HCO Magazine voorjaar 2020

Voorjaar 2020

magazine

Inspiratie en kennis voor je onderwijspraktijk

WIE OF WAT HEEFT JE KIJK OP HET VAK VERANDERD?

‘Die blik in hun ogen’ Kinderraad op bezoek HET GESPREK

Is het voor een cijfer?

Cadeau!

Uitneembare poster

2 HCO IN CIJFERS

FOTOMODELLEN HCO VERTELLEN

212

LERAREN, INTERN BEGELEIDERS, EN ONDERWIJSLEIDINGGEVENDEN Redactie Judith van der Stok Lieke de Jonge Brenda van der Meer Susanne Reiss Marjolein Wennekers Tekstuele bijdragen Inge Spaargaren Susanne Boerema Jan Ververs Fotografie Michel Mees (cover en fotomodellen HCO) Bart van Vliet (artikelen) Annemarie van Unnik Marijana Pajovic Cover Stagiaire Morwarid Habibi en kinderen van Eerste Westlandse Montessorischool Monster (EWMM) (Kinderraad) Ontwerp Ontwerpwerk Druk Opmeer papier pixels projecten HCO Magazine verschijnt 3x per jaar.

Redactieadres communicatie@hco.nl

HCO Zandvoortselaan 146 Postbus 53509 2505 AM Den Haag 070 448 28 28 www.hco.nl Volg ons via   

uit de regio Haaglanden hebben zich dit jaar aangemeld voor de modules professionalisering in diverse aspecten van passend onderwijs, aangeboden door het samenwerkingsverband SPPOH.

1033

ONDERWIJSPROFESSIONALS EN PEDAGOGISCH MEDEWERKERS plus 9 schoolteams hebben zich dit jaar aangemeld voor professionalisering (training, opleiding, netwerkbijeenkomsten, intervisie) in het open aanbod van HCO. Een deel wordt bekostigd door de gemeente Den Haag.

Wat vind je leuk om te leren?

Hoe leer je graag? Wat helpt jou bij het leren? We vroegen het twee leerlingen die model stonden voor de nieuwe stijl van HCO. “Op school vind ik het leuk om met thema’s te werken.

Pas hebben we bijvoorbeeld alles geleerd over dino’s. Toen heb ik een spreekbeurt gehouden over de T-rex. Bij muziekles vind ik het leuk om liedjes te leren. Verder ga ik graag naar zwemles om te leren zwemmen. Als ik iets nieuws ga leren, wil ik eerst kijken hoe het moet en het dan zelf proberen.”

Diyan Sewdajal, 5 jaar, groep 2, katholieke basisschool De Oase, Den Haag “Ik wil graag leren lezen en schrijven. Als de juf iets uitlegt, ga ik eerst goed luisteren. Daarna ga ik het liefst oefenen met andere kinderen. Als zij mij helpen en het nog niet lukt, vraag ik het aan de juf.”

Demi Vreugdenhil, 4 jaar, groep 1-2, basisschool Het Noorderlicht, Zoetermeer

3 TROTS OP

INHOUD

onze raad van kinderen Als je het onderwijs duurzaam wilt verbeteren, neem je het perspectief van kinderen mee. Vanuit onze samenwerking met de Missing Chapter Foundation, werkt HCO daarom sinds een aantal jaren met een kinderraad. Dit jaar schakelen we de denkkracht in van een enthousiaste groep leerlingen van de Eerste Westlandse Montessorischool in Monster.

In een traject van ontwerpend en onderzoekend leren trekken we samen met deze groep op, om nog betere dienstverlening te realiseren voor het onderwijs.

Is het voor een cijfer?

Het thema ‘vernieuwende didactiek’ laat zich niet zomaar in één foto vastleggen. Vernieuwende didactiek zien we in allerlei soorten en maten. Er wordt in alle hoeken actief gezocht naar nieuwe manieren van lesgeven waarbij de nadruk wordt gelegd op het eigenaarschap van leerlingen. Steeds meer docenten zijn bijvoorbeeld actief bezig om formatief evalueren te integreren in hun dagelijkse lessen. Andere leerkrachten vergroten kansen en mogelijkheden door het stimuleren van een growth mindset, niet alleen bij hun leerlingen maar ook bij zichzelf. Dat biedt perspectief.

Soms komt vernieuwing voort vanuit de maatschappelijke ontwikke­l­ingen: op scholen waar steeds meer kinderen meertalig zijn, is een andere manier van lesgeven nodig. In de rubriek ‘Leren van en met elkaar’ is te lezen hoe een basisschool gestart is met het implemen­ teren van een nieuwe methodiek. In deze voorjaarseditie van het magazine verzamelden we de verhalen van diegenen die net dat extra stapje zetten om vernieuwing in het onderwijs te realiseren. We wensen je veel inspiratie toe en een mooie lente!

