dan weer bekroop me de vrees, d a t het allemaal we l echt gebeurd ko n zijn. I k dacht en ik dacht.., en kon met mezelf niet in het reine ko men... 's Middags, na het uitgaan van de school, had Meester Sprangers geen haast o m zijn dagelijks borreltje b ij ons th u is te gaan drinken. H i j bleef in de klas rondneuzen, t e rwijl ik als naar gewoonte, maar deze keer met neerhangend hoofd, de inktpotten bijvulde. Toen ik met mijn werk klaar was en reeds bij de deur om het klaslokaal te verlaten, riep hij me terug en zei : « Polleke, wa t is e r manneke ? I k heb deze morgen geen enkele ke e r u w vinger in de hoogte zie n gaan. Wa t hebt ge ? Z ijt ge ziek, o f... hebt ge thuis het een o f ander mispeuterd ?

En h ij zette zijn d u im onder mijn kin, zodat i k gedwongen was hem aan te kijken. « Kom op, jong. Wa t hebt ge op u w lever. Leg het me eens u it ». Een ogenblik worstelde i k me t mezelf... Zo u i k het hem durven zeggen ? ja ,... nee... Da n opeens..., wa s h e t omdat i k ve rtrouwen stelde in onze meester, o f omdat ik hoopte b ij hem redding te vinden vo o r mijn gekwelde geest ?... I k weet het niet... Opeens rolde het er u it : de verhalen van de vorige avond — mijn vreselijke dromen — mijn doorstane angst — mijn zwakke hoop, d a t het toch niet wa a r zou zijn — mijn t wijf e l — mijn vrees dat het we l echt gebeurd was — alles — alles kwa m eruit... E n t e rwijl i k het hem allemaal vertelde week de spanning, die mij sedert devorige avond gevangen had gehouden... En toen mijn relaas ten einde was voelde ik me meer opgelucht dan na een mo e ilijke biecht... Ho o p vo l zag i k naar de meester op, als verwachtte ik van hem, dat hij me mijn gemoedsrust zou kunnen terugschenken...

Na enkele ogenblikken kwa m zijn repliek. « Pol, jongen luister eens goed. Spoken bestaan niet, maar... jongens zoals gij moeten toch niet gaan spelen in de Prop o f aan het hof van Biart en als ze e r voorbij moeten voor het een of ander mogen ze er niet blijven hangen als het donker begint te worden. Er is daar nergens licht. ' t Is e r ook veel te leeg en te verlaten en dan zouden ze we l eens sch rik kunnen krijgen en dingen menen te zien, die e r toch niet te zien zijn...

Min o f meer gerustgesteld, draafde ik vétfir de meester u it naar huis.

Uit nagelaten geschriften van wijle n Pol Beinaerdts

17

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 17

kri ng ni eu ws

Door de Culturele Kring worden in de loop van het winterseizoen volgende voordrachten ingericht Op V RI J DA G 26 J A NUA RI : DRI E L UI K DE R S CHE L DE

Naast de Maas i s d e Schelde h e t belangrijkste kultuurgebied. Een afwisselend vertoon va n landelijke poëzie e n ste d e lijk schoon. D i t laatste ontvouwt zich als een d rie lu ik in steden die aan de oevers van de stroom ontstonden : Doornik, Gent en Antwerpen. Zij hebben niet alleen het groeiritme va n de Europese K u ltu u r mede bepaald, ma a r zijn tevens de typische vertegenwoerdigsters van een periode u it de kultuurgeschiedenis. De vele gebouwen en monumenten getuigen nog van de lu iste r ontstaan binnen Henegouwen, h e t graafschap Vlaanderen en het aloude hertogdom Brabant, Op V RI J DA G 9 FE B RUA RI : V I NCE NT V A N G O G H

Het leven van Vincent Van Gogh, ontdaan va n e lk sensatieverhaal, maar we l geaksentueerd op het diepe drama van zijn persoonlijkheid.