VAN DE REDACTIE

Als onderdeel van dit traject zijn de leerlingen onlangs bij HCO op bedrijfs­bezoek geweest. Tijdens dit werkbezoek hebben de kinderen meteen hun waarde kunnen bewijzen: zij namen voorgaande edities van het HCO Magazine onder de loep, kwamen met vernieuwende tips voor het uitvoeren van leerlingonderzoeken én zij gingen in gesprek met onze onderwijsadviseurs over de inhoud van onze materialen en trainingen. We kijken uit naar het advies dat zij in april aan HCO zullen uitbrengen.

Vernieuwende didactiek

4

HET GESPREK

POST-HBO-LERAAR NEDERLANDS VOOR ANDERSTALIGEN

12

‘Een stevig fundament voor de interactie met meertalige kinderen’ ‘Vijf didactische dagen’

7

Uitneembare poster

8

Spelend leren: een nieuwe impuls

10

Wie of wat heeft je kijk op het vak veranderd?

14

Toekomstgericht onderwijs 15 Boeken en congressen

16

4 HET GESPREK

Leernetwerk Formatief Evalueren in het vo: een initiatief van Lucas Academie en HCO (Bazalt Groep)

Is het voor een cijfer?

Daniëlle Ploeger

docent techniek Hofstad Lyceum

TEKST: JAN VERVERS FOTOGRAFIE: BART VAN VLIET

Emilie Kooijman

docent scheikunde Hofstad Lyceum

Manon Verschoor

teamleider Montaigne Lyceum

Ingrid Cloosterman coördinator Lucas Academie

Azahara van Bergen

onderwijsadviseur HCO

5

Scholen lijken cijferfabrieken te worden en de leerling lijkt vooral in beweging te komen wanneer daar een cijfer tegenover staat.

In het Leernetwerk Formatief Evalueren zijn ruim 30 docenten van het Montaigne Lyceum en het Hofstad Lyceum het afgelopen halfjaar actief bezig geweest om formatief evalueren te integreren in hun dagelijkse lessen. Met als doel om de betrokkenheid van leerlingen bij hun leerproces te verhogen. We blikken met een aantal docenten en betrokkenen terug op de lessons learned.

Op steeds meer scholen binnen het voortgezet onderwijs ontstaat de wens om toe te werken naar een rijke feedbackcultuur waar de leerling wordt toegerust voor meer zelfsturing en eigenaarschap.

Docent Daniëlle geeft het vak Techniek op het Hofstad Lyceum in Den Haag. Zij heeft de afgelopen vijf maanden in haar lessen geëxperimenteerd met het integreren van formatieve evaluatie.

Daniëlle merkt op: “Ik ben anders gaan kijken naar mijn lessen en ben creatiever gaan nadenken over hoe ik leerlingen betrokken krijg, zonder dat daar altijd een cijfer tegenover staat.”

Docent Emilie heeft samen met haar sectie Scheikunde het aantal toetsen voor een cijfer (summatief evalueren red.) geminimaliseerd. “Tijdens de lessen bouwen wij bewust meer momenten van formatieve evaluatie in.

Naast de kennis over deze vorm van didactiek is het ook een herontdekking van hoe je zelf lesgeeft. Ik heb geleerd om mijzelf weer kwetsbaar op te stellen en weer nieuwe dingen uit te proberen in mijn lessen.

Het is mooi om te merken dat dat plezier in lesgeven geeft, meer dan dat ik al had.”

Manon, teamleider Montaigne Lyceum, vertelt hoe formatief evalueren naadloos aansluit bij de ontwikkelingen van hun school. “De school werkt toe naar het creëren van eigenaarschap bij leerlingen. Minder summatief toetsen en het werken met leerdoelen spelen hierbij een belangrijke rol.” Azahara, onderwijsadviseur bij HCO: “Als je minder gaat toetsen voor een cijfer, ontstaan er bij docenten de noodzaak én de kans om leerlingen op een andere manier te motiveren.

Formatief Evalueren betekent dat de docent voort­ durend moet kalibreren in de les tussen ‘waar staan de leerlingen nu’ en zijn eigen handelen. In dit traject

‘Ik ben er voor jullie, maar je bent zelf in charge’ Emilie Kooijman, docent scheikunde Hofstad Lyceum

hebben we gezien hoe creatief docenten zijn in het vullen van hun gereedschapskist om hier stap voor stap aan bij te dragen.” Ingrid: “Veel schoolleiders binnen onze vo-scholen worstelen met het dilemma van de toets­cultuur. Met dit traject hebben we met elkaar een klein stapje gezet om anders te kijken naar toetsen en leren binnen onze scholen.”

Formatief evalueren in de les Docent Emilie: “Samen met mijn sectiegenoten hebben wij de leerdoelen en succescriteria voor leerlingen in een leerlingportfolio zichtbaar gemaakt. Tijdens de lessen bouwen wij bewust meer feedbackmomenten in. Leerlingen krijgen meer zicht in waar zij nu staan in hun leren. Dit werkt motiverend.”

Daniëlle: “Ik ben gaan werken met meer korte op­ drachten waar leerlingen onderzoekend mee bezig zijn, voordat zij met het eindproduct aan de slag gaan.

Ik merk aan de kwaliteit van de eindproducten dat leerlingen meer geleerd hebben van het leerproces, zowel theoretisch als praktisch. Ook merk ik dat ik zelf meer dingen uitprobeer in mijn lessen. Als ik merk dat iets werkt, doe ik er meer van. Als iets mislukt,

6

‘Het zijn eerder de ouders dan de leerlingen die vragen om cijfers’ Manon Verschoor, teamleider Montaigne Lyceum

Daniëlle: “Ik heb nu zonder mijn directe collega’s deel­genomen aan dit traject. Ik merk wel dat mijn collega’s ook creatief bezig zijn met de vraag hoe minder te toetsen en leerlingen wel betrokken te houden. Ik merk dat zij ook enthousiast zijn geraakt en meer willen weten van formatief evalueren.”

Ingrid: “Ik denk niet dat je direct het idee moet hebben dat je dit gelijk met je hele team samen moet doen.

Je kunt het ook zien als een soort van olievlek, waarbij je met collega’s met wie je veel samenwerkt een stuk kunt doorontwikkelen. Parallel daaraan kun je dan in gesprek blijven met je directie.”

Noodzakelijke cultuurverandering dan denk ik: dat moet ik een volgende keer anders aan­pakken.”

Emilie: “Mijn valkuil is om zelf de regie voor het leerproces van mijn leerlingen in handen te houden, terwijl zij daar eigenaar van moeten zijn. Ik heb geleerd om meer de houding aan te nemen: Ik ben er voor jullie, maar je bent zelf in charge.” Manon vindt dat een heel interessante opmerking. “In mijn beleving is het niet óf-óf, zowel de docent als de leerling kan eigenaar zijn.”

Schoolbreed aan de slag; nodig of niet?

Emilie: “Wij hebben met een aantal docenten deel­ genomen aan het traject formatief evalueren. Onze uitdaging ligt in het schoolbreed onder de aandacht krijgen van deze vernieuwing.”

Manon: “Vanuit het management van het Montaigne Lyceum is kritisch gekeken naar de hoeveelheid toetsen binnen de school. Er is besloten om per vak een maximum aan toetsen per periode af te nemen.

Door­dat docenten minder toetsen mochten geven, ontstond er de noodzaak om leerlingen op een andere manier inzicht te geven in wat zij nu weten en kunnen.”

Scholen, docenten, ouders en leerlingen zijn gewend om aan de hand van cijfers te zien hoe het met leerlingen gaat. Manon: “Het zijn eerder de ouders dan de leerlingen die vragen om cijfers. Zij willen graag zien of hun kind straks een voldoende gaat halen voor een proefwerk. Nog meer dan dat de leerlingen dat willen.

Het is belangrijk om een goed verhaal te hebben waarom een school met minder cijfers gaat werken.”

Daniëlle vult haar aan: “Het is een proces voor de leerling en voor de docent. Ik merk dat ik mijzelf nog geregeld betrap op de focus van becijferen. Van de week zei ik tegen een leerling: ‘Tuurlijk is dit voor een cijfer’. Later bedacht ik me, waarom is dat eigenlijk zo?”

Azahara: “Op veel scholen is de vraag nu gericht op het wel of niet becijferen van leerlingen. Ik denk dat een goede balans tussen het geven van cijfers en rijke feedback nodig is. Elke leerling, ouder, docent en school wil graag zicht houden op de leerontwikkeling van de leerling. Het is belangrijk om daaraan tegemoet te komen en dat kan op verschillende manieren.”

Emilie: “Leerlingen stromen onze school binnen in een summatief klimaat. Het kost tijd en vraagt een gezamenlijke focus om hier verandering in aan te brengen.

Dat is niet binnen een traject van vijf maanden over.”