Vincent is de verpersoonlijking van een totaalinzet, va n een to t het uiterste gaan. We lke elementen hebben z ijn wezen en ka ra kte r gemodelleerd ?

Op V RI J DA G 2 M A A R T : DE S CHO O NHE I D V A N ONS L A N D

Door het historische spel van de avondlandse geschiedenis, we rd e n aan de Noordzee, twe e gemeenschappen b ij elkander gebracht, d ie ieder voor zichzelf, wezen en karakter van de Westerse Kultuur hebben bepaald : het Latijnse en het Germaanse ras.

In het streven naar een Europees eenheidsgevoelen, moeten w i j n u juist h e t b e wijs leveren d a t h e t mo g e lijk is, me t eerbiediging va n ieders karakter, een gemeenschap naast e lk ander u it te bouwen.

Ons land is een kruispunt van kunst geweest, een groeipool die naar het buitenland sterk bevruchtend heeft gewerkt.

De voordrachigever is steeds de heer Raymond Va n Uffelen, hoofdopsteller va n de ru b rie k « Stroming » i n het maandblad « De Sch ilder », publikatie va n de Ko n in klijke Schilderskring « Ken U Zelve van Antwerpen.

Ieder is welkom en dus graag tot ziens.

Deze voordrachten hebben plaats i n d e « DENNENBURGHOEVE », Geelhand dreef te KAPELLEN. 18

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 18

C.K.K.

De C.K.K. plande voor 1973 een hele reeks culturele activiteiten waarvan er enkele hier volgen.

Voordrachten d o o r de heer Van Uffelen, redacteur van « Stroming — vrijdag, 26 januari 1973 Drieluik der Schelde » (evocatie van de rijkd o m uit d it kunstgebied) — vrijd a g 9 februari 1973 « Vincent Van Gogh » — vrijd a g 2 maart 1973 « Schoonheid van ons land » Deze voordrachten, die me t dia's worden opgeluisterd, gaan door in de Denneburghoeve.

Nadere inlichtingen worden aan e lk lid bezorgd.

Toneelavond, vrijdag 2 februari 1973 Onder auspiciën van het Ministerie van Nederlandse Cu ltu u r zal het Reizend Volkstheater « Dubbel spel » opvoeren in de feestzaal van het Ko n in klijk Atheneum, Streepstraat, Kapellen. Deze avond gaat d o o r in samenwerking van de Culturele Kring van Kapellen, met het Groencomité, Noorse S.V. e n d e Vrienden e n oud-leerlingen va n K.K.A. Voka.

Inkom : 50 fr. (studenten 25 fr.).

Doek 20 uur.

A l deze activiteiten vereisen een uitstekende organisatorisch p la n ning waarbij de C.K.K. zich volledig wil inzetten.

Leden die actief een handje wille n toesteken als penningmeester of als lid van het feestcomité, kunnen zich steeds aanmelden op het secretariaat L. Verstrepen, Epicalaan 4, Kapellen.

Bij voorbaat h a rte lijk welkom 19

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 19

Dit Bruggeske kon tot stand komen dank zij de steun van : Burgemeester L. De Rooy, Kapellen Dhr. Theo Blankers, Kapellen Dhr. Louis Blankers, Kapellen Kolonel Commissaris, Kapellen Dhr B. Coolsaet, Kapellen Dr. D. De Cleene, Kapellen Dhr De Groote, Kapellen Dhr. Dingemans, Architect, Kapellen Foto Finishing Strecker, Ekeren Dhr. Goedertier Gustave, Kapellen Dhr. C. Haast, Kapellen Dhr Herman, apotheker, Kapellen Dhr G. Janssens, apotheker, Kapellen Dhr. Lucas-V.d. Buick, Berchem Dhr. Mannaerts, Kapellen juffr. Osterrieth M., Kapellen Mevr. Schonkeren, Putte Kapellen Dhr. Schevernels-Verfaillie, Kapellen Dhr. Teunis, Kapellen Dhr. Theeuws Emiel, Kapellen (bos) Bouwbedrijf J. Valckenborgh, Kapellen Dhr. Van Osta Leo, Antwerpen Dr. C. Van de Perck, Kapellen Notaris Wuyts, Kapellen