Het Leernetwerk De Lucas Academie en het HCO willen graag gezamenlijk een bijdrage leveren aan de gewenste cultuuromslag in het voortgezet onderwijs, namelijk die van een toetscultuur naar een rijke feedback­cultuur waar het leren centraal komt te staan.

Veel scholen binnen het voortgezet onderwijs zijn bezig om formatief evalueren te integreren in hun onderwijs. Het opzetten van het Leernetwerk is een manier om docenten en scholen te verbinden om met en van elkaar te leren, rondom het vergroten van het eigenaarschap van leerlingen.

7 DE WEEK VAN INGE SPAARGAREN, ONDERWIJSADVISEUR

‘ Vijf didactische dagen’

Maandag Mijn werkweek start bij een gezamenlijke studieochtend voor de Qind-scholen (OBS Ypen­burg, De Noten­kraker, Prinses Catharina Amalia­school, Daltonschool De Vijver, Daltonbasisschool Water­land en de Maria Montessori­­s­chool).

Deze scholen vinden elkaar in het gedachtegoed van Fullan (Deep Learning). 1 2

1

Dinsdag Vandaag begeleid ik op CBS De Ark de werkgroep Leren Zichtbaar Maken (LZM) 3 . De werkgroep­ leden bezoeken congressen, hebben een rol op teamdagen en bezoeken collega’s in de praktijk.

2

3

4

5

6

TEKST/FOTOGRAFIE: INGE SPAARGAREN

Inge Spaargaren: i.spaargaren@hco.nl

Woensdag Op woensdag ben ik aanwezig op De Zeester in Monster 4 .

Heel vernieuwend: het schoolteam hanteert de bekende didactiek Expliciete Directe Instructie (EDI), maar voegt daaraan schoolspecifieke zaken toe. Zij hebben hun eigen criteria bepaald en borgen zaken als activerende werk­vormen, bewegend leren en klassen­ management.

Donderdag Donderdag overleg ik met collega Matthieu Gelissen 5 over een verandertraject op De Jutter in Noordwijk. Op een studiedag zal het schoolteam in gesprek gaan over de visie en missie van de school.

Vrijdag Samen met de nieuwe directeur van de Da Costaschool 6 en een voorbereidingsteam hebben we het ochtendprogramma voor­ bereid: een teambijeenkomst met de groepen 3-8 waarbij het team aan de slag gaat met EDI en het creëren van gemeenschappelijke taal bij het geven van een kwalitatief goede les.

“Fouten maken is een van de beste manieren waarop je

Je Fantastische Elastische Brein JoAnn Deak, Ph.D

brein groeit en dingen leert�

10 LEREN VAN EN MET ELKAAR

Spelend leren: een nieuwe impuls Uitdagende hoeken, eigen schrijfproducten van de kleuters en zelf­gemaakte knutsels die ingezet worden tijdens het spel.

Op OBS De Leeuwerikhoeve wordt er sinds kort gewerkt aan de implementatie van de methode VVE-speelplezier. Omdat de vorige methode niet die broodnodige impuls gaf, wordt sinds kort met behulp van spelvormen de ontwikkeling van jonge kinderen gestimuleerd. We spraken met directeur Lars Berkhout en VVE-coördinator Voorschool Daniëlle Moormann.

11

TEKST: BRENDA VAN DER MEER FOTOGRAFIE: BART VAN VLIET, ANNEMARIE VAN UNNIK

Spelend leren Je zou het niet zeggen, maar tot voor kort kende de onderbouw op deze school een overkill aan leerkrachtgestuurde doelen die naar het kind gezonden werden.

Dit resulteerde in ongelukkige leerkrachten die een enorme werkdruk ervoeren en matig betrokken kleuters die niet meer nieuwsgierig waren. Tijd voor verandering.

Het onderbouwteam, de peuterleerplek ’t Leeuwerikje en kindercentrum Nina Dak onderzochten samen welke methodes beter aansluiten bij deze kinderen. De term ‘spelend leren’ viel al snel. Maar dit container­begrip moest met elkaar verkend worden: “Hoe ziet dit er dan uit, wat verstaan de teams eronder en hoe willen we dit vormgeven?”

Het kan ook anders We verkennen hoe we in een moeilijkere context (lerarentekort), goed toekomstbestendig onderwijs kunnen verzorgen. Daniëlle Moormann: “In samen­ werking met Stichting Opera­tion Education en met behulp van Het Onderwijsvragenboek spraken we over de inrichting van het huidige onderwijs op de school. Vragen als ‘waarom het jaarklassensysteem?’ en ‘waarom de standaard lesmethodes?’ zijn door het team beantwoord en er is met elkaar nagedacht over mogelijke veranderingen in het huidige onderwijs­ systeem.” Het gevoel dat onderwijs ook anders vormg­egeven kan worden, is iets dat duidelijk leeft bij dit schoolteam.

Onderwijsadviseurs Mariëlle Ebeli en Joke Brans zorgden er tijdens verkennende gesprekken voor dat alle betrokkenen dezelfde taal spraken. Vanuit deze basis zijn er vervolgstappen gezet: gezamenlijke trainingen, brainstormsessies over de nieuwe structuur en de inrichting van de speelleeromgeving kregen een plek in het scholingsaanbod. Zo kent het gebouw bijvoorbeeld uitdagende hoeken waarin de betekenisvolle lees- en schrijfactiviteiten zijn geïntegreerd.

Implementatiedip Terwijl de oude manier van lesgeven wordt losgelaten, hebben leerkrachten zich de nieuwe structuur nog niet eigen gemaakt. Dat zorgt voor de bekende ‘implementatiedip’. Leerkrachten en pedagogisch mede­werkers hebben houvast en structuur nodig om uit deze dip te klimmen.

Joke Brans en Mariëlle Ebeli zijn Jonge Kind Specialist en Speelpleziertrainer bij HCO. Zij versterken als onderwijs­adviseurs de rol van pedagogisch mede­werkers, leerkrachten en directies. Joke en Mariëlle hebben elkaar gevonden en versterkt in het aanbod Spelend Leren. Mariëlles focus ligt op spel, spelend leren en spelbe­geleiding. Joke is een echte speler.

Zij combineert haar theaterervaring met haar onderwijs­ervaring in haar werk als coach en trainer.

Het antwoord van Mariëlle en Joke: de opbouw van de trainingen aanpassen en meer handreikingen doen om het aanbod completer te maken. Zo verdwijnt de onrust en komt er weer energie vrij. De kracht van dit traject zit hem in de gegeven ruimte voor nieuwe patronen en de aandacht voor het hogere doel van onderwijs aan het jonge kind. Lars vult aan: “De gezamenlijke visie is hierbij leidend. Dit zorgt voor draagkracht en gedeeld eigenaarschap: de school­ leiding faciliteert en denkt mee.”

Vergroot rendement Al sinds de start neemt de betrokkenheid van de kinderen enorm toe. Ze kunnen zich langer concen­ treren en hebben veel meer interactie. Niet alleen met elkaar, maar ook met de leerkracht en de speelleer­ materialen. Het rendement van het aanbod is groot.

Eerst is het tijd om te werken aan de routines, te zorgen voor groei in het aanbod en het verder vorm­ geven van het onderwijsprogramma. Daarna kijken we naar de overgang van groep 2 naar groep 3 en de ontwikkel­behoeften van deze kinderen. Nu is het zoeken naar een reële stap, passend in de tijd. En zoals Lars dit verwoordt: “We zitten midden in het proces.

We zijn er nog niet, maar de eindbestemming is in zicht!”

12 POST-HBO-LERAAR NEDERLANDS VOOR ANDERSTALIGEN IN HET PRIMAIR ONDERWIJS

‘Een stevig fundament voor de interactie met meertalige kinderen’ Steeds meer kinderen op de Nederlandse basisscholen zijn meertalig. Dat vraagt om een andere manier van lesgeven. Ieder jaar start bij de Haagse Hogeschool/HCO de post-hbo-opleiding Leraar Nederlands voor anderstaligen in het primair onderwijs (NT2). Wat maakt deze opleiding uniek en waarom is deze zo hard nodig? Oud-studentes Ellen Goossens en Ellen van den Berg, Willem Galle, momenteel student en taalkundige/docente Frederike Groothoff beantwoordden deze vragen voor ons.

Ellen Goossens, Ellen van den Berg en Willem Galle zijn unaniem over de keuze voor deze opleiding: “We wilden geen cursus, maar echt een compleet aanbod waarbij je echt de diepte in gaat.” De opleiding heeft een curriculum met een sterke theoretische basis van het NT2onderwijs met goede praktijkgerichte opdrachten, waarmee je gelijk je onderwijs kunt verdiepen en verbeteren.

Wat maakt deze opleiding zo uniek?

“De opleiding wordt gegeven door ver­ schillende docenten met ieder zijn of haar specialiteit waardoor elk onderwerp verdiept kan worden”, verwoordt Frederike Groothoff. Ellen van den Berg vervolgt: “Ik vond de opleiding divers. Zo was er bijvoorbeeld een bijeenkomst over bevorderende en belemmerende factoren om een tweede taal te leren, en leerden we spontaan taalgebruik te analyseren.