AANDACHT De jaarlijkse bijdrage der leden is als volgt voor de gewone leden : 1 5 0

F

voor d e steunende leden : 2 5 0 F voor d e ere-leden :

5

0

0

F o f meer

Bijdragen te storten Culturele Krin g van Kapellen P.C.R. 140688 of Kredietbank Kapellen 1 1 3 7 / 0 4 9 9 2 Gen. Bank Mi j Kapellen 0 1 / 3 3 0 2 3 7 't Bruggeske wo rd t aan al de leden toegezonden.

Nieuwe leden ontvangen de reeds verschenen nummers van het lopen-

de jaar.

't Bruggeske - 4e jaargang - 1972 - nr. 2 - p 20

kri ng ni eu ws

Door de Culturele Kring worden in de loop van het winterseizoen volgende voordrachten ingericht Op V RI J DA G 26 J A NUA RI : DRI E L UI K DE R S CHE L DE

Naast de Maas i s d e Schelde h e t belangrijkste kultuurgebied. Een afwisselend vertoon va n landelijke poëzie e n ste d e lijk schoon. D i t laatste ontvouwt zich als een d rie lu ik in steden die aan de oevers van de stroom ontstonden : Doornik, Gent en Antwerpen. Zij hebben niet alleen het groeiritme va n de Europese K u ltu u r mede bepaald, ma a r zijn tevens de typische vertegenwoerdigsters van een periode u it de kultuurgeschiedenis. De vele gebouwen en monumenten getuigen nog van de lu iste r ontstaan binnen Henegouwen, h e t graafschap Vlaanderen en het aloude hertogdom Brabant, Op V RI J DA G 9 FE B RUA RI : V I NCE NT V A N G O G H

Het leven van Vincent Van Gogh, ontdaan va n e lk sensatieverhaal, maar we l geaksentueerd op het diepe drama van zijn persoonlijkheid.

Vincent is de verpersoonlijking van een totaalinzet, va n een to t het uiterste gaan. We lke elementen hebben z ijn wezen en ka ra kte r gemodelleerd ?

Op V RI J DA G 2 M A A R T : DE S CHO O NHE I D V A N ONS L A N D

Door het historische spel van de avondlandse geschiedenis, we rd e n aan de Noordzee, twe e gemeenschappen b ij elkander gebracht, d ie ieder voor zichzelf, wezen en karakter van de Westerse Kultuur hebben bepaald : het Latijnse en het Germaanse ras.

In het streven naar een Europees eenheidsgevoelen, moeten w i j n u juist h e t b e wijs leveren d a t h e t mo g e lijk is, me t eerbiediging va n ieders karakter, een gemeenschap naast e lk ander u it te bouwen.

Ons land is een kruispunt van kunst geweest, een groeipool die naar het buitenland sterk bevruchtend heeft gewerkt.

De voordrachigever is steeds de heer Raymond Va n Uffelen, hoofdopsteller va n de ru b rie k « Stroming » i n het maandblad « De Sch ilder », publikatie va n de Ko n in klijke Schilderskring « Ken U Zelve van Antwerpen.

Ieder is welkom en dus graag tot ziens.

Deze voordrachten hebben plaats i n d e « DENNENBURGHOEVE », Geelhand dreef te KAPELLEN. 18

Orgaan van de Culturele Kring van Kapellen v.z.w.d.

Verschijnt vier-maandelijks.

Redaktie : Geelhanddreef 9, Kapellen Redaktieleiders : L . De Schutter G. Bogaerts J. Van de Wijgaert J. Janssens Verantwoordelijke uitgever Culturele Krin g Kapellen Techniek : Dru k Luma