Daarbij heb ik ook de eigen school­

In 2019 is de opleiding geheel herzien vol­­gens de laatste onderzoeken en inzichten. Zo komt het waarderen, stimuleren en functioneel inzetten van de moedertalen van de leerlingen volop aan bod. Daarnaast is er ook ruimte voor formatieve toetsing met als doel dat de studenten zich heel bewust worden van hun eigen opgedane kennis en vaardigheden en deze leren te vertalen naar de praktijk. (organisatie) onder de loep moeten nemen, wat erg leerzaam was.”

Welke nieuwe inzichten hebben je onderwijs veranderd?

Willem Galle, lachend: “Ik vind het heerlijk als enige man tussen de juffen te zitten.

Nee, zonder gekheid. Ik houd van de koppeling van wetenschappelijk onderzoek, modellen en concepten naar toepassing in de praktijk.” “Na ieder college wist ik meteen wat ik de dag erna in mijn groep en/of in mijn lessen anders ging aanpakken”, vult Ellen Goossens aan.

Ellen Goossens: “Het belang van klank­ onderwijs! Zo ontzettend belangrijk, daar had ik eerder niet bij stilgestaan.” Ook het belang van (voor)lezen in de eigen taal verdient aandacht, aldus Ellen van den Berg.

“Ja”, vult Ellen Goossens aan, “het is heel intensief voor een leerling om een nieuwe taal te leren en hoe fijn is het dan om af en toe even te mogen ‘rusten’ en in je thuistaal te kunnen praten, lezen of schrijven.”

13 TEKST: LIEKE DE JONGE | FOTOGRAFIE: BART VAN VLIET

Hoe maakt deze opleiding het verschil?

“Doordat leerkrachten meer kennis en vaardigheden hebben om hun onderwijs te laten aansluiten bij de specifieke onderwijsbehoeften van meertalige leerlingen, krijgen deze leerlingen betere kansen om volledig tot ontwikkeling te komen”, legt Frederike uit.

Ellen Goossens bevestigt dit: “De opleiding gaf mij een stevige theoretische basis die goed om te zetten was naar de praktijk.

Met als gevolg dat ik mij bekwaam voelde om een geschikt lesprogramma te ont­ wikkelen. Een lesprogramma waarin de kinderen cognitief en sociaal-emotioneel goed worden voorbereid op de overstap naar een reguliere school.”

Willem: “Nu al heb ik een veel beter inzicht in wat NT2-onderwijs betekent en een stevig fundament voor mijn interactie met de kinderen.”

“Ook ik heb meer zicht gekregen op het huidige NT2-onderwijs bij ons op school en de verbeterpunten die er nog zijn”, zegt Ellen van den Berg. “Nu de nieuw­ komers onze opvanggroep verlaten, ben ik momenteel vooral ook bezig met de vraag hoe zij met succes kunnen instromen in de reguliere groep en wat daarvoor nodig is? Er zijn dus nog veel stappen te zetten!”

Frederike geeft nog mee: “Sommige studenten zijn de enige op hun school met specialistische kennis op het gebied van meertaligheid. Ik hoop dat ze op de opleiding voldoende geïnspireerd raken, maar ook voldoende handvatten krijgen om het hele team van hun school mee te krijgen in bepaalde noodzakelijke aan­passingen. Meertaligheid is geen probleem, maar een talent dat we moeten koesteren.”

Ellen Goossens is oud-studente aan de opleiding en werkt nu als ambulant taalondersteuner in Amstelveen.

Ellen van den Berg is oud-studente en werkt als leerkracht bij basisschool De Zuidwester in Den Haag.

Willem Galle is dit jaar student aan de opleiding en is, naast zijn baan bij een grote bank, werkzaam als vrijwilliger bij het project Samen voorlezen (Hoorn) en geeft in die rol ook les aan nieuw­ komers.

Frederike Groothoff is taalkundige en heeft jarenlang als leerkracht gewerkt in het nieuwkomersonderwijs. Onlangs is ze gepromoveerd. Frederike is vanuit haar eigen bedrijf LangWhich werkzaam als docent aan de post-hbo NT2opleiding en werkt daarnaast onder meer als ambulant taalondersteuner in Amstelveen.

14 WIE OF WAT HEEFT JE KIJK OP HET VAK VERANDERD?

In elke editie van ons magazine stellen we deze vraag aan een collega binnen of buiten onze organisatie. Deze keer het antwoord van Susanne Boerema, leerkracht van groep 8.

TEKST: SUSANNE BOEREMA FOTOGRAFIE: BART VAN VLIET

‘Die blik in hun ogen’ Susanne Boerema

is werkzaam op openbare basis­ school de Vos in Voorschoten.

Deze school past de methode ‘De Vreedzame School’ toe, een methode voor sociale competentie en demo­cratisch burgerschap.

De school wil een bijdrage leveren aan een positief sociaal klimaat en de vorming van actieve en ‘betrokken’ burgers. Na een aantal jaren groep 7, is Susanne dit jaar de juf van groep 8.

Ik heb altijd al juf willen worden, omdat ik het leuk vind om met kinderen te werken en ze iets te leren. Het belangrijkste is dat kinderen lekker in hun vel zitten. Alleen dan is er ruimte om zich te ontwikkelen.

Ik vind het mooi om te zien als kinderen eindelijk iets snappen, die blik in de ogen.

Je ziet ze groeien!

Ik ben met mijn groep meegegaan naar groep 8. In groep 7 hebben we veel stappen gezet, maar er waren een paar kinderen die echt nog vastliepen als het moeilijk werd. Voor die kinderen zocht ik een manier om ze beter te kunnen helpen.

Zo kwam ik terecht bij het gedachtegoed van Carol Dweck, de growth mindset.

Daar wilde ik meer over weten!

De training die ik bij HCO gedaan heb, heeft mij geholpen kinderen beter te helpen door de fixed en growth mindset te kunnen herkennen. Ook bij mezelf herken ik weleens de fixed mindset.

Ik was me de volgende dag bijvoorbeeld erg bewust van de complimenten die ik aan kinderen gaf. Die pasten soms meer bij de vaste mindset. Uitspraken als “Jij bent zo slim” passen meer bij de vaste mindset, terwijl uitspraken over het proces meer passen bij de groei-mindset.

Ook maakte ik tijdens de training kennis met de leerkuil. De leerkuil is een handige metafoor om gefrustreerde en vastgelopen kinderen te kunnen helpen. Aan de hand van de tekening laat je ze zien waar ze in de kuil zitten. Wanneer ze gefrustreerd raken, zitten ze eigenlijk onder in de kuil.

Leren is door de kuil heen gaan en er met meer inzicht en vaardigheden uit komen.

Het is soms net zo frustrerend voor mij als voor het kind wanneer het vastloopt.

Door het leerproces beter te begrijpen, kun je makkelijker helpen. Het leerproces staat minder in de weg, waardoor er meer ruimte komt om echt te leren.

De kinderen hebben hierdoor een andere kijk op hun eigen leerproces gekregen.

Ze snappen de frustratie beter wanneer iets niet lukt en zijn gemotiveerder om het toch nog een keer te proberen. Een kind zei zelfs: “Ik heb het liefst een zo diep mogelijke leerkuil.” Dit zegt mij dat dit kind graag uitgedaagd wil worden.

Ook jij kunt een growth mindset bij jezelf en bij je leerlingen stimuleren. Ga naar www.hco.nl/growth-mindset voor meer informatie.

15 TOEKOMSTGERICHT ONDERWIJS

“Door onze andere manier van werken is er veel meer rust in de school gekomen. Kinderen weten wat ze moeten doen en voelen zich niet meer gefrustreerd omdat ze net niet mee kunnen komen. En dat werkt zóveel fijner.”

TEKST: JUDITH VAN DER STOK FOTOGRAFIE: MARIJANA PAJOVIC

Anique Volkeri

Geen jaarklassen maar units en stamgroepen Sinds vorig schooljaar (2018-2019) organiseert OBS ’t Kofschip in Zierikzee het onderwijs op een andere manier. Locatieleider Anique Volkeri: “De kinderen werken in units (onderbouw: groep 1, 2, 3, middenbouw: 4, 5, 6, bovenbouw: 7, 8) en in stamgroepen. De stamgroepleerkracht is mentor van een kleinere groep leerlingen binnen een unit. Daarmee kunnen we instructielessen beter op het niveau van de leerlingen geven. Ook toetsen we adaptief. Hierdoor neemt de betrokkenheid en motivatie van leerlingen enorm toe.”

Anique en haar collega’s hadden al langere tijd het gevoel dat ze iets misten. Ze vonden dat het onderwijs te zeer bepaald werd door de toetsen of door de niveau– groep waarin de kinderen zitten. Met elkaar waren ze ervan overtuigd dat het onderwijs nog beter zou moeten kunnen. Samen met Tijn Nuyens van RPCZ zijn ze gestart met de doorbreking van het leerstofjaarklassen­ systeem, gebaseerd op het concept SlimFit van InnovatieImpuls Onderwijs.

Anique: “Bij de kleuters werkten we al in één grote ruimte: een unit. De samenwerking

tussen de leerkrachten werd sterker en we merkten dat je kinderen veel meer kon bedienen op hun eigen niveau. Bovendien worden in dit concept kinderen meer eigenaar van hun eigen leerproces. Een belangrijke stap was dan ook om de muren tussen alle lokalen door te breken zodat de units gevormd konden worden.”

Juf Petra: “Tijdens de lessen zijn we heel anders bezig, actiever en persoonlijker en je laat de kinderen meer uitzoeken. Dat is voor hen wel een leerproces natuurlijk, maar ik merk dat vingers al minder snel de lucht in gaan dan voorheen, kinderen proberen meer zelf.”

Komende tijd willen we de kinderen meenemen in het proces en ook ouders willen we betrokken houden. Onze uitwerking richt zich op vragen als: Hoe blijven we de leerlingen goed volgen?

Hoe betrekken we ouders bij het leer­ proces van hun kind en hoe maken we dat zichtbaar?

Anique: “De eerste stappen zijn gezet, maar we zijn er nog niet. We zien mooie zaken

ontstaan, onze investering wordt nu al dubbel en dwars terugbetaald. Dat is zeker ook te danken aan het enthousiasme en de gedrevenheid van ons team. Vol ver­trouwen nemen we de volgende stap!”

‘Vingers gaan al minder snel de lucht in dan voorheen, kinderen proberen meer zelf’ Juf Petra

Wil je op jouw school het onderwijs ook anders organi­seren en ben je geïnteresseerd in de begeleidingsmogelijkheden?

Neem dan contact op met Karin van Wolferen van HCO: k.van.wolferen@hco.nl.

Sinds 2013 maakt HCO, samen met RPCZ en Bazalt, deel uit van Bazalt Groep.

LEESTIP!

Leren denken met een growth mindset TEKST: JAN VERVERS FOTOGRAFIE: ANNEMARIE VAN UNNIK

Jan Ververs, onderwijsadviseur HCO: Ken je dat: heb je een leuke les voorbereid, met een interessante nieuwe uitdaging voor je leerlingen, en dan klinkt het zo: “Dit is echt saai.” “Oh, dat kan ik al lang.” “Hier heb ik geen zin in hoor.” “Dit vind ik echt stom.” De vraag is: vinden ze het echt saai?

Of heeft deze reactie te maken met onzekerheid?

Met de angst om het niet te kunnen? Veel leerlingen reageren liever boos of afwijzend dan dat ze toegeven dat ze iets spannend vinden. Dat is precies wat het dappere meisje Demi ook doet in Het meisje dat doet wat ze niet durft. Het boek biedt een herkenbare ingang om dit gedrag met je leerlingen te bespreken. Met de gratis lessen die bij dit boek horen, laat je je leerlingen oefenen om op een andere manier te reageren. Je leert ze denken met een growth mindset (uitdagingen zijn spannend; fouten maken hoort bij het leerproces; ik kan doorzetten) in plaats van een fixed mindset (het lukt vast niet; ik begin er maar niet aan).

Leer je leerlingen angsten te overwinnen en geef hun doorzettingsvermogen een boost!

Meld je aan voor onze trainingen!

Gedurende het hele jaar zet Bazalt Groep zich in voor de kwaliteit van het onderwijs. Bazalt Groep organiseert congressen, bijeenkomsten en trainingen om kennis te bevorderen en het netwerk te vergroten.

Meer weten over growth mindset?

HCO kan op verschillende manieren bijdragen aan het ontwikkelen van een growth mindset bij jou op school. Kijk op www.hco.nl/growth-mindset of neem contact op met Jan Ververs j.ververs@hco.nl.

NIEUWE UITGAVEN

Andy Hargreaves was van 22 tot en met 24 mei 2019 bij ons te gast voor een masterclass in Den Haag voor teamleiders in het VO en voor een congres voor onderwijsprofessionals.

Hierbij nam hij ook de Nederlandse editie in van zijn werk ontvangst.

Bestel deze nieuwe uitgaven in onze webshop: shop.bazalt.nl Tip! We geven van elke nieuwe uitgave een exemplaar weg op onze Facebookpagina /HCOactiviteiten

€ 39,00

Teken je les Rachel Levi

€ 49,00

Coöperatieve werkvormen dr. Spencer Kagan

€ 39,00

Samenwerkend Leiderschap Peter M. DeWitt

Houd voor de actuele informatie de agenda in de gaten: www.hco.nl/agenda of kijk op www.bazaltgroep.nl/agenda